Ilyasi lya onsi yani apa mfwalasi lingaloleka kwati icinjelengwe sile nupya ilyakutinya, nomba asi vino caya. U mulandu ci? Pano Baibo ni vyacitika uku mpiti vikatwazwa ukumanya ningo vino aonsi aaya pa mfwalasi 4 yakaimililako. Nanti cakuti vino yakwela pa mfwalasi vikalozya uku kuleta intazi izipisye pano nsi, lingaya ilyasi lisuma kuli mwemwe nu lupwa lwinu. U munzila ci? Cankoleelo, lekini tumanye vino cila monsi uwakwela pa mfwalasi akapiliula.

Icilolwa cii catandika vii: “Lyene ndola imfwalasi itiswe. Wino uwakwezilepo walemile ulapwa, nupya yamupile ingala ya wene. Wene wapisile wakwe kacimvya kuti akacimvye.”—Umbwilo 6:2

A weni uwakwela pa mfwalasi itiswe? Tungazana icasuko umwi buku kwene ilya muli Baibo, lya Umbwilo, ilyalondolola uwakwelapo ukuti “Izwi Lyakwe Leza.” (Umbwilo 19:11-13) Ilumbo lyakuti, Izwi, likalozya kuli Yesu Klistu, pano akaomba wakwe kavwangila wakwe Leza. (Yoane 1:1, 14) Nupya, aka-amwa ukuti “Kateeka wakwe ya kateeka nu Mwene wakwe yamwene” nupya walondololwa nu kuti “uwakutailwa nu wa Cumi.” (Umbwilo 19:11, 16) Fwandi kwaula ukutwisika cikulangilila ukuti, wakwata amaka akuya kacimvya, nupya akaomvya amaka yakwe ningo sana. Nomba, kwayako mauzyo na yauze.

A weni uwapeela Yesu amaka akucimvya? (Umbwilo 6:2) Kasema Danieli waweni cilolwa muno Mesiya, wakoline nu mwana wa muntu, wapezilwe “amaka, ululumbi nu utesi” kuli wino “Uwaliko ku Katalili,” Yeova Leza. * (Danieli 7:13, 14) Fwandi a Leza wa Maka Yonsi u wapeela Yesu amaka ni nsambu zya kuteeka nu kupingula. Imfwalasi itiswe yaliinga sana ukwimililako inkondo iyamulinganya pano umwana wakwe Leza u wafuma akucimvya. Malembelo ilingi ndi yalanda pa cintu icitiswe ala yakulozya ku ulungami.—Umbwilo 3:4; 7:9, 13, 14.

A lilaci lino aonsi yaa yakwezile pa mfwalasi? Mumalola ukuti umonsi uwatandikilepo ukukwela, a Yesu, wakwezile lino wapezilwe ingala nanti cisote ca wene. (Umbwilo 6:2) A lilaci lino Yesu wapezilwe cisote ca wene? Asi sile lino waswilile kwi yulu pacisila ca mfwa yakwe. Baibo ikalanda ukuti watazile aalolela pa nsita imwi. (Ayebulai 10:12, 13) Yesu wanenyile alondezi yakwe vino yali nu kumanyilako insita ino wali nu kuleka ukuloleela na lino wali nu kutandika ukuteeka umwi yulu. Walanzile ukuti nga watandika sile ukuteeka, ivintu umu nsi vyali nu kwipilako. Kwali nu kuya inkondo, inzala, ni mpungo. (Mateo 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Lino papisile sile insita inono pano inkondo ya mu nsi yonsi iyakutandikilapo yatandike umu 1914, camanyikwe ukuti antu yafisile pa nsita ino Yesu walanzile; insita itale ino Baibo ikaati, “manda akusyalikizya.”—2 Timoti 3:1-5.

Nomba u mulandu ci uno ivintu vikwipilako sile, nanti icakuti Yesu wapilwe cisote umu 1914? A pa mulandu wakuti, Yesu watandike ukuteeka ukwi yulu, asi pano nsi. Mwi yulu mwakatwike ulwi, nu Mwene mupya, Yesu, aaka-amwa ukuti Mikaeli, wasumvile Satana ni viwa vyakwe pano nsi. (Umbwilo 12:7-9, 12) Pa mulandu wakuti Satana waya pano nsi, waya ni cipyu apakumanya ukuti wasyala na kasita kanono. Mu cumi, patalalengela ala Leza wonona ivicitwa vyonsi vyakwe Satana pano nsi. (Mateo 6:10) Lyene lekini tulole vino aonsi yauze yatatu akwela pa mfwalasi yakatwazwa ukumanya ukuti tuli umu “manda akusyalikizya.” Umonsi uwakwela  pa mfwalasi ya kutandikilako, akalangilila umuntu wenga sile, lyene ya yatatu alondelelapo yakaimililako intazi zya muno nsi izikacuzya sana antu yonsi.

“Alino kwiza imfwalasi yuze iyenzu. Wino uwakwezilepo wapilwe amaka akuleta ulwi mu nsi, pakuti antu yakomane. Wene wapilwe lupanga lukulu.”—Umbwilo 6:4.

Umonsi wii akaimililako inkondo. Mumalola ukuti akufumyapo umutende umu nsi yonsi asi umu mpanga zimwi sile. Mu 1914, ali lino kwali inkondo umu nsi umuku wakutandikilapo. Inkondo yakwe cili nayo izile iyonona sana ivintu umu nsi. Yamwi yakatunganya ukuti antu afwa umu nkondo izikacitika ukufuma mu 1914 yaluta pali 100 milyoni! Nupya, impendwa ya antu aingi wakwe cimwi nayo yakacula sana ku mazanzo.

Uzye inkondo zii zikalangilila ukuti tuli umu manda akusyalikizya? Uku mpiti, antu yalolanga ukuti yangasisyapo intazi izikacuzya antu yonsi. Nu tu-ungwe tuno yakati tuka-azwilizya ukuti mu nsi mwaya umutende, wakwe United Nations, yavilwa ukulesya ukuutuka kwa mfwalasi iyenzu.

“Lyene ndola imfwalasi itifi. Wino uwakwezilepo walemile cipimilo mwi kasa lyakwe. Alino nuvwa cimwi kwati izwi ala likufuma mu viumbwa vya umi vini, liti: ‘Cipimo conga ca ngano cakulingana na malipilo ya muntu awanda onga, nga ni vipimo vitatu vya malezi vyakulingana na malipilo ya muntu awanda onga. Lelo mutonona miolivi nanti calo ca matingi!’”—Umbwilo 6:5, 6.

Umonsi wii, akaimililako inzala. Wene akalangilila vino akupimila antu ivyakulya vinono sana icakuti malipilo ya pa wanda onga uku mpiti yangakala ingano kucepako pali keji wenga. (Mateo 20:2) Nupya malipilo kwene ya awanda onga yangakala malezi makeji yaili nu kucilapo, pano malezi yasulwa pa ngano. Uzye kwene ivyakulya vivyo vingakumana ulupwa? Antu yakasambiliziwa na pali vino yangaomvya ivyakulya vyakwe cila wanda, wako vino yanenyile uwa pa mfwalasi ukuti atonona mafuta ya miolivi na matingi.

Ukufuma mu 1914, uzye twalola ivikalangilila ukuti uwakwela pa mfwalasi itifi watwalilila ukuutuka? Ee! Umu myaka ukuluta pali 100 antu 70 milyoni yafwa pa mulandu ni nzala. Kaungwe kamwi katunganya ukuti, “Antu 805 milyoni yakalwala, nupya wenga pa yali 9 umu nsi yonsi, wazanyilwe ni ndwala iyakuulizya ivyakulya umu 2012 ukufika umu 2014.” Na malyasi yauze yakati: “Inzala ikakoma antu aingi sana pa mwaka ukuluta aakafwa kuli AIDS, impepo ni cifuwa cako TB.” Nanti cakuti yamwi yezya na maka ukuti yangapeela ivyakulya kuli yano yataakwata, uwakwela pa mfwalasi itifi watwalilila ukuutuka.

“Lyene ndola imfwalasi iswepuluke. Wino uwakwezilepo watemiilwe izina lyakuti Imfwa, nga ni cifulo ca antu afwe camulondile pipi. Oili yapilwe maka pa ciputulwa ca mu viputulwa vini ivya nsi, kuti yakome antu mukuomvya inkondo, cipowe, ndwala, nga ni vilyanyi vya mpanga.”—Umbwilo 6:8.

Umonsi wakwe cini, akaimililako imfwa na vyuze ivingalenga imfwa. Pacisila cakwe 1914, cifine iciipisye cino yaatangi Spanish cakomile sana antu. Limwi antu ukufika kuli 500 milyoni yalwile, nupya umuntu wenga pali yatatu ala aali mupuma!

Ulwale wa cifine kwene ci yali intandikilo sile iya ndwala izipisye. Asambilila sana yazana ukuti antu na yauze aingi wakwe cimwi yafwa ku ulwalwe wakuti kampasa pa myaka ukuluta pali 100 iyapitapo. Ndakai, nanti icakuti kwaya ya dokota asambilila sana, antu yakafwa pa mulandu na AIDS, cifuwa cakwe TB, ni mpepo.

Inkondo, inzala ni ndwala, vyonsi vikalenga ukuti kuye imfwa. Fwandi ilindi lyatwalilila sile kusenda antu aingi cuze.

Ivintu vii ivikutucuzya sana vyasya visile. Mwaiusya ukuti: Yesu “wapisile wakwe kacimvya” mu 1914, nu kusumbila Satana pano nsi, lelo insita iiya asi lino wamazile ukucimvya. (Umbwilo 6:2; 12:9, 12) Likwene sile pa nkondo ya Alamagedoni, Yesu alonona Satana ni vicitwa vyakwe na yonsi akamulondela. (Umbwilo 6:2; 12:9, 12) Yesu atalalesya sile ukusimula kwa mfwalasi zii zyuze zitatu, lelo alazifya na vyonsi vino zyonona ukucisila kuno zyafumilila. Alacita uli vivyo? Sambililini pali vino Baibo yalaya.

Ku nkoleelo kutalaya inkondo, kulaya sile umutende. Yeova “wene akalesya inkondo pano nsi yonsi. Akakontola amalapwa, avunola masumo nu kusumbila visyangu apa moto mpaka ivipya!” (Masamu 46:9) Lyene antu ya mutende “yalasyukila ulongo ulumalilike.”—Masamu 37:11.

Kutalaya cipowe, kulaya sile ivyakulya ivingi. ‘Mulavula ivyakulya umu mpanga yakwe ni viseekwa vilavula nu mu myamba kwene.’—Masamu 72:16.

Kutalaya indwala alino ni mfwa, antu yonsi yalaipakizya umi umalilike amanda pe. Leza “alayakumbula minsozi yonsi. Kutalaya imfwa nupya. Kutalaya kulosya nanti kulila, nanti kuvwa kuwaika. Vintu vyampiti vyati vipita.”—Umbwilo 21:4.

Lino Yesu wali pano nsi, walangilile vino ivintu vilaziipa uku nkoleelo lino alateeka. Yesu walondanga umutende, walisizye amaumba umu cizungusyo, wapozizye alwale, nu kutuutulula afwe.—Mateo 12:15; 14:19-21; 26:52; Yoane 11:43, 44.

Ya Nte Yakwe Yeova yangatemwa ukumilanga muli Baibo winu kwene vino mungaiteyanya ndi cakuti aonsi akwela pa mfwalasi iza yata ukuutuka. Uzye mungatemwa ukumitandalila pakuti mukamanyilepo na vyuze?