1. (a) U mulimo ci uno Leza wapeezile Adamu? (b) Kufuma pa nsita iiya, uzye antu yakwe Leza yakaomvya uli uwila wa kuvwanga?

YEOVA LEZA wapeela antu uwila wa kuvwanga. Umu calo ca Edeni, Leza wapeezile Adamu umulimo wa kutemela inyama zyonsi mazina. Adamu wapeezile inyama zyonsi mazina aakweti upiliulo. (Utandiko 2:19, 20) Kufuma pa nsita iiya, antu yakwe Leza yakaomvya uwila wa kuvwanga ukukulumbanya Yeova nu kunenako antu yauze pali aliwe. Ndakai, antu yakwe Leza yaomvya uwila uu ukusenula Baibo pakuti antu aingi yangasambilila pali Yeova.

2. (a) I visinte ci vino Komiti Ikaangalila Umulimo wa Kusenula Baibo ikalondela? (b) I vyani vino tumasambilila umwi sambililo lii?

² Kwaya ma Baibo aasenulwa aingi cuze, lelo yamwi yasenulwa ningo ukucila yauze. Pakuti yasenule ningo Baibo, amuli Komiti Ikaangalila Umulimo wa Kusenula Baibo wakuti Amalembo ya Calo Cipya yapingwilepo ukukonka ivisinte vii vitatu: (1) Kucindika izina lyakwe Leza nu kuliomvya imiku ingi muli Baibo ndi vino lyali pa kutandika. (Welengini Mateo 6:9.)  (2) Kusenula izwi lyakwe Leza viivi kwene vino lyali pa kutandika, ukukonka izwi lyonga na lyonga pano calinga. Alino pano citalinzile, iyasenula sile upiliulo. (3) Kuomvya ululimi ulwangupale ukuwelenga nu kuvwa. * (Lolini futunoti.) (Welengini Neemiya 8:8, 12.) Ya kasenula yakwe Baibo wakuti Amalembo ya calo cipya, yakonka ivisinte vii vitatu pa myaka ukucila pali 130 umu ndimi zipusane pusane. Umwi sambililo lii, tumasambilila vino visinte vii vyaomvile pakusenula Baibo wakuti Amalembo ya Calo Cipya wa mu Cizungu uwa mu 2013 wino yapitulukamo na vino ivisinte vii vikaomba na pa kusenula Baibo wii umu ndimi zyuze.

3, 4. (a) Aekwi kuno tungazana ivilembo vyakwe Tetilagalamatoni? (b) Uzye ya kasenula aingi yacita uli ukulozya ukwi zina lyakwe Leza?

³ Izina lyakwe Leza likaimililwako ni vilembo 4 vya ciYebulai ivikaamwa kuti Tetilagalamatoni. Vilembo vii vyakwe Tetilagalamatoni tungavizana umu mamanyusikilipiti ampiti amu ciYebulai aazanyilwe kuli Yemba wa musilya. Nupya vikazanwa nu mu malembelo ya ciGliki aakaamwa ukuti Septuagint. Malembelo yaa yalemvilwe imyaka 200 ala Yesu atali aize pano nsi nu kwizasila ukulembwa lino papita imyaka 100 ukufuma pano Yesu wali pano nsi. Antu aingi yakauvwa ningo ndi yalola vino izina lyakwe Leza likazanwa imiku iingi umu mamanyusikilipiti ampiti.

⁴ Fwandi ukwaula nu kutwisika izina lyakwe Leza lifwile liye muli Baibo. Lelo nanti ciye vivyo ya kasenula aingi yasiomvya izina lyakwe Leza. Lino papisile sile imyaka iili ukufuma pano Baibo wa malembelo ya ciGliki wafumiile, Baibo wakuti American Standard Version wizile afuma. Baibo wa mu 1901 wakweti izina lyakwe Leza, nomba Baibo wa mu 1952 wino yapitulwikemo atakweti izina lyakwe Leza. U mulandu ci? Aasenwile Baibo wii yaweni kwati “citaali ningo” ukuomvya izina lyakwe Leza. Ali vino caya nu ku ma Baibo aingi, aaCizungu na ndimi zyuze.

5. U mulandu ci uno cacindamila ukuomvya izina lyakwe Leza muli Baibo?

⁵ Uzye paya uwavya nanti cakuti ya kasenula yatiisilemo izina lyakwe Leza umu ma Baibo? Ee! Yeova, umwine wakwe Baibo, akalonda ukuti antu yamanye izina lyakwe. Kasenula musuma alinzile ukumanya vino umwineco wi buku akulonda, nupya lino akusenula atafwile ukufumyamo vino umwineco wi buku walemba. Malembelo aingi yakalangilila ukuti izina lyakwe Leza lyacindama, nupya lilinzile ukucindikwa. (Kufuma 3:15; Masamu 83:18; 148:13; Ezaya 42:8; 43:10; Yoane 17:6, 26; Milimo 15:14) Alino nupya Yeova waomvizye umupasi  wakwe ukwazwa ya kalemba yakwe Baibo ukwikamo izina lyakwe imiku ingi umu mamanyusikilipiti. (Welengini Ezekelo 38:23.) Fwandi ndi cakuti ya kasenula yakana ukwika izina lyakwe Leza mu ma Baibo, ala yasikucindika Yeova.

6. U mulandu ci uno izina lyakwe Leza lyalundwa imiku 6 muli Baibo umupitulukwemo uwakuti Amalembo ya Calo Cipya?

⁶ Ndakai ali lino twakwata sana usininkizyo wakuti tulinzile ukuomvya izina lyakwe Leza. Baibo umupitulukwemo, uwakuti Amalembo ya Calo Cipya uwafumile umu 2013, akazanwamo izina lyakwe Leza imiku 7,216. Fwandi muli Baibo wii mwalundwa izina lyakwe Leza imiku 6 ukuluta Baibo wa mpiti. Mazina 5 pali yaa 6, isilwemo pa mulandu wa kuti yazanyilwe umu mamanyusikilipiti yano yaasunga aazanyilwe kuli Yemba wa musilya. * (Lolini futunoti.) Mazina yaa 5 yakazanwa pali 1 Samweli 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Izina lyalenga 6, ilyaya pali Yakapingula 19:18, lyalunzilwemo muli Baibo wii pa mulandu wakuti lino yalondelizye sana yazanyile ukuti amuno lyali umu mamanyusikilipiti aliko mpiti.

7, 8. Uzye izina lya kuti Yeova lyalola mwi?

⁷ Aina Klistu ya cumi yakalola ukuti cacindama ukumanya upiliulo wi zina lyakwe Leza. Izina lyakwe likapiliula ukuti “Akalenga Ukuya.” * (Lolini futunoti.) Mpiti, mpapulo zitu zyalondololanga upiliulo wi zina lyakwe Leza ukuomvya ilembelo lyakwe Kufuma 3:14, ilikati: “Ndaya Vino Ndasoolola Ukuya.” Baibo wa mu 1984 wino yapitulwikemo walondolwile ukuti Yeova akailenga umwineco ukuya vino wasoolola ukuya pakuti afikilizye vino walaya. Nomba Baibo mupitulukwemo uwa mu 2013 akalondolola ukuti: “Nanti cakuti umu upiliulo wi zina lyakwe Leza mwaya icisinka cii cino twati tulandapo, izina lyakwe litalola sile umu kuti akaya vino wasoolola ukuya. Umu upiliulo uu mwaya ni cisinka cakuti akalenga vino akulonda ukucitika, kuli kuti muli vino waumba na pa kufikilizya ukulonda kwakwe.”

⁸ Yeova akalenga iviumbwa vyakwe ukuya vino wasolola. Leza walenzile ukuti Nowa akuule iciwato, walenzile Bezalele ukuomba umulimo wa kupanga vya kupanga panga, walenzile Gidyoni ukuya umusilika uwa maka, nupya walenzile Paulo ukuya misyonali. Izina lyakwe Leza lyakwata sana upiliulo uku yantu yakwe, nupya ali mulandu uno Komiti Ikaangalila Umulimo wa Kusenula Baibo wakuti Amalembo ya Calo Cipya ikiilemo izina lyakwe Leza pa kusenula.

9. U mulandu ci uno ukusenula Baibo umu ndimi zyuze kwacindamila?

⁹ Ya kasenula aingi yasiikamo izina lyakwe Leza umu ma Baibo. Lelo yakaomvya ilumbo lyakuti “Mwene” nanti izina lyakwe kaleza kano yamanya. Uu ali mulandu na uze uno Iumba Ilikatungulula lyaweni ukuti antu andimi zyonsi yalinzile ukukwata Baibo aakacindika izina lyakwe Leza. (Welengini Malaki 3:16.) Ndakai, izina lyakwe Leza likucindikwa muli Baibo wakuti Amalembo ya Calo Cipya umu ndimi ukucila pali 130.

10, 11. I ntazi ci izikayako pa kusenula Baibo wakuti Amalembo ya Calo Cipya?

¹⁰ Kukaya intazi pa kusenula Baibo wakuti Amalembo ya Calo Cipya umu ndimi zyuze. Pali Kasambilizya 9:10 muli Baibo wa Cizungu paya izwi lya ciYebulai lyakuti “Sheol” alino nu mu vikomo vyuze. Izwi lii lyaomviwe sana nu mu ma Baibo yauze aaCizungu. Nomba umu ndimi zingi, izwi lii litaomviwanga pano aineco ya ndimi zizyo yatamanyile izwi ilya ciYebulai ilyakuti “Sheol”. Litazanwanga nu mu mabuku yao, nupya yamwi nga yalola izwi lii yelenganyanga kwati limwi i zina lya ncende. Cii calenzile ukuti ya kasenula yayazumilizye ukusenula izwi lii ilya ciYebulai ilyakuti “Sheol” alino ni zwi lya ciGliki ilyakuti “Hades” ukuti: “Ilindi.” Misenwile ii yali ningo nupya vino yaasenula, lyene vikauvwika.

¹¹ Izwi lya ciYebulai ni lya ciGliki lyakuti “umi” nalyo lyatazile sana ukusenula umu ndimi zyuze. Umu ndimi zizyo, izwi lya kuti “umi” likalozya uku ciwa nanti cintu cimwi icikafuma umu mwili ndi cakuti umuntu wafwa. Pakuti yataponzya antu, ya kasenula yayazumilizye ukusenula izwi lya kuti “umi” ukulingana sile ni cikulandwapo. Ulondolozi pa upiliulo wi zwi lyakuti “umi”, mungauzana umu cipande cakuti vyeo na vyuze icaya muli Baibo wa Cizungu uwakuti Amalembo ya Calo Cipya (New World Translation of the Holy Scriptures—With References.) Vyeo ivingi pa mazwi ya ciYebulai ni ciGliki, yaviika umu mafutunoti aya muli  Baibo umupitulukwemo, pakuti caanguka ukuwelenga Baibo nu kuvwikisya.

12. I vyani vimwi ivyasenwikeko lino yalembulwile Baibo uwafumile umu 2013?

¹² Amauzyo yano ya kasenula yakauzya yalangiliile ukuti kwaya amazwi na yauze aakatala ukuvwa. Acino umu 2007, Iumba Ilikatungulula lyazumilizye ukuti yalembulule Baibo wa Cizungu. Pakupituluka muli Baibo wii, Komiti Ikaangalila Umulimo wa Kusenula Baibo yapitulwike mu mauzyo aingi yano ya kasenula yakwe Baibo yakatuma. Mazwi yamwi aaCizungu ampiti, yayafumizyemo iyapyanikizyapo amazwi aandakai aamanyikwa, fwandi calenzile ukuti Baibo angupale ukuwelenga nu kuvwa, ukwaula kuti upiliulo usenuke. Ma Baibo yano yasenula mpiti umu ndimi zyuze nayo yazwilizyeko pa kulembulula Baibo wa Cizungu.—Mapinda 27:17.

13. Uzye antu aingi yakauvwa uli pali Baibo umupitulukwemo uwafumile umu 2013?

¹³ Uzye antu aingi yakauvwa uli pali Baibo umupitulukwemo uwa Cizungu uwakuti Amalembo ya Calo Cipya? Antu aingi cuze yakatuma makalata ya kutaizya uku maofesi yakalamba yakwe ya Nte Yakwe Yeova aayela uku Brooklyn, New York. Aingi yakauvwa wakwe vino nkazi umwi akauvwa uwalemvile ati: “Baibo wii ali wa mbokosi umuziile viyembelo vya mutengo cuze. Ukuwelenga amazwi yakwe Leza muli Baibo wii umupitulukwemo uwa mu 2013 cili kwati ukulola viyembelo vivyo conga na conga, ukukumbwa vino capangwa, vino cikuloleka ningo na vino cayemba. Malembelo yalembwa umu nzila iyangupale, na cii cikangavwa ukumanya sana Yeova, wino waya kwati a tata akankumbatila ala akumbelengela amazwi yakwe asuma.”

14, 15. Uzye antu yakauvwa uli pali Baibo wa kuti Amalembo ya Calo Cipya uwafuma umu ndimi zyuze?

¹⁴ Antu aasilanda Cizungu nayo kwene yakataizya pali Baibo wii. Umonsi umwi uwacikalamba aakaikala uku Sofia, Bulgaria, walanzile pali Baibo wa ciBulgarian ati: “Nawelenga Baibo pa myaka ingi,  nomba ntatala nawelengapo Baibo umwangupale kuwelenga nu kuvwa, aakafika pa mwenzo wakwe wii.” Nkazi muze uwa ku Albania nawe walemvile ati: “Baibo wa ciAlbanian akauvwika ningo! I syuko sana vino Yeova akulanda naswe umu lulimi lwitu!”

¹⁵ Umu mpanga izingi, ma Baibo yakoma umutengo nupya yaatala pakuti yaloleke. Fwandi ukukwata Baibo wii, i syuko sana! Lipoti iyafumile uku Rwanda yatiile: “Pa nsita itali, antu aingi yano aina yasambilizyanga Baibo yatalundulukanga pa mulandu wakuti yatakweti ma Baibo. Yatakwanisyanga ukukala ma Baibo mu macalici ya kumwao. Nupya ilingi yatuvwikisyanga upiliulo wa vikomo vimwi, na cii calesyanga ukuti yaalunduluka.” Lino Baibo wakuti Amalembo ya Calo Cipya wafumile umu lulimi lwao, ulupwa lumwi umwali ana 4 imisepela ulwa ku Rwanda lwalanzile ukuti: “Tukutaizya sana Yeova nu muomvi mutailwe uwa mano pa kutupeela Baibo wii. Sweswe yapina nupya tutaakwata impiya zya kukalila ma Baibo aakuti yatukumane swensi pa ng’anda. Nomba lyene swensi tukweti ma Baibo. Tukawelenga Baibo cilawanda, pakuti twalanga ukuti tukataizya.”

16, 17. (a) Uzye Yeova akalonda ukuti cikaye uli uku yantu? (b) I vyani vino tulinzile twalondesya ukucita?

¹⁶ Baibo wii umupitulukwemo uwakuti Amalembo ya Calo Cipya alafuma umu ndimi na zyuze kwene. Satana akalonda ukulesya umulimo wa kusenula Baibo, lelo twamanya ukuti Yeova akalonda antu yakwe yonsi ukuvwa lino akulanda kuli aliyo umu lulimi uluvwike. (Welengini Ezaya 30:21.) Likwene sile, “impanga ilazuula mwenemo amano akumanya Yeova, ndi vino yemba wazula mwenemo amanzi.”—Ezaya 11:9.

¹⁷ Lekini twalondesya ukuomvya uwila uli onsi uno Yeova watupeela, ukwikako sile na Baibo iikacindika izina lyakwe. Lekini Yeova alanda namwe ukuomvya Izwi lyakwe. Akauvwa sana lyonsi lino tukupepa kuli aliwe. Kulanzyanya kuu kulatwazwa kumanya sana Yeova, nupya ukutemwa kuno twatemwa Leza kulaakulilako.—Yoane 17:3.