Nanti cakuti asambilila sana yakalondolola ulanda ukuti ukacitika mu nzila izipusane pusane, cila muntu akauvwa ulanda upusaneko nu kumuze. Uzye vino cila muntu akacita lino akulosya, cikasenula ukuti ala antu yao yatuvwile sana ulanda nanti limwi ala yasikulonda sile ciloleke vino yakuyuvwa? Awe asi avivyo. Nanti icakuti ukumanya ivyakumala ulanda lino mukulosya kungamwavwa, kutaya inzila yonga ino tungati “ali isuma” yakulosezyamo nanti kuvwilamo ulanda. Ilingi cingalingana sile ni ntambi kuno muntu wakulila, vino waya ni vyamucitikila mu umi alino nu kulingana nu muntu atafwa.

Ati yafwilwa limwi yatanga yamanye ivilalondelela pacisila ca kufwilwa mutemwikwa wao. Nomba, intanzi zimwi na vino tungayuvwa vyaseeka sana nupya tungenekela vivyo kwene. Lekini tulande pali vii ivyalondelelapo:

Vino mukuyuvwa. Kulila, kuluuka uwatafwa, nu kusenuka vingacitika. Mungatandika kuvwa uyi ndi cakuti mwiusya insita ino mwali pamwi nawe. Insita zimwi vyamusango uu vingamuvulunganya icakuti imuvilwa nu kuzumila. Ya Tiina yalondolwile ivyayacitikilanga lino ya iya ya Timo yafwile ukwaula ukwenekela. Yatiile: “Pa kutandika navulunganyiziwe. Nafizilwe nu kulila. Mwenzo wawavile icakuti nafilwanga nu kufuuta ningo. Nafizilwe kuzumila ivyacitike.”

Kusakamikwa sana, cipyu nu kuyuvwa uwa mulandu vikacitika sana. Ya Ivan yalanzile ukuti lino papisile insita kufuma pano umwana witu Eric uwa myaka 24 wafwilile, nemo na mamane Yolanda twasosile sana! Cii catuzungwisye pano tutenekiile ukuti tungasoka wanda umwi. Twayuvwile a mulandu, twayuvwanga nu kuti nga kwali vino twacisile pa kuti twazwe umwana witu. Ya Alejandro nayo yano aci yafwile pa cisila ca kucululuka ku ulwale pa myaka iingi, nayo kwene yayuvwanga a mulandu. Yatiile: Natazile inelenganya ukuti Leza aliwe walenganga nacula vii pa mulandu wakuti nali muntu mwipe. Nupya nayuvwile uwa mulandu, pakupeela Leza mulandu pali vino vyancitikiile.Ya Kostas atiyalandwapo mu cipande cifumileko nayo yalanzile ukuti: Insita zimwi nasokelanga Sophia pali vino wafwile. Lyene nayuvwanga uwa mulandu. Pano asi aliwe uwalenzile.

Kucula na melenganyo. Kungaya insita zimwi lino umwi angasenuka mu melenganyo. Katulangilile, aakulosya limwi angatandika kwelenganya ukuti uwatafwa yangamuvwa nanti kumulola. Nanti limwi aakulosya cingamutalila ukusumba mano kuli vimwi nanti kwiusya vimwi. Ya Tiina yalanzile iyati: “Insita zimwi nga nkulanda ilyasi na yamwi, nazananga sile ukuti intandika kwelenganya pali vyuze! Amelenganyo ala yakululumba, intandika kwelenganya pa mfwa yakwe ya Timo. Nga caya vivyo cambayanga sana.”

Kuitalusya ku yantu. Umuntu wino akulosya limwi atanga auvwa ningo kuya capamwi na auze. Ya Kosta yalanzile iyati: “Ndi cakuti indi na atwalana nayuvwanga kwati imponga sile. Nomba nayuvwanga icili conga nanti indi na asimbe kwene.” Lyene na ya Yolanda, aci yakwe ya Ivan, yiwisye iyati: “Cantalilanga sana ukuya pa yantu yano yakuilizyanya pa ntanzi zino yakweti lino swemo tukweti intazi izicizile na zino yaweti! Alino na yaaya kwene akuti yakulanda vino anao yali. Nayasansamukilanga, lelo pa nsita yonga ntalondanga kuvwa kuno yali. Ya wane nani twamanyile vino ivintu vyali, nomba tutalondanga nanti kuteeka umwenzo pali vino tumacita.”

Ukukanaya nu umi usuma. Kusenuka mu milile, vino mukafina nu kulaala vya seeka sana. Ya Aaron yakaiusya pa mwaka uwalondeliilepo lino ya isi yafwile, yatiile: “Umu cumi cantalilanga kukasula. Nakatukanga pa nsita ili imwi usiku intandika kwelenganya pa mfwa yakwe ya tata.”

 Ya Alejandro yakaiusya vino yatali nu umi usuma, yakati: “Insita izingi ya dokota yampimanga nupya yanenanga ukuti indi sile ningo. Nelenginye ukuti limwi kulosya nanti ulanda u walenzile ukuti nauvwa kuwaika.” Lyene vino Alejandro yawaikanga vyasizile. Nanti cali vivyo, vino yayanga kuli ya dokota vyali sile ningo. Kulosya kungacefya maka akalwisya malwala mu mwili, ni intanzi ingakulilako nanti sile kukwata uwavya na uze.

Kuvilwa kuomba milimo icindame. Ya Ivan yatiile: “Lino Eric wafwile twali nu kumanyisya antu aingi asi sile ya lupwa ni vyuza, lelo na yano waombangako incito alino na yano wasonkelangako ing’anda. Kwali na mapeepala yano twali nu kulemba. Nupya twalondekwanga kupituluka mu vintu vino Eric wakweti. Vyonsi kwene vii vyalondekwanga ala utwikako sana mano pa nsita kwene ino twali atonte, nupya avulunganiziwe.”

Nomba yauze yene, cingizaciyatalile pa nsita yuze, lino yalalondekwa kuomba milimo ino mutemwikwa wao waombanga. Vikwene i vyacitikiile ya Tiina. Yalanzile iyati: “Ya Timo aliyo yasakamalanga ivya ku banki ni vya uculuzi. Nomba nene natandika kulaomba milimo iyo, iyandundilepo sile pa ntanzi ino nakweti. Uzye ningakwanisya kuomba vii vyonsi kwaula ukuluvyanya?”

Intazi zyonsi zino twalumbula papela, zingalenga tuzumile ukuti catala ukuzizimizya lino umwi akulosya. Icisinka icakuti, ukuwaika ukukacitika lino mwafwila mutemwikwa kungakulililako, nomba ukumanyila limwi vii cingavwa sana aacifwililwe likwene ukuzizimizya. Nupya mwaiusya nu kuti asi vyonsi iviipe ivingacitika kuli yonsi lino yakulosya. Nakapya, ndi cakuti akulosya yamanya ukuti ukuyuvwa uyi lino yafwila kukacitika kuli yonsi, limwi yangateekeziwa.

Vino tungenekela: Kuvwa ulanda pa mulandu nu kufwilwa kusyaikalilila, kukaya kukucepelako. Cii cisikusenula ukuti casila muntu “wapola” nanti wilila mutemwikwa wakwe. Lelo, panonopanono, ulanda wipisye ukaya ukucepako. Ulanda ungatandika ukwaula nu kwenekela lino mwatandika kwelenganya pa wanda uno mwatwaline na ya winu. Nomba, antu aingi yazana ukuti yakacefyanyako vino yakuyuvwa nu kusumba mano ku milimo yacila wanda. Na cii cingacitika sana sana ngi cakuti ya lupwa ni vyuza yakwazwa umuntu watafwilwa, nukulondela inzila izingamwavwa kuzizimizya.

Cingasenda utali uli? Yamwi, cingayasendela sile myezi inono. Aingi nayo, pangapita mwaka onga nanti iili pakuti yatandike kuvwako ningo. Yauze nayo yakalondekwa insita itali sana. a Ya Alejandro yalanzile iyati: “Nemo kuvwa sana uyi kwatwalilile pa myaka itatu.”

Mwateeka umwenzo. Mwatantika ukuti pa wanda umwi, mwaomba kulingana na vino mungakwanisya mweineco nu kumanya ukuti uyi uukacitika ndi umwi wafwilwa, usiikalilila. Lyene vino twalanda vii, uzye kuli vimwi vino mungacita ivingamwavwa kucefyako ulanda pali ndakai nanti vino mungacita pakuti ulanda winu utakakule kucila mu cipimo?