1. Uzye Petulo uvwile uli pali vino Yesu wamwazwile ukulema inswi izingi umu cizungusyo?

 PETULO waomvile usiku onsi ukwaula ukulemapo inswi. Lyene Yesu wizile amunena ati: “Twala uwato apazike nu kusumbila imikwau inu pakuti muleme inswi.” (Luka 5:4) Petulo watwisike ndi cakuti amalema inswi, lelo wacisile vino Yesu wamunenyile ukucita. Imikwau yatandike ukulepoka pa mulandu nu kufina kwa nswi zino yalemile. Lino Petulo na yano wali nayo yilwike ukuti cii cali icizungusyo, “yazungwike sana.” Petulo walanzile ukuti: “Mwene ntaluke, pano nene muyembu.” (Luka 5:6-9) Petulo wayuvwile ukuti atalinzile ukuya pamwi na Yesu.

2. U mulandu ci uno icicindamila ukusambilila pali Petulo?

² Vino Petulo walanzile vyali ivya cumi, wali u “muyembu.” Malembo yakalangilila ukuti insita zimwi walandanga nu kucita ivintu vino walangulukanga apa cisila. Uzye namwe kwene insita zimwi mukayuvwa wakwe Petulo? Uzye kwaya imiyele imwi iipe nanti iciyelezyo cimwi iciipe cino camitali ukuta pa nsita itali? Ndi cakuti avino cili, ukusambilila pali Petulo kungamwazwa sana. U mulandu ci? Elenganyini pali cii: Vino Petulo waluvyanyanga nga vitalemvilwe muli Baibo. Lelo vyalemvilwe pakuti twasambililako. (2 Tim. 3:16, 17) Ukusambilila pali vino Petulo waluvyanyanga na vino wayuvwanga, kumatwazwa ukumanya ukuti Yeova asienekela twacita ivintu wa yantu amalilike. Akalonda ukuti twatwalilila  ukumuombela asi mulandu na vino tukaluvyanya.

3. U mulandu ci uno tulinzile ukutwalilila ukuombela Yeova?

³ U mulandu ci uno cacindamila ukutwalilila ukuombela Yeova? Antu yakalanda ukuti ndi cakuti ukucita cimwi insita izinga, kukaya ukucimanyikisya. Wakwe: Ndi cakuti umwi akulonda ukumanya ukuliizya banjo, cingamusendela imyaka ingi pakuti amanye. Lino akusambilila angaluvyanya imiku ingi, lelo ndi cakuti watwalilila angamanya. Na lino wamanya kwene, insita zimwi angaluvyanya. Lelo asitoovoka. Akatwalilila ukuliizya pakuti angazifya imilizizye. Umu nzila ili imwi kwene, na pa cisila cakuti twata iciyelezyo cimwi iciipe, insita zimwi tungaswilizyapo icili cimwi. Lelo tukatwalilila ukuombesya ukuzifya imiyele itu. Swensi kwene insita zimwi tukalanda nu kucita ivintu vino tukalanguluka pa cisila, lelo nga twakana ukutoovoka, Yeova alatwazwa. (1 Pet. 5:10) Lekini tulole vino Petulo atatoovwike. Vino Yesu wamulanganga uluse asi mulandu na vino waluvyanyanga vingatwazwa ukutwalilila ukuombela Yeova.

4. Ukulingana na Luka 5:5-10, uzye Petulo wailolanga uli, nomba Yesu wamwazwile uli?

⁴ Malembo yasitunena umulandu uno Petulo walandile ukuti wali u “muyembu” nanti imembu zino welenganyangapo. (Belengini Luka 5:5-10.) Lelo cifwile kwali vimwi vino waluvyanyizye. Yesu wamanyile ukuti Petulo wali ni ntete, pano Petulo wayuvwanga ukuti atalinzile ukuya umusambi wakwe Yesu. Yesu wamanyile nu kuti Petulo wali nu kutwalilila ukuya uwa cisinka. Fwandi Yesu wanenyile Petulo umu cikuuku ukuti “utuvwa intete.” Vino Yesu wataile Petulo vyasenwile umi wakwe Petulo. Pa cisila, Petulo na kalume muze Andeleya izile iyata umulimo wakulema inswi nu kuya alondezi yakwe Mesiya, nupya vino yacisile vyalenzile yakwate amapaalo aingi.—Mako 1:16-18.

5. Uzye Petulo wapaazilwe uli pali vino watwalilile ukulondela Yesu?

⁵ Kwali ivintu ivingi ivisuma ivyacitikiile Petulo pa mulandu wakuti wali umulondezi wakwe Klistu. Waweniko kuno Yesu wapozyanga alwale, ukufumya iviwa, alino nu kutuutulula afwe. b (Mate. 8:14-17; Mako 5:37, 41, 42) Petulo waweni icilolwa icalangililanga ukuti Yesu wali umwene umu Wene Wakwe Leza. (Mako 9:1-8; 2 Pet. 1:16-18) Petulo akana  ukuya umulondezi wakwe Yesu nga atakweti isyuko lyakulola ivintu vii. Ukwaula nu kutwisika, Petulo uvwile ningo sana pali vino atalesile icili consi cimulenge ukukanapokelela amapaalo yano wapokeliile.

6. Uzye Petulo wacimvizye intazi zino wakweti papo kwene? Londololini.

⁶ Asi mulandu na vino waweni nu kuvwa, Petulo watwalilile ukulwisyanya nu utonte. Lolini vimwi ivyamucitikiile. Lino Yesu wayanenyile pali vino wali nu kucuula nu kufwa pakuti afikilizye usesemo wa muli Baibo, Petulo wamukalipile. (Mako 8:31-33) Pa miku ingi, Petulo na atumwa yauze yapazyanyanga pali wino wali umukalamba. (Mako 9:33, 34) Apa wanda wa kusyalikizyako usiku lino Yesu atatala wafwa, Petulo waputwile ikutwi ilya monsi umwi. (Yoa. 18:10) Apa wanda kwene uwa usiku, Petulo wali sana ni intete icalenzile ukuti akane Yesu imiku itatu. (Mako 14:66-72) Na cii calenzile ukuti Petulo alile sana.—Mate. 26:75.

7. Lino Yesu watuutulwilwe, i syuko ci lino wapeezile Petulo?

⁷ Yesu atatazyezile Petulo pali vino wacisile. Pa cisila cakuti Yesu watuutululwa, wapeezile Petulo isyuko ilyakulanga vino wamutemilwe. Yesu wanenyile Petulo ukulacema utwana twakwe utwa mfwele. (Yoa. 21:15-17) Petulo waiteinye ukucita vino Yesu wamunenyile. Petulo wali umu Yelusalemu apa wanda wa Pentekosti nupya wali pa yantu atandikilepo ukupakwa nu mupasi wa muzilo.

8. I vyani vino Petulo waluvyanyizye lino wali umu Antioki?

⁸ Petulo watwalilile ukulwisyanya nu utonte na lino wizile aya Umwina Klistu umupakwe. Umu 36 C.E., Petulo akuno wali lino Koneli aatali umuzembululwe wapasilwe nu mupasi wa muzilo, cii calangilile ukuti “Leza atakwata kapaatulula” nupya na aatali Ayuda yali nu kuya umu cilongano ca Ina Klistu. (Mili. 10:34, 44, 45) Pa cisila cakwe vii, Petulo watandike ukulila pamwi na aatali Ayuda, icintu cino atacitanga uku cisila. (Gala. 2:12) Lelo Aina Klistu Ayuda yamwi yayuvwanga ukuti Ayuda yatanga yalile pamwi na asi Ayuda. Lino yamwi aelenganyanga vivyo yaile uku Antioki, Petulo watile ukulila pamwi na ina aatali Ayuda pakuti limwi atasosya Aina Klistu Ayuda. Umutumwa Paulo waweni vino Petulo wacisile nupya wamukalipile apa yantu. (Gala. 2:13, 14) Asi mulandu ni vyacitiike, Petulo atatoovwike. I cani icamwazwile?

9. Uzye Yoani 6:68, 69 ikalangilila uli vino Petulo wali na ucisinka?

⁹ Petulo wali na ucisinka; atalesile icili consi cimulenge ukuta ukulondela Yesu. Petulo walangilile ukuti wali na ucisinka pa nsita imwi lino Yesu walanzile vimwi vino asambi yatuvwikisye. (Belengini Yoani 6:68, 69.) Ukwaula ukuti yuvwikisye vino Yesu walandangapo, aingi yatile ukumulondela. Lelo Petulo wene atatiile. Wamanyile ukuti Yesu sile u wakweti “mazwi ya umi wa pe.”

10. Uzye Yesu walangile uli ukuti wataile Petulo? (Loliniko ni cikope.)

¹⁰ Yesu atasiile Petulo. Apa wanda wa kusyalikizyako ukuya pano nsi usiku, Yesu wamanyile ukuti Petulo na atumwa yauze yali nu kumusya. Nanti ciye vivyo, Yesu wamanyile ukuti Petulo wali nu kuwela nu kwatwalilila ukuya uwa cisinka. (Luka 22:31, 32) Yesu wamanyile ukuti “umwenzo wene ukulonda nomba umwili iutonta.” (Mako 14:38) Fwandi na pa cisila lino Petulo wakanyile Yesu, Yesu wene atakanyile Petulo. Pa cisila cakutuutululwa, Yesu waile alolekela kuli Petulo ala Petulo ali wenga. (Mako 16:7; Luka 24:34; 1 Kol.  15:5) Elenganyini pali vino Petulo wakomeleziwe nanti cakuti watoovwike pa mulandu na vino wacisile.

11. Uzye Yesu wazwile uli Petulo ukusininkizya ukuti Yeova wali nu kulamwazwa?

¹¹ Yesu walenzile Petulo ukusininkizya ukuti Yeova wali nu kumwazwa. Pa cisila lino Yesu watuutulwilwe, Petulo na atumwa yauze yaweniko lino Yesu wacisile icizungusyo na cuze lino yalemile inswi izingi. (Yoa. 21:4-6) Ukwaula nu kutwisika, icizungusyo cii calenzile Petulo asininkizye ukuti Yeova wali nu kumupeela vyonsi vino walondekwanga. Limwi umutumwa Petulo wiwisye na amazwi yakwe Yesu aakuti Yeova akasakamala yayo yonsi akatwalilila ukulonda “Uwene wakwe Leza” inkoleelo. (Mate. 6:33) Vii vyonsi vyazwile Petulo ukwika sana mano uku mulimo wa kusimikila ukucila uku kulema inswi. Apa Pentekosti umu 33 C.E., waombisye ukusimikila nu kwazwa antu ukuvwa ilyasi ilisuma. (Mili. 2:14, 37-41) Lyene pa cisila wazwile Aina Samaliya na aatali Ayuda ukusambilila pali Klistu nu kutandika ukumulondela. (Mili. 8:14-17; 10:44-48) Yeova waomvizye Petulo ukwazwa antu aingi ukwiza umu cilongano cakwe.

12. Uzye ivyacitikiile Petulo vingatwazwa uli ndi cakuti tukulwisyanya nu utonte?

¹² Yeova angatwazwa ukutwalilila ukumuombela. Insita zimwi cingatutalila ukucita vivyo, sana sana nga tukalwisyana nu utonte umwi pa nsita itali. Insita zimwi utonte witu ungaya ukome ukucila uno Petulo wakweti. Lelo Yeova angatupeela amaka pakuti tutatoovoka. (Masa. 94:17-19) Wakwe, umwina umwi walaalanga na aonsi yauze pa myaka ingi lino atatala wasambilila icumi. Wasenwike sana umu umi wakwe nu kutandika ukulondela vino Baibo ikasambilizya. Lelo insita zimwi waculanga na melenganyo aipe. I vyani ivyamwazwile ukukanatoovoka? Walanzile ukut: “Yeova akatukomya.” Walanzile nu kuti: “Ndi cakuti Yeova watwazwa . . . , [tungatwalilila] ukuya umu cumi . . . Yeova watwalilila ukumbomvya, nupya asi mulandu na vino ntamalilika watwalilila ukunkomya.” 

13. Ukulingana na Milimo 4:13, 29, 31, tungakolanya uli vino Petulo wacisile? (Loliniko ni cikope.)

¹³ Wakwe vino itulola, Petulo waluvyanyanga insita izingi pa mulandu nu kutiina antu. Lelo ukupepa ukuti Leza amwazwe, kwamwazwanga  ukuya umusipe. (Belengini Milimo 4:13, 29, 31.) Naswe kwene tungata ukuya ni ntete. Elenganyinyi ivyacitikiile umwina uwacance Horst, uwikalanga uku Germany lino uteeko wa Nazi wateekanga. Insita izingi yamupatikizya uku sukulu ukulandako ukuti “Hitler Katuula,” nupya walandangako pa mulandu ni ntete. Kucila ukumukalipila, avyazi yakwe yapepile pamwi nawe nu kulenga Yeova ukuti apeela Horst amaka akuya umusipe. Pa mulandu na vino avyazi yakwe yamwazwile nu kutaila sana Yeova kwalenzile ukuti Horst aye umusipe. Mu kusyalikizya Horst watiile: “Yeova atatazile ansye.” c

14. Uzye ya kacema aakasakamala imfwele, yangakomelezya uli yayo atoovoka?

¹⁴ Yeova na Yesu yatalatala yatutazyele. Petulo walondekwanga ukupingulapo ningo pa cisila ca kukana Klistu. Uzye wali nu kuta ukuya umusambi wakwe Klistu nanti wali nu kutwalilila? Yesu walenzile Yeova ukuti aazwe Petulo ukutwalilila ukuya nu utailo ukome. Yesu wanenyile Petulo pali vino wamupepileko nu kulanga vino wataile ukuti Petulo wali nu kusyala akukomelezya aina yakwe. (Luka 22:31, 32) Ukwelenganya sana pa mazwi yakwe Yesu kwali nu kwazwa sana Petulo. Lino tukupingulapo pa vintu vimwi ivicindame umu umi, Yeova angaomvya ya kacema aakatusakamala ukutwazwa ukuya nu utailo ukome. (Efes. 4:8, 11) Umwina Paul aataomba ueluda pa myaka iingi akaezya ukucita vikwene. Akauzya yayo aatandika ukutoovoka ukwelenganya pali vino Yeova wayalesile umu cumi. Nupya akayazwa ukumanya ukuti Yeova atalatala ayatazyele pano wayatemwa sana. Walanzile ukuti: “Nalola vino Yeova wazwile antu aingi atoovwike ukutwalilila ukumuombela.”

15. Uzye ivyacitikiile Petulo ni vyacitikiile ya Horst vikalangilila uli ukuti amazwi aya pali Mateo 6:33 aa cumi?

 ¹⁵ Wakwe vivi kwene vino Yeova wazwile umutumwa Petulo na atumwa yauze, avino naswe kwene alatupeela vino tukalondekwa ndi cakuti twika sana mano uku mulimo wa kusimikila. (Mate. 6:33) Horst wino itulandapo mpiti watandike upainiya lino kwali Inkondo ya Nsi Yonsi Yakwe Ciili. Wali umupina fwandi watwisikanga ndi cakuti wali nu kukwanisya ukulaisakamala lino akuomba umulimo wa nsita yonsi. I vyani vino wali nu kucita? Walondanga ukulola ndi cakuti Yeova wali nu kumupeela vino walondekwanga, fwandi wasoolwilepo ukuomba umulungu onsi umu mulimo wa kusimikila lino yatandalilwe nu mwangalizi wa ciputulwa. Pa mpela ya mulungu, camupezizye mano lino umwangalizi wa ciputulwa wamupeezile ulupiya lelo atamunenyile kuno lwafumile. Impiya zii zyali nu kumwazwa lino akuomba upainiya apa myezi imwi. Impiya zii zyalenzile Horst asininkizye ukuti Yeova wali nu kulamusakamala. Umu umi wakwe onsi wakolezyanga Uwene.—Malaki 3:10.

16. U mulandu ci uno icicindamila ukusambilila pali Petulo na pali vino walemvile?

¹⁶ Petulo afwile uvwile ningo sana pali vino Yesu atamutalwike wakwe vino wamunenyile. Klistu watwalilile ukusambilizya Petulo ukuya umutumwa uwa cisinka nupya wino Aina Klistu yangakolanya. Nupya tukasambililako ivingi kuli vino Yesu wasambilizye Petulo. Petulo walemvile vimwi vino yamusambilizye umu makalata yaili yano walembile amu vilongano vya Ina Klistu aakutandikilako. Umu cipande icilondelilepo, tulasambilila pali vimwi ivyakucelula ivyaya umu makalata yaa na vino tungaviomvya ndakai.