Ndi cakuti ukupona insamusi, limwi ungelenganya ukuti ukulondekwa ukulabelenga sana. Ndi cakuti utakucita ningo mu vyangalo, limwi ungelenganya ukuti ukulondekwa kusambilila sana ivyangalo vivyo. Lelo muli vivyo vyoili vino twalandapo, cino ungalondekwa sile ukucita, u kukwata insita ikulu iya kulaala. Katulande umulandu uno ukucita vivyo kwacindamila.

•  U mulandu ci uno ukalondekelwa ukulaala?

•  I cani cikalenga kuti uwafilwa ukulaala?

•  Ungacita uli pakuti waipakizya ukulaala?

•  Vino auzo yakalanda

 Aasambilila sana yakalanda ukuti alumendo na akazyana acance aingi yakalondekwa ukulaala pa maawazi ukutandikila pali 8 kufika pali 10. U mulandu ci uno cacidamila ukulaala pa maawazi aingi?

•   Kulaala kungakwavwa ukulaelenganya ningo. Kulaala kukaamwa ukuti “cakulya cakwe wongowongo.” Kungakwavwa ukulaomba ningo mu vya kusukulu, mu vyangalo alino nu kukwavwa ukumanya vya kumala intazi.

•   Kulaala kungakwavwa ukuya ni miyele isuma nu kukanasoka zuwa. Ilingi antu asilaala maawazi aingi yakasoka zuwa, kuvwa ulanda nanti kusakamikwa sana, nupya cikayatalila ukuvwana na antu yauze.

•   Kulaala kungakucingilila ku mazanzo. Kulingana nu kulondelezya ukwali mu United States, cazanyilwe ukuti ya kapisya yakwe ya motoka ali ni myaka ukutandikila pali 16 kufika kuli 24 “yakaizana sile yali mu uzanzo wa pa museo pa mulandu wakuti yakasipula pa kupisya ya motoka,” fwandi yapusana sana na ya kapisya yakwe ya motoka aali ni myaka ukutandikila pali 40 kufika kuli 59.

•   Kulaala kungakwavwa ukuya nu umi usuma. Kulaala kukaavwa umwili kusungilila ningo insandensande nu kuziziifya, kwazwa munyefu, alino ni misipa umukapita uwazi. Kulaala pa mawazi aalinge kukacefya intazi izikayako pa mulandu nu kwina, ulwale wakwe syuga, alino na situloko.

 Usi mulandu ni visuma vino twalandapo, alumendo aingi na akazyana yasilaala ukulingana na vino yafwile ukulaala. Uvwini vino Elaini uwa myaka 16 walanda:

 “Ya mwalimu yatuuzizye insita ino swensi tukayilapo umu kulaala. Aingi yalanzile ukuti yakalaala ku ma 02:00. Yauze yatiile ku ma 05:00 . Kasukulu sile wenga uwalanzile ati 21:30 .”

 I vyani ivingalenga ukuti uwafilwa ukulaala zuwa?

 Kuya pamwi na auzo. Pamela walanzile ukuti: “Cangupala sana ukusumba insita ikulu maka maka ndi cakuti inja umu kwizizya capamwi na anji usiku.”

 Milimo. Ana walanzile ati: “Natemwa ukulaala, nomba cikantalila ukuipakizya ukulaala pa mulandu ni vyakucita uwingi.”

 Ivyakupangapanga. Anisa walanzile ati: “Foni iikalenga ukuti nafilwa ukulaala. Cikantalila sana ukuta ukuomvya foni lino indaala.”

•   Wayuzya we mwineco umulandu uno ukulaala kwacindamila. Baibo ikati: “Cingazipa ukukwata tunono ukwaula masakamika, kuluta kuivunola ukwaula muzano, umu kwezya ukuzinganya umuza.” (Kasambilizya 4:6) Kulaala kwacindama, asi ukulezya sile citendwe. Kwaula ukulaala utanga uwakwanisya ukuomba imilimo ino ukaomba nupya utanga waipakizya ni nsita ya kucita ivyakuizanzya!

•   Manya intazi ikalamba ikalenga ukuti utaipakizya ukulaala. Wakwe, uzye ukasumba insita ikulu ale ukwizya sile na auzo manguzi? Uzye ukatitikiziwa ni milimo ya kusukulu alino ni ya pa ng’anda? Uzye foni ikakusendela insita ya kuya umukulaala nanti kukuzyula lino utulaala?

 Vino ulinzile ukwelenganyapo: Cilasenda insita pakuti ukacimvye uwavya ukulu ukalenga kuti uwafilwa ukuipakizya ukulaala, lelo ivilafumamo vilazipa cuze. Pali Mapinda 21:5 pakati: “Amapange ya muntu wino watekela yakamuletela umuzano.”

 Icacumi ukuti inzila ingavwa umwi ukuti aipakizya ukulaala, limwi itanga iombe kuli muze. Wakwe, yamwi yakati ukusipulako panono umusanya kukaavwa ukwizalaala ningo usiku. Lelo yauze nayo yakati nga wasipula kasanya ale usikwiza ulaale usiku. Ilolele wemwineco ivingaomba kuli wewe. Ivyalondelela apisika vingakwavwa:

•   Waipeela insita ya kupuuza. Ndi cakuti watandika ukupuuza lino insita ya kuya mu kulaala itatala yafika, cilalenga uwalaala zuwa sana.

   Maria walanzile ati: “Caya ningo ukumala zuwa imilimo ya pa ng’anda alino ni milimo yuze pakuti utasakamala pa milimo iyo pa nsita iya kulaala.”

•   Utapamviwa sana. Utaleka ukuti imilimo iliyo yakutungulula, watantika ivyakuomba pakuti wakwata insita iya kulaala ukukalondekwa.

   Vincent walanzile ati: “Nkalondekwa ukulaala nanti amawazi 8 cila wanda. Fwandi ndi cakuti uwanda umwi mfwile ukuzyuka zuwa ukucila vino nkazyuka lyonsi, nkapenduluka pakuti imanye insita ino ndinzile ukulaalilapo.”

•   Waezya ukulondela insita ili imwi. Ndi cakuti wasambilizya ningo umwili wako, ulaomba kwati inkoloko. Aasambilila sana yakalanda ukuti cila wanda mwalaala pa nsita ili imwi alino nu kuzyuka pa nsita ili imwi. Ukezye pa mwezi onga ukucita vivyo pakuti ukalole vino ulauvwa.

   Jared walanzile ati: “Ndi cakuti cila wanda ukuya umu kulaala pa nsita ili imwi, kukaya ukuzyuka na melenganyo asuma uwanda uwalondelelapo. Nupya cilakwavwa nu kuombesya umulimo uli onsi uno ukaomba.”

•   Utavuzyanya sana ivyakucita. Baibo ikatunena ‘ukuya ateekele,’ nupya muli vivyo mwaya ni nsita ino ukaomvya ku kucina.—1 Timoti 3:2, 11.

   Rebecca walanzile ati: “Nasambilila ivya kucefyanya imilimo ya kuomba manguzi. Ndi cakuti navuzyanya ivyakuizanzya ale cimaiza cintalile sana ukulaala!”

•   Waleka foni nayo kwene ipuuza! Lino kwasyala iwala nanti lyonga kuti uye mukulaala, utaayula Intaneti nanti kutumila auzo mameseji lino ikufita sana. Nupya asambilila sana yakatucelula ukuti luswepo ulukafuma kuli foni, TV nanti kuli tabuleti lungalenga camutalila ukulaala.

   Julissa walanzile ati: “Antu yakaenekela ukuti uwaasuka insita zyonsi lino yakutumila foni. Nomba pakuti waipakizya sana ukupuuza, ulinzile ukuta ukuomvya foni pa nsita ya kulaala.”