Skip to content

Muye pa utantiko wa vilimo

Uzye Mwamanyapo Uli

Uzye Mwamanyapo Uli

Uzye aYuda aaile uku Yelusalemu pa Pentekositi yafumile “ku mpanga zyonsi”?

Iumba lya antu mu museo uwa ku Yelusalemu apa wanda wa Pentekositi umu 33 C.E.

Ukulunda api lyasi lya mu Baibo ilyalembwa pali Milimo 2:5-11, Philo umu Yuda uwaliko pa nsita iiya, walemvile ilyasi limwi ilikalondolola api umba lya yantu aaile uku Yelusalemu pa Pentekositi umu 33 C.E.

Philo walemvile apa yantu ayanga uku Yelusalemu ati: “Maumba aingi aizanga uku vimulo, yaafumanga umu misumba iingi iyayelile uku ntunga zyonsi, yamwi yapitanga sile pansi, yauze nayo yapitanga pa manzi.” Nupya wakopolwile na amazwi aali muli kalata ino Agrippa 1 uwali umwizikulu wakwe Helodi Mukalamba, watumile kuli Caligula, kateeka wa ina Loma. Muli kalata wiiyo, Agrippa walemvile pa musumba wa Yelusalemu ati: “Umusumba wa Muzilo . . . utaali sile uukalamba umu Yudeya, lelo waali uukalamba nu ku mpanga zyuze, pano kwali antu aingi aafumanga umu musumba uu nu kuya ikala umu mpanga zyuze.”

Agrippa walumbwile incende kuno aYuda yikalanga, kumwi sile ni ncende izyali ukutali sana izili wa ku Mesopotamya, ku North Africa, ku Asia Minor, ku Glisi, alino nu kuvilila vya pali yemba wa Mediteleniani. Umuntu umwi uwasambilila sana, Joachim Jeremias, walanzile ati: “Nanti cakuti Agrippa atalanzile umu kulungatika injendo zya kuya uku Yelusalemu, antu yene yaayanga pano lyali isunde uku ya Yuda yonsi aikolo ukuyako.”—Malango 16:16.

Uzye vino aYuda ayanga uku Yelusalemu uku kuzevya ivimulo yavulanga, yayanga yakwikala kwi?

Cifula ca mpiti umu yelusalemu cino yafulalangamo

Umu Yelusalemu mwacitikanga ukuzevya kutatu umu mwaka: Kuzevya kwa Ucilo, nu kwa Pentekosti alino nu kuzevya kwa Cimulo ca Nsakwe. Umu nsita ya atumwa, antu aingi sana ukufuma umu Izlaeli nu mu mpanga zyuze muno aYuda iikalanga, yayanga uku Yelusalemu uku kuzevya kuu. (Luka 2:41, 42; Milimo 2:1, 5-11) Antu yonsi yaa, yalondekwanga ukwakuya ikala ndi yaafika.

Yamwi yayanga umu kulala uku yauze; yamwi nayo yalaalanga umu vikuulwa vya kusonkela. Lyene aingi yene iikalanga umu matenti yano yaapanganga umukasi ka musumba wa Yelusalemu nanti ukunzi. Uwanda uwa kusyalikizya uno Yesu waali umu Yelusalemu, waile alaala umu musumba wa Betani uwali umupipi na Yelusalemu.​—Mateo 21:⁠17.

Ivikulwa ivingi ivyali umupipi ni ng’anda ikulu yakwe Leza, vyakweti ivifula vya kufulalilamo. Ivikulwa kwene vii yavikuuzile pakuti antu aayanga uku kuzevya, aali muno yaikala alino nu kuisangulula lino yatatala yingila umu ng’anda yakwe Leza. Umu cikuulwa conga mwaaya ivyalembwa ivikalangilila ukuti Theodotus uwali simapepo nupya intunguluzi ya ng’anda iya kupepelamo iyali umu Yelusalemu kwene, “u wakuuzile ing’anda ya kupepelamo muno yali nu kuwelengelanga ulupapulo lwa Masunde . . . alino ni vintu vyuze ni miputule umwakulaala, nupya mwali na manzi yano ayenyi yaomvyanga.”