Umupasi wa muzilo a maka yakwe Leza yano akaomvya uku kucita ivintu. (Mika 3:8; Luka 1:35) Leza akatuma umupasi wakwe uku ncende ili yonsi kuti afikilizye ukulonda kwakwe.—Masamu 104:30; 139:7.

 Muli Baibo, izwi lyakuti “umupasi” lyasenulwa ukufuma ukwi zwi lya Ciyebulai ilyakuti ruʹach ni lya Cigiliki ilyakuti pneuʹma. Ilingi amazwi yayo yakalozya ku maka yakwe Leza nanti uku mupasi wa muzilo. (Utandiko 1:2) Lelo Baibo ikaomvya mazwi yayo umu nzila na zyuze wakwe vii:

•   Umupu.—Habakuku 2:19; Umbwilo 13:15.

•   Umuza.—Utandiko 8:1; Yoani 3:8.

•   Maka acindame nanti akaomba umu viumbwa vya umi.—Yobo 34:14, 15.

•   Imiyele ya muntu na vino akacita.—Mpendwa 14:24.

•   Viumbwa vya mupasi, kumwi na Leza na angeli.—1 Yamwene 22:21; Yoani 4:24.

 Umu vintu vii vyonsi mwaya maka yano antu yasilola akalolekela muli vino vikacita. Nu mupasi wakwe Leza kwene “waya wa muza, usiloleka, utakwata umwili nupya wakwata maka.”—An Expository Dictionary of New Testament Words, by W. E. Vine.

 Nupya Baibo ikalozya uku mupasi wakwe Leza ukuti “makasa” yakwe nanti “minwe.” (Masamu 8:3; 19:1; Luka 11:20; loliniko na Mateo 12:28.) Wakwe viivi kwene vino aakapanga ivya kupangapanga akaomvya makasa yakwe ni minwe pakuti aombe mulimo wakwe, avino na Leza waomvya umupasi wakwe pakuti kuye ivintu vii:

•   Uumbo.—Masamu 33:6; Ezaya 66:1, 2.

•   Baibo.—2 Petulo 1:20, 21.

•   Ivizungusyo vino aomvi yakwe aliko mpiti yacisile alino na vino yaombisye umu mulimo wa kusimikila.—Luka 4:18; Milimo 1:8; 1 Kolinto 12:4-11.

•   Imiyele isuma ino antu aakamuvwila yakwata.—Galatiya 5:22, 23.

Umupasi wa muzilo asi muntu

 Vino Baibo ikalumbula umupasi wakwe Leza ukuti “makasa” yakwe, “iminwe” nanti ukuti “umupu,” cikalangilila ukuti umupasi wa muzilo asi muntu. (Kufuma 15:8, 10) Amakasa yakwe wino akapanga ivya kupangapanga yatanga yaiombele aineco ukwaula mano nu mwili; avino nu mupasi wa muzilo wakwe Leza ukaomba sile ndi cakuti aliwe wautungulula. (Luka 11:13) Nupya Baibo yakolanya umupasi wakwe Leza uku manzi nupya ikaulumbwila pamwi nu utailo nu kumanya. Vii vyonsi vikalangilila ukuti umupasi wa muzilo asi muntu.—Ezaya 44:3; Milimo 6:5; 2 Kolinto 6:6.

 Baibo ikalanda api zina lyakwe Yeova Leza ni lya Mwanakwe Yesu Klistu; lelo pataaya pano ikalanda api zina lya mupasi wa muzilo. (Ezaya 42:8; Luka 1:31) Lino Sitivini Umwina Klistu waweni cilolwa umwi yulu umu cizungusyo lino atatala wakomwa, waweni sile antu yaili, ataaweni yatatu. Baibo ikati: ‘Sitivini, uwazuziwe nu mupasi wa muzilo, alingamila kwi yulu nga alola lulumbi lwakwe Leza, na Yesu ala aimi kwi kasa lilunji lyakwe Leza!’ (Milimo 7:55) Mupasi wa muzilo kuli kuti maka yakwe Leza, aalenzile Sitivini alole icilolwa.

 Uufi: Umupasi wa muzilo u muntu nupya nao kwene waya pali ya Leza yatatu wakwe vino calembwa pali 1 Yoani 5:7, 8 muli Baibo wa King James version.

 Icisinka: Baibo iyakuti King James version pali 1 Yoani 5:7, 8 ikati: “Umwi yulu mwaya Tata, Izwi, nu Mupasi wa Muzilo: nupya vii vitatu vyaya conga. Nupya kwaya ya kambone yatatu aakasimika unte pano nsi.” Professor Bruce M. Metzger walemvile ukuti: “I cacumi ukuti amazwi kwene yaa aakaloleka ukuya acumi, aufi nupya yatalinzile ukuya umu Cipangano Cipya.”—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Uufi: Vino Baibo ikalondolola umupasi wa muzilo kwati u muntu, cikalangilila ukuti u muntu.

 Icisinka: Insita zimwi Malembelo yakalondolola umupasi wa muzilo kwati u muntu, lelo cii cisilangilila ukuti umupasi wa muzilo u muntu. Nupya Baibo ikalondolola amano, imfwa, nu luyembu kwati u muntu. (Mapinda 1:20; Loma 5:17, 21) Amano yalondololwa ukuti yakwata “imilimo” na “ana,” nu luyembu lwalondololwa ukuti lukaponzya, ukukoma, nupya lwakwata ulunkumbwa.—Mateo 11:19; Luka 7:35 Cimambwe New Testament; Loma 7:8, 11.

 Na lino umutumwa Yoani wambwile amazwi yakwe Yesu, walondolwile umupasi wa muzilo kwati u muntu lino watiile “kaazwa” wali nu kupeela usininkizyo, ukutungulula, ukulanda, ukuuvwa, ukusimikila, ukucindamika nu kupokelela. Waomvizye amazwi aakulangilila umonsi lino walandanga pali “kaazwa.” (Yoani 16:7-15) Lelo, wacisile vivyo pano izwi lya Cigiliki ilyakuti “kaazwa” (pa·raʹkle·tos) likalozya uku muntu umonsi nupya pa kulilanda likalondekwa ukuomvya izwi ilikalangilila umonsi ukulingana na vino Icigiliki cilinzile ukuvwangwa. Lino Yoani walandanga pa mupasi wa muzilo ukuomvya izwi ilikalangilila icintu, ataomvizye izwi ilikalangilila umonsi nanti umwanaci lelo waomvizye izwi ilikalangilila icintu.—Yoani 14:16, 17.

 Uufi: Ukubatiziwilwa umwi zina lya mupasi wa muzilo kukalangilila ukuti umupasi wa muzilo u muntu.

 Icisinka: Insita zimwi Baibo ikaomvya “izina” ukulangilila maka nanti utunguluzi. (Malango 18:5, 19-22; Esita 8:10) Vikwene avino “izina” likaomviwa nu mu Cizungu, wakwe ndi yati “umwi zina li sunde,” ale cisikupiliula ukuti isunde u muntu. Umuntu uwabatiziwa “umwi zina lya ” mupasi wa muzilo ala wamanya amaka nu mulimo uno umupasi wa muzilo ukaomba umu kufikilizya ukulonda kwakwe Leza.—Mateo 28:19.

 Uufi: Atumwa yakwe Yesu na asambi yauze akutandikilako yazumiile ukuti umupasi wa muzilo u muntu.

 Icisinka: Vivyo asi vino Baibo ikalanda kumwi sile ni lyasi lya mpiti. Ibuku lyakuti Encyclopædia Britannica likati: “Ulondolozi wakuti umupasi wa muzilo a leza wizile iuyako pa kukomaana ukwayelile uku Constantinople ukwaliko umu mwaka wa 381.” Cii cacitiike ala papita imyaka 250 ukufuma pano umutumwa wa kusyalikizya wafwilile.