PA Myaka 200 iyapitapo, asi vyonsi vino antu yaatailanga ivyalembwanga muli nyuzipepa. Na ndakai kwene tutanga tutaile vyonsi sile vino twawelenga nanti vino twalola pa Intaneti. Kwaya ivyeo ivingi sana pa intaneti, nupya canguka ukuzana ivyeo vii pano iviombelo vya ndakai vyanguka ukuomvya. Ivyeo ivingi i vya cumi, vikaazwa, nupya vitaipa, lelo vyuze navyo, i vyasilesile, nupya vingatuletelela. Ali mulandu uno tulinzile ukucenjela lino tukusoolola ivya kuwelenga. Antu yamwi nga yatandika ukuomvya Intaneti yangaelenganya ukuti malyasi yonsi aacumi cikulu sile yakuzanwa pa Intaneti, nanti pa mulandu sile wakuti umuze watayatumila. Yangazumila ilyasi lilyo nanti icakuti lisi lya cumi. Lelo Baibo ikatucelula ukuti: “Umuntu iciwelewele wene akataila muli vyonsi kwene, lelo uwa mano wene akawaka imipitile yakwe.”—Mapinda 14:15.

Umuntu aatamanya ivintu, nanti aakazumila sile vino uuvwa ukwaula ukwelenganyapo, ala asi wa mano. Nga sweswe ya mano, tungaacenjela nupya tungaazumila sile vino twati tusininkizya ukuti ivya cumi. Tutalinzile ukusombwa nanti ukuzumila ilyasi lya ufi lino twawelenga pa Intaneti nanti icakuti lyatilimanyikwa. I cani cingamwazwa ukuya aamano? Mwatala imuyuzya mweineco muti: ‘Uzye ilyasi lii lifumile pali webusaiti iyatailwa? Nanti uzye lifumile pali webusaiti yakuti aliwensi angalembapo vino akwelenganya, nanti limwi lifumile kuno kutamanyikwe na ningo? Uzye webusaiti iyatailwa ikulangilila ukuti ilyasi lii lisi lya cumi?’ * (Lolini futunoti.) Fwandi mwaomvya “mano” pakuti mupingulepo ningo. (Mapinda 7:7) Ngi cakuti ilyasi limwi likuloleka ukuti i lya ufi, limwi ala ica cumi i lya ufi vivyo kwene. Nupya nga mwawelenga ilyasi limwi ilipe pali yauze, mwatala imwelenganya ndi cakuti ilyasi lilyo lingazwa umwi ndi cakuti lyasalangana, nanti ukwelenganya umulandu uno umwi akulondela ukuti lisalangane.

Antu yamwi yangatuma ilyasi limwi ku yauze ukwaula ukusininkizya ukuti ilyasi lilyo ilya cumi nanti  ukwaula ukwelenganya pali vino vingacitika nga yatuma ilyasi lilyo. Limwi cingaya a pa mulandu wakuti yakulonda antu yauze yayatemwe nanti kuti ciloleke kwati aliyo yatandikilapo ukusalanganya ilyasi lilyo. (2 Samueli 13:28-33) Lelo umuntu wa mano akatala aelenganya pali vino cingiipa nga wacita vivyo. Pano limwi ilyasi lilyo lingononela umuntu nanti kaungwe kamwi izina.

Umuntu aakutumila auze ilyasi, limwi angatuma sile ukwaula ukusininkizya ndi lyasi lilyo ilya cumi nanti foo, pa mulandu wakuti ukulondelezya cingasenda insita. Angelenganya ukuti wino watumila aliwe amaya akalole umwineco ndi lyaufi nanti foo. Nomba nanti ciye vivyo nawe kwene wino akutumila, insita yakwe yacindama. (Efeso 5:15, 16) Fwandi citange cizipe twatuma ivintu vino tutasininkizye, cingazipa itutala twelenganyapo ukuti, “nga ntasininkizye ningo ilyasi limwi cazipa kulifuuta sile!”

Muyuzye mweineco muti: ‘Uzye lyonsi nga napokelela meseji pa Intaneti nkatumilako yauze? Uzye natala nalengapo uwelelo kuli yamwi pa mulandu wakuti nayatumile ivyeo vimwi ivya ufi? Uzye umwi watala wanenapo ukuti inte ukumutumila ma meseji ngi cakuti napokelela kufuma kuli yamwi?’ Mwaiusya ukuti ngi cakuti auzo yakwata Intaneti, nayo kwene yangaizanila vino yakulonda, fwandi asi mwemwe mufwile ukulayazwa kuzana vino yangatemwa. Yatanga yatemwe ukuti yaapokelela mameseji aingi sana pa malyasi, ma vidyo nanti ivikope. Nupya citanga ciye ningo ukulatumila anji ivyeo vino twakofile nanti ukulemba apa malyasi aapa kulongana. * (Lolini futunoti.) Nupya mwaiusya ukuti ngi cakuti umuntu akuilondela ivyeo, nu kuiwelengela amalembelo nanti ukuipekanyizizya ivyasuko vya mu kulongana, ali lino vingamwazwa, ukucila kumutumila sile ivyeo vii.

Uzye mungacita uli ngi cakuti mwazana ivyeo vimwi vya ufi pa Intaneti ivikulanda pi uvi lyakwe Yeova? Mulinzile ukukana ufi uo lilyo kwene sile! Mutalinzile ukuzumila ufi uo. Mutalinzile ukutumila yauze vino mwawelenga nu kuyuzya vino yakwelenganya, pano cingalenga sile ukuti alino ilyasi lilyo lisalangane sana. Ngi cakuti vino mwazana pa Intaneti vyamusakamika sana, mulinzile ukupepa kuli Yeova pakuti amupeele amano nupya mulinzile kunena aina inu aalunduluka muli ukapepa pakuti  yamwazwe. (Yakobo 1:5, 6; Yuda 22, 23) Mutalinzile ukuzunguka vino antu yakalanda ivya ufi pali sweswe. Antu yalandanga ivya ufi pali Yesu, nupya wacelwile na asambi yakwe ukuti alwani yao yalayazunya ‘nu kuyatumpwila vintu viipe’. (Mateo 5:11; 11:19; Yoane 10:19-21) Ngi cakuti mukwelenganyapo sana lino muvwa vimwi, mulaamanya ndi cakuti umwi akulanda ivya ufi pakuti aponzye yauze.—Mapinda 2:10-16.

Nupya tulinzile ukucenjela lino tukunenako yauze amalyasi apa ina itu nanti pali vino tuvwa ivyacitika. Insita zimwi citanga cizipe ukusalanganya ilyasi limwi nanti cakuti ilya cumi, nupya ukucita vii asi ukutemwa foo. (Mateo 7:12) Ndi cakuti twatumila anji ivyeo vimwi ivipe pali yauze, ala tutakwata ukutemwa. (2 Tesalonika 3:11; 1 Timoti 5:13) Nupya ilyasi limwi lingaya ilya nkama. Antu yangatemwa ukwiza sokolola ilyasi lilyo insita yuze nanti ukuomvya inzila yuze apa kusokolola. Fwandi tulinzile ukucindika insambu zyakwe yauze izya kusokolola ilyasi lilyo pa nsita ino yakulonda, alino ni nzila yakusokolwelamo. Alino, ngi cakuti twanenako yauze ilyasi lilyo lino insita itatala yafika tungaleta sana intazi.

Ndakai ilyasi likasalangana zuwa sana, liye ilya cumi nanti ilya ufi, lya mpomvu nanti lya silesile, iliipe nanti ilisuma. Nanti cakuti mwatumila sile umuntu wenga meseji, umuntu wiyo angatumila antu nyanya ukuzinguluka insi yonsi apa kasita sile kanono. Fwandi mutaatuma zuwazuwa ivyeo vino mwapokelela, kuli wensi sile wino mwamanya. Nanti icakuti ukutemwa “insita zyonsi kukataila,” tutalinzile ukuya wakwe yaayo aatamanya vintu nu kutaila ilyasi lyonsi sile lino tuuvwa. (1 Kolinto 13:7) Nupya tutalinzile ukuzumila ivya ufi nanti iviipe vino tuvwa pi uvi lyakwe Yeova na pa ina itu, yano twatemwa. Mwaiusya ukuti aakasalanganya ufi yakazanzya Satana Ciwa, “uwatandike intumpu.” (Yoane 8:44) Acino lekini tuye na mano nupya lyonsi twaelenganya pali vino tukaomvya ivyeo vino tukawelenga cilawanda. Baibo ikati, aatamanya ivintu ‘yakapeelwa ivilingine nu welewele wao, acenjele yene yakapeelwa amaka akumanya.’—Mapinda 14:18.