1, 2. I vyani vino angalizi yalola umu vilongano ivingi?

Lino umwangalizi wa ciputulwa wamaliilanga ukukomaana na ya eluda, watemilwe sana ukulola ukuti ya eluda yaombesyanga umu mulimo uno yapeelwa uwa ucemi. Pali ya eluda yaayo yamwi yaali aikolo ukumucila. Lelo, kwali na cuze cino wasakamiile sana, fwandi uzizye ya eluda ati, “Uzye mwaacita uli pakuti mwaazwe yauze ukuti yaomba imilimo iingi umu cilongano?” Ya eluda iiwisye ukuti umwangalizi wa ciputulwa wasiile wayakomelezya ukuti yaika sana amano uku kwazwa yauze, lino wayatandaliile umuku wafumileko. Lyene pakusyalikizya, eluda wenga walanzile ati, “Ukulanda sile icisinka, pasi na vino twacita.” Ya eluda yauze yaazumilizye vino walanzile.

² Ndi cakuti mwemwe ya eluda Aina Klistu, uzye mungasimika ivyacitiike apa kukomaana ukwa mwangalizi na ya eluda? Ukwaula nu kutwisika mungasimika. Aangalizi ya viputulwa umu nsi yonsi yaalola ukuti umu vilongano ivingi cikalondeka ukuombesya apa kusambilizya aina, a cance na ikolo, pakuti ya azwa ukusakamala ufyo wakwe Leza. Lelo apa kucita vii cikatala sana. U mulandu ci?

3. (a) Uzye Amalembelo yakalanga uli ukuti cacindama ukusambilizya yauze, nupya u mulandu ci uno caziipila? (lolini futunoti.) (b) U mulandu ci uno ya eluda yamwi cikayatalila ukusambilizya yauze?

 ³ Nga mwemwe ya kacema, ukwaula nu kutwisika mwiluka ukuti ukuisambilizya kwacindama sana. * Mwamanya nu kuti aina aingi yakalondekwa pakuti icilongano caaya apa nkoleelo alino nu kupanga ivilongano ivipya. (Welengini Ezaya 60:22.) Nupya mwamanya nu kuti Izwi Lyakwe Leza likamukomelezya ukuti ‘mwasambilizya antu yauze.’ (Welengini 2 Timoti 2:2.) Lelo nanti cingaya vivyo, namwe kwene mungazana ukuti cikumutalila ukwazwa yauze, wakwe vino caali kuli ya eluda yano itulandapo apa kutandika. Ukusakamala a pang’anda, incito, kusakamala imilimo ino mwakwata umu cilongano, alino ni vintu vyuze, cingaloleka ukuti mutakweti insita iyakuti mwasambilizya yauze ivya kuomba imilimo umu cilongano. Vikwene i vikacitika, lekini tusambilile icintu icicindame cino mungacita pakuti mwasambilizya yauze.

4. U mulandu ci umwi, ungalenga ukuti ya eluda yatale yaaloleela apa kusambilizya yauze?

⁴ U mulandu ci uno cingatalila ya eluda yamwi ukusyako insita yakusambilizya yauze? Limwi yamwi yakaelenganya ukuti: ‘Ukusambilizya yauze kwacindama, lelo kutacindama sana ukucila imilimo yuze ikalondekwa ukuomba zuwa umu cilongano. Ndi cakuti natala naloleelako panono ukusambilizya yauze, icilongano citanga ciwelele pansi cingaomba sile ningo.’ Nomba, nanti cakuti imilimo imwi umu cilongano ikalondekwa ukuombwa zuwa, lelo ukuloleela ukusambilizya yauze kungalenga icilongano ukuti citaomba ningo muli vyakwe Leza.

5, 6. I vyani vino tukusambilila ukucilangililo cakwe kapisya wakwe motoka, nupya isambililo lii lingaomviwa uli uku mulimo wakusambilizya yauze umu cilongano?

⁵ Katulangilile tuti: Kapisya wakwe motoka, limwi angamanya ukuti pakuti motoka iombe ningo, afwile ukufumyamo oilo ndi yaomba sana nu kwikamo yuze. Lelo, limwi angelenganya ukuti ukufumyamo oilo kutapamvizye, suka sile ukwikamo amafuta. Pano ndi cakuti atisilemo amafuta, patanga palengele ale motoka yazima. Limwi angelenganya ukuti, ‘ndi cakuti ntakweti insita yakufumyamo oilo iilimo pakuti nikemo yuze, motoka ingatwalilila ukuomba ningo.’ Nomba, uuyi ci ungaya umu kwelenganya vivyo? Ndi cakuti kapisya wakwe motoka akulengela ukufumyamo oilo iyatiomba sana muli motoka yakwe, ala uwanda umwi ilasuka iyononeke. Ndi cakuti yononeka, pakuti akaziifye motoka palalondeka ukuti akasumbepo insita ikulu nu lupiya ulwingi ngalino motoka yakwe ikatandike ukuomba nupya. I cani cino tukusambilila uku cilangililo ci?

⁶ Ya eluda yakasakamala imilimo iingi icindame sana ino ikalondekwa ukuombwa zuwa; ndi cakuti yatacisile vivyo, umu cilongano mungaya intazi. Wakwe viivi kwene vino kapisya wakwe motoka afwile ukusininkizya ukuti akwika amafuta umwi tanki lyakwe motoka, aali vino na ya eluda kwene yafwile ukucita pakuti yaamanya ivintu “visuma” nanti ivicindame. (Filipi 1:10) Nomba, ya eluda yamwi yaapamviwa sana, pano yakasakamala imilimo imwi ingalenga ukuti yataasakamala umulimo uno waaya kwati ukufumya oilo muli motoka nu kwikamo yuze, kulikuti ukusambilizya yauze. Lelo ndi cakuti ya eluda yakulengela ukusambilizya yauze, ala icilongano citalakwata aina akuti yangaomba imilimo ikulondekwa umu cilongano.

7. Uzye tufwile ukulola uli ya eluda aakapatulako insita yakusambilizya yauze?

 ⁷ Nomba, tutafwile ukwelenganya ukuti ukusambilizya yauze kutacindama sana. Ya eluda yano yakasakamala sana ukusambilizya aina umu cilongano, yaaya aaomvi yasuma nupya amu cilongano yakalola ukuti i syuko sana ukuyakwata. (Welengini 1 Petulo 4:10.) Uzye cika-azwa uli amu cilongano?

8. (a) I vyani ivikalenga ukuti ya eluda yasambilizya yauze? (b) U mulimo ci upamvye uno ya eluda “aakaombela uku kulondekwa ya kasimikila aingi” yaakwata? (Lolini aka mbokosi akakuti “ Umulimo Ucindame Sana.”)

⁸ Nanti sile aa eluda kwene aelezya ukuomba imilimo, yalinzile ukumanya ukuti ndi yaakula ala maka aakuomba imilimo umu cilongano, yaceepa. (Mika 6:8) Nupya, yafwile nu kumanya ukuti insita ni vintu ivikacitika kwaula ukwenekela, limwi vingayalenga ukuti yataasakamala imilimo ino yapeelwa umu cilongano. (Kasa. 9:11, 12; Yako. 4:13, 14) Fwandi, pa mulandu wakuti yakasakamala sana imfwele zyakwe Yeova, yakasimikilako aina acance vino yaomba apa myaka yonsi ino yaombela Leza.—Welengini Masamu 71:17, 18.

9. Uzye i vyani ivilacitika uku nkoleelo ivyativilenga ukuti ukusambilizya yauze kucindame sana ndakai?

⁹ U munzila ci na yuze muno ya eluda aakasambilizya yauze yakaavwila icilongano? Yakacingilila sana icilongano. Yakacita uli vivyo? Ndi cakuti ya eluda yakuombesya ukwazwa aina aingi, ala icilongano cilalunduluka ningo nupya aina na ya nkazi umu cilongano yalaombela pamwi, asi sile ndakai lelo na lino ivintu vilatala sana umu nsita ya ucuzi ukulu cuze. (Ezek. 38:10-12; Mika 5:5, 6) Acino fwandi, ya eluda tukumukomelezya ukuti mwasambilizya lyonsi aina yano yataelezya imilimo.

10. Pakuti eluda akwate insita iya kusambilizyako yauze, i cani cino afwile ukucita?

¹⁰ Kwene, twamanya ukuti insita ino mukaomvya uku kuomba imilimo imwi umu cilongano, limwi yaamulenga ukuti mutaasyako insita yakuti mwasambilizya yauze. Lelo, mungapaatulako insita kwene iiyo nu kuiomvya uku kusambilizya yauze. (Kasa. 3:1) Ndi mukucita vivyo ala mukuomvya ningo insita.

11. (a) I vyani vino mwatemwa sana pali vino ya eluda ukufuma uku mpanga izipusane-pusane yaacita pa kusambilizya yauze? (b) Ukulingana na Mapinda 15:22 u mulandu ci uno iicicindamila ukusambilila pali vino ya eluda yamwi yaacita pa kwazwa yauze?

¹¹ Patalengile, lino kwali ukuuzya ya eluda yamwi yano yaomvile ningo pakuti yaavwe aina uku lunduluka muli ukapepa. * Nanti icakuti, yaali ni intazi, lelo vino yalanzile vyali i vilivimwi. Uzye cii cikutusambilizya cani? Ukusambilizya kuuku ukwaya muli Baibo kukaomba sana uku yasambi yonsi “mu mauvi yonsi”—wakwe viivi kwene vino caali nu mu manda yano Paulo waliko. (1 1 Kol. 4:17) Fwandi, umwi sambililo lii ni lilondeliilepo tuli nu kusambilila vimwi vino ya eluda yaa yaacisile pakuti yazwe yauze. (Mapi. 15:22) Pakuti tuvwikisye sana, umu masambililo yaa, iyaomvyamo izwi lyakuti “kasambilizya” kupiliula yaayo akasambilizya yauze nupya izwi lyakuti “aasambi” aali yaayo aakasambilila.

12. I cani cino kasambilizya afwile wacita lino ataatala watandika uku sambilizya umwi, nupya u mulandu ci?

¹² Kasambilizya alinzile ukupekanya ningo ukusambilizya yauze. Wakwe viivi kwene vino umulimi akacita lino ataatala wa komela imbezu, inkoleelo akatala alima, avino  na kasambilizya afwile ukucita, afwile watandikilapo ukwazwa nanti ukukomelezya umusambi lino ataatala wa musambilizya imilimo yuze. Uzye lyene, ya kasambilizya yafwile ukucita uli pakuti yasambilizya ningo? Icingayavwa ukuti yasambilizya ningo, u kukolanya kasema umwi uwaliko mpiti. Uzye wacitanga uli?

13-15. (a) U mulimo ci uno Samueli wapokeliile? (b)  Uzye Samueli waomvile uli nu mulimo uno wapokeliile? (Lolini icikope ca kutandikilako.) (c) U mulandu ci uno ilyasi lii lyakwe Samueli ilyaya muli Baibo lyacindamila kuli ya eluda ndakai?

¹³ Ukucila apa myaka 3,000 iyatipitapo, kwali uwanda umwi lino Yeova wanenyile kasema Samueli, ati: “Mutondo pa kasita kwene ndi kaka kwene ndakutumila umuntu umwi uwa mu mpanga yakwe Benjamini. Ali wino wemo ukasonte ukuya umwene wa antu yane aina Izlaeli.” (1 Sam. 9:15, 16) Samueli wamanyile ukuti umulimo wakwe uwa kuya intunguluzi watiwasila nupya wamanyile nu kuti Yeova aatamusoolola ukuti asonte wino wali nu kumupyana. Fwandi welenginye ukuti, ‘namacita uli pakuti nazwe umuntu wiiya pakuti amanye ivyakuomba umulimo uu?’ Wilwike vino wali nu kucita nupya avino wacisile.

¹⁴ Apa wanda uwalondelilepo, lino Samueli waweni Saulo, aali lino Yeova wamunenyile ati: “Wikwene ali muntu.” Lyene Samueli wamanyile ivyakucita. Wamile Saulo ukuti yakaliile pamwi nawe icakulya. Lino Saulo nu muomvi wakwe yaafisile kuuku, Samueli wayasakamiile ningo nu kuyapeela ivyakulya, nga ayanena ati: ‘Toolini sile mwalya. Mwemwe yaliyasungila.’ Kufuma paapo Samueli na Saulo yaaile uku ng’anda yakwe kasema, ala yakulanzyanya lino yakupita. Samueli walondanga ukuomvya ningo insita iiya ino yaakweti lino yalyanga na lino yaali pa lwendo. Fwandi, wamile Saulo ukuti aye umu ng’anda yakwe. Lyene lino caali amanguzi, Samueli “wakonkinyepo ukulanda na Saulo apipaala, NW” kufika sile lino yaaile iyalaala. Uwanda uwalondiilepo, Samueli wasonsile Saulo ukuya umwene, amutonsola, nupya wamupiile amasunde aingi aakulondela. Apa cisila cakwe vivyo, wanenyile Saulo ukuti apite—akaipekanye uku cintu icaali nu kucitika.—1 Sam. 9:17-27; 10:1.

¹⁵ I cacumi ukuti, ukusonta umuntu ukuya intunguluzi ya luko, kwati-kupusana nu kusambilizya umwina ukuti aye eluda nanti umuomvi umu cilongano. Nanti cingaya vivyo ya eluda yangasambilila ivingi kuli kasema Samueli. Lekini tusambilile pali viili ivitantikwe paa.

16. (a) Uzye Samueli uvwile uli lino aina Izlaeli ya munenyile ukuti ayasontele umwene? (b) I miyele ci ino Samueli walangizye pakufikilizya umulimo uno wapeezilwe uwa ku sonta Saulo ukuya umwene?

¹⁶ Mwaitemelwa, mutaasitoka. Lino Samueli uvwile ukuti aina Izlaeli yakulonda umwene muze uwakuti aayatungulula, wali nu ulanda sana nupya antu yakwe yamukaanyile. (1 Sam. 8:4-8) Fwandi, calenzile nu kuti akaane ukuvwa kuli vino antu yalondanga ukuti acite, icakuti na Yeova wamunenyile ukuvwa vino yalondanga ukuti ayacitile. (1 Sam. 8:7, 9, 22) Nanti cali vivyo, Samueli atasokiile umonsi wino wali nu kumupyana. Lino Yeova wamunenyile ukuti asonte Saulo ukuya umwene, ukwaula ukuti kasema wiiya asitoke, uuvwilile, icakuti aitemelwa ukuti angacita vino Yeova wamunenyile.

17. U munzila ci muno ya eluda ndakai yakakolanyizizya imiyele ino Samueli wali nayo, nupya i visuma ci vino yakazana umukucita vivyo?

¹⁷ Na ndakai kwene, ya eluda amanyikisya imilimo yakakolanya Samueli lino yakulanga icikuuku kuli yaayo yano yakusambilizya imilimo. (1 Pet. 5:2) Ya eluda yaayo yasisitoka ukusambilizya yauze, ukutiina ukuti limwi imilimo ino yakaomba umu cilongano yangayapoka ipeelwe uku yasambi. Ya  kasambilizya aaya ni cikuuku yakaombela pamwi na asambi, yasicimvyanya, lelo ‘yakaombela pamwi’ nupya aina umu cilongano yakayatemwa sana. (2 Kol. 1:24; Ayeb. 13:16) Ala cikaziipa sana ya eluda yaayo aataya nu uzuwa ndi yakulola vino asambi yano yasambilizya, yakuomvya ningo vino yayasambilizya ukwazwa amu cilongano!—Mili. 20:35.

18, 19. Uzye eluda angacita uli pakuti apekanye umwenzo wa musambi, nupya u mulandu ci uno cacindamila ukucita vivyo?

¹⁸ Mutaaya sile ya kasambilizya lelo mwalanga na ucuza. Uwanda uno Samueli wakominye Saulo, alonda nga watozile ibotolo lya mafuta, aitilila Saulo apa mutwe, amunena nu kuti aapita, ukuya umupakwe nomba uwaula ukuipekanya. Fwandi, Samueli watekinye pakuti ateyanye umwenzo wakwe Saulo. Lelo apa nsita ino yakweti icakulya ni insita isuma ino yapuziile pamwi, aali ino Samueli waweni ukuti lyene aali nsita iyakuti angasonta Saulo ukuya umwene.

¹⁹ Na ndakai kwene kasambilizya alinzile ukutandikilapo ukuisambilizya umwineco, ukusumba insita nu kuya cuza musuma kuli wino akusambilizya. Vino eluda angacita pakuti aye cuza wakwe wiyo aakusambilila, vingapusana kulingana ni mpanga kuno wikala, vino antu yaaya alino ni ntambi izyaya kuuko kwene. Nomba usi umulandu na kuno mwikala, ndi cakuti eluda umupamviwe akapaatulako insita iyakuya pamwi nu musambi, ala akumulanga ukuti, “wacindama sana.” (Welengini Loma 12:10.) Ndi mukucita vivyo mulavwa asambi akulondesya ukusambilila ukuti yakauvwikisya nu kucindika sana vino yakusambilila, asi mulandu na kuno iikala.

20, 21. (a) Mungalondolola uli kasambilizya musuma? (b) I vyani vino tulasambilila umwi lyasi ililondeliilepo?

²⁰ Ya eluda mwaiusya ukuti: Kasambilizya musuma asitemwa sile ukusambilizya yauze, lelo akatemwa nu muntu wino akusambilizya. (Loliniko na Yoane 5:20.) Ndi cakuti kasambilizya asi nu kutemwa, umusambi alamanya zuwa ukuti kasambilizya asi nu kutemwa, nupya cilalenga nu kuti camutalila ukuomvya vino akusambilila. Fwandi, ya eluda, lino mukusambilizya, mutaaya sile ya kasambilizya—lelo mwalanga ucuza.—Mapi. 17:17; Yoa. 15:15.

²¹ Lino eluda wazwilizya umusambi ukuya umuipekanye, aali lino akamusambilizya imilimo ikulondekwa. Uzye lyene iinzila ci zino eluda angaomvya apa kusambilizya? Tuli nu kusambilila apa nzila zii umwi lyasi ililondeliilepo.