1-3. (a) I cani calenga tusininkizye ukuti swensi tungaya ivyuza vyakwe Leza? (b) Aweni yano tumasambililapo umu cipande cii?

MULI BAIBO, Abulaamu walumbulwa imiku itatu ukuti cuza wakwe Leza. (2 Milandu 20:7; Ezaya 41:8; Yakobo 2:23) Ali wino Baibo yalumbula sile umukulungatika ukuti cuza wakwe Leza. Nomba uzye cikupiliula ukuti Abulaamu ali muntu sile uwali cuza wakwe Yeova? Awe. Baibo ikati swensi kwene twakwata isyuko lyakuya ivyuza vyakwe Leza.

² Muli Baibo mwaya malyasi ya onsi na anaci autailo atiinanga Yeova, amutaile, nupya aali vyuza vyakwe. (Welengini Masamu 25:14.) Yaya api “umba likulu lyakwe ya kambone” lino Paulo walandapo. Yaa yonsi yali sana ivyuza vyakwe Leza.—Ayebulai 12:1.

³ Lekini tulande pa antu yatatu aali vyuza vyakwe Yeova yano Baibo yalandapo: (1) Luti, mukamfwilwa uwali nu kutemwa kwa cumi, (2) Hezekiya, Umwene wa Yuda uwali sana nu utailo, alino na (3) Maliya, nyina wakwe Yesu uwali umuicefye.  I vyani vino tungasambilila kuli vino antu yaa izile yaya ivyuza vyakwe Leza?

4, 5. I cintu ci icitale cino Luti wali nu kupingulapo ukucita, nupya u mulandu ci uno catalile? (Lolini cikope ca kutandikilako.)

⁴ Naomi, na ya nyinavyala yaili, kuli kuti Luti na Olipa, yayanga uku Izlaeli ukufuma uku Moabu. Mu nzila, Olipa wapingwilepo ukuswilila uku Moabu. Nomba Naomi wene walondesyanga ukuya uku Izlaeli kuno wafumile. I vyani vino Luti wapingwilepo ukucita? Citangupile ukusoolola ivyakucita. Uzye wali nu kuswilila kuli ya lupwa lwakwe uku Moabu nanti wali nu kuya na nyinavyala Naomi uku Betelemu?—Luti 1:1-8, 14.

⁵ Ya lupwa yakwe Luti ikalanga uku Moabu. Ngi cakuti wali nu kuswilila ukumwao, limwi ya lupwa nga yamusakamile ningo sana. Wamanyile ningo antu yaku Moabu, lulimi luno yaomvyanga, ni ntambi izyaliko. Nomba Naomi atanenyilepo Luti vili vyonsi ivyacitikanga uku Moabu ukuti avino wali nu kuzana uku Betelemu. Nupya Naomi watiinanga ukuti limwi Luti atanga aye akazane umonsi uwa kumutwala. Fwandi Naomi wamunenyile ukuti aswilile uku Moabu. Olipa ‘waswilile ku antu yakwe na kuli tuleza twakwe.’ (Luti 1:9-15) Nomba Luti wene ataswilile uku antu yakwe nanti kuli tuleza twakwe.

6. (a) I cintu ci icisuma cino Luti wasoolwile ukucita? (b) U mulandu ci uno Boasi walindiile ukuti Luti walondanga ukuzina muli Yeova?

⁶ Cikaloleka kwati Luti wasambiliile pali Yeova kuli iya nanti kuli Naomi. Wasambilile ukuti Yeova atali wakwe tuleza twa ku Moabu. Watemilwe Yeova nupya wamanyile ukuti afwile ukumutemwa nu ku mupepa. Fwandi vino Luti wapingwilepo ukucita vyali ivya mano. Wanenyile Naomi ukuti: “Antu yako yalaya antu yane na Leza wako alaya a Leza wane.” (Luti 1:16) Ukutemwa kuno Luti watemilwe Naomi kukalenga twalondesya sana ukumukolanya. Nomba icikatuzanzya sana u kutemwa kuno Luti watemilwe Yeova. Cico cazanzizye Boasi, calenzile nu kuti amutaizye pa ‘kuleka Yeova ukuya uwa kuzinamo.’ (Welengini Luti 2:12.) Amazwi yano Boasi waomvizye yakatwiusyako vino akana ka kunyi kakalonda lyonsi ukucingililwa umu mapa yakwe nyina. (Masamu 36:7; 91:1-4) Mu nzila iliimwi kwene Yeova wacingilile Luti nu kumulambula pa mulandu nu utailo uno wakweti. Luti atatazile alangulukepo ukuti vino wapingwilepo kucita vitaali ningo.

7. I cani cingazwa yayo aakasiitoka ukuipeela kuli Yeova nu kuwatiziwa?

⁷ Antu aingi yakasambilila pali Yeova, lelo yasilonda ukusoololapo ukutandika ukumuombela. Yakasiitoka ukuipeela kuli aliwe nu kuwatiziwa. Ndi cakuti ali vino namwe mukayuvwa, mwelenganye umulandu uno mukasiitokela. Cila muntu wakwata leza wino akaombela. (Yoswa 24:15) Lelo tulinzile ukusoololapo ukuombela Leza wa cumi. Nga mwaipeela kuli Yeova, ala mukulanga ukuti mwataila ukuti alaamwazwa. Nupya alamwazwa ukutwalilila ukumuombela usi mulandu ni ntazi zino mungakwata. Vikwene ali vino Leza wazwilizye Luti.

8. Londololini ivyacitikanga lino Hezekiya wali umwance.

⁸ Inkulilo yakwe Hezekiya yapusiine sana ni nkulilo yakwe Luti. Hezekiya wali umu  luko ulwaipeezile kuli Yeova. Lelo asi ina Izlaeli yonsi aatwalilile ukuya acisinka kuli Yeova. Umwene Aazi, isi wakwe Hezekiya, wali umwipe. Atacindike ing’anda yakwe Leza iya kupepelamo, nupya walyombelike antu ukuti yapepa tuleza twaufi. Hezekiya walolanga na kuno isi Aazi akoca ana ya kuivyalila umu moto pakuti apeele impolelwa kuli tuleza twaufi. Vino Hezekiya walolanga lino wali umwance vitaazifile!—2 Yamwene 16:2-4, 10-17; 2 Milandu 28:1-3.

9, 10. (a) U mulandu ci uno limwi Hezekiya nga wasokiile Yeova? (b) U mulandu ci uno tutalinzile ukusokela Leza? (c)  U mulandu ci uno tutalinzile ukwelenganya ukuti inkulilo itu ingalenga umuntu acita ivisuma nanti vipe?

⁹ Viipe vino Aazi wacitanga limwi nga vyalenzile Hezekiya umwanakwe ukusokela Yeova. Ndakai, yamwi aakuti yazizimizya intazi zingi ukuluta na pali Hezekiya ‘yangasokela Yeova’ nanti iuvi lyakwe. (Mapinda 19:3) Yauze nayo yakaelenganya ukuti ivipe vino ulupwa lwao lukacita vingalenga ukuti yacita ivipe nanti ukutandika ukucita ivipe vino yalolanga avyazi yao yakucita. (Ezekelo 18:2, 3) Nomba, uzye imyelenganyizizye ya musango uu yaya sile ningo?

¹⁰ Vino Hezekiya wacitanga vikalanga ukuti vivyo asi vino caya! Kutaya umulandu ulionsi ungalenga ukuti tusokele Yeova. Yeova asilenga ukuti ivipe vyacitikila antu. (Yobo 34:10) I cacumi ukuti avyazi yangasambilizya ana yao ukucita ivisuma nanti ivipe. (Mapinda 22:6; Kolose 3:21) Nomba cii cisipiliula ukuti ivikacitika umu lupwa I vikalanga vino umuntu alaya ukunkoleelo. U mulandu ci? Pano Yeova watupeela untungwa wa kuisoolwela ivya kucita, icikupiliula ukuti tungasoolola ukucita icisuma nanti cipe. (Malango 30:19) Uzye Hezekiya waomvizye uli uwila uu?

11. I cani calenzile Hezekiya ukuya umwene umusuma?

¹¹ Nanti icakuti isi wakwe Hezekiya wali u mwene umwipe uwa mu Yuda, Hezekiya wene wizile aya umwene umusuma. (Welengini 2 Yamwene 18:5, 6.) Atacitanga viipe vino isi wacitanga. Lelo wene wasoolwile ukulauvwila yakasema yakwe Yeova, wakwe Ezaya, Mika, na Osiya. Uvwanga lyonsi lino yamulungika nu kucita vyonsi vino yamunena ukucita. Cii camwazwizye ukuzifya vyonsi vino isi waluvyanyizye. Wasangulwile  ing’anda yakwe Yeova, nu kulenga Leza ukuti aelele antu maifyo, nupya wononyile ni viluwi vyonsi ivyali umu mpanga iya. (2 Milandu 29:1-11, 18-24; 31:1) Lino umwene wa Asilya Senakelibu watiinyizye ukuzanza amu musumba wa Yelusalemu, Hezekiya walangizye ukuti wali umusipe nupya wakweti utailo. Wataile ukuti Yeova wali nu kucingilila antu yakwe alino nu kuyakomya. (2 Milandu 32:7, 8) Kwali insita lino Hezekiya wizile aya ni cilumba, nomba lino Yeova wamulungike, waicefizye. (2 Milandu 32:24-26) Fwandi tulinzile ukukolanya sana Hezekiya. Atalesile ivipe vino ulupwa lwakwe lwacitanga ukumulenga aye umwipe. Lelo wene walangizye ukuti wali acuza wako Yeova umu cumi.

12. Uzye antu aingi ndakai yakalanga uli ukuti aacuza yakwe Yeova wakwe vino Hezekiya wacisile ?

¹² Ndakai antu mu nsi yaya nu unkalwe nupya yatakwata ukutemwa, na ana aingi yakukula ukwaula avyazi akuyasakamala nu kuyatemwa. (2 Timoti 3:1-5) Nanti icakuti Aina Klistu aingi ndakai ya lupwa lwao yakacita iviipe, yasoololapo ukukomya ucuza wao na Yeova. Wakwe vino Hezekiya wacisile yakalanga ukuti vino ulupwa lukacita asi vingalenga ukuti ukunkoleelo umuntu aize aye umwipe nanti umusuma. Leza watupeela untungwa wa kuisoolwela, fwandi tungasoolola ukumuombela nu kumucindika wakwe vino Hezekiya wacisile.

13, 14. U mulandu cii uno umulimo uno Maliya wapeezilwe watalile sana, nomba I vyani vino wacisile lino Gabilieli wamunenyile ivyali nu kucitika?

¹³ Lino papisile imyaka ukufuma pa nsita ino Hezekiya waliko, kwizile ikuya umukazyana uwizina lyakwe Maliya uwali cuza wakwe Yeova nupya wapeezilwe umulimo uiyeele. Wali nu kukwata inda alino nu kuvyala umwana wakwe Leza nu kumukuzya! Yeova afwile watemilwe sana Maliya nupya wamutaile pa kumupeela umulimo uwo uwa kuzungusya. Nomba uzye Maliya wacisile uli lino wapeelwanga umulimo uwo?

¹⁴ Ilingi tukalanda sana pa mucinzi uno Maliya wapeezilwe. Nomba I vyani vino Maliya watiinanga? Umungeli Gabilieli wamunenyile ukuti wali nu kuya ni nda ukwaula ukukumanapo nu monsi aliwensi. Nomba Gabilieli atalanzile ukuti angalondolwela ya lupwa lwakwe Maliya na ina mupalamano vino cali nu kuya pakuti akwate inda. Uzye antu yauze yaali nu kwelenganya uli? Wali nu kunena uli Yosefu ukuti wali uwa cisinka kuli aliwe? Nupya wali nu mulimo ukome uwakukuzya umwana wako Leza mu nzila ya untunze! Tutamanya vino Maliya wasakamalangapo sana, lelo twamanya vino wacisile lino Gabilieli walanzile nawe. Watile:  “Nene muomvi wa Mwene [Yeova], kaciye ndi vino watuvwanga.”—Luka 1:26-38.

15. U mulandu ci uno tungalandila ukuti Maliya wakweti sana utailo?

¹⁵ Mu cumi Maliya wakweti sana utailo! Waiteinye ukucita vyonsi vino yali nu kumunena wakwe vino umuomvi mukazyana akacita. Wataile ukuti Yeova wali nu kumusakamala alino nu kumucingilila. I cani calenzile Maliya aye nu utailo ukome vivyo? Tusivyalwa ala tuli nu utailo. Nomba tukaya nu utailo ndi cakuti twalenga Leza ukuti atupaale pali vino tukucita. (Galatiya 5:22; Efeso 2:8) Maliya waombesyanga pakuti akomye utailo wakwe. Twamanya uli vivyo? Lekini tusambilile pali vino Maliya wakutikanga ndi cakuti umwi akuvwanga na vino watemilwe ukulandapo sana.

16. I vyani vikalanga ukuti Maliya wali a kakutika musuma?

¹⁶ Vino Maliya wakutikanga ndi cakuti umwi akuvwanga. Baibo ikati tulinzile “kuvwa zuwa lelo aatekele ukulanda.” (Yakobo 1:19) Maliya wali akakutika musuma. Baibo ikalangilila ukuti Maliya wakutikisyanga lino vimwi vikulandwa, sana sana ngi cakuti a pali Yeova. Ndi wakutika, welenganyangapo sana pa vintu vivyo ivicindame. Lino Yesu wavilwe yakacema iizile umu kunena Maliya amazwi yano umungeli wayanenyile. Nalino Yesu wali ni myaka 12 walanzile vimwi vyazungwisye Maliya. Imiku ii yonsi yoili Maliya wakutikanga, nupya wiusyanga alino nu kwelenganyapo sana pali vino uvwile.—Welengini Luka 2:16-19, 49, 51.

17. I vyani vino tungasambilila kuli vino Maliya watemilwe ukulandapo?

¹⁷ Vino Maliya Watemilwe Ukulandapo Sana. Baibo itatunena ivingi pali vino Maliya walandanga. Mazwi aya muli Baibo yano Maliya walanzile yaya pali Luka 1:46-55. Mazwi yayo yakalangilila ukuti Maliya wamanyile ningo sana Malembelo ya CiYebulai. I cani cino twalandila vivyo? Mazwi yano Maliya walanzile yakolana na mazwi yano Hana nyina wakwe Samueli walanzile umwipepo. (1 Samueli 2:1-10) Cikaloleka kwati Maliya walanzile amazwi yayo umupipi ni miku 20. Fwandi cikulangilila ukuti Maliya watemilwe sana ukulanda pali vino wasambililanga kuli Cuza wakwe, Yeova.

18. A muli vyani muno tungakolanya utailo uno Maliya wakweti?

¹⁸ Wakwe vino cali kuli Maliya, insita zimwi naswe Yeova angatupeela umulimo umwi uno tungalola ukuti uutale ukuomba. Lekini twakolanya Maliya lyonsi kuya aicefye nu kuzumila ukuomba umulimo uwo, alino nu kutaila sana Yeova ukuti amatwazwa. Nupya tungakolanya utailo uno Maliya wakweti lino tukuvwa kuli vino Yeova akutunena, alino nu kwelenganyapo sana pali vino tukusambilila pali aliwe na pali vino akalonda ukucita. Lyene tungaanenako yauze pali vino tukusambilila.—Masamu 77:11, 12; Luka 8:18; Loma 10:15.

19. Ndi tukukolanya antu yano Baibo yalanda akweti utailo, i vyani vino tulinzile ukutaila ukuti vilatucitikila?

¹⁹ Fwandi twalola ukuti mu cumi Luti, Hezekiya, na Maliya yali aa cuza yakwe Yeova, wakwe vino Abulaamu wali. Nupya kwaya ni “umba likulu lyakwe ya kambone” akwata isyuko lya kuya vyuza vyakwe Leza. Lekini tutwalilile ukukolanya utailo uno antu yayo yakweti. (Ayebulai 6:11, 12) Ndi twacita vivyo lyene tungalolela ukwiza pokelela icilambu cino Yeova akapeela kuli yayo akatwalilila ukuya yacuza yakwe!