1, 2. (a) U mulandu ci uno amazwi aya pali Malango 6:4 yamanyikilwa sana? (b) U mulandu ci uno Mose walandile amazwi yayo?

PA MYAKA iingi, Ayuda yakaomvya amazwi aya pali Malango 6:4 pa kupepa ipepo iliiyele. Ipepo lii yakalyama ukuti Shema, pano ali izwi ilyatandikilapo umwi lembelo liili umu Ciyebulai. Ayuda aingi yakapepa ipepo lii cilawanda katondo na manguzi pa kulanga umucinzi kuli Leza.

² Mazwi yaa aali umwi lyasi lyakusyalikizyako lino Mose walanzile uku luko lwa aina Izlaeli. Umu mwaka wakwe 1473 ala Yesu atatala wiza, aina izlaeli yali umu mpanga ya ina Moabu, ala yatiyaipekanya ukulamba uluzi lwa Yodani nu kupoka impanga iyalavilwe. (Malango 6:1) Mose watungulwile aina Izlaeli pa myaka 40, nupya walondanga ukuti yaye asipe uku ntazi izili zyonsi zino yali nu kukwata. Yalondekwanga ukutaila Leza, Yeova, nu kuya acisinka kuli aliwe. Fwandi amazwi akusyalikizya yano Mose walanzile yayakomelizye ukucita vivyo. Pacisila cakulanda pa masunde 10 na masunde  yauze yano Yeova wayapeezile, Mose wiwisye antu amazwi ya asuma aya pa Malango 6:4, 5. (Welengini.)

3. A mauzyo ci yano tumalanzyanya umu cipande cii?

³ Aina Izlaeli yamanyile ukuti Yeova Leza wao ali ‘Yeova wenga sile.’ Aina Izlaeli ali ni cisinka yapepanga sile Leza wenga, Leza wa vikolwe vyao. Nomba u mulandu ci uno Mose waiusizyanga ukuti Yeova Leza wao ali ‘Yeova wenga sile?’ Uzye icumi nu kutemwa Leza vyalemenkana uli nu mwenzo onsi, umi onsi, na maka yonsi? Nupya amazwi aya pali Malango 6:4, 5 yakaomba uli na kuli sweswe ndakai?

4, 5. (a) Uupiliulo ci onga uwa mazwi akuti ‘Yeova wenga sile’? (b) Uzye Yeova wapusana uli na tu leza tuze twamu mpanga zyuze?

⁴ Waiyeela. Mazwi akuti ‘Yeova wenga sile’ yalola umu kuti Yeova waiyela, kutaya uwalingana nawe nupya kutaya uwaya nga aliwe. U mulandu ci uno Mose waomvizye amazwi yaa? Cikaloleka ukuti Mose atezyanga ukupeela usininkizyo wakuti cizumilo cakuti muli Leza wenga mwaya aeneco yatatu cali icaufi. Yeova ali Kaumba wi yulu ni nsi nupya ali Kateeka wa uumbo onsi. Ali Leza wa cumi sile, nupya kutaya leza aliwensi uwaya nga aliwe. (2 Samueli 7:22) Fwandi mazwi yakwe Mose iusyanga aina Izlaeli ukuti yalinzile ukupepa sile Yeova wenga. Yatalinzile ukukolanya antu aikalanga umu mpanga izyayazingulwike, apepanga tu leza twa ufi utwingi utonsi nu twanaci. Antu yayo yazumile ukuti tu leza tuto utulito twasenulanga ivintu vya mu nsi.

⁵ Aina Eguputo yapepanga leza wi lanzi Ra, Nut leza mwanaci uwa mayulu, leza wa nsi Geb, leza wa luzi lwa Naelo Hapi, ni vinyama ivingi. Yeova walanzile ukuti wacila tu leza tuu tonsi utwa ufi lino wayaletiile ivinkunka 10. Leza mukulu wa ina Kenani wali a Baali, leza wa ufi uno aina Kenani yazumile ukuti aliwe walenzile kuye ivya umi vyonsi. Nupya yazumile ukuti a leza wi yulu, ni mvula iipisye. Mu mpanga izingi antu aingi yataile Baali ukuti aliwe angayacingilila. (Mpendwa 25:3) Aina Izlaeli yali nu kulaiusya ukuti Leza wao, “Leza wenga mpo,” waiyeela nupya a ‘Yeova wenga sile.’—Malango 4:35, 39.

6, 7. Upiliulo ci nauze uwa mazwi yakuti “wenga sile” nupya Yeova walanzile uli ukuti waya “wenga sile”?

⁶ Asisenuka Napya U wa Cumi. Nupya amazwi yakuti ‘wenga sile’ yakapiliula nu kuti ukulonda kwakwe na vino akacita vyasintililwapo lyonsi. Yeova Leza asisenuka foo. Lyonsi waya nu ufuma cumi, asialuka aluka, nupya umololoke. Walavile Abulaamu ukuti ana yakwe yalikala umu mpanga ipya iyalavilwe. Nupya Yeova wacisile ivizungusyo vikulu nupya ivingi pakuti sile asungilile ulayo uno walavile. Nanti icakuti papisile imyaka 430 ukufuma pano walayile ulayo uwo, ukulonda kwakwe kutasenwike foo.—Utandiko 12:1, 2, 7; Kufuma 12:40, 41.

 ⁷ Lino papisile imyaka iingi Yeova wizile aama aina Izlaeli ukuti yakambone yane nu kuyanena ukuti: “Nene indi Leza nenga mpo. Inkolelo yane kutatala kwapangwa Leza muze, nupya kutalatala kuye muze.” Nupya Yeova walenzile ukuti cimanyike ukuti ukulonda kwakwe kutalasenuka foo lino walanzile amazwi akuti: “Anene kwene ukufuma na mpiti, nu ku nkolelo kwene avino ndaya namwe pee.” (Ezaya 43:10, 13; 44:6; 48:12) Lii lyali isyuko ilikalamba sana lino aina Izlaeli yakweti ilya kuombela Leza asisenuka nupya uwaya ni cumi amanda pe! Naswe kwene twakwata isyuko ilili limwi kwene.—Malaki 3:6; Yakobo 1:17.

8, 9. (a) I vyani vino Yeova akalonda aakamupepa yacita? (b) I vyani vino Yesu walanzile pa kukomaila pa ucindami wa mazwi yano Mose walanzile?

⁸ Mose wiwisye aina Izlaeli ukuti ukutemwa kwakwe Yeova na vino akayasakamala vitalatala visenuke foo. Na Yeova nawe walondanga ukuti yamupeele umucinzi uno walondekwanga ukupeelwa alino nu kumutemwa ni myenzo yao yonsi, umi wao onsi, alino na maka yao yonsi. Avyazi yaalinzile ukusambilizya ana yao pali Yeova insita yonsi pakuti nayo yangapepa sile Yeova.—Malango 6:6-9.

⁹ Yeova asisenula ukulonda kwakwe, fwandi atalatala asenule vino akalonda ukuti twacita pa kumupepa. Ndi cakuti tukulonda ukuzanzya Yeova lino tukumupepa tulinzile ukupepa sile wenga mpo nu mwenzo witu onsi, amano itu yonsi, alino na maka itu yonsi. Yesu watile ali sunde ilyacindamisya pa masunde yonsi. (Welengini Mako 12:28-31.) Lekini lyene tusambilile vino tungacita pakuti tulange ukuti twataila ukuti ‘Yeova Leza witu ali Yeova wenga sile.’

10, 11. (a) Uzye tukalanga uli ukuti tukapepa sile Yeova? (b) Uzye alumendo Ayebulai amu Babiloni yalangizye uli ukuti yapepanga sile Yeova wenga?

¹⁰ Yeova sile ali Leza witu wenga mpo. Tukapeela Yeova umucinzi lilyo lino tukupepa sile aliwe. Tutalinzile ukupepa ya leza yauze nanti ukuzumila umu vizumilo vya ufi nu kucita vino Yeova asilonda lino tukumupepa. Wene ali Leza wapapelapela ukuluta ya leza yonsi yauze nupya wene wakwatisya amaka. Wene ali Leza wa cumi. Tulinzile ukupepa Yeova sile.—Welengini Umbwilo 4:11.

¹¹ Umwi buku lyakwe Danieli, tukawelenga pa yalumendo Ayebulai Danieli, Hananiya, Misyaeli na Azaliya. Yalanzile ukuti yapepanga sile Yeova wenga lino yakanyile ukulya ivyakulya ivitaali ivisanguluke kuli yakapepa yakwe Yeova. Nupya Danieli na auze yatatu yakanyile ukufukamila ciluwi cakwe zaabu cino Nebukadineza wapanzile. Pano Yeova uwacindime sana kuli aliyo. Yali sana ni cisinka kuli aliwe.—Danieli 1:1–3:30.

12. Pakuti twapepa sile Yeova wenga, i vyani vino tutalinzile ukucita?

¹² Yeova aliwe alinzile ukuya inkoleelo umu umi witu. Ndi cakuti tukulonda ukupepa sile Yeova wenga, tulinzile ukusininkizya ukuti tusikukolezya ukucita ivintu vyuze. Uzye ivintu vivyo i vyani? Mu  masunde 10, Yeova walanzile ukuti antu yakwe yatalinzile ukupepa ya leza yauze. Yatalinzile ukucita ivintu vyonsi ivikulangilila ukuti yakupepa utuluwi. (Malango 5:6-10) Ndakai kwaya ivintu ivingi vino tungapepelamo utuluwi, vimwi vyene vikatala nu kuvimanya ukuti nga tukuvicita ala tukupepa utuluwi. Lelo Yeova atasenula ivintu vino akalonda yakapepa yakwe ukucita. Wene waya sile vivikwene ‘Yeova wenga sile.’ Lekini tusambilile vino tungacita pakuti tutapepako utuluwi.

13. I vyani vino tungatandika ukutemwa sana kuluta ukutemwa Yeova?

¹³ Pali Kolose 3:5 (welengini), tukawelenga pa vintu ivingonona ucuza witu na Yeova. Ukuya nu lwiswa nao umusango wa upefi wa tuluwi. U mulandu ci? Ndi cakuti twatwalilila uku kumbwa ukukwata ivintu vimwi, ivili wa mpiya izingi nanti ivintu vya mutengo, ivintu vii vingatandika ukututungulula wakwe leza uwakwata amaka. Amaifyo yonsi yano yalumbulwa pali Kolose 3:5 yakolana nu lwiswa ulwaya umusango wa upefi wa tuluwi. Fwandi ndi cakuti twatwalilila uku kumbwa ivintu vii, tungatandika ukuvitemwa sana ukucila ukutemwa Leza. Lyene Yeova atalaya ali ‘Yeova wenga sile’ kuli sweswe. Tusilonda vya musango uwo ukucitika.

14. I vyani vino umutumwa Yoane watunenyile pa kutemwa Leza?

¹⁴ Umutumwa Yoane wakomailepo pa vintu vili vimwi. Walanzile ukuti ndi cakuti umwi watemwa ivintu vya mu nsi, ali kuti “vilondwa viipe vino imili ikalonda, ni vintu vya lunkumbwa lwa manso nu kuituumika ku vyamu nsi” ale wene “atatemwa Tata.” (1 Yoane 2:15, 16) Fwandi tulinzile ukulaiceceta lyonsi ukulola ndi cakuti twatitutemwa insi. Limwi tungazana ukuti twati tutandika ukutemwa ivyakulezezyamo icitendwe, antu, alino ni vintu vyuze ni mizwalile ivya mu nsi. Nanti limwi tungalondesya ukukwata ‘ivintu vikulu’ ukupitila umu kulondesya masambililo ya papela. (Yelemiya 45:4, 5) Insi ipya ili sana umupipi. Fwandi tulinzile ukwiusya amazwi yaya yano Mose walanzile. Ndi cakuti twamanya ningo nu kutaila ukuti ‘Yeova Leza witu ali Yeova wenga sile’ tulamupepa sile wenga nu kumuombela ukulingana na vino akulonda.—Ayebulai 12:28, 29.

15. U mulandu ci uno Paulo walondekwanga ukwiusya Aina Klistu ukuti Leza ali ‘Yeova wenga sile’?

¹⁵ Mazwi akuti ‘Yeova wenga sile’ yakatwazwa ukumanya ukuti Yeova akalonda aomvi yakwe ukuya alemenkane nu kulalonda ukucita ivili vimwi umu umi wao. Mu vilongano vya Ina Klistu akutandikilapo, mwali Ayuda, Agiliki, Aloma, na antu sile yauze amitundu yuze. Inkulilo zyao zyali izipusane pusane, yakweti intambi izipusane, nupya yatemilwe ukucita ivintu ivipusane pusane. Na cii calenzile ukuti yamwi cayatalila ukutandika ukupepa ukupya nu kuta ukucita ivintu ivipusane pusane vino yacitanga mpiti. Fwandi Paulo walondekwanga  ukwiusya Aina Klistu ukuti yakwata Leza wenga sile, Yeova.—Welengini 1 Kolinto 8:5, 6.

16, 17. (a) Usesemo ci ukufikiliziwa ndakai, nupya i vyani vyacitika? (b) I vyani vingalenga tutalemana?

¹⁶ Ngu mu vilongano vya Ina Klistu ndakai mwene mwaya uli? Kasema Ezaya walanzile ukuti “umu manda akusyalikizya” antu ukufuma umu nko izipusane pusane yalapepela Yeova capamwi. Yalaati: “Pakuti aye akatusunde vino tuli nu kucita, apakuti twalondela mwi kula lyakwe.” (Ezaya 2:2, 3) Tukauvwa ningo ukulola vino usesemo uu ukufikiliziwa ndakai! Aina na ya nkazi yakafuma uku mpanga izipusane pusane, yakalanda indimi izipusane pusane, nupya yakwata intambi izipusane pusane. Nomba tukalemenkana lino tukupepa Yeova. Lelo pa mulandu wakuti twapusana sana, insita zimwi cikatala ukuya alemenkane.

¹⁷ Uzye mukauvwa uli pa ina na ya nkazi akafuma uku mpanga izipusane pusane? Ululimi lwao, imizwalile yao, imiyele yao, alino ni vyakulya vino yakalya limwi vingapusana ni vinu. Uzye mukaipatula uku yantu yaa nu kulaizya sile na antu yano  mwafuma nayo ukulikumwi? Uzye mukauvwa uli pali ya Eluda ance pali mwemwe aya umu cilongano cinu nanti amutundu uze nanti akwata intambi zyuze? Ndi cakuti tutacenjile tungaleka ivintu vya musango uwo ukutulenga tutalemana.

18, 19. (a) U kusunda ci ukwaya pi lembelo lyakwe Efeso 4:1-3? (b) I vyani vino tulinzile ukucita pakuti tutwalilile ukuya alemenkane umu cilongano?

¹⁸ Uzye tungacita uli pa kucimvya intazi zii? Paulo wapanziileko mano Aina Klistu aikalanga mu Efeso, umusumba umwali sana ivyuma na antu ali ni nkulilo izipusane pusane. (Welengini Efeso 4:1-3.) Paulo walanzile pa miyele imwi ili wa kufuka, kuya aicefye, ukuteeka umwenzo, alino nu kutemwa. Imiyele ii yaya wa viumba ivikome ivingalenga ing’anda ukukanapona. Lelo pakuti ing’anda iyo itwalilile ukuya ikome nupya isuma, cikalondekwa ukuombesya. Paulo walondanga Aina Klistu amu Efeso ukuombesya pakuti yatwalilile ‘kuleka umupasi wakwe Leza ukuyalundanya myenzo.’

¹⁹ Swensi kwene tulinzile ukwezya na maka ukutwalilila ukuombela pamwi na ina umu cilongano. Tungacita uli vivyo? Cakutandikilako, tulinzile ukukwata nu kulanga imiyele ii ino Paulo walanzile: kufuuka, kuicefya, kuteeka umwenzo, alino nu kutemwa. Cakwe cili cino tulinzile ukucita, u kuombesya ukusungilila mutende. Ukupusana, ali tuntu tumwi tunono utungalenga tutaombela pamwi na ina umu cilongano, fwandi tulinzile ukuombesya pakuti twawikizyanya ndi twapusana nu kutwalilila ukusungilila umutende alino nu kuya alemenkane.

20. Tungalanga uli ukuti twamanya ukuti ‘Yeova Leza witu ali Yeova wenga sile’?

²⁰ ‘Yeova Leza witu ali Yeova wenga sile.’ Mazwi yayo yakwata sana amaka! Nupya ali mazwi alenzile aina Izlaeli ukusipikizya intazi lino ingilanga nu kupoka Impanga Iyalavilwe. Nafwe kwene amazwi yaa yakatukomya pakuti tukasipikizye amacuzi akulu cuze akwiza nu kwingila umu Paladaise. Lekini tutwalilile ukupepa Yeova wenga sile. Tulinzile ukumutemwa nu kumuombela nu mwenzo witu onsi, na mano itu yonsi, alino na maka itu yonsi, nupya tulinzile ukuombesya pakuti tutwalilile ukusungilila umutende nu kuya alemenkane na ina itu. Ndi cakuti twatwalilila ukucita ivintu vivyo, Yesu alatupingula wa mfwele nupya ali lino tulalola amazwi yano walanzile ukufikiliziwa akuti: “Izini, mwe apolelelwe yakwe Tata. Ingilini mu Wene uno wateyanyizizye mwemwe kufuma ku utandiko wa uumbo wa nsi.”—Mateo 25:34.