1, 2. I cani icikalenga ukuti antu yapusaneko ni nyama?

UONGO wa muntu wapangwa umu nzila iiyele. Antu yakwata amaka ya kusambilila ululimi. Nupya ukusambilila ululimi kukaleenga ukuti twawelenga, kulemba, kulanda, nu kwiluka vino tukuvwa. Cikalenga ukuti twapepa kuli Yeova nu kumwimbila inyimbo zya kumulumbanya. Vii vyonsi vikalenga ukuti tupusaneko ni nyama. Ya sayansi yavilwa ukumanya ningo vino uongo ukacita ivintu vya musango uu ivya kuzungusya.

² Amaka yano twakwata aakumanya ululimi, u wila uwafuma kuli Yeova. (Masamu 139:14; Umbwilo 4:11) Nupya watupeela uwila nauze usuma uwalenga ukuti tupusaneko ni nyama. Swe yantu twaumbwa ‘mu cata cakwe Leza.’ Twakwata insambu zya kuisolwela ivya kucita. Fwandi tungasoololapo ukuomvya ululimi uku kuombela Yeova nu kumulumbanya.—Utandiko 1:27.

3. I cani cino Yeova watupeela icikalenga tuye na mano?

³ Yeova watupeela Baibo, pa kutulanga vino tulinzile  ukumuombela nu kumulumbanya. Baibo wensi nanti uwa mu viputulwa, wapulintwa umu ndimi ukuluta pali 2,800. Ndi cakuti twelenganyapo sana pali vino Baibo ikalanda, tungatandika ukwelenganya wakwe vino Yeova akaelenganya. (Masamu 40:5; 92:5; 139:17) Imyelenganyizizye yakwe Yeova ikalenga tuye na mano nupya ikatutungulula uku umi wape.—Welengini 2 Timoti 3:14-17.

4. Uzye ukwelenganyapo sana calola mwi, nupya a mauzyo cii yano tumalandapo?

⁴ Ukwelenganyapo sana pa cintu, kukapiliula ukwikako sana mano lino tukwelenganya pa cintu cico. (Masamu 77:12; Mapinda 24:1, 2) Ukwelenganya sana pali vino tukusambilila pali Yeova na Yesu kukatwazwa sana. (Yoane 17:3) Umwi lyasi lii tuma-asuka mauzyo yaa akuti: Uzye tungacita uli pakuti twawelenga umu nzila yakuti catwangukila ukwelenganyapo? I vyani vino tungaelenganyapo? Nupya i cani icingatwazwa ukwelenganyapo sana cilawanda nu kulauvwa ningo lino tukwelenganya?

5, 6. I cani cingamwazwa ukwiusya ningo nu kuvwikisya vino mukuwelenga?

⁵ Kwaya vintu vimwi vino antu yakacita ukwaula nu kwelenganyapo, wakwe ukufuuta, ukupita, nanti ukucova injinga. Alino limwi, mungawelenga pa vintu vimwi ukwaula ukwelenganyapo. Limwi mungatandika nu kwelenganya pa vintu vyuze sile lino mukuwelenga. Mungacita uli pakuti mutaacita vivyo? Cacindama ukwika sana mano kuli vino mukuwelenga nu kwelelenganyapo pali vino vikupiliula. Lyene, ndi mwafika ukumpela yakwe palagalafu nanti akamutwe kanono akali umu lupapulo, mwatala imwimilila nu kwelenganyapo sana pali vino mwawelenga. Mwaelenganya pali vino mukusambililako, fwandi lino mukuwelenga mwasininkizya ukuti mwati muuvwa.

⁶ Ya sayansi yazana ukuti cangupala ukwiusya ivyeo, ndi cakuti tukufumya izwi pa kuwelenga, pano alino tungaelenganyapo. Kaumba witu wamanya vii, ali mulandu uno waneniile Yoswa ukuti ‘aapitulukamo,’ nu kwelenganyapo lino akuwelenga ulupapulo lwa masunde. (Welengini Yoswa 1:8.) Nga tukufumya izwi pa kuwelenga, cilatwazwa ukwikako mano nu kwiusya sana vino tukuwelenga.

7. I nsita ci isuma iya kwelenganya pali vino tukuwelenga muli Baibo? (Lolini icikope ca kutandikilako.)

⁷ Cikalondekwa ukuombesya pakuti twaelenganyapo nu kwika mano kuli vino tukuisambilizya. Ali mulandu uno cazipila ukwelenganya pali vino tukuisambilizya apa nsita ino tutatonsile alino nu kusoolola icifulo kuno kutanga kuye ivya kupumvyanya ivingi. Kalemba wa masamu welenganyanga lino ali pa usanzi usiku. (Masamu 63:6) Yesu uwali umumalilike, wasoololanga incende ukutayanga icongo pa kuti  angapepa nu kwelenganyapo sana.—Luka 6:12.

8. (a) I vyani vino tungaaelenganyapo? (b) Uzye Yeova akauvwa uli ndi cakuti tukuneenako yauze vino tukayuvwa pali aliwe?

⁸ Kwaya ivintu na vyuze vino mungaelenganyapo, ukulunda pali vino tukawelenga muli Baibo. Nga mwalola vintu ivya kuzungusya vino Yeova waumba, mwatala imwimilila nu kuyuzya mweineco muti, uzye cii cikunsambilizya cani pali Yeova? Ukwelenganya kwa musango uu kulalenga ukuti mwataizya sana Yeova lino mukupepa kuli aliwe. Nupya ndi cakuti muli na yauze mulaalondesya kuyanenako vino mu kuyuvwa pali Yeova. (Masamu 104:24; Milimo 14:17) Yeova akaikako mano nupya akatemwa wakwe cimwi ndi cakuti tukwelenganya sana pali aliwe, ukupepa nu kulanenako yauze pali aliwe. Baibo ikati: “Ulupapulo lwa ciusizyo ilulembwa pa manso yakwe, ulukalanda pali yaayo aakaopa [Yeova] nu [kwelenganya] api zina lyakwe.”—Malaki 3:16.

9. (a) I vyani vino Paulo wanenyile Timoti ukwelenganyapo? (b) I vyani vino tungaelenganyapo lino tutali tuye umu mulimo wa kusimikila?

⁹ Umutumwa Paulo wanenyile Timoti ukulaelenganya pali vino imilandile yakwe, imiyele ni misambilizizye yakwe yakumile antu yauze. (Welengini 1 Timoti 4:12-16.) Namwe kwene mungaelenganya vintu vii. Mungaelenganyapo lino mukupekanya  ukuya ukwisambililo lya Baibo. Mungelenganya pa musambi nu kupekanya iuzyo nanti icilangililo cino mungaya mukaomvye pa kumwazwa ukulunduluka. Ndi cakuti mukwazwa asambi umu nzila ii, utailo winu ungakomelako nupya mungaya ya kasambilizya yasuma. Nupya ukwelenganya sana lino tutali tuye umu mulimo wa kusimikila, kungatwazwa. (Welengini Ezila 7:10.) Limwi mungawelenga muli Baibo icipande cimwi umwibuku lya Milimo, pakuti cimwazwe ukuya acincile ndi mwaya umu kusimikila. Alino nupya mungelenganya pa malembelo yamwi yano mukulonda ukuomvya uwanda uwo nu lupapulo luno mukulonda ukuya siila antu. (2 Timoti 1:6) Mwaelenganya pali yano yaaya umu cifulo cinu ica kusimikilamo na vino yatemwa sana. Nga mukupekanya umu nzila ii, mulaaomvya ningo Baibo lino mukusimikila antu.—1 Kolinto 2:4.

10. I vintu ci na vyuze vino tungaelenganyapo?

¹⁰ I vyani na vyuze vino mungaelenganyapo? Ndi mwalemba ivyeo vimwi api lyasi lya ku yantu yonsi pa cilongano, apa kulongana kwa ciputulwa, nanti apa ukungano wa citungu, mwakwata insita ya kupitulukamo. Lino mukucita vivyo mwayuzya mweineco imuti, ‘I vyani vino nkusambilila muli Baibo alino nu kwi uvi lyakwe?’ Nupya mungaelenganya pa vyeo ivili umu Lupungu Lwa Mulinzi na Loleni nanti ulupapulo ulupya ulwafumile pa ukongano wa citungu. Nga mwawelenga ilyasi limwi umwibuku lya Nte Zyakwe Yeova, mwaimilila, nu kwelenganya pi lyasi lilyo, pakuti limufike pa mwenzo. Ndi mwawelenga impapulo ziitu, limwi mungatemwa ukusilamo nanti ukulemba ivisinka vimwi ivikalamba vino mwazana. Cii cilamwavwa lino mukupekanya ukuswilila kuli yano mwasimikile, uku cipempu ca ucemi, nanti lino mukupekanya ilyasi. Alino ni cicindamisye icakuti nga mukwelenganya pali vino mukuwelenga, ala mu kuzumilizya ukuti ivyeo vivyo vimifike pa mwenzo nupya mungaataizya Yeova pali vino mukusambilila.

11. I buku ci ilicindame lino tulinzile ukulaelenganyapo sana, nupya ukucita vii kulatwazwa uli? (Lolini futunoti.)

¹¹ Kuya kwene Baibo ali buku lino tulinzile ukulaelenganyapo sana. Nomba, nga ndi cakuti wanda umwi yaca yamulesya ukukwata Baibo? * (Lolini futunoti.) Pasi angamilesya ukwelenganya pa vintu vino mwasungila, ivili wa nyimbo nanti malembelo yano mwatemwa sana. (Milimo 16:25) Nupya umupasi wa muzilo ulamwazwa ukwiusya vino mukusambilila, na cii cilamwazwa ukutwalilila ukuya acisinka.—Yoane 14:26.

12. I nzila ci yonga ino mungasoolola iya kuwelengelamo Baibo?

 ¹² I nzila ci yonga ino mungatantika iya kusambililamo Baibo cila wanda? Limwi amanda yamwi umu mulungu, mungawelenga nu kwelenganya pa vipande ivili umu kuwelenga Baibo ukwa umulungu uo umu kulongana kwi Sukulu Lya Mulimo Wakwe Leza. Amanda yauze mungasoololapo ukuwelenga amabuku Ailandwe kulikuti Mateo, Mako, Luka, na Yoane nu kwelenganya pali vino Yesu walandanga nu kucita. (Loma 10:17; Ayebulai 12:2; 1 Petulo 2:21) Nupya twakwata nu ulupapulo ulukalondolola vino ivintu ivyacitikilanga Yesu lino wali pano nsi vyakonkananga. Ulupapulo luu lungamwazwa ukuipakizya sana lino mukuwelenga amalembelo ailandwe lisuma.—Yoane 14:6.

13, 14. U mulandu ci uno cacindamila ukwelenganya sana pali Yeova na Yesu, nupya cii cingalenga tucite cani?

¹³ Ukwelenganya pali Yeova na Yesu kungaazwa Umwina Klistu ukulunduluka muli ukapepa nu kutwalilila ukuya umukome mu utailo. (Ayebulai 5:14; 6:1) Umuntu aakaelenganya pali Leza pa kasita sile akanono, mu kuya kwa nsita angata ukuya cuza wakwe Yeova nanti sile ukumukaana. (Ayebulai 2:1; 3:12) Yesu watucelwile ukuti, ngi cakuti tusiikupokelela Izwi lyakwe Leza “nu mwenzo usuma,” tungavilwa ukusipa, lelo tungasendwa na “masakamiko ya wikazi wamu nsi ii, nu ukama, nga nu kuipakizya kwa umi uu.”—Luka 8:14, 15.

¹⁴ Fwandi lekini tutwalilile ukwelenganya sana pi Zwi Lyakwe Leza nu kumanya sana Yeova. Cii cilalenga ukuti twakolanya sana imiyele yakwe. (2 Kolinto 3:18) Tungatwalilila ukusambilila pali Tata witu wa kwiyulu nu kumukolanya amanda pe. Ala isyuko wakwe cimwi kusambilila pali Yeova nu kumukolanya!—Kasambilizya 3:11.

15, 16. (a) Uzye ukwelenganya pali Yeova na Yesu kwamwazwa uli? (b) Umulandu ci uno insita zimwi cikatalila ukwelenganya sana pa visuma, nomba umulandu ci uno tulinzile ukutwalilila ukulwisya?

¹⁵ Ukwelenganya sana pali Yeova na Yesu kungatwazwa kutwalilila ukuya acincile umu kupepa. Nga mwacincila mula-azwa aina umu cilongano alino nu kwazwa yano mukuzana umu mulimo wa kusimikila. Nupya lino mwelenganya pali vino Yeova wamucitila, lino wapekinye ukuti Yesu aize atufwile, mulatwalilila kucindika ucuza winu na Yeova. (Loma 3:24; Yakobo 4:8) Mark, umwina akaikala uku South Africa wino wamazile imyaka itatu umu cifungo pa mulandu nu utailo wakwe, walanzile ati: “Ukwelenganya sana pa vintu cikaya kwati uli pa lwendo lwa kuya umu kusambilila pali vimwi. Nga tukwelenganya sana pali vyakwe Leza, tungamanya sana ivingi pali Yeova. Insita imwi nga natoovoka nanti nasakamala pali vino cilaya uku nkolelo, nkatoola Baibo nu kwelelenganya pi lembelo limwi muli Baibo. Lyene nkateekeziwa.”

¹⁶ Ivya kupumvyanya ndakai vyativivula  sana icakuti catala ukuzana insita ya kwelenganya pali Baibo. Patrick, umwina akaikala umu Africa, walanzile ati: “Umu mwenzo wane mwaya kwati umwa kusungila ivyeo, umukazanwa visuma ni vyasilesile. Nga nezya ukulonda ivili umu mwenzo wane, ilingi nkazanamo sile ‘masakamika,’ lyene nkapepa kuli Yeova pakuti nga alino ntandike ukwelenganya ningo. Nanti ukucita vii kungasendako insita inono kwaula ukwelenganya pali vyakwe Leza, nkayuvwa ukuti natimpalama kuli Yeova. Cii cikangazwa ukuvwikisya icumi.” (Masamu 94:19) Fwandi ukuwelenga nu kwelenganyapo sana pi Zwi lyakwe Leza cilawanda, kukatwazwa wakwe cimwi.—Milimo 17:11.

17. Uzye mukacita uli pakuti muzane insita ya kwelenganya pi Zwi lyakwe Leza?

¹⁷ Yamwi yakakatuka katondotondo pakuti yawelenge, kwelenganyapo alino nu kupepa. Yauze nayo yakacita vivyo lino yakulya icakulya ca musanya. Limwi mwemo insita isuma iya kuwelenga Baibo a manguzi nanti lino mutali muye umu kulaala. Yamwi yatemwa ukuwelenga Baibo katondo alino nupya iiza yawelenga na lino yatatala yaaya umu kulaala. (Yoswa 1:8) I cicindame i cakuti “Mwaomvya insita inu ningo,” kulikuti ukukana sumba insita ikulu ku vintu ivitacindama pakuti mwaelenganya pi Zwi lyakwe Leza cila wanda.—Efeso 5:15, 16.

18. Uulayo ci uwaya muli Baibo uukalanda pali yaayo aakaelenganya api Zwi Lyakwe Leza cila wanda nu kucita vino yakasambilila?

¹⁸ Muli Baibo mwaya ulayo wakuti Yeova alapolelela yonsi aakaelenganya sana pali vino Izwi Lyakwe likalanda nu kwezya sana na maka ukucita vino yakaasambilila. (Welengini Masamu 1:1-3.) Yesu walanzile ukuti: “Alongo ayao akauvwa mazwi yakwe Leza nu kuyayela!” (Luka 11:28) Nomba icacindama sana icakuti, ukwelenganya pa mazwi aaya muli Baibo cila wanda kulaleenga twacita ivikaalanga ukuti twacindika Yeova. Ndi cakuti tukucita vivyo, Yeova alaleenga kuti tuye ni nsansa ndakai alino nu kuya nu umi wa pe umu nsi ipya.—Yakobo 1:25; Umbwilo 1:3.