Yamagazini yamwi yakakwata ivikope iviyembe ivikalenga ukuti twaelenganya ukuya ku ncende imwi ku “paladaise” kuno tungaya tukikale nu kwilila ku ntazi. Nomba vino twamaya ivyakuti, nanti tungaya ku cifulo cico, lino tulawela ivintu vitalasenuka, vilaya sile wakwe viivi kwene vino twavisiile.

Lelo ukwelenganya pali paladaise vino yayemba kwaseka sana. Tunguzya nu kuti: ‘Uzye “paladaise” iyakwelenganya sile? Nga vino caya, u mulandu ci uno antu yakaelenganyizizyapo? Nupya uzye paladaise i ya cumi?’

Apa myaka iingi antu yakauvwa ningo sana ukulanda pali paladaise. Aingi yatemwa sana pali vino Baibo yalanda pali paladaise ukuti “icalo ca Edeni lwaku ufumondaka.” I cani icalenzile ukuti calo kwene cico ciye iciyembe? Baibo ikati: ‘Alino Yeova Leza alenga kuti musili umezye imiti iyembe ya misango yonsi nu kuti yaseeka iviseekwa visuma.’ Icalo ciico cali iciyembe nupya icisuma cuze. Na cuze icalenzile icalo caloleka ningo, a pamulandu wakuti, “pa kasi ka calo pali umuti ukapeela umi.”—Utandiko 2:8, 9.

Navyuze vino ibuku lya Utandiko lyalandapo i nguzi 4 izyali mu calo ca Edeni. Ziili pali zizyo akuno zyaya na ndakai kwene—luzi lwa Tigilisi (nanti, Hiddekel) alino nu luzi lwa Yufulate. (Utandiko 2:10-14) Inguzi zii zyapita mu Iraq kuya ku Persian Gulf, ukwayelile umusumba wa mpiti uno yamanga yakuti Pesya.

Fwandi acino tungazumilila mulandu uno aina Pesya yatemwa sana ukulanda pali paladaise. Pa cisalu cimwi ica ku Pesya ica muli ya 1600, icaya mu cikulwa cino yakatambisizyamo vintu vya mpiti mu Pennsylvania, ku U.S.A., yalenga icalo cipindilile umwaya na maluwa yano yayemvya cuze. Izwi lya mu Cipersian ilyakuti “calo icipindilile” likasenula nu kuti “paladaise,” nupya vino yaemvya icisalu kwene cico vikalanga vino Baibo yalondolola kuyemba nu usuma wa calo ca Edeni.

Ukuzinguluka insi yonsi antu yakalanda pali paladaise. Antu umu mpanga izipusane pusane, yatwalilila kwelenganya api lyasi lyakwe paladaise, nupya apa myaka iingi antu yaazumila mu vintu viisi vya cumi pali paladaise. Nanti sile ndakai kwene, antu yakalanda pa vifulo vimwi ukuti vyayemba kwati a paladaise.

Yamwi aakalondelezya ivintu yakati yazana incende ukwayelile paladaise. Umwi a Charles Gordon, musilika wa ku Britain, lino waile ku Seychelles umu 1881, waile azana icifulo cimwi ciyembe cuze cino yatangi Vallée de Mai—ndakai yaya incende kuno yakatambisizya ivintu, incende kwene ii aino umwineco watiile i calo ca Edeni. Umu 1500, namo mwali umwina Itali, Christopher Columbus uwatwisikanga ndi cakuti wazanyile icalo ca Edeni lino waile ku Hispaniola, ino ndakai tukati Dominican Republic alino nu ku Haiti.

Mapu Aakalanga Paladaise, ibuku limwi ilya malyasi ya mpiti, mwaya ya mapu ukucila pali 190, ya mapu aingi yakalangilila Adamu na Eva yali umu Edeni. Pali ya mapu kwene yaa pali yamwi aaliko umu 1300 yano yakweti sikilipiti ino Beatus walemvile umu Liébana. Apapela pakalangilila umukasi kakwe paladaise. Lyene mukaputulwa kwene kaako mwafumile inguzi 4, “Tigilisi,” “Yufulate,” “Indusi,” na “Yodani,” cila luzi lwayanga ukuntunga ipusane, cimililangako ukuvula kwa Ina Klistu umu nsi yonsi. Vyonsi vii vino antu yakaelenganya, cikalanga sile ukuti nanti cakuti apayelile Paladaise patamanyikwa, antu yacili yakaelenganya pali vino yayemvile cuze.

 John Milton, kalemba wa malyasi uwaliko muli ya 1700, wamanyikwa sana api lyasi lino walemvile lyakwe Paladaise Uwaponzile, ilyasi umwi buku lya Utandiko pali vino Adamu wacisile iifyo umu calo ca Edeni. Umwi lyasi kwene liii walanzilemo pa ulayo wakuya nu umi wa manda pe pano nsi, watiile: “Pa nsita iiya insi yonsi ilaya paladaise.” Ilyasi lino walemvile lyatangi Paladaise Umupya.

Pa myaka ingi antu yakalandapo sana pali paladaise iyaliko mpiti. Uzye lyene u mulandu ci uno ndakai antu yatasumbilako amano? Pano alemba ya Mapu yakwe Paladaise yalanda ukuti, “asambilila pa mipepele . . . yatikako mano ukwayelile paladaise.”

Antu amu macalici yazumila ukuti antu yalikala ukwi yulu, asi muli paladaise wa pa mpanga ya pansi foo. Nomba Baibo yene ikalanda pa Masamu 37:29 ukuti: “Antu aololoke yalikala umutende umu mpanga, nu kuipyana umuyayaya.” Nomba vino ndakai insi itaya paladaise, twasininkizya uli ukuti malayo yano Leza watulaya yalafikiliziwa? *

Yeova Leza uwaumvile insi ukuya Paladaise pakutandika sile, walaya ukuti nupya kwene insi ilaya Paladaise. U mu nzila ci? Iusyini vino Yesu watusambilizye kuti twapepa tukuti: “Uwene wako wize, kulonda kwako kucitike pansi vino kukacitika mwi yulu.” (Mateo 6:10) Uwene wakwe Leza uuteeko uno ukateekwa na Yesu Klistu nupya aalafumyapo mawene yonsi apano nsi. (Danieli 2:44) Lino Uwene uu ulaateeka, kulonda kwakwe Leza ukwakuti insi yonsi ikaye paladaise, “kulacitika.”

Mpiti sana, kasema Ezaya wasesime pali vino insi ilaya uku nkolelo umu Paladaise nu kuti vyonsi ivikacuzya antu ndakai vilafumiziwapo. (Ezaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Tukumukomelezya kupaatulako akasita kanono ukuwelenga malembelo yaa muli Baibo winu. Kucita vivyo kungamwazwa ukwelenganya sana pa malayo asuma yano Yeova walaya antu aaya ni cuvwila kuli aliwe. Antu aalikala mu nsi ipya yalaipakizya ukwikala umu paladaise nu kuteekwa na Leza, vintu vino Adamu waponzizye.—Umbwilo 21:3.

U mulandu ci uno tungasininkizizya ukuti malayo yonsi yano Yeova walaya yalafikiliziwa? Baibo ikatunena ukuti: “Yawe [Yeova] sile wenga aliwe ali mweneco wi yulu, insi yene aino wapeela antu.” Twataila ukuti tulikala umu Paladaise pano “Leza wino asitumpoka u watulaya umi kwene uu, kufuma lino kutandika kwa nsita kutali kuyeko.” (Masamu 115:16; Tito 1:2) Ala mwandini muli Baibo mwaya ulayo usuma wakwe cimwi uwa kwikala muli Paladaise amanda pee!