1, 2. I cani cino Yesu wacisile icalanganga ukuti watemwa sana antu?

YESU ali wino Leza watandikilepo ukuumba nupya akalangizya amano yakwe Yeova. Yesu wali a “ciinda wa milimo,” waombelanga pamwi na Isi. Mutale mwelenganye vino wali nu luzango lino Isi waumvile “iyulu” na “lino watungilile insi nu lucesi.” Nanti icakuti Yesu wazangilanga umu vintu vino Leza waumvile, lelo muno wazangilanga sana u “mu mutundu wa antu.” (Mapi. 8:22-31) I cumicumi Yesu watemwa sana antunze ukufuma pakutandika.

² Yesu walangizye ukuti watemwa sana Isi na antunze lino waitemiilwe ukuti angiza pano nsi. Waitemiilwe ukucita vii pakuti “akulule antu aingi.” (Mate. 20:28; Filipi 2:5-8) Lino Yesu wali pano nsi, Yeova wamupiile amaka aakucita ivizungusyo. Ivizungusyo vino wacisile vyalanganga ukutemwa kuno watemilwe antu ni vintu ivisuma vino ali nu kucitila antunze uku nkoleelo.

3. I vyani vino tumasambilila umwi sambililo lii?

³ Nupya lino Yesu wali pano nsi wasimikalanga antu “ilandwe lisuma lya Wene Wakwe Leza.” (Luka 4:43) Wamanyile  ukuti Uwene uno wakosolanga wali nu kucindika izina lyakwe Isi nupya aali Wene ulaziifya ivintu pano nsi ukuti antu yakaikala ningo. Nupya wacisile ni vizungusyo ivingi sana. Ivizungusyo kwene vii vyalanganga vino wasakamalanga sana antu. U mulandu ci uno vyacindamila? Pano vyonsi vino wacisile vikatwavwa ukuya nu utailo ukome. Lekini tutale tusambilile apa vizungusyo 4 vino Yesu wacisile.

4. Uzye caali uli lino Yesu wakomanyile nu muntu uwalwile tembwe?

⁴ Lino Yesu wasimikilanga, wakominye umonsi uwalwile tembwe umu musumba umwi uwali umu Galile. (Mako 1:39, 40) Umonsi wii walwile sana, icakuti Luka uwali dokota, wamulondolwile ukuti “wakunzilwe na tembwe umwili onsi.” (Luka 5:12, Cimambwe New Testament) “Umuntu uwalwile tembwe aiiza kuli Yesu afukama amupapata ati: ‘Ndu kasi ungapozya.’” Umuntu wiya atatwisikanga nanti panono ukuti Yesu wali na maka akumupozya, lelo cino walondanga sile, u kumanya ndi cakuti Yesu angaitemelwa ukumupozya. Uzye Yesu wacisile uli? Uzye Yesu welenganyanga uli apa muntu wii? Uzye welenganyanga wa Afaliseo, yano yatuvwilanga antu uluse aculanga uku ndwala wakwe ii? Uzye mwemo nga mwacisile uli?

5. U mulandu ci uno Yesu wapozizye wakwe tembwe?

⁵ Umuntu kwene wi uwalwile tembwe, atapundanga ukuti “nene wamifitalila,” kulikuti umukowele, ndi vino caali umwi Sunde Lyakwe Mose. Lelo Yesu wene atasokiile umuntu wi, walondanga sile ukumwazwa. (Levi. 13:43-46) Tutamanya vino Yesu welenganyangapo, lelo twamanya sile vino uvwile. Uvwilile ulanda sana umuntu wiya uno wacitiile icizungusyo. Acino wene wamulemilemo, nanti icakuti yonsi yatinanga. Fwandi wamuvwilile uluse, amunena nu kuti: “Nkasi, pola!” Lilyo kwene tembwe auluka uku muntu. (Luka 5:13) I cumicumi Yeova wamupeezile amaka akucita ivizungusyo vii, pakuti aalanga vino watemilwe antu.—Luka 5:17.

6. Uzye Yesu wapozyanga uli antu umu cizungusyo, nupya vino wacitanga vikalangilila cani?

⁶ Amaka yakwe Leza aalenzile ukuti Yesu acite ivizungusyo ivingi lino wali pano nsi. Atapozyanga sile antu yakwe tembwe, lelo wapozizye na antu aandwala izipusane-pusane. Amalembelo amuzilo yakati: “Antu yonsi yazunguka lino yalola vino yaciulu yakuvwanga, vilema vyapoziwa, ivite navyo vikupita, nga na vino impafu zyatandika ukulola.” (Mate. 15:31) Lino Yesu wapozyanga antu, ataatolanga icilundwa ca muntu umupuma pakuti apozye umulwale, lelo wapozyanga icilundwa kwene cico icilwale. Nupya wapozyanga antu papo kwene sile, alino yamwi yene wayapozyanga ala yali ukutali. (Yoa. 4:46-54) Uzye ivizungusyo vii vikalangilila cani? Vikalangilila ukuti Yesu, Umwene witu, waya na maka nupya akaalondesya ukuti akasisyepo indwala zyonsi. Ukusambilila pali vino Yesu wacitilanga antu lino wali pano nsi kukalenga tusininkizye ukuti, usowelo wa muli Baibo ulafikiliziwa uwakuti: “Imbulwa maka, na yaayo atakwata akuyavwangila, aliwe amayakwatilanga uluse.” (Masa. 72:13) Pa nsita iiya, Yesu alapozya antu yonsi aakacula pa mulandu nu kulwala, pano avino akalondesya ukucita.

7, 8. I vyani vino Yesu wacisile lino wafumile uku Galile ukuya uku Yudeya?

⁷ Apa cisila ca myezi inono ukufuma pano Yesu wapozizye uwalwile tembwe, Yesu wafumile uku Galile nu kuya uku Yudeya, uku kusimikila ilandwe lisuma lya Wene Wakwe Leza. Antu aingi uku Yudeya, yuvwile ilandwe lisuma lino Yesu wakosozile nupya yafwile yatemilwe sana ukulola vino watemilwe sana antu. Ukwaula nu kutwisika, Yesu walondesyanga sana ukusansamusya aalanda na yano yafyenganga nu kuyanena apa visuma ivilacitika uku nkoleelo.—Eza. 61:1, 2; Luka 4:18-21.

⁸ Umu mwezi wa Nisani, Yesu waile uku Yelusalemu uku kuzevya Ucilo. Umu Yelusalemu mwali antu aingi sana aizanga uku kuzevya Ucilo. Uku katutu ka musumba kwene uu apiipi ni tempele kwali iciziya cino yatangi Betisaida, nupya kuuku kwene akuno Yesu wazanyile umonsi umwi wino wali icite.

9, 10. (a) I cani calenganga antu ukuya uku ciziya ca Betisaida? (b) I cani cino Yesu wacisile apa ciziya, nupya cikatusambilizya cani? (Lolini icikope ca kutandikilako.)

⁹ Antu aingi sana alwale yaayanga uku ciziya cino yatangi Betisaida. Uzye yaayanga umu kucita vyani? Yene yelenganyanga ukuti umuntu umulwale nga waya wingila umu cifula lino manzi iyavundoka wali nu kupoziwa umu cizungusyo. Tale alenganyini vino kwali icimvulunganya lino yalwilanga ukwingila umu ciziya lino amanzi yavundoka, aingi yalondesyanga ukupola. Nomba i cani icalenzile ukuti Yesu nawe azanwe kuuku, lino wene atalwile nupya wali u mumalilike? Icalenzile u kutemwa kuno watemwa antu. Kuuku kwene aali kuno wazanyile nu muntu wiya uwalwile apa myaka iingi, kucila apa myaka ino Yesu wali pano nsi.—Welengini Yoane 5:5-9.

¹⁰ Yesu uzizye umonsi wiya ndi cakuti akulonda ukuti apole. Mutale mwelenganye vino umonsi wiya wasukanga nu ulanda apa kwasuka Yesu ukuti walondanga ukupoziwa, nomba atakweti isyuko lilyo, pa mulandu wakuti kutaali nanti awenga uwakuti amwazwilizye ukwingila umu ciziya. Lyene Yesu wanenyile umuntu wiya icintu cino caali icitale sana kuli aliwe. Wamunenyile ukuti akatuke anyemule icitala nu kupita. Mukwai umonsi wiya wakatwike akatusya ni citala atandika nu kupita. Icizungusyo cii cikatulanga apaswe vino Yesu ali nu kucita umu nsi ipya. Nupya cikalanga ukuti Yesu watemwa antu nakupya akalondesya ukuyazwa lino yakucula. Vino Yesu wacitanga vikatukomelezya ukuti tulinzile ukusakamala antu umu cifulo cino tukaombelamo aakacula pa mulandu ni ntazi izikacitika umu nsi.

11. Uzye amazwi aaya pali Mako 5:25-34 yakalangilila uli ukuti Yesu watemilwe aalwale?

¹¹ Welengini Mako 5:25-34. Umwanaci umwi walwile indwala ino yamulenganga ukuvwa insonyi, apa myaka 12. Indwala ii yamulenzile ukuti ataya nu umi usuma apa myaka yonsi 12 nupya yalenzile ukuti atapepa Leza ningo. Wapitanga muli ya dokota aingi nu kusumba impiya zyonsi zino wakweti pakuti alole ndi angapola, nomba alino ulwale wipilangako. Umwanaci wiya wasifile nu kupita umwiumba lya antu mpaka aya alema icakuzwala cakwe Yesu. (Levi. 15:19, 25) Lino Yesu wizile amanya ukuti  amaka yacepa umu mwili, uzizye ukuti a weni wandema? Umwanaci “akuzakaza ni ntete, amufukamila, amunena icumi consi.” Lino Yesu wamanyile ukuti Yeova u watamupozya, walanzile ati: “Kaciwe, utailo wako wakupozya. Pita ulumi, upoziwe ku ndwala yako.”

12. (a) Ukulingana na vino twasambilila pali Yesu, mungamulondolola uli? (b) Uzye tungakolanya uli Yesu?

¹² Cikatusansamusya sana ndi twalola vino Yesu watemilwe antu, maka-maka yaaya aali alwale. Yesu atakolana na Satana, pano Satana wene akalonda twailola ukuti tutacindama nupya kutaya ali wensi aangatutemwa. Vizungusyo vino Yesu wacisile vikaalanga ukuti umu cumi akatusakamala lyonsi na lino tuli ni ntazi. Tukataizya wakwe cimwi ukukwata Umwene witu nupya Simapepo Mukulu wino watutemwa! (Ayeb. 4:15) Limwi citanga citwangukile ukumanya vino yaaya akalwalilila yakauvwa, sana-sana ndi cakuti tutalwile. Nomba tale elenganyini pali Yesu, wene uvwilanga antu uluse nanti icakuti wene atalwalanga. Fwandi lekini twaezya ukukolanya vino Yesu watemilwe antu.—1 Pet. 3:8.

13. I vyani vino Yesu walangizye apa kutuutulula Lazalo?

¹³ Yesu ndi walola vino antu yaculanga, uvwanga uyi sana uku mwenzo. Yesu uvwile “ulanda cuze mu mwenzo” lino waweni ya lupwa ni vyuza vyakwe Lazalo yakulosya Lazalo wino wali cuza wakwe. Wali nu ulanda sana nanti icakuti wamanyile ukuti amamutuutulula. (Welengini Yoane 11:33-36.) Yesu atuvwile insonyi  ukulangizya vino wayuvwanga pali cuza wakwe. Antu alolangako yaweni vino Yesu watemilwe sana Lazalo na ya lupwa yakwe. I cumicumi, Yesu walangizye amaka yano Leza wamupile apa kutuutulula Lazalo uwali cuza wakwe!—Yoa. 11:43, 44.

14, 15. (a) I vyani ivikalanga ukuti Yeova alasisyapo ukuwaika ni mfwa? (b) Uzye izwi lyakuti “malindi” ilyaomviwa muli Baibo likalangilila cani?

¹⁴ Baibo ikalondolola Yesu ukuti wakolana sana “na [Kaumba] mu mwata wakwe.” (Ayeb. 1:3) Fwandi ndi twalola ivizungusyo vino Yesu wacitanga, tungasininkizya ukuti Yesu na Isi yakalondesya ukufumyapo ukulwala, ukuwaika ni mfwa. Likwene Yeova na Yesu yasya yatuutulule antu aingi sana. Yesu walanzile ati: “Kasita kakwiza kano antu yonsi ali mu malindi yaluvwa izwi lyakwe nu kufumamo.”—Yoa. 5:28, 29.

¹⁵ Lino Yesu waomvizye izwi lyakuti “malindi,” walandanga na pa yantu afwa yano Leza akaiusya, fwandi lyalinga sana pano likalangilila ukuti Leza akaiusya antu yamwi afwa. Fwandi Leza wa Maka Yonsi, Kaumba wa vintu vyonsi, angiusya antu iitu yonsi afwa, nupya muliza muyamanye. (Eza. 40:26) Cii cisikupiliula ukuti alatuutulula antu pa mulandu wakuti akaiusya, lelo a pa mulandu wakuti Leza nu Mwanakwe yakalondesya ukutuutulula antu. Ukutuutuluka kwakwe Lazalo alino nu kutuutuluka kuuze ukwalembwa muli Baibo, kukasininkizya ivili nu kucitika umu nsi ipya.

16. U mulimo ci uno aomvi yakwe Leza yalaomba?

¹⁶ Ndi cakuti twatwalilila ukuya ya kapepa ya cumi, tungiza tuloleko kuno icizungusyo icikalamba cikucitika, kulikuti ukupusuka ucuzi ukulu cuze. Pa cisila ca nkondo ya Alamagedoni, ivizungusyo ivingi vilacitika, nu kulenga antu ukuya aumi usuma. (Eza. 33:24; 35:5, 6; Umbw. 21:4) Tale elenganyini ukulola antu yatakweti magalasi akulolelako, yasikupitila uku ntuwa, pa tujinga twavilema, alino kusi na ya ciulu, na vyuze ivyapala vii. Icumi kwene, Yeova alapeela umi usuma yonsi alapusuka pa Alamagedoni. Antu yonsi aalapusuka, yalakwata imilimo yakuomba. Yalaomba umulimo uwa kuzifya insi ii ino Leza watupeela ukuti ikaye paladaise.—Masa. 115:16.

17, 18. (a) I cani calenganga ukuti Yesu acita ivizungusyo? (b) U mulandu ci uno mulinzile ukuombesya pakuti mukikale umu nsi ipya?

¹⁷ Ndakai, aaya ‘umwiumba likulu cuze’ yakakomeleziwa ndi yawelenga pali vino Yesu wapozyanga alwale. (Umbw. 7:9) Ivizungusyo vii vino Yesu wacitanga vikatwavwa sana ukuya nu utailo wakuti uku nkoleelo tulapoziwa uku ndwala zyonsi. (Yoa. 10:11; 15:12, 13) Ukutemwa kuno Yesu wali nako kwalanganga vino Yeova watemwa antu yakwe.—Yoa. 5:19.

¹⁸ Ndakai antu yali nu ulanda wakwe cimwi, pano insi yazulamo ukuwaika, ucuzi alino ni mfwa. (Loma 8:22) Fwandi, uli mulandu kwene uno tukalondela insi ipya. Umu nsi ipya antu yonsi yalaya nu umi usuma ndi vino Leza walaya. Pali Malaki 4:2 paaya amazwi aakukomelezya aakuti, “mulacena wa twana twa ng’ombe tuno yayulila kuti tufume mu [luwa],” ala cilaziipa cuze lino tulaya amalilike. Acino lekini tutwalilile ukutaila sana amalayo yakwe Leza nu kulaombesya, pakuti tukikale umu nsi ipya ino walaya. Tukakomeleziwa cuze ukumanya ukuti ivizungusyo vino Yesu wacisile vyalangililanga vino alatuula antu lino alateeka insi!