1. Ta ankilaan Anij kõn lal̦ in?

ANKILAAN Anij kõn lal̦ in elukkuun em̦m̦an. Ej ankilaan Jeova bwe lal̦ in en obrak kõn armej ro rem̦õn̦õn̦õ im rãjmour. Baibõl̦ ej ba bwe ‘Jeova Anij ear kalibwin juon jikin kallib etan Iden.’ Innem ear ‘kaddek wõjke otemjej raiboojoj ñan mãj, im rem̦m̦an ñan m̦õñã.’ Ear kõm̦anm̦an em̦m̦aan im kõrã eo m̦oktata, Adam im Iv. Im ear likũt er ilo jikin in eaiboojoj im ba ñan er: “Kom̦win timmon im orl̦o̦k, im kobrak lal̦, im kajoor jãne.” (Jenesis 1:28; 2:8, 9, 15) Eñin kar ankilaan Anij ke ear kõm̦anm̦an armej ro. Ear kõn̦aan bwe ren neje im kõm̦m̦an bwe aolepen lal̦ in en juon pedetaij ãinwõt kar jikin kallibin Iden. Ear bareinwõt lel̦o̦k bwe ren lali menninmour ko ie.

2. (1) Etke jejel̦ã bwe enaaj jejjet ankilaan Anij kõn lal̦ in? (2) Ekkar ñan Baibõl̦, kain armej rot renaaj mour ñan indeeo ioon lal̦ in?

² Kwõl̦ak baj lale ewõr ke juon iien enaaj jejjet ankilaan Anij bwe armej ro ren jokwe ilo pedetaij ijin ioon lal̦? Eokwe ekkar ñan Baibõl̦, el̦aññe Anij ej “kõnono,” enaaj “bareinwõt kõm̦m̦ane.” (Aiseia 46:9-11; 55:11) Kõn men in, Anij enaaj kajejjet aolep naan ko ej ba. Ej ba bwe “ear kõm̦anm̦an lal̦ im jab kõm̦m̦ane waan,” ak  ear “n̦awãween bwe armej ren jokwe ie.” (Aiseia 45:18) Kain armej rot Anij ekõn̦aan bwe ren jukjuk im amn̦ak ioon lal̦ in? Im ewi toon an kõn̦aan bwe armej rein ren jokwe ie? Baibõl̦ ej uwaake kajjitõk kein. Ej ba bwe “ro rejim̦we renaaj jokwe ilo lal̦” im renaaj “jokwe ilowaan ñan indeeo.”—Jabõn Kõnnaan 2:21; Sam 37:29; Revelesõn 21:3, 4.

3. Ta men ko renana rej wal̦o̦k ilo lal̦ in kiiõ? Im ta kajjitõk ko jenaaj etali?

³ Jejel̦ã bwe ejjañin jejjet kõn̦aan in an Anij kõn lal̦ in. Jej lo an armej ro nañinmej im mej, im aer m̦an doon. Ejjab ankilaan Anij bwe men kein renana ren wal̦o̦k. Ak el̦aññe ejjab ankilaan men kein, innem etke rej wal̦o̦k? Etke ankilaan Anij kõn lal̦ in ejjañin jejjet? Ejjel̦o̦k juon iaan bokin bwebwenato ko an armej emaroñ letok uwaak eo ñan kõj kõnke jorrããn eo ear jino wal̦o̦k ilañ. Eñin unin Baibõl̦ wõt emaroñ uwaaki kajjitõk kein.

4, 5. (1) Wõn eo ear kõjerbal juon jedpãnit ñan kõnono ippãn Iv? (2) Ewi wãween an juon armej eo em̦m̦an m̦wilin maroñ oktak im juon rũko̦o̦t?

⁴ Bokin Jenesis ej kwal̦o̦k kõn juon rijum̦ae an Anij me ear jãde ilo jikin kallibin Iden. Baibõl̦ el̦ak kwal̦o̦k kake ej ba ej juon jedpãnit. Bõtab, rijum̦ae in ejjab lukkuun juon menninmour. Bokin Revelesõn ej kwal̦o̦k bwe ej ‘jedpãnit eo ilo raan ko etto, n̦aetan Tepil̦ ak Setan, eo ear m̦on̦e aolepen lal̦.’ (Jenesis 3:1; Revelesõn 12:9, UBS) Enjel̦ in enana ear kõjerbal juon jedpãnit bwe en kõnono ippãn Iv. Ilo m̦ool, enjel̦ in ear pãd ilo iien eo ke Anij ear kõm̦m̦ane lal̦ in bwe armej ren jokwe ie.—Job 38:4, 7.

 ⁵ Aolep men ko Jeova ear kõm̦anm̦ani rar weeppãn. Ak rijum̦ae in ear itok jãn ia? Ilo kar jinoin, rijum̦ae in ekar juon iaan enjel̦ ro rem̦m̦an nejin Anij, bõtab ear make kõm̦m̦an bwe en oktak im Setan ak Tepil̦. Juon eo me em̦m̦an emaroñ ke oktak im nana? Ñan uwaake men in, jouj im l̦õmn̦ak kõn waanjoñak in. Ewõr juon armej im ear lukkuun em̦m̦an m̦wilin ilo jinoin. Bõtab, juon iien armej in em̦m̦an ear oktak im juon rũko̦o̦t. Ta eo bwe en kar ãindein? Eokwe, bõlen ilo jinoin ekar wõr juon kõn̦aan ilo bũruon ñan ko̦o̦te juon men elukkuun kõn̦aan. Ak kiiõ kõn an l̦ap wõt an kar l̦õmn̦ak kake men in, kõn̦aan eo an ear kajoorl̦o̦k im l̦apl̦o̦k. Innem juon iien ke ear loe men eo ekõn̦aan, ear kajju ko̦o̦te. Unin an kar kõm̦m̦ane men in enana ej kõnke ear jab m̦õkaj im jol̦o̦ke kõn̦aan eo an jãn bũruon ak ear dãpiji wõt im l̦õmn̦ak kake.—Riit Jemes 1:13-15.

6. Ta eo ear kõm̦m̦an bwe juon iaan kar enjel̦ ro rem̦m̦an nejin Anij en oktak im Setan Tepil̦?

⁶ Eñin men eo ear wal̦o̦k ñan Setan Tepil̦ eo. Emaroñ kar roñ an Anij ba ñan Adam im Iv bwe erro en neje im kobrak aolepen lal̦ in kõn ro nejier im jibwier. (Jenesis 1:27, 28) Bõlen Setan ear l̦õmn̦ake an armej rein kabuñ ñan e im jab ñan Anij. Ilo wãween in, juon kõn̦aan ejekkar ear jino wal̦o̦k ilo bũruon. Ãlikin jidik iien, ear l̦oore kõn̦aan in an ilo an kar kwal̦o̦k naanin riab ko n̦ae Anij im m̦on̦e Iv. (Riit Jenesis 3:1-5.) Eñin unin ear oktak im juon “Tepil̦,” mel̦el̦ein “Rũriab” im bareinwõt oktak im “Setan,” mel̦el̦ein “Rijum̦ae.”

7. (1) Etke Adam im Iv rar mej? (2) Etke aolep ro nejin Adam rej rũttol̦o̦k im mej?

⁷ Ilo an kar Setan Tepil̦ eo riab im etao, ear kõm̦m̦an  bwe Adam im Iv ren jab pokake Anij. (Jenesis 2:17; 3:6) Kõn aerro kar jab pokake, tokãlik erro ar mej ãinwõt an kar Anij ba. (Jenesis 3:17-19) Ãlikin an Adam kar jerawiwi, ear jako an weeppãn. Kõn men in, aolep ro nejin rar bõdañe jerawiwi. (Riit Rom 5:12.) Jemaroñ kõkkar kõn men in ñan juon paan in kõmat pilawã. El̦aññe paan eo eobab, ta eo enaaj wal̦o̦k ñan pilawã ko? Eokwe, enaaj obab pilawã ko im nana jekjekier. Eñin men eo ej wal̦o̦k ñan armej otemjej. Kõnke kõj aolep jaar wal̦o̦ktok jãn Adam, jej aolep rijjerawiwi im jej rũttol̦o̦k im mej.—Rom 3:23.

8, 9. (1) Ewi wãween an kar Setan jum̦ae Jeova? (2) Etke Anij ear jab m̦õkaj im ko̦kkure rijum̦ae ro?

⁸ Ke Setan ear kapo Adam im Iv bwe ren jerawiwi, ear tõl erro ñan jum̦ae Anij. Setan ear jum̦ae wãween an Jeova irooj. Ej ãinwõt ñe Setan ear ba: ‘Anij ej juon irooj nana. Eriab im ej dãpiji men ko rem̦m̦an jãn armej ro an. Armej rejjab aikuji Anij bwe en tõl er. Ewõr aer jim̦we im maroñ ñan kããlõt ta ko rem̦m̦an im ta ko renana ñan er make. Enaaj em̦m̦anl̦o̦k ñe ña eo ij irooj ioon armej ro.’ Innem ta eo Anij ear kõm̦m̦ane? Eokwe, jet armej rej ba bwe Anij en kar kajju m̦ane rijum̦ae rein ilo iien eo wõt. Bõtab, el̦aññe en kar kõm̦m̦ane men in, jenaaj ke kar jel̦ã el̦aññe em̦ool men ko Setan ear ba? Men in enaaj ke kar kam̦ool bwe ejim̦we im em̦m̦an wãween an Jeova irooj ioon armej ro?

⁹ Kõn an l̦ap ekajet jim̦we ippãn Jeova, ear jab kajju m̦ane rijum̦ae rein. Ear kõtl̦o̦k iien ñan uwaake naanin riab ko an Setan im kam̦ool bwe Tepil̦ eo ej juon rũriab. Kõn men in, Anij ear kõtl̦o̦k bwe armej ro ren irooj ioer make ium̦win tõl eo an Setan. Jenaaj bar kal̦apl̦o̦k  ad mel̦el̦e kõn men in ilo Katak 11. Bõtab, jen etale kajjitõk kein m̦okta: Ejim̦we ke an kar Adam im Iv tõmake naan ko an Setan ke ejjel̦o̦k men en̦ em̦m̦an ear lel̦o̦k ñan erro? Ejim̦we ke ñan aer kar l̦õmn̦ak bwe Jeova eriab im lãj ke e eo ear lel̦o̦k men otemjej ñan er? Ak baj kwe, ta eo kwõnaaj kar kõm̦m̦ane el̦aññe kwaar pãd ilo tõre eo?

10. Ewi wãween am̦ maroñ rejetake Jeova im uwaake naanin riab ko an Setan?

 ¹⁰ Jej aikuj bar l̦õmn̦ak kõn kajjitõk ko ilo pãrokõrããp 9 kõnke men ko Setan ear ba rej bar jelõt kõj. Im kõnke men in ej bar kitibuj kwe, ewõr kun̦aam̦ ñan rejetake Jeova. Ewi wãween am̦ maroñ rejetake? Ilo am̦ kããlõt bwe Jeova en am̦ Irooj im kwal̦o̦k bwe Setan ej juon rũriab. (Sam 73:28; riit Jabõn Kõnnaan 27:11.) Ekabũrom̦õjm̦õj bwe meñe elõñ pilien armej ilo lal̦ in, ak jet wõt rej kããlõt bwe Jeova en aer Irooj. Ak kiiõ kajjitõk eo in, Ekkar ñan Baibõl̦, wõn eo ej iroojin lal̦ in?

11, 12. (1) Ke Setan ear kajjioñ kapo Jijej, elemen an kar kaalikkar bwe ej iroojin lal̦ in? (2) Bar ta ko jet rej kam̦ool bwe Setan ej iroojin lal̦ in?

¹¹ Jijej ear jel̦ã bwe Setan ej iroojin lal̦ in. Juon iien, Setan ear kajjioñ in kapo Jijej ilo an kar kwal̦o̦k ñane “aelõñin lal̦ otemjej, im aer aiboojoj.” Setan ear kallim̦uri Jijej im ba: “Men kein otemjej inaaj lewaj ñan eok, el̦aññe kwõnaaj pedo im kabuñ ñan eõ.” (Matu 4:8, 9; Luk 4:5, 6) Lukkuun l̦õmn̦ak m̦õk: Setan emaroñ ke kar aje aolep aelõñ kein el̦aññe ren kar jab an? Eban kar. Jijej ear ke ba bwe aelõñ kein ak kien ko an lal̦, rejjab an Setan? Ear jab. El̦aññe Setan ear jab iroojin aelõñ kein, Jijej enaaj kar ba men in.

¹² Ilo m̦ool, jejel̦ã bwe Jeova ej Anij eo ekajoor bõtata, im ej Rũkõm̦anm̦an men otemjej ilañ im ilal̦. (Revelesõn 4:11) Bõtab, Jijej make ear ba bwe Setan ej “iroojin lal̦ in.” (Jon 12:31; 14:30; 16:11) Baibõl̦ ej bar kwal̦o̦k bwe Setan Tepil̦ eo ej “anij in lal̦ in.” (2 Korint 4:3, 4) Bareinwõt, rijjilõk Jon ear kõnono kõn Setan im  ba bwe ‘aolepen lal̦ in ej pãd ium̦win pein rinana eo.’—1 Jon 5:19, UBS.

13. Etke jej aikuji juon jukjukun pãd ekããl?

¹³ Kajjojo iiõ, lal̦ in ejjab em̦m̦anl̦o̦k ak ej nanal̦o̦k im kauwõtatal̦o̦k wõt jãn kar m̦okta. El̦apl̦o̦k tarin̦ae im elõñl̦o̦k rinana ro rej m̦anm̦an armej im etarjen joñan aer nana. Lal̦ in eobrak kõn rũtõlin kien ro me ejjab m̦ool aer jerbal im bareinwõt rũkaki in kabuñ ko me retao. Joñan an l̦ap nana ilo lal̦ in, armej ro reban maroñ n̦amejal̦an aolep jorrããn kein. Eñin unin Baibõl̦ ej kwal̦o̦k bwe m̦õttan jidik Anij enaaj ko̦kkure jukjukun pãd in enana ilo naaj tarin̦ae eo an el̦ap etan Armagedon. Ãlikin men in, lal̦ in enaaj oktak im juon pedetaij me enaaj obrak kõn armej ro rem̦m̦an.—Revelesõn 16:14-16.

14. (1) Ta eo Anij enaaj kõjerbale ñan ko̦kkure jukjukun pãd in enana? (2) Wõn eo Anij ear kããlõte bwe en tõl Aelõñ eo An, im ewi wãween an kar Baibõl̦ kanaan kõn men in?

¹⁴ Jeova Anij enaaj kõjerbale kien eo an ilañ ñan ko̦kkure jukjukun pãd in enana. Baibõl̦ ej n̦aetan kien in, Aelõñ eo an Anij. Anij ear kããlõt Jijej bwe e eo en tõl Aelõñ eo An ilañ. Men in ejejjet ñan juon kanaan ilo Baibõl̦ me ej ba: “Enaaj l̦apl̦ap, im naaj n̦aetan Nejin Eo Eutiejtata; im Irooj Anij enaaj lel̦o̦k ñane tũroon eo an Devid jemãn; Im enaaj irooj ioon im̦õn Jekab indeeo, im aelõñ eo an ejãmin jem̦l̦o̦k indeeo.” (Luk 1:32, 33) Jijej ear bareinwõt katakin rũkal̦oor ro an bwe ren jar kõn aelõñ in im ba: “En itok Am̦ aelõñ. Ren kõm̦anm̦an Ankilaam̦ ãinwõt ilañ, bareinwõt ioon lal̦.” (Matu 6:10) Ãinwõt ad naaj katak kake ilo Katak 8, Aelõñ ak kien eo an Anij enaaj jol̦o̦k aolep kien ko ilo lal̦ in im kien in enaaj bõk jikin aolep kien kein.  (Riit Daniel 2:44.) Kien in an Anij enaaj kõm̦m̦an bwe lal̦ in en oktak im juon pedetaij.

15. Ta mel̦el̦ein ‘lal̦ eo ekããl’?

¹⁵ Baibõl̦ ej ba: “Jej kõttar kallim̦ur an Anij: kõn lañ ko rekããl im juon lal̦ ekããl, ijo wãnõk enaaj pãd ie.” (2 Piter 3:13, UBS; Aiseia 65:17) Jet iien ñe Baibõl̦ ej ba “lal̦,” ej jitõñl̦o̦k ñan armej ro rej mour ioon lal̦ in. (Jenesis 11:1) Kõn men in, ‘lal̦ eo ekããl’ me jej kõttaretok ej juon jukjukun pãd in armej ro me Anij ej m̦õn̦õn̦õ ippãer.

16. (1) Ta jeraam̦m̦an eo Jeova enaaj lel̦o̦k ñan ro rej kabuñbũruon? (2) Im ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane bwe jen maroñ bõk jeraam̦m̦an in?

¹⁶ Jijej ear kallim̦ur bwe ñe lal̦ in enaaj oktak ñan juon pedetaij, Anij enaaj lel̦o̦k “mour indeeo” ñan ro rej kabuñbũruon. (Mark 10:30) Jouj im kõpel̦l̦o̦k Baibõl̦ n̦e am̦ ñan Jon 3:16 im Jon 17:3. Kiiõ riiti ta eo Jijej ear ba jej aikuj kõm̦m̦ane bwe jen maroñ bõk mour indeeo. Baibõl̦ ej kwal̦o̦k jeraam̦m̦an ko me renaaj wal̦o̦k ñan armej ro im renaaj mour ilo Pedetaij ijin ioon lal̦. Jen lale jet iaaer.

17, 18. Etke jejel̦ã bwe m̦õttan jidik enaaj wõr aenõm̦m̦an im jokwane ipel̦aakin lal̦ in?

¹⁷ Eban bar wõr tarin̦ae im kowadoñ. Ro renana renaaj jako. ‘Eo enana enaaj jako im ro ettã bũrueer renaaj jolõt ãne eo.’ (Sam 37:10, 11) Enaaj wõr aenõm̦m̦an kõnke ‘Anij enaaj kõjem̦l̦o̦k tarin̦ae ko ipel̦aakin lal̦.’ (Sam 46:9; Aiseia 2:4) Kõn men in, “ro rem̦m̦an renaaj jeraam̦m̦an, im enaaj l̦ap aenõm̦m̦an m̦ae iien ejako allõñ.” Mel̦el̦ein men in bwe enaaj wõr aenõm̦m̦an ñan indeeo.—Sam 72:7.

 ¹⁸ Ro rej kabuñ ñan Jeova renaaj mour ilo jokwane. Ke RiIsrael ro rar pokake Jeova, rar lukkuun jokwane im ear ejjel̦o̦k aer uwõta. (Livitikõs 25:18, 19) Enaaj ãindein mour ilo naaj Pedetaij eo Anij ej kallim̦ur kake. Armej ro reban uwõta im mijak ak renaaj aenõm̦m̦an wõt.—Riit Aiseia 32:18; Maika 4:4.

19. Etke jejel̦ã bwe armej ro reban kwõle ñe renaaj mour ilo lal̦ eo ekããl an Anij?

¹⁹ Armej reban bar kwõle. Juon rijeje Sam ear ba: “Ãneo en obrak kõn wiit; Keinikkan ko ren kabwe ioon tol̦ ko.” (Sam 72:16, UBS; Revelesõn 7:16) Jeova Anij enaaj kajeraam̦m̦an armej ro doon im rej pokake, im lal̦ in enaaj lutõkl̦o̦k kõn m̦õñã.—Sam 67:6.

20. Etke jejel̦ã bwe aolepen lal̦ in enaaj oktak im juon jikin eaiboojoj?

²⁰ Aolepen lal̦ in enaaj oktak im juon pedetaij. Ilo naaj lal̦ eo ekããl, armej ro reban aikuj inepata kõn jikin aer jokwe. Renaaj ekkal m̦weer em̦ aiboojoj im enaaj wõr aer make atake. Reban ãinwõt armej ro rainin me el̦ap aer ko̦kkure lal̦ in. (Riit Aiseia 65:21-24; Revelesõn 11:18) Ejjabto, aolepen lal̦ in enaaj oktak im juon jikin eaiboojoj ãinwõt kar jikin kallibin Iden. Im Anij enaaj kajejjet aolep kõn̦aan ko an armej ro doon.—Sam 145:16.

21. Etke jejel̦ã bwe enaaj wõr aenõm̦m̦an ikõtaan armej im menninmour ko?

²¹ Enaaj wõr aenõm̦m̦an ikõtaan armej im menninmour ko. Menninmour ko rawiia im lãj im menninmour ko rawiie renaaj aenõm̦m̦an im m̦õñã ippãn doon. Ajri ro reban mijak in iukkure ippãn menninmour ko me rellãj.—Riit Aiseia 11:6-9; 65:25.

22. Ta eo enaaj wal̦o̦k ñan nañinmej?

²² Eban bar wõr nañinmej. Ke Jijej ear pãd ioon  lal̦, ear kõmour elõñ armej ro. Im kõnke ej Iroojin Aelõñ eo an Anij, enaaj l̦apl̦o̦k an Jijej kõm̦m̦ane men in. (Matu 9:35; Mark 1:40-42; Jon 5:5-9) Ejjel̦o̦k armej enaaj bar ba “inañinmej” ilo lal̦ eo ekããl.—Aiseia 33:24; 35:5, 6.

23. Etke jenaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ ñe Anij enaaj bar kõmour ro remej?

²³ Ro rejitõnbõro ippãd me remej renaaj bar mour. El̦aññe renaaj pokake Anij, innem renaaj mour ñan indeeo. Baibõl̦ ej ba bwe ‘armej otemjej, ro rem̦m̦an im ro renana, renaaj jerkak jãn mej.’ Armej rein rej pãd ilo l̦õmn̦ak eo an Anij im ejjab mel̦o̦kl̦o̦k er.—Jerbal 24:15, UBS; riit Jon 5:28, 29, UBS.

24. Ta eñjake n̦e am̦ kõn ad naaj mour ilo Pedetaij ijin ioon lal̦?

²⁴ Ro rej kããlõt ñan katak kõn Rũkõm̦anm̦an eo ad El̦ap, Jeova Anij, im karejar ñane renaaj jeraam̦m̦an ñan indeeo. Renaaj mour ilo Pedetaij ijin ioon lal̦ me Jijej ear kõnono kake ñan em̦m̦aan eo ear mej iturin. Jijej ear ba, “Kwõnaaj pãd ippa ilo pedetaij.” (Luk 23:43) Jej aikuj kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kõn Jijej. Etke? Kõnke el̦aññe en kar jab e, jeban kar maroñ bõk jeraam̦m̦an kein.