1-3. (1) Ta wãween eo epen Stipen ear iioone, ak ewi wãween an kar em̦m̦akũt ñan wãween in? (2) Kajjitõk ta ko jenaaj etali?

 STIPEN ej jutak im̦aan im̦õn ekajet eo. Ilo juon ruum̦ me emaroñ kar pãd iturin tampel̦ eo ilo Jerusalem, ewõr 71 em̦m̦aan ro rej jijet ilo juon wãween edoulul. Im̦õn Ekajet in ej Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro, im ilo tõre in rej ekajete Stipen. El̦ap kajoor im maroñ ko ippãn ri-ekajet rein, im enañin aolepeer ejjel̦o̦k aer kautiej ñan ri-kal̦oor in an Jesus. Ilo m̦ool, em̦m̦aan eo me ear ko̦kweilo̦ktok ri-ekajet ro ñan aer kõm̦m̦ane iien ekajet in ej Bũrij eo El̦ap etan Keiapas. L̦ein ear bar pãd ke ro ilo Im̦õn Ekajet eo rar liaakel̦o̦k Jesus Christ ñan mej jejjo allõñ ko remootl̦o̦k. Stipen ear ke mijak im lõl̦ño̦ñ?

² Ilo tõre in, ewõr juon men elukkuun kabwilõñlõñ ear wal̦o̦k ilo mejãn Stipen. Ri-ekajet ro rel̦ak reilo̦k ñane, rej loe bwe mejãn “ej ãinwõt mejãn enjel̦.” (Jrb. 6:15) Enjel̦ ro rej bũkto-bũktak ennaan ko an Jeova Anij. Kõn men in, ewõr unin aer jab mijak im unin aer ineem̦m̦an im aenõm̦m̦an wõt. Innem eñin ejja men eo wõt ej wal̦o̦k ñan Stipen—meñe ri-ekajet ro rej lukkuun kõjdate ak rej bar kile men in. Ewi wãween an Stipen maroñ lukkuun ineem̦m̦an wõt?

³ Elõñ men ko Kũrjin ro rainin remaroñ katak jãn uwaakin kajjitõk in. Jej aikuj bareinwõt jel̦ã etke Stipen ear pãd ilo wãween in elukkuun pen. Ewi wãween an kar jojomare tõmak eo an kar m̦okta? Im ilo wãween et ko jemaroñ l̦oore joñak eo an?

4, 5. (1) Etke Stipen ear kanoojin aorõk ñan eklejia eo? (2) Ilo wãween et ko Stipen ear “obrak kõn jouj eo an Anij im kõn kajoor”?

⁴ Em̦õj ad kar katak bwe Stipen ear juon eo ekanooj in aorõk ñan eklejia eo ekããl me ej kab jutak. Ilo katak eo l̦o̦k, jaar lo bwe Stipen ear juon iaan em̦m̦aan ro jimjuon me ettã bũrueer im rar m̦õn̦õn̦õ in bõk  juon jerbal ejejuwaan jãn rijjilõk ro. Ñe jej kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men ko Anij ear kõmaroñ Stipen ñan an kõm̦m̦ani, el̦ap ad bwilõñ kõn an kar kwal̦o̦k wõt ettã bõro. Ñan waanjoñak, ilo Jerbal 6:8, Jeova ear kõmaroñe bwe en kõm̦m̦ani “menin kabwilõñlõñ ko rel̦l̦ap im kõkal̦l̦e ko,” ãinwõt an kar rijjilõk ro jet kõm̦m̦ane. Bareinwõt, Baibõl̦ ej ba bwe ear “obrak kõn jouj eo an Anij im kõn kajoor.” Ta mel̦el̦ein men in?

⁵ Naanin Grik eo me rar ukote ñan naan kein “jouj eo an Anij” emaroñ bar ukok ñan naan eo “jouj.” Men in ej kaalikkar bwe Stipen ear juon eo ejouj im el̦ap an em̦m̦an ñan armej, im men in ear kõm̦m̦an bwe en pidodo an armej ro kepaake. Ear pidodo an armej ro tõmak katak ko ear kwal̦o̦ki kõn wõt an kar em̦m̦an an katakin, im ear kõnono jãn bũruon. Ear bareinwõt pidodo an armej loe tokjãn ko rem̦m̦an itok wõt jãn katak ko rem̦ool ear kwal̦o̦ki. Ear obrak kõn kajoor kõnke ear kõttãik e make im kõtl̦o̦k bwe jetõb kwõjarjar eo an Jeova en tõl e. Ijello̦kun an oktak im utiej bũruon kõn men ko ear maroñ kõm̦m̦ani, Stipen ear lel̦o̦k aolep nõbar ñan Jeova im kwal̦o̦k bwe ear kea kõn armej ro ear kõnono ñan er. Eñin unin ri-jum̦ae ro rekar mijak Stipen im watõke ãinwõt juon eo emaroñ ko̦kkure kabuñ eo aer!

6-8. (1) Ta men ko ruo ri-jum̦ae ro an Stipen rar n̦aruon kake, im etke? (2) Etke joñak eo an Stipen emaroñ jipañ Kũrjin ro rainin?

⁶ Ewõr jet em̦m̦aan ro rar kajjioñ in akwããl ippãn Stipen, bõtab “rar jab maroñ jum̦aiki Stipen kõnke ear kõnono ilo mãlõtlõt im kõn an jetõb kwõjarjar kar jipañe.” a Kõnke rar jab lo tõprak, rar “kareel jet em̦m̦aan ilo ittino” bwe ren maroñ n̦aruon ri-kal̦oor in an Christ me ejjel̦o̦k ruõn. Bareinwõt “rar kairuj armej ro,” ri-tõl ro, im skraib ro, bwe ren jibwe im bõkl̦o̦ke ñan Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro. (Jrb. 6:9-12) Ri-jum̦ae ro rar n̦aruon Stipen kõn ruo men: Rar ba bwe ear kõnono n̦ae Anij im bareinwõt n̦ae Moses. Ilo wãween et ko ear kõnono n̦ae Anij im Moses?

⁷ Ri-jum̦ae rein rar ba bwe Stipen ear kõnono n̦ae Anij ikijjeen an kar kõnanaik “tampel̦ eo an Anij” ilo Jerusalem. (Jrb. 6:13) Rar bar riab n̦ae e im ba bwe ear kõnanaik Moses ikijjeen an kar kõnono n̦ae Kien eo im ukoti m̦anit ko me Moses ear katakin armej ro kaki. Men in ear juon men ekanooj nana ippãn ri-Ju ro ilo tõre eo kõnke etarjen joñan aer kar kaorõk tampel̦ eo, Kien Moses, im m̦anit ko jet me rar kobaikl̦o̦k ñan Kien eo. Kõn men in, ri-jum̦ae ro rar ba bwe Stipen ej juon em̦m̦aan ekauwõtata im ej tõllo̦kũn bwe en mej!

 ⁸ Ilo raan kein, ekabũrom̦õjm̦õj bwe ekkã an armej ro ilo kabuñ ko bar kõjerbali ejja wãween kein wõt ñan aer maroñ kõm̦m̦an apañ im jorrããn ñan ri-karejar ro an Anij. Tok ñan rainin, jet iien ri-jum̦ae ro jãn kabuñ ko rej kõm̦akũt ri-tõl ro an kien bwe ren kaeñtaan im matõrtõre Ri-Kõnnaan ro an Jeova. Ewi wãween ad aikuj em̦m̦akũt ñe jej jelm̦ae naanin riab ko jãn ro rej jum̦ae kõj? Eokwe jemaroñ katak elõñ men ko jãn Stipen.

9, 10. Ta eo jet armej rej ba kõn naan ko an Stipen ñan Im̦õn Ekajet eo, im ta eo jej aikuj in keememej wõt?

⁹ Ãinwõt kar kwal̦o̦k kake ilo jinoin katak in, ke Stipen ear roñ aer n̦aruon, turin mejãn ear lukkuun ineem̦m̦an wõt ãinwõt mejãn enjel̦ ran̦. Innem Keiapas ear oktakl̦o̦k ñane im ba: “M̦ool ke men kein rej ba?” (Jrb. 7:1) Ãlikin an ba naan kein, kiiõ Stipen ebaj kõnono, im ear jino kõnono ilo juon wãween elukkuun peran!

¹⁰ Jet armej rej kõnanaik naan ko an Stipen im ba bwe meñe ear lukkuun aetok an kõnono, ak naan ko an rar jab kam̦ool bwe ejjel̦o̦k ruõn. Bõtab ilo m̦ool, Stipen ear likũt juon joñak ekanooj in em̦m̦an ñan kõj kõn kilen “jojomare” ennaan eo em̦m̦an. (1 Pit. 3:15) Keememej wõt bwe rar n̦aruon Stipen im ba bwe ear kõnanaik Anij ikijjeen an kar kõnono n̦ae tampel̦ eo, im bwe ear kõnanaik Moses ilo an kar kõnono n̦ae Kien eo. Ak ilo uwaak eo an Stipen ñan ri-ekajet ro, ear lukkuun kaalikkar jet boin ko raorõk ilo an kar kõnono kõn jilu tõre ko ilo bwebwenato in Israel eo etto. Jen kiiõ etale tõre kein jilu.

11, 12. (1) Etke Stipen ear kõjerbale joñak eo an Ebream? (2) Etke Stipen ear kobaikl̦o̦k bwebwenato eo an Josep ilo naan ko an?

¹¹ Tõre ko an ro jim̦m̦aan ri-Israel ro. (Jrb. 7:1-16) Stipen ear jino naan ko an ikijjeen an kar kõnono kõn Ebream kõnke ear jel̦ã bwe aolep ri-Ju ro rar kautieje kõn tõmak eo an. Ear kaalikkar bwe Jeova, ‘Anij eo eaiboojoj,’ ear wal̦o̦kl̦o̦k ñan Ebream ilo Mesopotemia. (Jrb. 7:2) Ilo m̦ool, Ebream ear juon ruwamãejet ilo Ãneen Kallim̦ur eo. Ilo tõre eo, ekar ejjel̦o̦k juon tampel̦ im ejjañin kar wal̦o̦k Kien Moses. Kõn men in, ejjel̦o̦k juon emaroñ ba bwe armej rej aikuji juon tampel̦ ak jet kakien ko bwe ren maroñ tiljek ñan Anij.

¹² Ro ilo Im̦õn Ekajet eo rar bar lukkuun kautiej Josep, eo me ej juon iaan ro ineen Ebream. Bõtab Stipen ear kakeememej er bwe l̦õm̦aro jein Josep make, me rej jemãn bwij ko bwijjin Israel, rar matõrtõre em̦m̦aan in ewãnõk im rar wiakake bwe en juon ri-kõm̦akoko. Ijoke, Anij ear kõjerbal Josep ñan lo̦mo̦o̦ren Israel jãn juon ñũta. Ejjel̦o̦k pere bwe Stipen ear kile bwe bwebwenatoun Jesus ear ãinl̦o̦kwõt bwebwenatoun  Josep ilo elõñ wãween ko. Bõtab ear jab kwal̦o̦k kõn men in kõnke ear kõn̦aan bwe armej ro ren roñjake wõt e.

13. Ewi wãween an naan ko an Stipen kõn Moses kam̦ool bwe ri-jum̦ae ro an rebõd, im ta men eo Stipen ear lukkuun kaalikkare?

¹³ Tõre ko an Moses. (Jrb. 7:17-43) Ear bar l̦ap an Stipen kõnono kõn Moses, im men in ear juon menin mãlõtlõt kõnke ear lõñ Saddusi ro ilo Im̦õn Ekajet eo, ro me rar kõjekdo̦o̦n aolep bok ko ilo Baibõl̦ ijello̦kun wõt bok ko Moses ear jei. Bareinwõt, keememej bwe rar n̦aruon Stipen im ba bwe ear kõnono n̦ae Moses. Bõtab ilo juon wãween ealikkar, Stipen ear kam̦ool ñan ri-jum̦ae ro an bwe rebõd kõnke ear kwal̦o̦k bwe ear lukkuun l̦ap an kautiej Moses im Kien eo. (Jrb. 7:38) Ear ba bwe armej ro me Moses ear kate e ñan lo̦mo̦o̦ren er, rein bareinwõt rar kõjekdo̦o̦ne. Rar kõjekdo̦o̦ne ke ear 40 an iiõ. Innem elõñl̦o̦k jãn 40 iiõ ko tokãlik, elõñ alen an kar armej rein jum̦aik e. b Jidik kõn jidik Stipen ear lukkuun kaalikkar juon men kõn ta eo armej ro an Anij rar kõm̦m̦ane: Eñin bwe elõñ alen aer kar kõjekdo̦o̦n ro me Jeova ear jitõñ er bwe ren tõl.

14. Stipen ear kõjerbal waanjoñak eo an Moses ñan kam̦ool ta men eo eaorõk?

¹⁴ Stipen ear kakeememej ri-roñjake ro an bwe Moses ear kanaan l̦o̦k im̦aan bwe Anij enaaj kajutak juon ri-kanaan ãinwõt Moses jãn aelõñin Israel. Naaj wõn ri-kanaan in, im naaj ewi wãween an armej ro watõke im kõm̦m̦an ñane? Eokwe, Stipen ear jab kijerin uwaake kajjitõk kein m̦ae jem̦l̦o̦kin an kõnono. Ear bar kwal̦o̦k kõn juon boin eaorõk: Eñin bwe Moses ear katak bwe jabdewõt jikin ak bwidej ilal̦ emaroñ kwõjarjar, ãinwõt bwidej eo me  wõjke eo ear urur ear pãd ioon, ijo Jeova ear kõnono ñane ie. Kõn men in, Jeova ekõn̦aan ke bwe jen kabuñ ñane jãn juon wõt jikin ak juon wõt im̦õn kabuñ, ãinwõt ilo tampel̦ eo ilo Jerusalem? Eokwe, jen lale.

15, 16. (1) Etke Stipen ear kõnono kõn im̦õn kõppãd eo? (2) Ewi wãween an kar Stipen kõjerbal tampel̦ eo Solomon ear kalõke ilo wãween an kõmel̦el̦e?

¹⁵ Tõre ko an im̦õn kõppãd eo im tampel̦ eo. (Jrb. 7:44-50) Stipen ear kakeememej ri-ekajet ro bwe m̦okta jãn an kar wõr tampel̦ ilo Jerusalem, Anij ear jiroñ Moses bwe en kõm̦m̦ane im̦õn kõppãd eo—juon em̦ nuknuk rar kõjerbale ñan aer kabuñ im rar maroñ kõm̦akũti jãn jikin ñan jikin. Alikkar bwe ejjel̦o̦k juon ilo im̦õn ekajet eo ear maroñ ba bwe edikl̦o̦k an aorõk im̦õn kõppãd eo jãn tampel̦ eo kõnke Moses make ear bar kabuñ ñan Jeova ilo im̦õn kõppãd eo.

¹⁶ Tokãlik, ke Solomon ear kalõk tampel̦ eo ilo Jerusalem, kar kõm̦akũt e bwe en ba juon men elukkuun aorõk ilo jar eo an. Stipen ear kwal̦o̦k men in ke ear ba, “Eo Eutiejtata ejjab jokwe ilo m̦õko kõm̦m̦anin pein armej.” (Jrb. 7:48; 2 Kro. 6:18) Jeova emaroñ kõjerbal juon tampel̦ ñan kowõnm̦aanl̦o̦k karõk ko an, bõtab emaroñ bar katõprak karõk ko an el̦aññe ejjel̦o̦k tampel̦. Innem ri-karejar ro an rejjab aikuj l̦õmn̦ak bwe wãween eo wõt ejim̦we ñan aer kabuñ ñan E ej ilo aer kõjerbal juon im̦õn kabuñ me kõm̦m̦anin armej, ãinwõt tampel̦ eo. Stipen ear kõjem̦l̦o̦k boin in ilo juon wãween eperan im ekajoor ilo an kar kõnono jãn bokin Aiseia ke ear ba: “Lañ ej aõ tũroon, im lal̦ ej eran neõ. Kain em̦ rot kom̦ naaj kalõke ñan ña? Jeova ej ba. Ak ewi jikin kakkije in aõ? Ña eo iar kõm̦m̦ani aolep men kein kõn peiũ, ejjab ke?”—Jrb. 7:49, 50; Ais. 66:1, 2.

17. Ewi wãween an kar naan ko an Stipen (1) lukkuun kaalikkar bwe ear bõd l̦õmn̦ak ko an ri-jum̦ae ro an im (2) kaalikkar bwe ejjel̦o̦k men en̦ enana ear kõm̦m̦ane?

¹⁷ Ñe jenãj l̦õmn̦ak kõn aolep men ko Stipen ear ba, jej loe bwe ear lukkuun kaalikkar an bõd l̦õmn̦ak ko an ri-jum̦ae ro an. Ear kwal̦o̦k bwe Jeova ejel̦ã ukoktak im emaroñ katõprak karõk ko an im ankilaan ilo wãween ko reoktak jãn doon. Ejjel̦o̦k juon men ak juon wãween emaroñ kabõjrak Jeova jãn an katõprak ankilaan, meñe m̦anit im imminene ko an armej. Ri-roñjake ro an Stipen rar lukkuun yokwe tampel̦ eo ilo Jerusalem im bareinwõt m̦anit im imminene ko jet me armej rar kobaikl̦o̦k ñan Kien Moses. Bõtab rar jab mel̦el̦e unleplepin an kar Jeova lel̦o̦k Kien eo ñan er im unin an kar kalõk tampel̦ eo! Ej ãinwõt ñe Stipen ear kwal̦o̦k kajjitõk in elukkuun eaorõk ñan er: Ewõr ke juon wãween em̦m̦anl̦o̦k ñan kwal̦o̦k kautiej ñan Kien eo im tampel̦ eo jãn ad pokake Jeova? Naan ko an Stipen rar kam̦ool bwe ejjel̦o̦k men en̦ enana ear kõm̦m̦ane, kõnke ear pokake Jeova joñan wõt an maroñ.

18. Ilo wãween et ko jej aikuj kajjioñ l̦oore Stipen?

¹⁸ Ta eo jemaroñ katak jãn naan kein an Stipen? Eokwe, ealikkar bwe  Stipen ear lukkuun jel̦ã kõn Jeje ko. Ãindeinl̦o̦k wõt, kõj bareinwõt jej aikuj ekkeini ad katak Naanin Anij el̦aññe jekõn̦aan bwe en ‘jim̦we ad katakin kõn naan eo em̦ool.’ (2 Tim. 2:15) Jemaroñ bareinwõt katak jãn Stipen kõn wãween ad maroñ kõnono ilo jouj im kautiej. Meñe ri-roñjake ro an Stipen rar kwal̦o̦k aer lukkuun kõjdate, ak ear lukkuun kate e joñan wõt an maroñ ñan kõnono wõt kõn men ko em̦m̦aan rein rar kaorõki. Ear bareinwõt kwal̦o̦k kautiej ñan er ikijjeen an kar ãñinñin em̦m̦aan ro rerũtto im ba “jema.” (Jrb. 7:2) Kõj bareinwõt jej aikuj ‘ineem̦m̦an im . . . lukkuun kwal̦o̦k kautiej’ ñe jej kõnono kõn m̦ool eo ilo Naanin Anij.​—1 Pit. 3:15.

19. Ewi wãween an kar Stipen kwal̦o̦k peran ke ear kwal̦o̦k ennaan in ekajet eo an Jeova ñan ro ilo Im̦õn Ekajet eo?

¹⁹ Bõtab, jejjab kõtl̦o̦k bwe ad mijak in kal̦õkatip ro jet en bõbraik kõj jãn ad kwal̦o̦k kõn m̦ool eo ilo Naanin Anij. Im jejjab bar ukote ennaan in kaje ko an Jeova bwe jen kam̦õn̦õn̦õik ro jet. Stipen ej juon joñak ekanooj in em̦m̦an ñan kõj. Ear lukkuun kile bwe aolep kein kam̦ool ko ear kwal̦o̦ki ñan ro ilo Im̦õn Ekajet eo rar jab jelõt ri-ekajet ro eutiej im pen bũrueer bwe ren oktak. Innem, kõn an kar jetõb kwõjarjar kõm̦akũti, Stipen ear kõjem̦l̦o̦k naan ko an ilo an kar peran im kwal̦o̦k bwe rar lukkuun ãinwõt ro jim̦m̦aer, ro me rar kõjekdo̦o̦n Josep, Moses, im aolep ri-kanaan ro. (Jrb. 7:51-53) Ilo m̦ool, ri-ekajet rein ilo Im̦õn Ekajet eo rar m̦an Messaia eo ñan mej, eo me Moses im aolep ri-kanaan ro rar kanaan bwe enaaj kar itok. Innem ear alikkar bwe em̦m̦aan rein rar lukkuun rupe Kien Moses ilo wãween eo enanatata!

20, 21. Ewi wãween an kar ro ilo Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro em̦m̦akũt ñan naan ko an Stipen, im ewi wãween an kar Jeova kõkajoor e?

²⁰ Ri-ekajet ro rar jel̦ã bwe men ko Stipen ear ba rem̦ool. Kõnke ejjel̦o̦k aer maroñ ñan kariab naan ko an Stipen, rar lukkuun illu. Kõn aer kar jab maroñ dãpij aer illu, rar jino kij dekein ñier ke rar reilo̦k ñan Stipen. Em̦m̦aan in etiljek emaroñ kar kile bwe kiiõ rej tõn liaakel̦o̦ke ãinwõt aer kar liaakel̦o̦k Irooj eo an, Jesus.

²¹ Stipen ear aikuj peran bwe en maroñ kijenmej ium̦win men eo ej pojãn wal̦o̦k, im ejjel̦o̦k pere bwe pijen eo me Jeova ear lel̦o̦k ñane ilo iien eo ear lukkuun kaperan e. Stipen ear lo aiboojoj eo an Anij, im ear lo an Jesus jutak ituanbwijmaroñin Jeova! Ke Stipen ear kõmel̦el̦eik pijen eo, ri-ekajet ro rar pinej lo̦jilñier. Etke rar kõm̦m̦ane men in? Eokwe m̦oktal̦o̦k jãn iien in, Jesus ear ba ñan ejja im̦õn ekajet in wõt bwe ej Messaia eo im bwe ejjabto enaaj pãd ituanbwijmaroñin Jemãn. (Mark 14:62) Pijen in an Stipen ear kam̦ool bwe em̦ool men eo Jesus ear ba. Ilo m̦ool, em̦õj an kar Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro ketake im m̦an  Messaia eo ñan mej! Innem ilo juon wõt iien, aolep ri-ekajet ro rar m̦õkaj im kõm̦m̦an bwe ren jino kade Stipen ñan mej. c

22, 23. Ilo wãween et ko mej eo an Stipen ear ãinl̦o̦kwõt mej eo an Irooj eo an, im ewi wãween an Kũrjin ro rainin maroñ kwal̦o̦k aer lõke Jeova ãinwõt kar Stipen?

²² Ãinwõt kar Irooj eo an, Stipen ear aenõm̦m̦an ke ear tõn mej. Ear lukkuun lõke Jeova im ear bar jol̦o̦k bõd eo an ro rar m̦ane. Ear ba, “Irooj Jesus, ij lewaj mour e aõ ñan kwe.” Bõlen unin an kar ba men in ej kõnke ear maroñ loe wõt an Nejin armej pãd iturin Jeova ilo pijen eo an. Ejjel̦o̦k pere bwe Stipen ear jel̦ã kõn naan kein an Jesus me el̦ap aer kõketak: “Ña jerkakpeje eo im mour eo.” (Jon 11:25) Ãliktata, Stipen ear kajju jar ñan Anij kõn juon ainikien el̦ap im ba: “Jeova, jab n̦arueer kõn jerawiwi in.” Ãlikin an ba naan kein, Stipen ear kiil l̦o̦k mejãn im mej.​—Jrb. 7:59, 60.

²³ Stipen ej ri-kal̦oor eo jinointata an Christ me ear mej kõn tõmak eo an ak ilo kajin Pãlle rej ba “martyr.” (Lale bo̦o̦k eo etan “ Stipen Ear Juon ‘Martyr’—Ilo Wãween Et?”) Ak ekabũrom̦õjm̦õj bwe ejjab e eo ãliktata ear iioon wãween in. Ium̦win elõñ iiõ ko m̦aantak ñan raan kein ad, elõñ ri-tõlin kabuñ ko, ri-kien ro, im ri-jum̦ae ro jet rellãj em̦õj aer m̦an elõñ iaan ri-karejar ro retiljek an Jeova. Ak meñe ãindein, jemaroñ lukkuun lõke wõt Jeova ãinwõt kar Stipen. Kiiõ Jesus ej tõl ãinwõt juon Kiiñ, im em̦õj an Jeova lel̦o̦k el̦ap maroñ im kajoor ñane. Ejjel̦o̦k juon men enaaj kabõjrake jãn an nãj kõjerkakpejeik ri-kal̦oor ro an retiljek.​—Jon 5:28, 29.

24. Ewi wãween an kar Saul bõk kun̦aan ilo mej eo an Stipen, im ewi wãween an kar wõr tokjãn mej eo an em̦m̦aan in etiljek jãn tõre eo m̦aantak?

²⁴ Juon likao etan Saul ear pãd ijo ke rar m̦an Stipen. Ear errã ilo aer kar m̦an Stipen ñan mej, im e eo ear lali kopã ko an armej ro rar kade. Ejjabto tokãlik ãlikin mej eo an Stipen, Saul ear jino an lukkuun kaeñtaan ri-kal̦oor ro an Jesus. Bõtab mej eo an Stipen enaaj kar lukkuun l̦ap tokjãn jãn tõre eo m̦aantak. Joñak eo an ear kõkajoor Kũrjin ro jet ñan dãpij wõt aer tiljek ñan Jeova ñan mej. Ejjab men in wõt ak likao eo etan Saul—eo me jejjo iiõ ko tokãlik kar n̦aetan Paul—ear reilikl̦o̦k im lukkuun ajl̦o̦k kõn ijo kun̦aan ilo mej eo an Stipen. (Jrb. 22:20) E eo ear juon iaan ro rar bõk kun̦aaer ilo mej eo an Stipen, bõtab tokãlik enãj kar oktak im kile men eo ear kõm̦m̦ane im ba: “Ikõn kar juon eo ear kõnono n̦ae Anij im kaeñtaan armej ro an im juon eo ejãjjãj.” (1 Tim. 1:13) Elukkuun alikkar bwe Paul ear jab mel̦o̦kl̦o̦k Stipen im naan ko an rekajoor me ear kwal̦o̦k ñan im̦õn ekajet eo. Ilo m̦ool, jet iaan men ko Paul ear ba im jei rar itok jãn naan ko an Stipen. (Jrb. 7:48; 17:24; Hib. 9:24) Innem tokãlik, Paul ear katak ñan l̦oore joñak eo an Stipen kõn tõmak im peran, eo me ear “obrak kõn jouj eo an Anij im kõn kajoor.” Kiiõ kajjitõk eo in, jenaaj ke bar l̦oore joñak eo an Stipen?