Mu kulangizya umwi imiyele ya uzelele mwaya nu kunena umwi mazwi ya uzelele yano atatemilwe nanti sile u kumulemola pakuti ucite nawe uzelele nanti ukulanda mazwi ya uzelele. Lelo insita zimwi citangupala ukumanya upusano wa kucenya, kulanga icintemwa alino nu kulangizya umwi miyele ya uzelele.

 Uzye ungamanya uli ukuti umwi akukulangizya imiyele ya uzelele? Lola vino yamwi yalanda pali vino kulangizya umwi miyele ya uzelele kwaya nupya nawe sololapo cino ukuzumilizya!

 Caulanda i cakuti miyele yii isicitika sile pa sukulu lelo na pa cisile cakuti wamala isukulu. Lelo ndi cakuti wamanya vya kucita lino ivya musango uwo vyakucitikila lino ucili pa sukulu, cilakwavwa ukumanya ivyakucita na lino ulaomba incito. Napya limwi ulalesya na wino wakwata miyele iyo pakuti atacuzya yauze!

 Pa kulesya umuntu wino akukulanga imiyele ya uzelele, inkolelo ufwile ukumanya vino imiyele ya uzelele yaya alino nu kumanya ivya kucita! Elenganya pa ntazi zitatu izipusane alino na vino limwi ungacita pa ntazi yonga na yonga.

 UWAVYA:

Tabitha wa myaka 20 walanzile ati: “Pano naombanga incito aonsi yano yancizile imyaka yatwalilile ukunena ukuti nene musuma napya yalandanga nu kuti nga cazifile iyaya ni myaka 30. Wenga pa yonsi yayo wizile aimilila uku nsizi yane nu kunusya ku nyele zyane!”

 Tabitha ndi welenginye ukuti: ‘Nga nasulako sile nu kuzizimizya limwi amaleka.’

 Mulandu uno ukwelenganya kuko limwi kutanga kumwavwe: Aasambilila sana yakalanda ukuti ndi cakuti wino yakucuzya wasulako sile, ilingi imiyele iiyo ikatwalilila napya ikakulila nako.

 Ezya kucita vii: Landa pali vino ukuyuvwa ale utesile mwenzo nupya nena wino akukucuzya ukwaula ukupita umu mbali ukuti utatemilwe milandile yakwe nanti vicitwa. Taryn uwa myaka 22 walanzile ukuti “Ndi umwi wandema umu nzila iipe nkapiliuka nu kumunena ukuti ataca aswilizye napya.” Kucita vivyo kukalenga umuntu wiyo ukunaya ni ciyelezi kuli nene.” Ngi cakuti watwalilila ukulangizya imiyeele iiyo, ufwile ukusipa napya utatoovoka. Baibo ikatukomelezya ukuya ni miyele isuma, ikatunena ukuti: ‘Mwaimilila ndi, amalilike na asininkizya vyonsi vino Leza akalonda.’—Kolose 4:12, Cimambwe New Testament

 Ungacita uli ndi cakuti wino akukulangizya miyele ya uzelele akukunena ukuti amakucisa? Nga caya vivyo utafwile ukulwisyanya nawe. Utuka umuntu wiyo lilyo kwene, napya nena uwikolo umwi wino wataila uwakuti akwavwe.

 UWAVYA:

Victoria uwa myaka 18 walanzile ati: “Lino nali mu gledi 6, akazyana yaili yandemile ale nkupita mu mbali ya cikuulwa. Wenga pali yayo wacitanga uzelele wa yanaci yatupu napya walondanga ukuti twapita nawe. Nanti cakuti nakanyile yatwalilile ukucuzya cilawanda lino tusi umu kalasi. Umuku umwi yansunkiile uku ciumba!”

 Victoria ndi welenginye ukuti: ‘Ngi cakuti nanenako ali wensi pi lyasi lii, yamandolanga kwati nene cantete napya limwi kusi na wino alazumila ndi nalanda.

 Mulandu uno ukwelenganya kuko limwi kutanga kumwavwe: Ngi cakuti wakana ukunenako umwi, wino akukucuzya atange aleke napya angatwalilila nu kucuzya na yauze.—Kasambilizya 8:11.

 Ezya ukucita vii: Leenga uwavwilizyo. Avyazi yako na ya mwalimu yangakwavwa pakuti ucimvye wino akukulangizya miyele ya uzelele. Ungacita uli ndi cakuti yano wanena yatisile sana mano kuli vino ukuyanena? Ezya ukucita vii: Lyonsi lino umwi wakulangizya miyele ya uzelele, uwalemba ivyacitika. Uwaikapo nu wanda, insita, na kuno vyacitikila, kumwi na vino umuntu wiyo wakunena. Lyene ufwile ukupeela kope ku yavyazi yako nanti ya mwalimu. Antu aingi yakacindika ivyeo vya kulemba kucila ivya kulanda sile.

 UWAVYA

: Julieta wa myaka 18 walanzile ati: “Natiinanga sana umonsi umwi uwali umwi umba lyako ya kateya yakwe bola. Watalimfile mupipi namamita yaili napya wafinanga ma kg mupipi na 135! Wakweti ipange lyakuti lya kulaala nani.’ Wancuzyanga sana mupipi na cilawanda pa mwaka onsi. Wanda umwi twali sile yaili mu kalasi napya watandike ukupalama kuli nene. Nuutwike nu kufumila panzi.”—.

 Julieta ndi welenginye ukuti: ‘Vikwene avino aonsi yaya’

 Mulandu uno ukwelenganya kuko limwi kutanga kumwavwe: Wino akukucuzya atange asenule imiyele yakwe ngi cakuti ali wensi akwelenganya ukuti vino akucita vyaya sile ningo.

 Ezya ukucita vii: Utaaseka lino vya musango uwo vyacitika nanti sile ukumwentula. Lelo ufwile ukusininkizya ukuti vino ukucita na vino icinso cako cikuloleka vikulanga paswe ukuti utatemilwe vino wino akukulangizya miyele ya uzelele akucita .

 IlYASI LYA CUMI ILYACITIKE 1:

Tabitha walanzile ati: “Insilonda ukuzaukila antu. Acino nanti aonsi yakundangizya miyele ya uzelele , nayanenanga ukuti yaleke nomba ntasipanga pa kuyanena napya ilingi pa kulanda namwentulanga. Yalolanga kwati nkuyalanga icintemwa.”.

•   Ngi cakut wewe wali Tabitha nga wacisile uli na onsi yayo? Napya u mulandu ci?

•   I cani cingalenga wino akukulangizya miyele ya uzelele ukulaelenganya ukuti ukumulanga icintemwa?

 ILYASI LYA CUMI ILYACITIKE 2:

Sabina walanzile ati:“Catandikile pa mazwi aipe anono yano alumendo yano nasambililanga nayo yalandanga. Pa milungu inono nasulangako sile kuli vino yalandanga, lelo iizile iyacilamo. Lyene alumendo yayo yatandike ukulaikala mupipi nani nu kulaika makasa yao pali nene. Nayakantulanga makasa lelo yatalesile. Lyene wenga pa yalumendo yayo wizile ampela ipepala apali amazwi aipe. Natwazile ipepala lilyo kuli ya mwalimu. Mulumendo yamunenyile ukuti atale aleke ukuya uku sukulu. Nilwike ukuti nalondekwanga ukuya kuli ya mwalimu pakutandika sile!”

•   Uzye ukwelenganya ukuti u mulandu ci uno Sabina atailile kuli ya mwalimu pa kutandika? Uzye ungati vino wapingwile vyali sile ningo? U mulandu ci uno wazumilila nanti uno wakanila?

 ILYASI LYA CUMI ILYACITIKE 3:

Suzanne walanzile ati:“Mutowane Greg yamwingilile muno wafulalanga ku mulumendo umwi. Mulumendo wiyo wapalamile sana kuli Greg nu kulanda ati:, ‘Mfyompe.’ Greg wakanyile, lelo mulumendo wakanyile ukupita. Napya Greg wasunsile umulumendo wiyo.”—

•   Uzye ukwelenganya ukuti Greg yamulangizye imiyele ya uzelele? U mulandu ci uno wazumilila nanti uno wakanila?.

•   Uzye ungati umulandu ci uno aonsi yamwi yasilonda ukulanda zuwa ndi cakuti monsi muze aakuyalangizya miyele ya uzelele?

•   Uzye ukuzumilizyakuli vino Greg wacisile kuwavya uno wakweti? uya awewe nga wacisile uli?