1. Uzye Baibo yalondolola uli ukutemwa kwa cumi?

 KUTEMWA kwaya “wa mvumba ya moto, wa cimbilimbili icikulu. Amanzi nanti yavule uli yatange yalesye ulukundo.” b (Lwimbo 8:6, 7) Uu uulondolozi usuma sana uwa kutemwa kwa cumi! Amazwi yaa yangakomelezya sana aatwalane. Ukutemwa kwinu umu cupo kungatwalilila ukuyako.

2. I vyani vino atwalane yalinzile ukucita pakuti ukutemwa kwao kwatwalilila ukukomelako?

² Cikalondekwa sana ukuombesya pakuti atwalane yatwalilile ukulanga ukutemwa kwa cumi umu cupo cao. Katulangilile, pakuti umoto utwalilile ukwaka kufwile kuye umwi uwakuti aikapo inkwi. Ndi cakuti umwi atacisile vivyo, umoto ungazima. Vikwene avino caya nu ku monsi na mama, pakuti yatwalilile ukutemwana umu cupo cao yalinzile ukulacita ivingalenga icupo cao ukuya icikome. Insita zimwi atwalane yangauvwa kwati ukutemwa kwao umu cupo kukuya kukusila, sana sana lino yakwata intazi wakwe ukuulizya impiya, kulwalika, nanti intazi iya kukuzya ana. Ndi cakuti mwatwala nanti ukutwalwa, mungacita uli pakuti “cimbilimbili icikulu” cakwe Yeova catwalilila ukuya umu cupo cinu? Umu cipande cii, tumalanda pa vintu vitatu ivingalenga mwauvwana sana pakuti mwaipakizya icupo ca nsansa. c

3. Uzye ucuza ukome na Yeova ungazwa uli atwalane ukuya nu kutemwa umu cupo cao? (Kasambilizya 4:12) (Loliniko ni cikope.)

³ Pakuti “cimbilimbili icikulu” cakwe Yeova citwalilile ukwaka, iya nu muci yalinzile ukuombesya ukulakomya ucuza wao na Yeova. Uzye ucuza wao na Yeova ungayazwa uli umu cupo? Ndi cakuti atwalane yacindika ucuza wao na Isi uwa kwi yulu, cilalenga ukuti yalondesya ukuomvya ukusunda kwakwe, na cii cilayazwa ukucimvya intazi izya mu cupo izingalenga ukuti ukutemwa kwao kwacepelako. (Belengini Kasambilizya 4:12.) Yayo aaya na ucuza ukome na Yeova yakamukolanya nu kukolanya imiyele ino wakwata wakwe cikuuku, kuteeka umwenzo alino nu kweleela. (Efes. 4:32–5:1) Ndi cakuti atwalane yakulanga imiyele ii umu cupo cao, kutemwa kukakulilako. Nkazi uwizina lyakuti Lena uwataikala umu cupo pa myaka ukucila pali 25, watiile: “Cikaanguka sana ukutemwa nu kucindika umuntu uwatemwa vyakwe Leza.”

4. U mulandu uno Yeova wasoolwelile Jozefu na Maliya ukuya avyazi ya mwana uwali nu kuya Mesiya?

⁴ Katulande pali yamwi aalembwa muli Baibo. Lino Yeova welenganyanga pali yano yali nu kuya avyazi yakwe Mesiya, wasoolwile sile Jozefu na Maliya ukufuma umu yana aingi yakwe Devedi. U mulandu ci? Pano yonsi yoili yakweti ucuza ukome na Yeova, nupya Yeova wamanyile ukuti yalakomya icupo cao pa mulandu na vino yamutemwa. Ndi cakuti mwatwalana, i vyani vino mungasambilila kuli Jozefu na Maliya?

5. I vyani vino ya iya yangasambilila kuli Jozefu?

⁵ Jozefu waitemelwanga ukulondela vino Yeova wamunenanga, na cii calenzile ukuti aye iya musuma. Pa nsita imwi, Leza wamunenyile vino wali nu kusunga ulupwa lwakwe. Lyonsi lino wapokelela utunguluzi ukufuma kuli Leza, walondelanga papo kwene nanti cakuti icimutalila ukucita vivyo. (Mate. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Ukulondela utungulula wakwe Leza, kwalenzile Jozefu ukucingilila Maliya, kumusakamala, alino nu kumupeela vino walondekwanga. Vino Jozefu wacitanga vyalenzile Maliya ukumutemwa nu kumucindika sana. Mwe ya iya, mungakolanya Jozefu lino mukulondela ukusunda ukwa muli Baibo na lino mukusakamala indupwa zinu. d Ndi cakuti mukulondela ukusunda ukwa muli Baibo nanti cakuti cingalondekwa ukuti musenuke muli vimwi, mulalangilila ukuti mwatemwa ya winu nupya mulalenga icupo cinu ukukomelako. Nkazi uwa ku Vanuatu uwikala umu cupo pa myaka 20, watiile: “Ndi cakuti ya wane yakulondela utunguluzi wakwe Yeova, nkayacindika sana. Nkayuvwa umucingililwe nupya nkataila vino yakupingulapo.”

6. I vyani vino aci yangasambilila kuli Maliya?

 ⁶ Maliya wakweti ucuza ukome na Yeova, utailo wakwe utaasintilile pali vino Jozefu wacitanga. Wamanyile ningo sana Malembo. Nupya wakwatanga insita iya kwelenganya pali vino waisambilizyanga. (Luka 2:19, 51) Ukwaula nu kutwisika, ucuza uno Maliya wakweti na Yeova walenzile aye umuci umusuma sana. Ndakai, aci aingi yakaezya ukukolanya vino Maliya wacitanga. Nkazi Emiko watiile: “Lino nali umusimbe, naisambilizyanga Baibo. Lelo lino nizile intwalwa, nilwike ukuti pa mulandu na vino ya wane yatupepelanga na vino yatungululanga pa mapepo ya lupwa, vyalenzile ukuti utailo wane usintilile pali aliyo. Nizile iniluka ukuti nalondekwanga ukukomya ucuza wane na Yeova nemwineco. Lyene ndakai, nkapatulako insita iya kuya nenga pakuti inkwata insita ya kupepa kuli Leza, ukubelenga Malembo, alino nu kwelenganya pali vino akalonda.” (Gala. 6:5) Mwe yaci, ndi cakuti mukutwalilila ukukomya ucuza winu na Yeova, ya winu yalamutemelwako nupya yalamucindika.—Mapi. 31:30.

7. I vyani atwalane yangasambilila kuli vino Jozefu na Maliya yapepelanga pamwi?

⁷ Nupya Jozefu na Maliya yaombelanga pamwi pa kukomya ucuza wao na Yeova. Yamanyile usuma uwaya umu kupepela pamwi Yeova ngu lupwa. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Limwi cifwile nga cayataliile ukucita vivyo, sana sana lino yayanga yakukwatilako ana, nomba yakwanisyanga ukupepela Yeova pamwi ngu lupwa. Vino Jozefu na Maliya yacitanga, i cilangililo icisuma sana cino atwalane aayako ndakai yangakolanya. Ndi cakuti namwe mwakwata ana wakwe vino cali kuli Jozefu na Maliya, limwi cingamutalila sana ukuzanwa umu kulongana nanti ukulakwata insita iya kupepa kwa lupwa. Limwi cingamutalila ukupatulako insita iya kuya pamwi na ya winu pakuti mungaisambilizya nu kupepela pamwi. Nomba, mwaiusya ukuti nga mukupepela Yeova pamwi na ya winu, mulapalama sana kuli aliwe nupya mulatemwana sana na ya winu. Fwandi mwaleka ukupepa Yeova ikuya ali cintu icicindamisye umu cupo cinu.

8. Uzye atwalane nga yakukwata intazi umu cupo, yangacita uli pakuti yaipakizya ukupepa kwa lupwa?

⁸ I vyani vino mungacita ndi cakuti umu cupo cinu muli intazi, icakuti nu kuya sile pamwi pa mapepo yalupwa kusikumuvwisya ningo? Nga avino cili, mungatandikilapo ukusambilila ivyeo ivinono vino mwensi mungaipakizya ndi cakuti imuzumilizyanya ukucita vivyo. Ukucita vivyo kungalenga mwauvwana ningo nu kulalondesya ukucitila pamwi vyakwe Leza.

9. U mulandu ci uno iya nu muci yalinzile ukulakwata insita iya kuya pamwi?

⁹ Mwe yatwalane, mungatemwana sana ndi cakuti mukukwata insita iya kuya pamwi. Nga mukucita vivyo, cilamwazwa ukumanya vino ya winu yakwelenganya na vino yakuyuvwa. (Utan. 2:24) Uvwini vino ya Lilia na ya Ruslan izile iiluka pa cisila ca kutwalana ala papita ni myaka 15. Yatiile: “Twizile itwiluka ukuti tutali nu kulaya capamwi lyonsi wakwe vino twelenganyanga. Manda yonsi twaombanga sile incito, milimo ya pa ng’anda nu kusakamala ana. Twizile itwiluka ukuti nga tusikukwata insita iya kuya capamwi, tungata ukutemwana.”

10. Uzye atwalane yangaomvya uli icisinte icaya api lembo lya ina Efeso 5:15, 16?

¹⁰ I vyani vino atwalane yangacita pakuti yasininkizya ukuti yakukwata insita iya kuya pamwi? Yalinzile ukutantika insita iya kuya pamwi. (Belengini Efeso 5:15, 16.) Umwina uwizina lyakuti Uzondu aakaikala uku Nigeria watiile: “Lino nkutantika vino ndinzile  ukucita, nkatantika ni nsita ino nemo na mamane tulinzile ukuya pamwi nupya nkacindika sana insita iyo.” (Filipi 1:10) Elenganyini pali vino nkazi Anastasia akaomvya ningo insita, uwatwalwa uku mwangalizi wa ciputulwa aakaombela uku Moldova. Nkazi watiile: “Ndi cakuti ya wane iyapamviwa ni milimo yao, nani alino nkakwata insita iya kuomba imilimo yane. Ukucita vii kukalenga twakwata insita iya kuya pamwi.” Nomba mungacita uli ndi cakuti vino mwatantika vikulenga camutalila ukukwata insita iya kuya pamwi?

11. I milimo ci ino Akwila na Pulisila yaombelanga pamwi?

¹¹ Aatwalane yangasambilila ivingi kuli Akwila na Pulisila. Aina Klistu aakutandikilako yayacindike sana. (Loma 16:3, 4) Nanti cakuti Baibo itaalandapo ivingi pa cupo cao, ikalanda ukuti yaombelanga pamwi, kusimikila, alino nu kuti lyonsi lino yakwazwa yauze yayanga pamwi. (Mili. 18:2, 3, 24-26) Nupya lyonsi lino Baibo yalanda pali Akwila na Pulisila, ikayalumbwila capamwi.

12. I vyani vino atwalane yangacita pakuti yakwata insita iya kuya pamwi? (Loliniko ni cikope.)

¹² Uzye atwalane yangakolanya uli Akwila na Pulisila? Elenganyini pa vintu ivingi vino mungaombela pamwi na ya winu. Uzye mungaombela pamwi umu milimo imwi ukucila ukuomba sile mwenga? Akwila na Pulisila yaombelanga pamwi umu mulimo wa kusimikila. Uzye namwe mukatantika lyonsi ukuti muombele pamwi? Akwila na Pulisila nayo kwene yaombelanga pamwi. Limwi mwemo na ya winu musiomba incito ili imwi, nomba uzye citanga cizipe ndi cakuti mukuombela pamwi imilimo ya pa ng’anda? (Kasa. 4:9) Ndi cakuti mukuombela pamwi imilimo, mungayuvwa ukuti mwalemana nupya mungakwata isyuko ilya kulanzyanya. Ya Robert na ya Linda iikala umu cupo ukucila pa myaka 50. Yatiile: “Ukulanda sile icisinka, tusikwata sana insita ikulu iya kuya umu kwizizya pamwi. Ndi cakuti nkufula iviya mamane nawe akusukulula nanti lino indi panzi nkwipolela utusote nawe wiza umukungazwa, nkauvwa ningo sana. Ukuombela pamwi kukalenga tuye aalemane. Ukutemwa kwitu kukaya kukulilako.”

13. I vyani vino iya nu muci yalinzile ukucita pakuti yaye aalemane sana?

¹³ Nomba mwaiusya ukuti, asi lyonsi lino iya nu muci yakaya aalemane ndi cakuti yakuzanwa pamwi. Umuci umwi aakaikala uku Brazil watiile: “Ndakai, kwaya ivya kupumvyanya ivingi sana, nazana ukuti insita zimwi tungaelenganya ukuti tukakwata insita iya kuya pamwi pa mulandu wakuti tukaikala sile umu ng’anda ili imwi. Asi sile ukuya pamwi ukungalenga tuye alemane, lelo kwaya na vyuze ivya kucita. Nazana ukuti ndinzile nu kulakutikisya lino ya wane yakulanda.” Ya Bruno na aci yao, ya Tays yakasininkizya ukuti yakukutika kuli vino cila muntu akulanda. Ya Bruno yatiile: “Lino twakwata insita iya kuya pamwi,  tukasininkizya ukuti tusikulema mafoni pakuti ituipakizya ukuya capamwi.”

14. I vyani vino aatwalane yalinzile ukucita ndi cakuti yasikuipakizya ukuya ca pamwi?

¹⁴ Nomba, i vyani vino mungacita ndi cakuti mwemo na ya winu musiipakizya ukuya pamwi? Limwi vino mwatemwa vyapusana, nanti limwi mukasosyanya. Mungacita uli nga avino caya? Elenganyini pa cilangililo ca moto cino itulandapo. Umoto usikula papo kwene sile lino mwapemba. Cikalondekwa ukwikapo inkwi pakuti utwalilile ukwaka. Uzye namwe kwene, musikulola ukuti cingamwazwa ndi cakuti mwatandikilapo ukulaya pamwi nanti sile apa kasita kanono cila wanda? Mwasininkizya ukuti mukucita ivintu vino mwensi mukuipakizya asi ivingalenga umwi ukusoka. (Yako. 3:18) Nga mwatandika ukulaya capamwi nanti sile a pa kasita akanono, mulaalola vino ukutemwa kwinu kulaya kukulilako.

15. U mulandu ci uno atwalane yalinzile ukulacindikana?

¹⁵ Kucindikana kwacindama sana umu cupo. Ukucindikana kwaya wa muza uukalenga umuto ukutwalilila ukwaka. Nga kusi umuza uukalenga umuto ukwaka, moto ukazima papo kwene sile. Fwandi, ndi cakuti atwalane yasikucindikana ukutemwa kungacepa. Nupya ndi cakuti iya nu muci yakwezya papezile maka yao ukucindikana, cikalenga ukuti yatemwana sana. Fwandi icicindama ukulaiusya ukuti mutalinzile sile ukulalola ukuti mwacindika ya winu, lelo ya winu nayo kwene yalinzile ukulalola ukuti mwayacindika. Ya Penny na ya Aret iikala umu cupo ukucila pa myaka 25. Aci yatiile: “Pa mulandu wakuti twacindikana, pa ng’anda paya ukutemwana. Nupya pa mulandu wakuti tukacindika vino cila muntu akwelenganya, tukalanda vino tukuyuvwa.” Fwandi, i vyani vino mulinzile ukucita pakuti mulenge ya winu yayuvwa ukuti mwayacindika? Katulande pali vino Abulahamu na Sala yacitanga.

16. I vyani vino ya iya yangasambilila kuli Abulahamu? (1 Petulo 3:7) (Loliniko ni cikope.)

¹⁶ Abulahamu wacindike Sala. Wakutikanga kuli vino Sala walandanga nupya wacindike vino wayuvwanga. Apa nsita imwi, Sala wanenyile Abulahamu pali vino wasosile nupya wapeezile Abulahamu umulandu pali vino vyacitiike. Uzye Abulahamu wasosile sana icakuti avwanga na mazwi aipe? Awe foo. Wamanyile ukuti Sala wakweti sana umucinzi nupya wali u muci musuma. Abulahamu wakutike kuli Sana nupya wezizye ukuti amale intazi. (Utan. 16:5, 6) I vyani vino tungasambilila kuli Abulahamu? Mwe ya iya, mwakwata amaka ya kupingwila aamu lupwa lwinu ivyakucita. (1 Kol. 11:3) Nomba, icintu icisuma cino mungacita u kuvwa kuli vino ya winu yakwelenganya, sana sana ndi cakuti vino mukupingulapo iviyakuma. (1 Kol. 13:4, 5) Insita zimwi, aci inu yangasakamikwa nupya limwi yangatemwa ukumunena vino yakuyuvwa. Uzye mukalanga ukuti  imucindika ya winu lino mukukutika kuli aliyo? (Belengini 1 Petulo 3:7.) Ya Angela na ya Dmitry iyamala imyaka 30 umu cupo. Ya Angela yalondolwile vino ya iya yakalenga yayuvwa ukuti yayacindika. Yatiile: “Ya Dmitry lyonsi yakakutika kuli nene na lino insoka nanti lino nsikulonda ukuvwanga. Yakantekelela nanti cakuti ntalanzile vino nkuyuvwa umu nzila isuma.”

17. I vyani vino aci yangasambilila kuli vino Sala wacitanga? (1 Petulo 3:5, 6)

¹⁷ Sala walangilile ukuti wacindiike Abulahamu ukupitila umu kutungilila vino Abulahamu wapingulanga. (Utan. 12:5) Pa nsita imwi, Abulahamu wapokeliile aenyi. Wanenyile Sala ukuti ate ukucita vino wacitanga nu kuyapekanyizizya ivyakulya ivingi. (Utan. 18:6) Papo kwene sile, Sala wacisile vino Abulahamu wamunenyile. Mwe yaci, mungakolanya Sala nga mukutungilila vino ya winu yapingulapo. Nga mukucita vivyo, ala mukukomya icupo cinu. (Belengini 1 Petulo 3:5, 6.) Ya Dmitry yano itulandapo muli palaglafu iyafumako, yalondolwile vino aci yakalenga yayuvwa ukuti yacindikwa. Yatiile: “Nkataizya sana vino mamane akaezya na maka ukutungilila vino napignulapo nanti cakuti vino tukwelenganya ivipusana. Ndi cakuti muli vino napingwiile mutafumile ivisuma, asitandika ukuntumfya.” Cikaanguka sana ukutemwa umuntu wino wakucindika.

18. I visuma ci ivikacitika ndi cakuti atwalane yakulenga ukutemwa kutwalilile ukuya umu cupo?

¹⁸ Ndakai, Satana akalonda ukuti Aina Klistu atwalane yate ukutemwana. Wamanya ukuti ndi cakuti atwalane yata ukutemwana, ucuza wao na Yeova ungasila. Lelo ukutemwa kwa cumi kusisila. Fwandi lekini ukutemwa kwinu umu cupo kuye wa kutemwa ukwalondololwa umu Lwimbo lwakwe Solomoni. Acino mwakolezya Yeova umu cupo cinu, mwakwata insita iya kuya ca pamwi, nupya mwacindika vino cila muntu akuyuvwa na vino akulondekwa. Nga mukucita vivyo, icupo cinu cilalenga Yeova Uwatandike ukutemwa kwa cumi ukucindikwa, nupya wakwe vino umoto uno yakwikapo inkwi ungatwalilila ukwaka, avino nu kutemwa umu cupo cinu kulatwalilila ukukulilako.