1-3. (a) U mulandu ci uno Yeova watemiilwe Solomoni, nupya Solomoni wapolelilwe uli? (b) I vyuzyo ci vino tumaasuka umu cipande cii?

SOLOMONI watandike ukuteeka umu Izlaeli lino wali sile umulumendo. Lino watandike sile ukuteeka, Yeova waloliike kuli aliwe umu ciloto nu kumunena ukuti: “Lenga cino ungatemwa kuti inkupeele.” Solomoni nawe watiile: “Nene mwana munono sile nupya ntamanyile ivyakuteeka. . . . Acino mpekwini ne muomvi winu amano akuteekelamo antu inu.” (1 Yamw. 3:6-10) Vino Solomoni walenzile vyalangilile ukuti waicefizye. Fwandi ali mulandu uno Yeova wamutemiilwe. (2 Sam. 12:24) Leza witu watemilwe sana pa casuko cino umwene wacance Solomoni waswike nupya wamupeezile “umwenzo wa mano nu kwiluka.”—1 Yamw. 3:12.

² Lyonsi lino Solomoni wayanga uwa cisinka wapolelelwanga cuze. Wapeezilwe ni syuko lya kukuula ing’anda ikulu yakwe “Leza wa ina Izlaeli, umwakuti izina lyakwe lyauvwika.” (1 Yamw. 8:20) Wizile amanyikwa sana pa mulandu na mano yano Leza wamupeezile. Nupya ivintu vino walanzile lino Leza wamupeezile umupasi wa muzilo vyalembwa umu mabuku yatatu aaya muli Baibo. Ibuku lyonga pa mabuku yayo a Mapinda.

³ Umwenzo walumbulwa imiku ukufika kuli 100 umwi buku lya Mapinda. Pa Mapinda 4:23 paaya amazwi yakuti: “Apa vintu vyonsi uwasunga umwenzo wako. Pano umwaya intulo izikapela umi.” Uzye izwi lyakuti “umwenzo” umu cikomo cii likapiliula cani? Tumaasuka icuzyo cico umu cipande cii. Nupya tumazana ni vyasuko uku mauzyo yaili aakuti: Uzye Satana akacita uli pa konona umwenzo witu? Nupya tungacita uli pakuti tusunge  umwenzo witu? Pakuti tutwalilile ukuya acisinka kuli Leza, tulinzile ukumanya ivyasuko uku mauzyo yaa acindame.

4-5. (a) Uzye pa Masamu 51:6 pakatwazwa uli ukumanya muno izwi lyakuti “umwenzo” lyalola? (b) Uzye ukwelenganya pali vino tukasunga imiili itu kungatwazwa uli ukumanya umulandu uno cacindamila ukumanya vino twaya umukasi?

⁴ Izwi ilyaya pa Mapinda 4:23, ilyakuti “umwenzo” likapiliula untu wa mukasi. (Welengini Masamu 51:6.) Umu mazwi yauze tungati “umwenzo” ukapiliula melenganyo ya pa lwitu, vino tukayuvwa, nanti vino tukalondesya ukucita. Fwandi umwenzo asi vino tukaloleka lelo aviivi vino twaya umukasi.

⁵ Ukwelenganya pali vino tukasunga umi witu kungatwazwa ukumanya umulandu uno cacindamila ukumanya vino twaya umukasi. Ica kutandikilako, pakuti twasunga ningo imiili itu tulinzile ukusoolola ivya kulya ivisuma, nupya tulinzile ukulatukusya umwili ilingi. Vivyo kwene avino caya na pakuti tuye ya cuza yasuma na Leza, tulinzile ukuwelenga Baibo ni mpapulo izikalanda pali Baibo lyonsi nu kulanga ukuti twataila sana Yeova. Mu kulanga utailo uno twakwata mwaya nu kucita vino tukusambilila nu kulanda pa utailo kwene uwo uno twakwata. (Loma 10:8-10; Yako. 2:26) Cakwe ciili, tungelenganya ukuti tuli nu umi usuma ndi twalola sile vino tukuloleka ukunzi nanti icakuti mukasi twalwala. Vivyo kwene avino caya na kuli ukapepa witu, tungatandika ukwelenganya ukuti twaya nu utailo ukome ndi twalola sile vino tukuomba muli vyakwe Leza nomba ala imyelenganyizizye iipe ikuya ikukula umu mwenzo witu. (1 Kol. 10:12; Yako. 1:14, 15) Tulinzile ukwiusya ukuti Satana akalonda ukutonona ni myelenganyizizye yakwe. Angacita uli vivyo? Nupya tungacita uli pakuti tuicingilile?

6. Uuyo ci uno Satana wakwata, nupya akacita uli pakuti afikilizye uyo uwo?

⁶ Satana akalonda ukuti tuye wakwe aliwe, akalonda ukuti tuye ya cipondoka nu kuta ukuvwila vino Yeova akalonda nu kutandika ukutungululwa na ukaitemwe. Satana atange atupatikizye ukutandika ukwelenganya wakwe vino akaelenganya nu kucita wakwe vino akacita.  Fwandi akaezya na maka ukufikilizya uyo wakwe umu nzila zyuze. Akalenga ukuti twikale na antu yano onona mpiti imyelenganyizizye. (1 Yoa. 5:19) Akapaalila ukuti tulasoolola ukuya pamwi na antu yayo nanti icakuti twamanya ukuti ukucina na antu aipe ‘kungonona’ imyelenganyizizye itu ni miyele itu. (1 Kol. 15:33) Inzila iyo yaomvile ku Mwene Solomoni. Watwazile anaci atamanyile Leza nupya “yamulenzile kuti avulungane” ate nu kuombela Yeova.—1 Yamw. 11:3.

7. I vyani vyuze vino Satana akaomvya pa kusalanganya imyelenganyizizye yakwe, nupya u mulandu ci uno tulinzile ukucenjelela?

⁷ Satana akaomvya mafilimu na mapulogilamu yauze apa TV pa kusalanganya imyelenganyizizye yakwe. Wamanya ukuti ukusimika malyasi kukalenga tutemwe vino tuvwa, kukalenga twaelenganya ukulingana na vino tukuvwa nu kucita vivyo kwene. Yesu waomvizye ningo imisambilizizye ya musango uu. Elenganyini pa mulumbe wa mwina Samaliya musuma nu wa mwana uwafumile pa ng’anda nu konona ivya upyanyi vyonsi. (Mate. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Antu yano Satana onona imyelenganyizizye nayo yangatunena malyasi pakuti yatonone. Tulinzile ukucenjela sana ni vicitwa vitu. Mafilimu na mapulogilamu yauze apa TV yangatusambilizya nu kutusansamusya ukwaula ukonona melenganyo itu. Nomba tulinzile ukucenjela. Lino tukusoolola ivya kutuzanzya, cingazipa twayuzya sweineco tuti: ‘Uzye filimu ii nanti pulogilamu ii iya pa TV ikunsambilizya ukuti caya sile ningo ukwika mano uku vilondwa vya mwili?’ (Gala. 5:19-21; Efes. 2:1-3) Uzye mungacita uli ndi mwiluka ukuti pulogilamu imwi iya pa TV ikutungilila imyelenganyizizye yakwe Satana? Mulinzile ukutalukako wakwe vino mukacita uku ndwala ikaambukila!

8. Uzye avyazi yangazwa uli ana yao ukusunga imyenzo yao?

⁸ Mwe ya vyazi, mwakwata umulimo uiyele uwakusunga ana inu pakuti Satana atonona  imyenzo yao. Ukwaula nu kutwisika mukaezya na maka yonsi ukucingilila ana inu pakuti yatalwala. Mukasunga ing’anda inu iyausaka, nupya mukasumba vyonsi vino mukulola ukuti vingalenga ana inu ukulwala. Vivyo kwene avino mulinzile ukucita, mulinzile ukucingilila ana inu ukukanatamba mafilimu, mapulogilamu ya pa TV, vyangalo vya pa kompyuta, na mawebusaiti aangalenga yaye ni myelenganyizizye yakwe Satana. Yeova wamupeela amaka ya kusakamala ukapepa wa yana inu. (Mapi. 1:8; Efes. 6:1, 4) Fwandi mutaatina ukupeela amu lupwa lwinu masunde asintilila pali Baibo. Mwanena ana inu vino yangatamba na vino yatange yatambe, nupya mwayazwa ukumanya umulandu uno mwayapeelela masunde yayo. (Mate. 5:37) Lino ana inu yakuya yakukula, mwayasambilizya ukumanya icisuma ni ciipe aineco ukulingana nu kulonda kwakwe Yeova. (Ayeb. 5:14) Nupya mwaiusya ukuti ana inu yalasambilila ivingi kuli vino mukalanda nomba yalasambilila sana kuli vino mukacita.—Malan. 6:6, 7; Loma 2:21.

9. I cintu ci conga cino Satana akalonda ukuti antu yaelenganya, nupya umulandu ci uno ukwelenganyizizya vivyo kwaipila?

⁹ Nupya Satana akaezya na maka ukonona imyenzo itu pa kutulenga ukutaila amano ya antu ukuluta ukwelenganya wakwe Yeova. (Kolo. 2:8) Icintu conga cino Satana akalenga antu yaelenganya i cakuti ukukwata ivyuma ali cintu cicindamisye umu umi. Yonsi akaelenganya vivyo yangakwata ivyuma nanti foo. Nanti ciye vivyo, yaaya umu uzanzo. U mulandu ci? Pano yangaika sana mano uku kupanga impiya icakuti iyata nu kwika amano uku umi wao, ucuza wao na yalupwa, na ucuza wao na Leza pakuti sile yafikilizye ukulonda kwao. (1 Tim. 6:10) Tukataizya sana Tata witu uwa kwi yulu pa mulandu wakuti akatwazwa ukwelenganya ivisuma pa mpiya.—Kasa. 7:12; Luka 12:15.

10-11. (a) I vyani vino tungacita pakuti tuicingilile? (b) Uzye aalinzi mpiti yaombanga mulimo ci, nupya kampingu witu akaomba uli wa mulinzi?

¹⁰ Pakuti tukwanisye ukusunga umwenzo witu, tulinzile ukumanya intazi izikayako ndi cakuti tusikusunga umwenzo witu nu kucitapo vimwi zuwa zuwa pakuti tuicingilile. Cico cikatwiusyako umulimo uno umulinzi akaomba. Umu manda yakwe Solomoni, alinzi imililanga pa viumba vya musumba papela nupya yacelulanga ali umwisika ndi cakuti yalola uzanzo. Ukwelenganya pali vivyo kukatwazwa ukumanya vino tulinzile ukucita pakuti tukanye Satana ukonona imyelenganizizye itu.

¹¹ Mpiti, alinzi yaombelanga pamwi na yano ikalanga pa mpongolo ya musumba. (2 Sam. 18:24-26) Yonsi yazwananga ukucingilila umusumba ukusininkizya ukuti impongolo zya musumba ziyalwe lyonsi lino alwani yapalama. (Neem. 7:1-3) Kampingu * witu uwasambiliziwa na Baibo akaomba wa mulinzi nu kutucelula lino Satana akwezya ukonona umwenzo witu kuli kuti lino akwezya ukuvulunganya amelenganyo itu, vino tukayuvwa na vino tukalondesya ukucita. Lyonsi lino kampingu witu watucelula pa ntazi imwi tulinzile ukuvwa nu kuyala impongolo ya unkolanya wakwe vino uwikalanga pa mpongolo ya musumba wacitanga.

12-13. Uzye tungatunkwa ukucita cani, nomba tulinzile ukucita uli?

¹² Elenganyini pali vino tungaicingilila uku myelenganyizizye yakwe Satana. Yeova watusambilizya ukuti ‘ulenzyo nanti vya winyi nanti lwiswa vitalinzile ukutakwa munotuli.’ (Efes.  5:3) Nomba, uzye tungacita uli ndi cakuti yano tukaomba nayo nanti yano tukasambilila nayo yatandika ukulanda malyasi ya upulumusi? Twamanya ukuti tulinzile ‘ukukana uwikazi usi wa upefi ni vilondwa vyamu nsi.’ (Tito 2:12) Kampingu witu angatucelula pa vintu iviipe wakwe vino umulinzi wacitanga. (Loma 2:15) Nomba uzye tuluvwila? Limwi tungatunkwa ukuvwila anji nanti ukulola pa vikope vino yangatutumila. Nomba ndi caya vivyo, ingaya insita isuma iyakuyala impongolo ya unkolanya kuli kuti ukuletapo ilyasi lyuze nanti ukufumapo.

¹³ Cikalondekwa ukusipa pakuti tukane matunko akwelenganya nu kucita iviipe ukufuma uku anji. Tungasininkizya ukuti Yeova akalola vino tukaezya na maka, nupya alatupeela amaka na mano pakuti tukane amelenganyo yakwe Satana. (2 Mila. 16:9; Eza. 40:29; Yako. 1:5) Nomba i vyani vyuze vino tungacita pakuti tusunge umwenzo witu?

14-15. (a) A kuli vyani kuno tulinzile ukuyula imyenzo itu, nupya tungacita uli vivyo? (b) Uzye amazwi aaya pa Mapinda 4:20-22 yakatwazwa uli ukuvwikisya vino tukuwelenga muli Baibo pakuti vingatwazwa? (Lolini na kambokosi kakuti “ Vyakucita pa Kwelenganya Pali Vino Mukuwelenga.”)

¹⁴ Pakuti tusunge umwenzo witu tutalinzile sile ukukana imyelenganyizizye iipe lelo tulinzile nu kuzumila imyelenganyizizye isuma. Elenganyini pa cilangililo ca musumba uwakweti amalinga. Uwikalanga pa mpongolo zya musumba wayalanga impongolo pa kulesya alwani ukwingila umu musumba, nomba insita zimwi wayulanga impongolo pakuti ingizye ivya kulya ni vintu vyuze umu musumba. Ndi cakuti impongolo zitaayulikanga, aikalanga umu musumba nga yafwanga ni nzala. Avino caya na kuli sweswe, tulinzile ukuyula umwenzo witu lyonsi pakuti twaelenganya wakwe Leza.

¹⁵ Muli Baibo mwaya amelenganyo yakwe Yeova fwandi lyonsi lino twawelengamo tukazumilizya amelenganyo yakwe Yeova ukuti yatungulula imyelenganyizye itu, vino tukayuvwa na vino tukacita. Tungacita uli pakuti twaipakizya vino tukuwelenga muli Baibo? Ipepo lyacindama. Nkazi umwi watiile: “Lino ntatala nawelenga Baibo, nkapepa kuli Yeova ukumulenga ukuti angazwe ukulola ‘ivintu vyakuzungusya’ ivyaya umwi izwi lyakwe.” (Masa. 119:18) Nupya tulinzile ukwelenganya pali vino tukuwelenga. Ndi cakuti tukupepa, ukuwelenga, nu kwelenganya pali vino tukuwelenga, Izwi Lyakwe Leza lilaya umu ‘mwenzo witu,’ nupya tulatandika ukutemwa amelenganyo yakwe Yeova.—Welengini Mapinda 4:20-22; Masa. 119:97.

16. Uzye aingi yakaipakizya uli ukutamba mavidyo aya pa JW Broadcasting?

¹⁶ Inzila yuze ino tungazumilizizyamo imyelenganizizye yakwe Leza u kutamba mavidyo ali pa JW Broadcasting^®. Atwalane yamwi yatiile: “Mapulogilamu aakayako cila mwezi yakatwazwa ukulola vino Yeova akaasuka mapepo itu. Yakatukomelezya sana lino tuvwa ulanda nanti ukuzukilwa. Nupya inyimbo izipusaneko azino tukalizya sana pa ng’anda. Tukalizya lino tukweleka, ukuzifya pa ng’anda nanti sile lino tukwizya.” Mapulogilamu yaa yakatwazwa ukusunga umwenzo witu. Yakatusambilizya ukwelenganya wakwe vino Yeova akaelenganya nu kukana imyelenganyizizye yakwe Satana.

17-18. (a) I vyani ivingacitika ndi cakuti tukuomvya vino tukusambilila, wakwe vino amazwi aaya pali 1 Yamwene 8:61 yakalanda? (b) I vyani vino tungasambilila ku Mwene Hezekiya? (c) Wakwe vino Davidi wapefile umwi pepo ilyaya pa Masamu 139:23, 24, i vyani vino tungapepelapo?

¹⁷ Cila nsita tukalola vino ukumanya ivintu ivilungame kukatwazwa ukukomya utailo witu. (Yako. 1:2, 3) Tukauvwa ningo pa mulandu wakuti  Yeova akatwama ukuti sweswe yana yakwe nupya tukalondesya ukutwalilila ukumuzanzya nu kuya asipe. (Mapi. 27:11) Lyonsi lino tweziwa likaya isyuko lya kulanga ukuti tukaombela Tata witu nu mwenzo onsi. (Masa. 119:113) Tukalanga ukuti twatemwa Yeova nu mwenzo onsi, nupya tukalonda ukuvwila masunde yakwe lyonsi nu kucita ukulonda kwakwe.—Welengini 1 Yamwene 8:61.

¹⁸ Uzye tulatala tuluvyanyepo? Ee pa mulandu wakuti tutamalilika. Ndi cakuti twaluvyanya, twaiusya Umwene Hezekiya. Waluvyanyizye. Nomba walapiile, nu kutwalilila ukuombela Yeova ‘nu mwenzo onsi.’ (Eza. 38:3-6; 2 Mila. 29:1, 2; 32:25, 26) Lekini twakaanya imyelenganyizizye yakwe Satana yonsi ingonona amelenganyo itu. Lekini twapepa lyonsi pakuti tuye nu ‘mwenzo wa mano.’ (1 Yamw. 3:9; welengini Masamu 139:23, 24.) Tungatwalilila ukuya acisinka kuli Yeova ndi cakuti tukusunga sana umwenzo witu.