1, 2. (a) Iintazi ci zino tungakwata ndakai, nupya ivyani vingacitika ndi twaya ni ntazi zizyo? (b) Nomba uulayo ci uwaya pali Ezaya 41:10, 13 uno tungataila?

NKAZI umwi painiya wa nsita yonsi nupya uwatwalwa kuli eluda, watiile: “Nanti icakuti lyonsi nkacita ivintu vino ndinzile ukucita pakuti natwalilila ukuomba ningo muli vyakwe Leza, nkasakamala sana pa myaka iingi. Na cii cikalenga navilwa ukukasula, nalwala, nanti sile ukukana citila yauze ivisuma, alino insita zimwi zyene cikalenga nalonda nu kutoovoka.”

² Uzye mwalola vino nkazi wii akayuvwa? Iciipako icakuti tukakwata sana matunko pa mulandu wakuti tukaikala umu nsi ii yakwe Satana, ikalenga ukuti twasakamala sana lyene cikalenga tutoovoke. Lyene cingaya kwati avivi vino uwato ungafilwa ukupita pa mulandu wakuti watiulemwa ni ndeele. (Mapi. 12:25) I cani cingalenga mwayuvwa vivyo? Limwi cingaya ukuti mukuvwa uyi pa mulandu wakuti wino mwatemwa watafwa, nanti limwi mukulwalilila, nanti limwi mukucula sana ukusakamala ulupwa pa mulandu wa kuulwa impiya nanti limwi yakumukanya ukupepa Leza. Ndi caya vivyo mungasakamala sana icakuti mungatoovoka nu kutoovoka. Nanti sile limwi mungata ukuya ni nsansa. Nomba mwataila ukuti Leza angamwazwa nu kumukomya.—Welengini Ezaya 41:10, 13.

3, 4. (a) Uzye Baibo ndi yalanda pa “makasa” ala ikulanda pali cani? (b) I vyani vingalenga makasa itu ukutompoka?

 ³ Ilingi Baibo ikaomvya ivilundwa vya mwili wa muntu ukulangilila imiyele imwi nanti vimwi vino umuntu angacita. Ikasa lyaomviwa imiku iingi sana muli Baibo. Ndi yalanda pa kukomya amakasa ya muntu umwi ala ikulanda pa kukomelezya, kutekezya, nanti sile ukwazwilizya umuntu wiyo ukucita cimwi. (1 Sam. 23:16; Ezila 1:6) Nupya cingapiliula nu kuti umuntu akwelenganya pa visuma ivilacitika uku nkoleelo nu kutaila ukuti vilacitika.

⁴ Insita zimwi ukutompoka kwa makasa aunkolanya kukaomviwa lino umuntu watatoovoka, nanti akuvwa uyi. (2 Mila. 15:7; Ayeb. 12:12) Cangupala sana uku muntu akuyuvwa vivyo ukutonta zuwa. Ndi cakuti mwakwata intazi nupya zyalenga ucuza winu na Yeova ukutonta nupya mwatoovoka, aukwi kuno mungazana ukukomeleziwa? Mungakomeleziwa uli ukutwalilila ukuzizimizya nu kuya ni nsansa?

5. (a) Lino twaya ni ntanzi, i vyani vino tungacita, nomba i vyani vino tulinzile ukwiusya? (b) I vyani vino tumasambilila?

⁵ Welengini Zefaniya 3:16, 17. Ukuvwa intete nu kutoovoka cingaya ngati twaleka amakasa itu ukutompoka, lelo pa mulandu wakuti Tata witu Yeova watusakamala, watunena ukuti, ‘twike amasakamika itu pali aliwe.’ (1 Pet. 5:7) Tungaiusya lyonsi mazwi yano Leza wanenyile Aina Izlaeli lino yali umu uzya, wayanenyile ukuti ‘Ikasa lyakwe litipimpala cakuti liposiwe ukupususya’ aomvi yakwe acisinka pano ilya maka. (Eza. 59:1) Tumasambilila pa malyasi yatatu alembwa muli Baibo aakalangilila ukuti Yeova akalondesya nupya wakwata amaka akukomya antu yakwe ukutwalilila ukucita ukulonda kwakwe nanti icakuti yali sana ni ntazi. Nupya mulole vino malyasi ya yangamwazwa.

6, 7. I vyani vino tungasambilila kuli vino aina Izlaeli yacimvizye aina Amaleke?

⁶ Pataalengile ukufuma pano aina izlaeli yakulwilwe umu cizungusyo ukufuma umu uzya umu Eguputo, aina Amaleke iizile umu kuyazanza. Lino Yoswa watungululanga asilika mu ulwi walondiile vino Mose wamunenyile ukucita. Lyene Mose nawe, wamile Aloni na Huli aya nayo pa ka mwamba akali umupipi na pano yalwilanga. Uzye aonsi yaa yatatu yutukanga ulwi pa mulandu ni ntete? Awe foo.

⁷ Kwali vino Mose walondanga ukucita pamwi na onsi yaa i vyali nu kuyazwa ukucimvya ulwi uwa. Mose wakatwisye amakasa yakwe umupela ala watalema ni ntuwa yakwe Leza wa cumi. Ndi Mose watwalilila ukukatusya makasa umupela, Yeova nawe watwalililanga ukukomya amakasa ya ina Izlaeli ukulwisya aina Amaleke. Lelo ndi cakuti Mose watandika ukuponya amakasa yakwe nupya yatonta, ale aina Amaleke yatandika ukucimvya. Nomba Aloni na Huli yaomvizye amano “yaleta iwe kuti [Mose] aikalepo, nga yaa oili iimilila mu mbali yakwe Mose, umwi kuu nu muze kuu, ala yalemelile makasa yakwe Mose. Yalemelela kufika nu ku kuwa kwi lanzi.” Fwandi aina Izlaeli yacimvizye ulwi uuwa pa mulandu na maka yakwe Leza.—Kufu. 17:8-13.

8. (a) Uzye Asa wacisile uli lino aina Kusyi yatinyanga Ayuda? (b) Uzye naswe tungakolanya uli vino Asa wataile sana Leza?

⁸ Yeova nupya walangilile ukuti ikasa lyakwe litipimpala umu manda ya Mwene Asa. Baibo yalanda pa ma ulwi aingi sana. Nomba ulwi ukalamba uno Baibo yalandapo auwa uno asilika aingi cuze yakwe Zela umwina Kusyi yakongine uku kuzanza Ayuda. Wakweti asilika 1,000,000 amanya sana ukulwa. Aina Kusyi yavuzile sana ukucila asilika  yano Asa wakweti, apali umusilika wenga umu Yuda payanga asilika yaili aina Kusyi. Fwandi cali icanguke sana kuli Asa ukutandika ukusakamala nu kuvwa sana intete nu kutoovoka ukwelenganya ukuti yamayacimvya. Lelo Asa zuwa zuwa wapefile kuli Yeova ukuti ayazwe. Ala asilika yene iyalola nu kulola ukuti iyayacimvya ku ina Kusyi, lelo “kuli Leza vintu vyonsi vingacitika.” (Mate. 19:26) Leza walangilile ukuti wakwata amaka lino ‘wakomozile aina Kusyi pa manso yakwe Asa’ wino ‘watwalilile ukuya uwacumi kuli Yeova mu manda yonsi aumi wakwe.’—2 Mila. 14:8-13; 1 Yamw. 15:14.

9. (a) I vyani vino Neemiya atalesile ukuti vimulesye ukukuula cipya cipya iviumba vya Yelusalemu? (b) Uzye Leza waswike uli ipepo lyakwe Neemiya?

⁹ Elenganyini vino Neemiya uvwile lino waile uku Yelusalemu. Umusumba uu utaali ucingililwe, na Ayuda yauze yatoovwike. Ainamasi yayatinyanga nu kuyazunya icakuti calenzile Ayuda ukutandika ukutonta, nu kuta ukukuula iviumba vya musumba wa Yelusalemu. Uzye Neemiya walesile ukuti vii vyonsi vitompole amakasa yakwe nu kutoovoka? Awe foo! Wakwe vino Mose, Asa na aomvi yakwe Yeova yauze acisinka yacisile, Neemiya nawe kwene wataile Yeova nu kupepa kuli aliwe ukuti amwazwe. Ni vyacitike umuku uu vitapusineko. Ayuda yaweni ukuti pasi vino yali nu kucita, lelo Yeova waswike ipepo lyakwe Neemiya nu kumwazwa. Leza waomvizye “maka” yakwe na “makasa” yakwe ukukomya Ayuda pakuti amakasa yao yatatonta. (Welengini Neemiya 1:10; 2:17-20; 6:9.) Uzye mwataila ukuti Yeova akaomvya “maka” yakwe na “makasa” yakwe ukukomya aomvi yakwe ndakai?

10, 11. (a) Uzye Satana akaezya uli ukutompola makasa itu? (b) I vyani vino Yeova akaomvya pa kutukomya nu kutupeela amaka? (c) Uzye vino Yeova akatusambilizya vyamwazwa uli?

¹⁰ Tulinzile ukumanya ukuti Ciwa atalaleka amakasa yakwe ukutompoka nu kuta ukulwisya Aina Klistu pakuti yate ukuombela Yeova. Akaomvya uteeko, ya simapepo, alino na asangu ukutusomba nu kututinya. I cani cino akalondesya? Akalonda ukuti amakasa itu yatompoke tute ukusimikila ilandwe lisuma ilya Wene. Lelo Yeova wakwata amaka akutwazwa nupya akalondesya ukutupeela amaka yayo ukuomvya umupasi wakwe uwa muzilo. (1 Mila. 29:12) Fwandi caticicindama ukupepa kuli Leza ukuti atupeele umupasi uwo pakuti twalwisya Satana na antu yakwe aipe aya muno nsi. (Masa. 18:39; 1 Kol. 10:13) Nupya tulinzile ukuya ni nsansa pa kukwata Baibo pano iciombelo ca mupasi wa muzilo. Elenganyini na pa vyeo usuma ivikalanda pali Baibo vino tukasambilila cila mwezi. Amazwi aya pali Zakaliya 8:9, 13 (Welengini) yalanzilwe ala ing’anda yakupepelamo iya mu Yelusalemu ikukuulwa cipya cipya, nupya mazwi yayo yangatwazwa naswe kwene.

¹¹ Naswe kwene tukakomeleziwa sana kuli vino tukasambiliziwa umu kulongana kwa cila mulungu, pa ma ukongano anono na akalamba, alino nu ku masukulu ya uleza. Masambililo yayo yangatwazwa ukutandika ukulalondesya ukwimika amauyo, nu kuombako imilimo iingi iyaya umwi uvi. (Masa. 119:32) Uzye mukalondesya ukukomeleziwa na masambililo ya musango uwo?

12. I vyani vino mulinzile ukucita pakuti mutwalilile ukuya akome muli vyakwe Leza?

¹² Yeova wazwilizye aina Izlaeli ukucimvya aina Amaleke na ina Kusyi, nupya wapeezile Neemiya na auze amaka akuyazwa ukumala umulimo wa kukula cipya cipya. Naswe kwene Yeova alatupeela amaka akuzizimizya ndi yakutuzunya, ndi yano tukusimikila yatisileko amano, na lino tukusakamala sana pakuti tutwalilile ukuomba umulimo wa kusimikila. (1 Pet. 5:10) Tutalinzile ukulolela sile ukuti Yeova amacita icizungusyo.  Lelo tulinzile ukucita ivingatwazwa. Pa vintu vivyo pali nu kuwelenga Baibo lyonsi, kupekanyizizya ukulongana alino nu kuzanwako cila mulungu, kuisambilizya Baibo sweineco alino nu kupepa kwa lupwa, alino lyene tulinzile nu kutaila Yeova lyonsi nu kupepa ukuti atwazwe. Lekini lyonsi twaezya na maka ukukanalenga ivintu vyuze ukutupumvyanya uku vintu vino Yeova watupeela ukuti vyatukomya. Ndi cakuti mwalola ukuti amakasa inu yatandika ukutonta, mwata ukucita vimwi pali vii, mwapepa kuli Leza ukuti amwazwe. Lyene mulalola vino umupasi wakwe Leza uukaomba “munomuli kuti mwalonda kuomba vivyo vingamuzanzya,” ulamwazwa. (Filipi 2:13) I vyani vino mungacita pakuti mwakomelezya yauze?

13, 14. (a) Uzye lino umwina umwi wafwililwe umuci wakomeleziwe uli? (b) A muli vyani muno tungakomelezya yauze?

¹³ Yeova watupeela aina na ya nkazi umu nsi yonsi aakutukomelezya. Iusyini ukuti umutumwa Paulo walemvile ati: “Mukomye makasa inu atonte nupya mutaleka makokola inu yazakaza! Twalililini kupita umu nzila zyololoke, pakuti ingazo izikasinta zitalemala lelo zipoziwe.” (Ayeb. 12:12, 13) Aina Klistu yakutandikilako aingi yapokelile ukukomeleziwa kuko. Na ndakai kwene avino caya. Lino umwina umwi wafwililwe umuci nu kukwata intazi zyuze izipisye, watiile: “Nasambilile ukuti tutanga tuisoolwele intazi zino tulinzile ukupitamo, nanti insita ino zingatucitikila nanti sile imiku ino intazi zizyo zingatucitikila. Lelo ipepo nu kuisambilizya Baibo nemwineco vyangazwile ukutwalilila ukuya umukome. Alino na vino aina na ya nkazi yankomelezyanga navyo vyantekezya sana. Namanya lyene ukuti cacindama sana ukuya cuza wakwe Yeova lino tutatala twaya ni ntazi izipisye.”

¹⁴ Aloni na Huli yatungilile sana makasa yakwe Mose lino yalwanga ulwi na ina Amaleke. Naswe kwene, tungalola inzila zino tungazwilamo yauze nu kuyakomelezya. Aaweni yano tungazwa? Yayo yonsi ali ni ntazi pa mulandu wa ukoloci, ukulwalilila, ukuzunyiwa kuli ya lupwa yao asi ya kapepa, azukilwa, nanti sile yano yafwilwa atemwikwa yao. Nupya tungakomelezyako na acance akutunkwa ukuyauze ukuti yacite iviipe nanti sile ukuti yalumbuke umu nsi ii ipe. (1 Tesa. 3:1-3; 5:11, 14) Mwalola inzila zino mungalangilamo yauze ukuti mwayatemwa lino muli pa Ng’anda ya Wene, mu mulimo wa kusimikila, alino na lino mukuliila pamwi icakulya nanti sile lino mukulanda nayo pa foni.

15. I vyani vingacitika ndi cakuti tukunena Aina Klistu yanji amazwi asuma?

¹⁵ Pa cisila lino Asa wacimvya aina Kusyi, kasema Azaliya wamukomelizye pamwi na antu yakwe ukuti: “Ali cino fwandi mwemo komini sile, mutatoovoka foo. Pano apa milimo ino mukaomba, apano mulapokela icilambu.” (2 Mila. 15:7) Amazwi yaa yalenzile Asa ukusenuka nu kuwezya ukupepa kwa cumi. Namwe kwene, ndi cakuti mukulanda amazwi asuma mungazwilizya yauze ukusenuka. Mungayazwa ukuti yatwalilile ukuombesya lino yakuombela Yeova. (Mapi. 15:23) Na lino mukulongana mulinzile ukwasukapo pano mukakomelezya yauze ndi cakuti mwasukapo.

16. Uzye ya eluda yangakolanya uli Neemiya lino yakukomelezya yauze umu vilongano vino yayamo? Landini vino aina na ya nkazi yamwazwa pa lwinu?

¹⁶ Neemiya na auze yakomeleziwe nu kumalila ukuomba umulimo wa kukuula pano Yeova wayavwile. Yamazile ukukuula iviumba vya Yelusalemu umu manda sile 52. (Neem. 2:18, 6:15, 16) Neemiya atalangililanga sile yauze ivyakuomba. Nawe kwene wakuulangako iviumba vya Yelusalemu.  (Neem. 5:16) Na ndakai kwene ya eluda aingi aya nu kutemwa yakakolanya Neemiya lilyo lino yakwazwilizyako ukukuula ivikulwa vya kusambililamo masambililo ya uleza nanti sile ukuzifya ivyati vyononeka nu kupyela Mang’anda ya Wene yano yakalonganilamo. Nupya yakakomya makasa yakwe yayo akasakamikwa lino yakuomba nayo umulimo wa kusimikila alino nu kuyatandalila.—Welengini Ezaya 35:3, 4.

17, 18. Ndi twaya ni ntazi nanti twatandika ukusakamala sana, i vyani vino tungataila?

¹⁷ Ukuombela pamwi na ina na ya nkazi kukalenga kuti tuye alemane. Nupya kukalenga tukwate ivyuza vya cumi nu kuleka kuti twataila sana ukuti Uwene wakwe Leza ulatucitila ivintu ivisuma sana uku nkoleelo. Lino tukukomelezya yauze, tukayazwilizya ukucimvya ivingayatoovola nu kutwalilila ukuya na melenganyo yasuma alino nu kutaila ukuti ivintu vilaziipa uku nkoleelo. Nupya naswe tukatwalilila ukuya akome muli ukapepa nu kuyuvwa ukuti Leza alafikilizya vyonsi vino watulaya. I cumicumi naswe tukakomya makasa itu lino tukukomelezya yauze.

¹⁸ Ukwiusya inzila zino Yeova waomvizye pa kwazwa aomvi yakwe acisinka ampiti, cingalenga tuye nu utailo ukome nu kutaila ukuti angatwazwa na ndakai kwene. Fwandi lino mwatunkwa na lino mwaya ni ntazi, ‘mutalinzile ukuleka makasa inu yapomponteke foo’! Lelo mwapepa kuli Yeova ukuti amwazwe, nu kuleka ukuti amaka yakwe yamukomye nu kumutungulula uku mapaalo ya Wene yano watulaya.—Masa. 73:23, 24.