1-2. I vyani ivyacitike lino asambi yaili yakwe Yesu yapitanga ukuya uku Emausi?

 APA Nisani 16, umu mwaka wa 33 C.E. Asambi yakwe Yesu yali sana nu ulanda alino ni ntete. Asambi yaili pali yaa yafuma umu Yelusalemu nu kuya uku Emausi, apatalimfile makilomita 11 ukufuma uku Yelusalemu. Aonsi yaa yali sana nu ulanda pa mulandu wakuti umonsi uno yalondelanga, kuli kuti Yesu iyamukoma. Yataile ukuti Mesiya wali nu kucitila Ayuda ivintu ivisuma, lyene paa watafwa. Lyene kwacitika icintu cimwi icaula ukwenekela.

² Umonsi umwi wayakomenkanya umu nzila nu kutandika ukupitila pamwi nayo. Lyene asambi yatandika ukulondolwela umonsi wii iviipe ivyativicitikila Yesu. Umonsi nawe watandika ukuyasimikila pa vintu vino yatali nu kwilila. Watandika ukuyalondolwela pali “Mose na pali ya Kasesema yonsi,” nupya walanda na pa mulandu uno Mesiya wali nu kuculila alino nu kufwa. Lino yafika pa Emausi, asambi yiluka ukuti umonsi wii a Yesu wino Leza watuutulwile. Tungelenganya vino asambi yali ni nsansa ukumanya ukuti Mesiya ali nu umi.—Luka 24:​13-35.

3-4. I vyani ivyacitike uku yasambi yakwe Yesu, nupya i vyani vino tumasambilila umu cipande cii? (Mili. 1:3)

³ Yesu walolekiile uku yasambi yakwe pa miku iingi umu manda yaya 40 akusyalikizyako. (Belengini Milimo 1:3.) Pa nsita iya, asambi yakwe Yesu aali sana nu ulanda izile iyaya ni  nsansa, nupya yatwalilile ukuya asipe lino yakusimikila ilyasi lisuma nu kusambilizya antu. a

⁴ Tungaipakizya ivisuma ndi cakuti tukusambililako kuli vino Yesu wacisile lino wali pano nsi. Umu cipande cii, tumasambilila pali vino Yesu waomvizye insita yii (1) ku kukomelezya asambi yakwe, (2) ukuyazwa ukuvwikisya Malembo, na (3) ukuyasambilizya imilimo ino yali nu kulaomba uku nkoleelo. Nupya tumalola vino tungakolanya Yesu umu vintu kwene vii vitatu.

MWAKOMELEZYA YAUZE

5. U mulandu ci uno asambi yakwe Yesu yalondekelwanga ukukomeleziwa?

⁵ Asambi yakwe Yesu yalondekwanga ukukomeleziwa. U mulandu? Yamwi yasiile mang’anda yao, indupwa zyao, alino nu uculuzi uno yacitanga pakuti yalondela Yesu lyonsi. (Mate. 19:27) Yamwi yayacuzyanga pa mulandu wakuti yasoolwilepo ukuya asambi yakwe. (Yoa. 9:22) Yaipeelisye ukusya vyonsi vii pa mulandu wakuti yataile ukuti Yesu wali a Mesiya uwalavilwe. (Mate. 16:16) Nomba lino Yesu wafwile, yali sana nu ulanda nupya yatoovwike pano yatamanyile ivyali nu kucitika.

6. I vyani vino Yesu wacisile pa cisila ca kutuutululwa?

⁶ Ukwaula nu kutwisika, vino asambi yakwe Yesu yali sana nu ulanda, vitalangilile ukuti yatali nu utailo ukome, lelo yali nu ulanda pa mulandu ni viipe ivyacitike. Fwandi pa wanda kwene uno Yesu watuutulwilwe, watandike ukukomelezya ya cuza yakwe. Wakwe, walolekiile kuli Maliya Magadala ala akulila api lindi lyakwe Yesu. (Yoa. 20:​11, 16) Nupya walolekiile nu ku yasambi yaili yano itulandapo apa kutandika kwa cipande cii. Lyene wizile alolekela nu ku mutumwa Petulo. (Luka 24:34) I vyani vino tukusambililako kuli vii vino Yesu wacisile? Katulande pali vino vyacitike lino Yesu walolike kuli Maliya Magadala.

7. Kulingana na Yoani 20:​11-16, i vyani vino Yesu waweni Maliya akucita, nupya i vyani vino wacisile? (Loliniko ni cikope.)

⁷ Belengini Yoani 20:​11-16. Katondo pa  wanda wa Nisani 16, anaci yamwi yaile ukwi lindi kuno iisile Yesu. (Luka 24:​1, 10) Pa yanaci yaa pali na Maliya Magadala. Lino Maliya Magadala wafisile, wazanyile umwi lindi musi umwili wakwe Yesu. Waile umu kunena Petulo na Yoani nupya wakonsile lino yonsi yutukiile umu kulola ukwi lindi. Lino aonsi yaweni ukuti umwi lindi musi umwili wakwe Yesu, yaswilile uku ng’anda. Lelo Maliya wene wasyazile ala akulila. Atamanyile ukuti Yesu wali papa kwene ala akumulola kuno akulila. Yesu waweni ukuti Maliya walilanga pali aliwe nupya walondanga ukumuteekezya. Fwandi walolekiile kuli Maliya nu kumunena amazwi amukomelizye sana. Yesu wanenyile Maliya ukuya uku ina yakwe nu kuyanena ilyasi ilicindame sana. Wali nu kuyanena ukuti Yesu ali nu umi nupya.—Yoa. 20:​17, 18.

8. Tungakolanya uli Yesu?

⁸ Tungakolanya uli Yesu? Tukakolanya Yesu ndi cakuti tukukomelezya aina itu na ya nkazi ukutwalilila ukuombela Yeova. Wakwe Yesu, tulinzile ukwika mano uku ntazi zino yauze yakukwata, ukwezya na maka ukumanya vino yakuyuvwa alino nu kuyateekezya. Elenganyini pali vino vyacitikile nkazi Jocelyn, uwafwililwe nkazi muze umu uzanzo. Watiile: “Pa myezi iingi, nali sana nu ulanda.” Lelo umwina umwi pamwi na mamakwe yamulalike uku nga’anda, yakutike kuli aliwe, nu kumwiusyako vino wacindama sana kuli Leza. Nupya watiile: “Nuvwile kwati Yeova waomvya umwina wii na nkazi ukumfumya muli yemba wa mukuku nu kumpususya. Vino yacisile vyangazwile ukutwalilila ukulondesya ukuombela Yeova.” Naswe kwene tungakomelezya yauze ndi cakuti tukukutika lino yakutulondolwela vino yakuyuvwa. Nga tukucita vii, tungayateekezya alino nu kuyazwa pakuti yatwalilile ukuombela Yeova.—Loma 12:15.

MWAAZWA YAUZE UKUVWIKISYA IZWI LYAKWE LEZA

9. Iintazi ci zino asambi yakwe Yesu yakweti, nupya Yesu wayazwile uli?

⁹ Asambi yakwe Yesu yazumile umwi Izwi lyakwe Leza nupya yezyanga na maka ukulauvwila Yeova. (Yoa. 17:6) Lelo yatuvwikisye umulandu uno Yesu wafwile wa cipondo. Yesu wamanyile ukuti asambi yali nu utailo nupya yatemilwe Yeova, lelo wilwike ukuti yalondekwanga ukumanya ningo Malembo. (Luka 9:​44, 45; Yoa. 20:9) Fwandi wayazwile ukuvwikisya vino yabelenganga umu Malembo. Elenganyini pali vino wacisile lino walolekiile uku yasambi yaili umu museo uwaya uku Emausi.

10. Uzye Yesu wazwile uli asambi yakwe ukumanya ukuti umu cumi wali a Mesiya? (Luka 24:​18-27)

¹⁰ Belengini Luka 24:​18-27. Iusyini ukuti Yesu atatandikilepo ukuilondolola uku yasambi yakwe. Lelo wayuzyanga mauzyo. U mulandu ci? Limwi walondanga ukuvwa vino yelenganyanga. Vivyo kwene avino yacisile. Yamunenyile ukuti yelenganyanga ukuti wali nu kuya Umwene wa Ina Izlaeli nu kulayateeka ukucila yateekwa nu uteeko wa Ina Loma. Pa cisila cakuti yamunena vino yelenganyanga, Yesu waomvizye Malembo pa kuyazwa ukumanya ivyacitike. b Uwanda kwene uwa usiku, Yesu wakomenkine na asambi yauze nu kuyalondolwela muno masesemo yaa yalozile. (Luka 24:​33-48) I vyani vino tungasambililako ukwi lyasi lii?

11-12. (a) I vyani vino tukusambililako kuli vino Yesu wasambilizyanga icumi ca muli Baibo? (Loliniko ni vikope.) (b) Uzye umwina uwasambilizyanga ya Nortey Baibo wayazwile uli?

¹¹ Tungakolanya uli Yesu? Ca kutandikilapo, lino tukusambilizya asambi yakwe Baibo,  tulinzile ukuyuzya mauzyo asuma pakuti tumanye vino yakwelenganya. (Mapi. 20:5) Pa cisila ca kumanya vino yakwelenganya, mwayazwa ukuzana malembo angayazwa ukulingana ni ntazi ino yakweti. Mutayanena ivya kucita. Lelo mwayazwa ukwelenganya pa Malembo nu kwiluka vino yangaomvya ivisinte vya mu Malembo umu umi wao. Elenganyini pali vino vyacitikile umwina Nortey uwa ku Ghana.

¹² Lino ya Nortey yali ni myaka 16, yatandike ukusambilila Baibo. Patalengile ya lupwa yatandike ukuyakanya. I vyani ivyayazwile ukutwalilila ukusambilila Baibo? Ayasambilizyanga Baibo yabelenzile Mateo cipande 10 nu kuyalondolwela ukuti Aina Klistu acumi yali nu kucuziwa. Ya Nortey yatiile: “Fwandi lino yatandike ukuncuzya, nilwike ukuti inzana icumi.” Nupya umwina uwayasambilizyanga wayalanzile ilembo lyakwe Mateo 10:16 apakati tulinzile ukuya acenjele. Yalanzyanyizye vino yangaomvya ilembo lii ku kulondolwela ya lupwa lwao vino yazumilamo umu mucinzi. Pa cisila ca kubatiziwa, ya Nortey yalondanga ukutandika upainiya lelo ya isi yalondanga ukuti yaye uku yunivesiti. Nupya umwina atanenyile ya Nortey ivyakucita, lelo wayuzizye mauzyo pakuti yelenganye pa vinsite vya muli Baibo nu kupingulapo ningo. I vyani vyacitike? Ya Nortey yapingwilepo ukutandika upainiya. Lyene ya isi yayazinzile pa ng’anda. Uzye ya Nortey yakauvwa uli pali vii ivyayacitikile? Yatiile: “Nasininkizye ukuti napingwilepo ningo.” Ndi cakuti tukukomelezya yauze ukulaelenganya pa Malembo, tulayazwa ukukomya utailo wao nu kuyazwa ukutwalilila ukuombela Yeova.—Efes. 3:​16-19.

MWAAZWA AINA UKUYA “IVYA UPE UMU YANTU”

13. I vyani vino Yesu wacisile pa kusininkizya ukuti umulimo watwalilila ukuombwa na lino waswilile ukwi yulu? (Efeso 4:8)

¹³ Lino Yesu wali pano nsi, wacitanga vivi kwene vino Isi wamunenyile ukucita. (Yoa. 17:4) Lelo lino Yesu waombanga atelenganyanga ati, ‘Pakuti imilimo iombwe ningo, nene kwene ndinzile ukuiomba.’ Pa myaka itatu na hafu ino Yesu waomvile umulimo wa kusimikila, wasambilizye na yauze ivya kuomba imilimo. Lino Yesu atatala waswilila ukwi yulu, wapeezile asambi yakwe imilimo, pa yasambi yayo pali na aali ni myaka 20 nupya  wayapeezile umulimo wa kusakamala imfwele zyakwe Yeova alino nu kulazitungulula umu mulimo wa kusimikila nu kusambilizya. (Belengini Efeso 4:8.) Aonsi yaa yaombesyanga pamwi na Yesu nupya yali ni cisinka. Lelo lino Yesu atatala waya ukwi yulu wayasambilizye na vyuze pakuti yaye “ivya upe umu yantu.” Uzye wayasambilizye uli?

14. Uzye Yesu wazwile uli asambi yakwe ukukula muli vyakwe Leza pa manda 40 akusyalikizyako ukuya pano nsi? (Loliniko ni cikope.)

¹⁴ Yesu walungike asambi yakwe umu nzila isuma iyali nu kuyazwa. Wakwe, Yesu wilwike ukuti asambi yakwe yamwi yatwisikanga ndi cakuti wafwile nu kutuutululwa, fwandi wayazwile ukumanya icisinka lino wayalungike. (Luka 24:​25-27; Yoa. 20:27) Nupya wayanenyile ukuti yalinzile ukwika sana mano uku kusakamala antu yakwe Yeova ukucila ukwika sana mano uku kupanga impiya. (Yoa. 21:15) Nupya waiwisyeko ukuti yatalinzile ukwika sana mano ku milimo ino yauze yakuomba mu mulimo wakwe Yeova. (Yoa. 21:​20-22) Nupya wayalungike pa malyasi aufi yano yamanyile pa mulimo wa kusimikila nupya wayazwile ukwika mano uku mulimo wa kusimikila ilyasi lisuma. (Mili. 1:​6-8) I vyani vino ya eluda yangasambililako kuli Yesu?

15-16. (a) U mu nzila ci muno ya eluda yangakolanyizizyamo Yesu? Londololini. (b) Uzye vino ya Patrick yayasunzile vyayazwile uli?

¹⁵ Uzye ya eluda yangakolanya uli Yesu? Yalinzile ukusambilizya nu kwazwa aina pakuti yafikepo ukuomba imilimo na yauze umu cilongano, ukwiko sile na acance. c Ya eluda yamanya ukuti aina yaa limwi yangalondekwa ukusambilila ivintu ivingi. Yalinzile ukuya nu kutemwa lino yakusambilizya aina yaa acance pakuti yangamanyikisya ivya kuomba imilimo alino nu kuya aicefye, akutailwa, alino nu kulalondesya ukwazwa yauze.—1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Pet. 5:5.

¹⁶ Lolini vino ukusunda ukusuma kwazwile umwina Patrick. Lino ya Patrick yali ance yaomvyanga mazwi aipe lino yakulanzyanya na yauze ukwikako sile na ya nkazi, nupya yatali ni cikuuku. Eluda umwi waweni imiyele yii ino  ya Patrick yakweti nupya wayasunzile umu nzila isuma. Ya Patrick yatiile: “Nkataizya pali vino eluda wiya wansunzile. Nuvwanga sana uyi ndi cakuti nalola yauze yayapeela imilimo ino nalondanga. Lelo vino eluda wiya wansunzile vyangazwile ukwika mano uku kuipeelesya ukulaombela aina na ya nkazi ukucila ukulalondesya ukukwata imilimo umu cilongano.” Ni vyacitike i vyakuti, ya Patrick yasonsilwe ukuya eluda lino yali ni myaka 23.—Mapi. 27:9.

17. Uzye Yesu walangilile uli ukuti wataile asambi yakwe?

¹⁷ Pa milimo ino Yesu wapeezile asambi yakwe pali nu mulimo wa kusimikila nu wa kusambilizya. Asambi yafwile yayuvwile ukuti yatafisilepo ukuomba umulimo uwa. Lelo, Yesu atatwisikanga ukuti yangakwanisya ukuomba. Wasininkizye ukuti yangaomba nupya wayanenyile ukuti yangakwanisya. Watiile: “Wakwe vino Tata wantumile, avino nani kwene nkumutuma.”—Yoa. 20:21.

18. Uzye ya eluda yangakolanya uli Yesu?

¹⁸ Uzye ya eluda yangakolanya uli Yesu? Ya eluda yakasambilizya yauze lino yakuyapeela ukuomba imilimo imwi. (Filipi 2:​19-22) Wakwe, yanganena acance ukuomba imilimo ya kuzifya nu kulungisya ivikononeka pa Ng’anda ya Wene. Ya eluda yangapeela aina ukuomba imilimo imwi, kuyasambilizya ivya kuomba imilimo iyo, alino nu kuyataila ukuti yangakwanisya ukuomba. Eluda umupya uwi zina lyakuti Matthew, walanzile ukuti akataizya sana pali vino ya eluda amanyikisya imilimo yakamusambilizya ukuomba imilimo imwi nu kutaila ukuti amaomba ningo imilimo iyo. Watiile: “Nga naluvyanya lino nkuomba imilimo, yangazwanga ukulola vino ningazifya umuku uze lino nkuomba imilimo iyo.” d

19. I vyani vino tulinzile ukulalondesya ukucita?

¹⁹ Yesu waomvizye amanda 40 akusyalikisyako ukuya pano nsi uku kukomelezya nu kusambilizya yauze. Fwandi lekini twalondesya ukulamukolanya. (1 Pet. 2:21) Alatwazwa lino tukumukolanya. Pano walaya ukuti: “Namayanga namwe amanda yonsi ukufika nu ku mpelelekezyo ya nsi.”—Mate. 28:20.