1, 2. (a) Iintazi ci ino avyazi yakakwata, nupya yangacita uli pa kucimvya intazi iyo? (b) I vintu ci 4 vino tumasambilila?

AATWALANE yamwi aakaikala uku France yatiile: “Twataila Yeova, nomba cico cisikupiliula ukuti na ana itu yalamutaila.” Nupya yatiile: “Yasipyana utailo nanti ukusiila yamwi. Ana itu yakaya yakumanya Leza panono panono.” Umwina umwi uku Australia watiile: “Ukwazwa ana ukuya nu utailo i cintu icitale sana. Mulinzile ukumanya ivingi ivingamwazwa ukuyasambilizya. Limwi ungalola ukuti watuwasuka icuzyo cino umwana atauzya. Lyene uzana ukuti icasuko cico caleta iuzyo nalyuze. Masuko yano umwana anguvwa ilelo yangalenga na mutondo auzye nupya. Fwandi cikalondekwa twaisambilizya sana lyonsi.”

² Ndi cakuti mwemwe yavyazi, uzye insita zimwi mukayuvwa ukuti mutalinga nanti mutange mukwanisye ukusambilizya ana pakuti yakakule ningo nu kuya aonsi na anaci ya utailo? Kwene, swensi pa lwitu tutange tukwanisye ukuomba umulimo uwo. (Yele. 10:23) Nomba tungaomba ningo ndi cakuti tukulenga Leza ukuti atutungulula. Sambililini pa vintu 4 ivingamwazwa lino mukwazwa ana inu ukuya nu utailo: (1) Mwamanya ana inu ningo.  (2) Mwasambilizya ana inu vino mwamanya pali Yeova. (3) Mwaomvya ivilangililo  ivisuma. (4) Mwateeka umwenzo nupya mwapepa.

3. Uzye avyazi yangakolanya uli imisambilizizye yakwe Yesu?

³ Yesu atuvwanga intete ukuzya alondezi yakwe vino yazumilemo. (Mate. 16:13-15) Mwamukolanya. Lino muli pamwi na ana inu mukwizya nanti mukuombela vimwi pamwi, mwayuzya vino yakwelenganya nu kuyaleka yaminene vino yakuyuvwa. Uzye kuli vimwi vino yakatwisika? Umulumendo ali ni myaka 15 uwa ku Australia watiile: “Ilingi ya tata yakalanda nani pa utailo wane nu kungazwa ukwelenganya pali vino ningacita. Yakanguzya yati: ‘I vyani vino Baibo ikalanda? Uzye wazumila vino ikalanda? U mulandu ci uno wazumilila vivyo?’ Yakalonda njasukile ne mwineco umu mazwi yane asi kulanda vino yene nanti ya mayo yakalanda. Lino nkuya nkukula, nkamanya ningo vino ningaipangila ivyasuko.”

4. U mulandu ci uno cacindamila ukwika amano uku mauzyo yano ana yakuzya? Langililini.

⁴ Ndi cakuti umwana akutwisika imisambilizizye imwi, mutalinzile ukusoka nanti ukwasuka ngati mukulonda ukucingilila ivisambilizyo vivyo. Mulinzile ukuteeka umwenzo lino mukumwazwa pakuti aelenganyepo. Isi umwi watiile: “Mulinzile ukwikako sana amano uku mauzyo yano umwana atauzya. Mutalinzile ukusuulako nanti ukwililako sile ngati amauzyo yayo yatacindime, nupya mutalinzile ukufumyako amano pa mulandu sile uwakuti mukulola kwati munguvwa insonyi zya kwasuka.” Alino umwana ndi uzya icuzyo mulinzile ukwikako sana amano pano ala cikulangilila ukuti akulondesya ukuvwikisya. Na Yesu kwene lino wali sile ni myaka 12 uzyanga ivyuzo. (Welengini Luka 2:46.) Umulumendo uwa myaka 15 walanzile ati: “Natwisikanga ndi cakuti twali umu mipepele ya cumi, avyazi yane yatasosile lelo yateesile umwenzo nanti icakuti yasakamile sana pali nene. Yaswike mauzyo yane yonsi ukuomvya Baibo.”

5. Nanti icakuti ana yakuloleka ukuti yakweti utailo, i vyani vino avyazi yalinzile ukucita?

⁵ Mwamanya ningo ana inu, vino yakwelenganya, vino yakuyuvwa, alino ni vikayasakamika. Mutaelenganya ukuti yakwata utailo pa mulandu wakuti yakaya umu kulongana nu kusimikila pamwi namwe. Lyonsi lino muli pamwi na ana inu mwalanzyanya nayo vyakwe Leza. Mwapepa pamwi nayo nupya mwayapepelako. Mwamanya ivintu ivingezya utailo wao nu kuyazwa ukumanya vino yangamala intazi zizyo.

6. Ndi cakuti avyazi yamanya sana vino Baibo ikalanda, cingayazwa uli ukuya ya kasambilizya yasuma?

⁶ Yesu wasambilizyanga ningo antu nupya vino wasambilizyanga vyayafikanga pa mwenzo pa mulandu wakuti watemilwe Yeova, Izwi Lyakwe Leza, alino na antu. (Luka 24:32; Yoa. 7:46) Ukutemwa kwa musango uwo kungazwa avyazi ukusambilizya ningo ana yao. (Welengini Malango 6:5-8; Luka 6:45.) Fwandi mwe yavyazi mulinzile ukulasambilila sana Baibo na mabuku yano tukaomvya pa kusambilizya. Mulinzile ukutemwa sana uumbo alino ni vipande ivyaya umu mpapulo zitu ivikalanda pa uumbo kwene. (Mate. 6:26, 28) Ukucita vivyo kulalenga mumanye ningo vino Baibo ikalanda, mwataizya sana Yeova, alino nu kuipekanyizizya limwi ivya kusambilizya ana inu.—Luka 6:40.

7, 8. Ndi cakuti avyazi yamanya sana vino Baibo ikalanda, i cani cilacitika? Langililini.

⁷ Ndi cakuti mwamanya sana vino Baibo ikalanda, mulalondesya ukulanzyanya nu lupwa lwinu. Mwacita vii asi sile lino mukupekanya ukulongana nanti lino muli pa kupepa kwa lupwa lelo insita yonsi. Nomba ukulanzyanya kuko kutalinzile ukuya ukwa kupatikizya awe, lelo mulinzile ukulanzyanya wakwe vino mukalanzyanya cila wanda ukwaula kuti mupekanyizizye calimwi vino mumalanzyanya.  Atwalane aakaikala uku United States yakalanzyanya na ana yao pali Yeova lino yalola icintu cimwi icisuma sana nanti lino yakulya. Yatiile: “Tukalenga ana itu ukwiusya ukutemwa kuno Yeova wakwata nu kwelenganya pali vino watucitila. Lino atwalane yaa yali umu gadeni na ana yao yakalanda pa vintu vimwi ivyakuzungusya ivili wa mbezu nanti impece izikakula nu kuya icimelwa. Yatiile: “Tukalenga ana itu akazyana yacindika vino umi wapangwa ningo.”

⁸ Isi umwi aakaikala uku Australia wasenzile umwana wakwe lino wali ni myaka 10, uku cikulwa kuno yakasungila ivintu vya mpiti pakuti akomye utailo wa mwana wakwe muli Leza na muli vino waumba. Watiile: “Twaweni ivinyama ivingi ivyazanwanga muli yayemba yampiti ale iyavitantika, ivinyama vii yavyamanga yakuti amonoidisi na tililobaitisi. Catupezizye amano ukulola vino ivinyama vivi ivifwe vyalolekanga ningo, ukuluta na vino tukalola ndakai. Fwandi ndi cakuti ivintu vya umi ivitale ukumanyikisya vyasangwike sile ukufuma umu tuntu utunono, u mulandu ci uno ivintu vii ivya mpiti vyatalile ukuvwikisya pa nsita kwene iiya? Nasambilileko ivintu ivingi sana nupya nuvwile ningo nu kunenako umwanane.”

9. U mulandu ci uno ukuomvya ivilangililo kwazipila, nupya nyina walangilile uli vivyo?

⁹ Ilingi Yesu waomvyanga ivilangililo, ivyalenganga antu yano wasimikilangako ukutandika ukwelenganya, ivyayafikanga pa mwenzo, nupya ivyalenganga yaiusya zuwa. (Mate. 13:34, 35) Ana yakapanga sana ivintu vyakwelenganya sile umu mitwe yao. Fwandi mwe yavyazi mwaezya ukuomvya ivilangililo lyonsi lino mukuyasambilizya. Ali vino nyina umwi aakaikala uku Japan wacitanga. Wasambilizyanga anakwe aonsi pa miza ipusane pusane iyaya umu nsi lino wenga wafisizye imyaka 8 muze nawe 10. Pa kucita vivyo, wayapeelanga umukaka, syuga, alino na kofi. Lyene wanenanga wenga wenga ukumupangila kofi. Watiile: “Iikangako sana amano lino yakupanga. Ndi nayuzya umulandu uno iikilako amano, yatangi iyakulonda kofi iye wakwe viivi kwene vino nkalonda. Lyene nalondololanga ukuti Leza wisileko sana amano pa kupanga imiza ipusane pusane pakuti sile tukatwalilile ukuya nu umi.” Icilangililo cico calinzile ukulingana nu musinku wao, pano yaipakizyanga ukusambilila nupya yatililanga vino yasambilila.

10, 11. (a) I cilangililo ci cino mungaomvya icingazwa ana inu ukuya nu utailo muli Leza? (Lolini cikope cakutandikilako.) (b) I vilangililo ci vino mwazana ukuti vikaomba ningo?

¹⁰ Pa kwazwa ana inu ukutaila sana Leza mungaomvya inzila ino yakaomvya pa kupanga keeke. Mungacita uli vivyo? Lino mwamala ukupanga keeke, mungalondolola vino inzila ino umwapangilamo yacindamila. Lyene mungapeela umwana winu icizao, limwi iapele, lyene mumuzya muti: “Uzye wamamya ukuti kwali inzila iyaomviwe pakuti iapele lii liyeko?” Lyene mungaputula iapele pakasi, mutolemo ulupece mumupeele. Mungalanzyanya nawe ukuti inzila iyaomviwe “yalembwa” umu lupece kwene luu, nomba yene yapusanako ni nzila iya iyalembwa umwi buku. Limwi munguzya muti: “Ndi cakuti kwali uwalemvile inzila  yakupangilamo keeke, aweni lyene uwalemvile inzila iyaomviwe pakuti iapele lipangike?” Ndi cakuti umwana uwikolo mungamulondolwela ukuti inzila ikaomviwa pakuti iapele likule nanti sile icimuti consi a DNA. Mungawelenga na pa vilangililo ivyalembwa mu kabuku kakuti The Origin of Life—Five Questions Worth Asking apa mafwa 10 kufika uku 20.

¹¹ Avyazi yakaipakizya ukulanzyanya na ana yao icipande icikaya muli Loleni! icakuti “Ifilangilila Ukuti Kwaliba Kabumba.” Nanti yaomvya icipande cii ukusambilizya ana anono sana pakuti yuvwikizye. Aatwalane akaikala uku Denmark yalinganyizye indeke ku vyunyi. Yatiile: “Indeke yaya kwati ivyunyi. Nomba uzye indeke ingata amayai nu kutoota utundeke utunono? Uzye ivyunyi vikalondekwa ukuvizifizya pa kwimilila? Nupya, uzye ungakolanya vino indeke ikalila na vino ivyunyi vikalila? Nomba a weni uwacenjela sana pali wino wapanzile indeke nanti wino waumvile ivyunyi?” Mauzyo ya musango uwo, yangazwa umwana winu ukuomvya ‘amano yakwe aakwelenganya’ pakukomya utailo wakwe.—Mapi. 2:10-12.

12. Uzye ivilangililo vingazwa uli ana inu ukutaila sana Baibo?

¹² Nupya ivilangililo ivisuma vingazwa ana inu ukukomya utailo muli vino Baibo yalanda. Lekini tulangilile ukuomvya ilembelo lyakwe Yobo 26:7. (Welengini.) Uzye mungalangilila uli ukuti ilembelo lii lyalemvilwe ukuomvya umupasi wakwe Leza? Kusi kulanda sile pa visinka kuti umwana asininkizye ati mu cumi a Yeova uwalemvile. Lelo mungamwazwa ukuomvya amano yakwe akwelenganya. Lyene mungalanda muti antu umu nsita yakwe Yobo yatazumile ukuti insi yaya sile umu lweleele. Yamanyile ukuti icintu iciliconsi icali wakwe bola nanti iwe, vyali nu kwikala pali cimwi. Pa nsita iiya, kutali uwakuti asininkizye ukuti insi yaya sile umu lweleele pa mulandu wakuti kutali ma telesikopu nanti vyuze ivyakukopelako ivintu ivili patali. Isambililo i lyakuti, nanti icakuti Baibo yalemvilwe mpiti sana, nomba ikalanda icisinka pano yafuma kuli Yeova.—Neem. 9:6.

13, 14. Uzye avyazi yangacita uli pakuti yasambilizye ana yao ukulauvwila vino Baibo ikalanda?

¹³ Nupya caticicindama sana ukusambilizya ana inu ukuti ndi cakuti yakuvwila vino Baibo ikalanda yalaya ni nsansa cuze. (Welengini Masamu 1:1-3.) Kwaya inzila izingi izyakucitilamo vivyo. Mungamunena atandike ukwelenganya ukuti amakuka aye umu kwikala uku cilila cimwi icaya kutali sana nomba alinzile ukusoolola antu yamwi yano alaya umu kwikala nayo. Lyene munguzya muti, “I miyele ci ino cila muntu alinzile ukukwata pakuti mukaye mukikale ningo?” Nupya mungalanzyanya nayo pa nzila zisuma izyaya pali Galatiya 5:19-23.

¹⁴ Ukuomvya inzila iyo kulalenga ana ukusambililako ivintu viili. Cakutandikilako yalamanya ukuti masunde yakwe Leza yakalenga tuye nu mutende nupya twauvwana. Cakwe ciili, cikutusambilizya ukuti Yeova akutupekanyizizya ndakai ku umi uno tulaipakizya umu nsi ipya. (Eza. 54:13; Yoa. 17:3) Mungalanga ana inu vino Baibo ikalanda na vino yazwa aina na ya nkazi alembwa mu mpapulo. Malyasi yayo yakazanwa umu Lupungu Lwa Mulinzi umu cipande cakuti “Baibo Ikasenula Antu.” Nanti ndi kwaya umwina nanti nkazi umwi uwaya umu Cilongano cinu uwasenwile umi pakuti aazanzya Yeova, mungamwama aize uku ng’anda pakuti amilondolwele vino cali. Malyasi ya musango uu yakalenga twamanya ukuti visinte vya muli Baibo vikaazwa.—Ayeb. 4:12.

15. Uzye uuyo ci ucindame sana uno mulinzile ukukwata lino mukusambilizya ana inu?

¹⁵ Icikulandwapo icakuti: Lino mukusambilizya ana inu, mutalinzile ukwelenganya sana icakuti imufilwa ni vya kucita. Mwaezya ukwelenganya pali vimwi vino mungaomvya pa kusambilizya. Mwaazwa ana  inu ukwelenganya pali vino yangaomvya vino mukuyasambilizya, nupya mwalola na pa musinku lino mukuyasambilizya. Mwaleka yaipakizya ukusambilila, nu kukomya utailo wao. Umuvyazi umwi walanzile ukuti: “Mutalinzile ukutonta ukuomvya inzila izipya pa kuyasambilizya vino mwayasambilizye mpiti.”

16. U mulandu ci uno cacindamila sana ukuteeka umwenzo lino avyazi yakusambilizya ana yao? Langililini.

¹⁶ Umupasi wakwe Leza ukalondekwa pakuti umwi aye sana nu utailo. (Gala. 5:22, 23) Cikasenda insita pakuti umwi aye sana nu utailo wakwe vino cikasenda insita pakuti icizao cikule. Fwandi mulinzile ukuteeka umwenzo nu kuombesya lino mukusambilizya ana inu. Umuvyazi umwi aakaikala uku Japan walanzile ukuti: “Mamane nani twasumbanga sana amano uku yana itu yoili. Ukufuma lino yaali anono sana, nayasambilizyanga pa mamineti 15 cila wanda, ukufumyako sile amanda yano twayanga umu kulongana. Amamineti 15 citaali icintu icitale uku yana itu na kuli sweswe.” Umwangalizi wa ciputulwa walanzile ati: “Lino nali umwance, nakweti sana mauzyo nupya natwisikanga vimwi nanti icakuti ntalandanga. Lino papisile insita, amauzyo aingi yano nakweti yaswikwe pa kulongana, pa kupepa kwa lupwa na lino naisambilizyanga Baibo. Fwandi acino cacindamila ukuti avyazi yasambilizya ana yao lyonsi.”

17. U mulandu ci uno cacindamila ukuti avyazi yakomya utailo, nupya atwalana yamwi yazwa uli ana yao ukutaila sana Yeova?

¹⁷ Icintu cimwi icacindama sana u kuleka kuti ana yakolanya mwe yavyazi muli vino mukalanga ukuti mwaya nu utailo. Ana yakalola vino mwe yavyazi mukacita, nupya yakatandika ukucita vivyo kwene vino yakulola mukucita. Fwandi mwe yavyazi, mwakomya utailo winu lyonsi. Mwaleka ana inu yailolela ukuti mwasininkizya ukuti Yeova u wa cumicumi kuli mwemwe. Atwalana yamwi aakaikala uku Bermuda yakasakamikwa insita zimwi. Yakapepa capamwi na ana yao ukuti Yeova ayatungulula, nupya yakakomelezya ana yao ukuti yaipepela aeneco kuli Yeova. Yalanzile ukuti: “Nupya tukanena umwana witu umukazyana uwikolo pali yonsi ukuti, ‘Uwataila sana Yeova, uwaombesya umu mulimo wakwe Leza nupya utasakamala sana.’ Ndi wailolela ivikatucitikila pa mulandu nu kuombesya kwitu, akamanya ukuti Yeova akatwazwa. Cii calenga ukuti aataila sana Yeova na Baibo.”

18. Uzye ivyani vino avyazi yatalinzile ukwilila?

¹⁸ Mwe yavyazi, mutailila ukuti mutanga mupatikizye ana inu ukuya sana nu utailo. Mwemo mukakomela sile nu kukontelela, lelo Yeova aakalenga ukuti imbezu zimele nu kukula. (1 Kol. 3:6) Fwandi mwapepa ukuti Leza amupeela umupasi wakwe, nupya mwaezya na maka ukusambilizya ana inu, pano ndi mukucita vii, Yeova alamupolelela sana.—Efes. 6:4.