Mwaikanya
‘Umupasi wa muzilo wene akatulenga . . . kuikanya.’—GAL. 5:22, 23.
INYIMBO: 52, 26
1, 2. (a) I vyani vingacitika ndi cakuti tusikuikanya? (b) U mulandu ci uno ukulandila pa kuikanya kucindamile sana ndakai?
UKUIKANYA i miyele yakwe Leza. (Gal. 5:22, 23) Yeova wene wamalilika fwandi aakalanga sana imiyele kwene ii. Nomba antu yene yatamalilika fwandi cikayatalila sana ukutwalilila ukuikanya. Icikalenga intazi zingi zino antu yakakwata a pa mulandu nu kukanaikanya. Ukukanaikanya kukalenga umuntu ukulatelezyoka nu kukanaomba ningo uku sukulu. Ukukanaikanya kungalenga umuntu ukulalanda amazwi aipe, ukukoleka, unkalwe, ukutaana, ukukongola icikongole kongole, ukuteekwa uzya, ukunyepwa, ukuvulungana, amalwala akafuma umu kucita ulalelale, ukupula inda, alino na vyuze.—Masa. 34:11-14.
2 Fwandi cii cikulangilila sile paswe ukuti antu asiikanya aliyo yakaleta intazi aineco alino nu ku yantu yauze. Nupya ukukanaikanya kukuya kukukulilako sile. Muli ya 1940 antu yezyangako ukuikanya, nomba ndakai kulingana na vino yalondolola cazanwa ukuti antu yasiikanya. Nomba cii citange cizunguzye antu akawelenga Izwi Lyakwe Leza pa mulandu wakuti Baibo yasowiile ukuti pa vintu ivilatulangilila ukuti tuli umu “manda akusyalikizya” paya nu “kukanaikanya.”—2 Tim. 3:1-3, NWT.
3. U mulandu ci uno Aina Klistu yalinzile ukulaikanya?
3 U mulandu ci uno tulinzile ukulondela ukulaikanya? Lekini tulande pa milandu iili icindame. Cakutandikilako, cazanwa Utan. 3:6) Nupya elenganyini na pa viipe ivyacitika kuli yamwi pa mulandu nu kuvilwa ukukwata imiyele iyo icindame.
ukuti antu akaikanya yasikwata sana intazi. Yasivulunganiziwa sana, yakaya na ucuza usuma, nupya yasisoka sana nanti ukusakamala sana wakwe vino cikaya ku yantu azakantike. Cakwe ciili icakuti, ndi cakuti tukutaluka matunko nupya tukuikanya ukupingula pa vintu ukwaula ukwelenganyapo Leza alatutemwa. Icisinka cico cikalolekela muli vino Adamu na Eva yacisile. (4. I vyani vingakomelezya yonsi yano cikatalila ukuikanya?
4 Antu aatamalilika cikayatalila ukuikanya muli vimwi. Yeova wamanya ningo vino aomvi yakwe yakacula pakuti yakwate imiyele iyo, nupya akalonda ukuyazwa pakuti yataluke uku vicitwa iviipe. (1 Yamw. 8:46-50) Yeova acuza uwakwata ukutemwa, fwandi akakomelezya afuma cumi aakalonda ukumuombela nomba aakakwata intazi ya kuikanya muli vimwi vimwi. Lekini tulande pali vino Yeova akacita ivintu ivimalilike. Lyene tumasambilila na pa visuma ni vipe vino yamwi yacisile ivyalembwa muli Baibo. Nupya tumalanda na pali vimwi vino tungacita ivingatwazwa ukuikanya.
YEOVA WATULANGILILA IVYA KUCITA
5, 6. I vyani vino Yeova akacita ivikalangilila ukuti akaikanya?
5 Yeova akalanga imiyele ya kuikanya mu kumalilika, pano wene wamalilika muli vyonsi. (Malan. 32:4) Nomba swemo tutamalilika. Nanti ciye vivyo, pakuti tuvwikisye vino ukuikanya kwaya, tulinzile ukwelenganya sana pali vino Yeova akacita pakuti tumukolanye ningo. I vyani vimwi vimwi ivyacitike muno Yeova waikanyanga?
6 Elenganyini pali vino Yeova waikanyizye lino Satana wamupondokiile. Umulandu uwo walondekwanga ukuombelapo. Vino Ciwa wacisile vifwile vyalenzile angeli ya cisinka ukusoka. Limwi namwe kwene avino mukauvwa ndi cakuti mwelenganya pa viipe vino Satana akalenga vyacitika. Nomba Yeova atapingwilepo ivya kucita zuwa zuwa. Vino Yeova wacisile vyali ningo sana nupya ivilinge. Wene atasosile zuwa nupya watekela sana pali vino Satana wacisile. (Kufu. 34:6; Yobo 2:2-6) U mulandu ci? Yeova walenga insita ukupita pano asilonda aliwensi ukononwa lelo “akalonda ukuti antu yonsi yazenzuke.”— 2 Pet. 3:9.
7. I vyani vino tungasambilila kuli Yeova?
7 Ukuikanya kwakwe Yeova kukatusambilizya ukuti naswe tulinzile ukulola imivwangile itu alino na vino tukacita; tutalinzile ukuzezemba ukucita ivintu. Ndi kwacitika cimwi cikulondekwa ukwelenganyapo sana, mulinzile ukutekela pakuti mupingulepo ningo ivya kucita. Mwapepa kuli Leza ukuti amupeele amano akumanya ivyakulanda nanti vya kucita ivisuma. (Masa. 141:3) I canguke sana ukucita ivipe ndi cakuti vimwi vino tutatemilwe vyacitika. Sweingi twalanguluka sana pa cisila ca kulanda amazwi aipe nanti ukucita vimwi viipe!—Mapi. 14:29; 15:28; 19:2.
VINO TUNGASAMBILILAKO UKU YAOMVI YAKWE LEZA AACISILE IVISUMA NA AACISILE IVIIPE
8. (a) Aukwi kuno tungazana antu aakweti imiyele yakwe Leza yano tungasambililako? (b) I cani cazwile Yosefu ukucita vino wacisile lino muci wakwe Potifa wamulyombelekanga? (Lolini cikope cakutandikilako.)
8 A malyasi ci aya muli Baibo angatwazwa ukumanya usuma uwaya umu kuikanya? Mufwile mukwiusyako antu yamwi yamwi alembwa muli Baibo aikanyizye lino yeziwe. Wenga pali yayo a Yosefu. Walangilile ukuti waikanyanga lino waombelanga umu ng’anda yakwe Potifa, uwali intunguluzi yakwe yakalolela ya kwisano kwakwe Falao. Umuci Utan. 39:6, 9; welengini Mapinda 1:10.
wakwe Potifa wakumbwanga Yosefu, pano “wali mulumendo wa cata cisuma nupya muyembe cuze,” nupya wezyanga ukumulyombeleka. I cani calenzile ukuti Yosefu atawila ukwitunko lilyo? Tutange tutwisike nu kutwisika ukuti welenginyepo sana pa viipe ivyali nu kumucitikila ngi cakuti wacita vivyo. Nupya uwanda uno catazile sana, Yosefu wasimwile. Welenginye ukuti: “Ningacita uli cintu caipa ndi ci nu kwifya kuli Leza wane?”—9. Mungaipekanya uli ukutaluka matunko?
9 I vyani vino tungasambilila kuli vino Yosefu wacisile? Icintu conga cino tungasambililako i cakuti tulinzile ukutaluka amatunko angalenga tutame masunde yakwe Leza. Mpiti, yamwi aya Ante Yakwe Yeova ndakai yaculanga sana pa mulandu wakuti yalyanga sana, yakolekanga, yapeepanga, yaomvyanga imilembo ikavulunganya uwongo, ulalelale alino na vyuze. Na pacisila cakuwatiziwa kwene, limwi yangatunkwa ukuswilila ukukucita ivili vimwi. Nanti ciye vivyo ndi cakuti mwatunkwa ukutama masunde yakwe Yeova, mwaelenganya sana pa viipe ivilamulacitikila vino Baibo yalaandapo. Mungezya ukulolela limwi ivintu ivingalenga mutunkwe ukucita vivyo pakuti mumanye vino mungacita pakuti mutaluke matunko yayo. (Masa. 26:4, 5; Mapi. 22:3) Ndi cakuti camusango uwo cacitika, mwalenga Yeova ukuti amupeele amano akumanya vino mungacita pakuti muikanye nu kutalukako.
10, 11. (a) I vyani vikacitikila acance aingi pa masukulu? (b) I vyani vingazwa Aina Klistu acance ukutaluka ukumatunko ya kucita ivitwa iviipe?
10 Ina Klistu acance aingi ndakai yakakomaana nu wezyo uwakolana ni vyacitikiile Yosefu. Elenganyini pali vino vyacitikile Kim. Aingi yano yasambililanga nawe yacitanga ulalelale, lyonsi izanga umu kusimika uku sukulu vyonsi vino yacisile pa mpela ya mulungu. Kim wene atakwatanga ivyakuti asimike. Walanzile ukuti mu cumi sile ukuya umupusaneko kuli yauze kwamulenganga “ayuvwa ukuzukilwa” nu kuti auze yamulolanga ukuti wasisita pano atakweti umonsi. Lelo Kim wamanyile ningo ukuti ivyamucitilanga i vyacitikilanga na acance aingi ukuti yakayapatikizya ukucita ulalelale. (2 Tim. 2:22) Yano yali nayo pa sukulu ilingi yamuzyanga ndi cakuti acili anacisungu. Na cii calenzile akwate isyuko lyakulondolola umulandu uno atacitilanga ulalelale. Tukatemwa sana ukulola acance Aina Klistu akalondesya ukutaluka ukwi tunko lya kucita ulalelale, na Yeova kwene akatemwa sana!
11 Baibo ikatunena pali yamwi ataikanyanga ukucita ulalelale. Nupya ikalanda na pa viipe ivyayacitikile pa mulandu nu kukanaikanya. Ali wensi wino vivi ivyacitikilanga Kim vikucitikila angazwiwa sana ndi cakuti akwelenganya sana pa mulumendo wiya uwalembwa umu Mapinda cipandwa 7. Mwaelenganya na pali vino Amunoni wacisile ni viipe ivya mucitikile. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Avyazi yangazwa ana yao ukusambilila ukuikanya nu kuya na mano akumanya ivya kucita pakuti yataluke uku vintu ivingalenga yacite ulalelale, ndi cakuti yalanzyanya nayo amalyasi ya musango uwo lino yali pa mapepo ya lupwa ukuomvya amalyasi alembwa muli Baibo.
12. (a) Uzye Yosefu waikanyizye uli lino aina izile umu kukala ivya kulya? (b) A muli vyani vimwi vimwi muno tungaikanya?
12 Insita yuze nayo, Yosefu walangilile ningo ivya kucita pa kuikanya. Pakuti Yosefu amanye ningo vino aina yelenganyanga, lino izile uku Eguputo umukukala ivya kulya, waifisile atayanenyile ukuti wali a Yosefu. Nupya lino uvwile sana icikonko, wafumilepo aya ku muputule uze Utan. 43:30, 31; 45:1) Ndi cakuti umwina Klistu muzo nanti umwi uno mwatemwa wapingulapo ukucita vimwi iviipe, ukucita wakwe vino Yosefu wacisile kungamwazwa ukuya ateekele. (Mapi. 16:32; 17:27) Ndi cakuti mwakwata ya lupwa inu yamwi azingwa, mungalanga ukuti mukaikanya ndi cakuti musikulanzyanya nayo patalinzile. Ukucita vivyo citanguka, nomba cikaanguka ndi cakuti twiluka ukuti ivicitwa vitu ivilingana na vino Leza akacita nupya ivilingana nu kusunda kwakwe.
wenga aya umu kulila. (13. I vyani vino tungasambilila kuli vino Umwene Davidi wacisile?
13 Baibo ikalangilila ningo ningo vino cali ku Mwene Davidi. Wakweti sana amaka nomba waikanyizye ukuomvya amaka yayo lino Saulo na Syimei yamusosizye. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Cico cisikupiliula ukuti Davidi waikanyanga lyonsi, pano twamanya ukuti wacisile ulalelale na Batisyeba na vino wacisile lino Nabali wamwimile ivya kulya. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Nomba tungasambililako ivingi kuli Davidi. Cakutandikilako, akaangalila antu yakwe Leza yalinzile ukuikanya pakuti yataomvya uyi uyi amaka yao yano yapeelwa akutungulula. Cakwe ciili, kutaya nanti awenga asisakamala nu kwelenganya ukuti wene atange atunkwe.—1 Kol. 10:12.
VINO MUNGACITA PAKUTI MWAIKANYA
14. I vyani vyacitikile umwina umwi, nupya ndi cakuti ca musango uwo cacitika umulandu ci uno ukucita vino umwina wii wacisile kwacindamila?
14 I vyani vino mungacita pakuti mwaikanya? Elenganyini pali vii vyacitike. Motoka imwi yapunsile ukucisila cakwe motoka yakwe ya Luigi. Nanti ciye vivyo namutekenya wiya uwapunsile ya Luigi watandike ukuyatuka nupya walondanga nu kuti yalwe. Ya Luigi yapefile nu kulenga Yeova ukuti ayaazwe ukuya ateekele nu kwezya ukutonsya umwenzo wakwe namutekenya wiya muze nomba vitaomvile. Ya Luigi yakopolwile ivyeo vyakwe kampani iyali nu kulipilila na mutekenya wiyo ndi cakuti kwaya uzanzo nu kufumapo ala umonsi wiyo acili akupaatoka. Lino papisile umulungu, ya Luigi yaswilile kuli mama umwi wino yasimikilepo lyene yaile yazana ukuti fwandi namutekenya wiya wali a iya wakwe mama kwene wiyo! Umonsi wiya uvwile sana insonyi nupya walenzile uwelelo. Waipeelisye ukunena kampani iyali nu kulipila ya Luigi ndi kwacitika uzanzo ukuti ipitisye ukuyazifizya motoka. Monsi wiyo uvwile kuli vino ya Luigi yasimikilanga nupya watemilwe sana pali vino uvwile. Cii calenzile ya Luigi ukulola ukuti vino yali sile mya ukwaula ukulandapo icili consi lino uzanzo wacitike kwacindime sana nupya yaweni na vino cali nu kuya ndi cakuti nayo yasoka yatandika ukwasuka.—Welengini 2 Kolinto 6:3, 4.
15, 16. Uzye Baibo ingamwazwa uli pamwi nu lupwa lwinu ukusambilila ivya kuikanya?
15 Ukuwelenga sana Baibo alino nu kwelenganyapo sana kungavwa umwina Klistu ukutandika ukuikanya. Iusyini vino Leza wanenyile Yoswa: “Lupapulo luu lwa masunde lulinzile lwawelengwa lyonsi lino mukupepa. Mulinzile mwalupituluka umusanya nu usiku, pakuti mutekele pakucita vyonsi vino vyalembwa mwenemo. Ndi caya vivyo, lyene mulaya nu longo nupya mutalaposiwa.” (Yoswa 1:8) Uzye Baibo ingamwazwa uli ukutandika ukuikanya?
16 Wakwe vino twalola, umu Malembelo mwaya amalyasi akalangilila ivisuma ivingacitika ndi cakuti tukuikanya alino ni viipe ivingacitika ndi cakuti tusikuikanya lino vimwi vyacitika. Yeova walesile ukuti amalyasi yaa yalembwe pakuti tusambilileko. (Loma 15:4) Fwandi cingazipa sana ndi cakuti tukuwelenga amalyasi yayo, ukwelenganyapo, alino nu kusambililako! Mwaezya ukwelenganya vino yangaomba kuli mwemwe nu lupwa lwinu. Mwalenga Yeova ukuti amwazwe ukucita vino Baibo ikatunena. Ndi cakuti mwazana ukuti muli mumwi muno mukavilwa ukuikanya, zumilini sile. Lyene pepelinipo, nu kwezya ukulola muno mulinzile ukusenuka. (Yako. 1:5) Nupya ndi cakuti mwalondelezya nu mu mpapulo zya Ina Klistu mu cumi cilamwazwa ukumanya vyeo ivingamwazwa nu kuluta.
17. I vyani vino avyazi yangacita pakuti yavwe ana yao ukusambilila vino yangacita pa kuikanya?
17 Uzye mungazwa uli ana inu ukusambilila ivya kuikanya? Mwe ya vyazi mulinzile ukumanya ukuti imiyele ii isiitandikila sile ku yacance. Nupya imiyele yonsi ino avyazi yangatemwa ana ukukwata, yalizile ukutandikilapo ukuikwata aineco. (Efes. 6:4) Fwandi ndi cakuti mwalola ukuti ana inu cikuyatalila sana ukupingulapo pali vimwi, mwayuzya mweineco ndi cakuti mwemo mukapingulapo ningo. Mutaswilila pansi mu mulimo wa kusimikila, ukuya umu kulongana lyonsi, alino nu kukwata mapepo ya lupwa. Mutatiina ukukanya ana inu ndi cakuti yalenga cimwi cino citalinzile! Yeova wapeezile Adamu na Eva umwakupeleela nupya yalondela vivyo yali nu kulangilila ukuti yacindike sana amaka yano Leza wakweti akuyateeka. Avino caya nu ku ya vyazi, ukusunda ana alino nu kuyalangilila ivya kucita kukaazwa ana ukusambilila ivya kucita pakuti yaikanya. Ukutemwa ukateeka wakwe Yeova alino nu kucindika amasunde yano wikako vyaya pa vintu vino mungasambilizya ana inu.—Welengini Mapinda 1:5, 7, 8.
18. U mulandu ci uno tungasininkizizya ukuti ya cuza asuma yalatwazwa sana?
18 Fwandi muye mwemwe ya vyazi nanti foo, mulinzile ukusoolola ningo ivyuza. Mulinzile ukulalonda ivyuza ivingamukomelezya ukwimika mauyo asuma nu kutaluka uku vicitwa iviipe. (Mapi. 13:20) Antu atemwa Leza yangamwazwa ukuya antu asuma nupya mulalondesya ukuyakolanya ukuikanya. Nupya imiyele inu isuma ilalenga ya cuza inu ukukomeleziwa. Ukuikanya kukalenga mwaipakizya uumi nupya Leza alamutemwa nu kuipakizya ivisuma pamwi na ya cuza inu yano mwatemwa.