KAJJOJO iiõ, elõñl̦o̦k jãn 6 milien armej ro rej etal ñan juon bukun wõjke in cedar ilo juon jikin etan Shima Peninsula ilo Jepaan. Rej jibadekl̦o̦k ijin bwe ren pãd ilo juon jikin rej watõk bwe eokkwõjarjar (Grand Shrine of Ise) me kabuñ eo an RiJepaan etan Shinto rej kabuñ ñan anij eo aer etan Amaterasu Omikami. Elõñl̦o̦k jãn 2,000 iiõ in aer kabuñ ijin ñan anij in aer me rej ba anij in al̦. Ro rej itok ñan ijin im kabuñ rej m̦okta kwal̦ peier im lo̦ñier. Innem rej jutak ilo jikin kabuñ eo im kõm̦m̦ani m̦antin kabuñ ko aer ilo aer buñpedo, kabbokbok, im jar ñan anij eo aer. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ro rej kabuñ in Shinto remaroñ bar tõmak katak ko an kabuñ ko jet im l̦oor m̦anit im imminene ko aer. Bareinwõt, jet ilo kabuñ in Buddha, im jet ilo kabuñ ko me rej ba er Kũrjin, kab ro jet, rej l̦õmn̦ak bwe ejjab bõd ñe rej bar kõm̦m̦ani m̦antin kabuñ ko an kabuñ in Shinto ilo jikin in eokkwõjarjar.

Elõñ iaan kabuñ ko rel̦l̦ap ilo lal̦ in ewõr aer jikin ko rekkwõjarjar ãinwõt tampel̦ ko, im elõñ milien armej ro rej etal ñan jikin kein. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ilo aelõñ ko me elõñ kabuñ ko rej ba er Kũrjin, elõñ m̦õn jar ko im jikin ko rekkwõjarjar em̦õj aer aji ñan Jijej, Meri, im saint ro. Ro jet rar kajutak jikin ko rekkwõjarjar ilo jikin ko me Baibõl̦ ej kwal̦o̦k bwe elõñ men ko rel̦l̦ap rar wal̦o̦k ie, ilo jikin ko me rej ba bwe ear wal̦o̦k “menin kabwilõñlõñ” ko ie ilo raan kein, im ilo jikin ko me rej kakon̦i menin etto ko me armej rej kabuñ ñani. Elõñ armej rej etal ñan jikin kein kõnke rej tõmak bwe jar ko aer renaaj uwaak ilo jikin kein rekkwõjarjar. Ro jet rej etal ñan jikin kein rekkwõjarjar meñe relukkuun ettol̦o̦k ñan kaalikkar joñan tõmak eo aer.

M̦ool ke bwe ñe jej jar ilo jikin kein rekkwõjarjar enaaj uwaak jar ko ad? Anij ebuñbũruon ke ñe armej ro rej kaalikkar aer tõmak ilo aer etal ñan jikin kein meñe relukkuun ettol̦o̦k? Kajjitõk eo el̦apl̦o̦k in ej, Kũrjin ro rej aikuj ke kabuñ ilo jikin kein rekkwõjarjar? Uwaak ko ñan kajjitõk kein renaaj jipañ kõj bwe jen jel̦ã wãween ad aikuj watõk jikin ko armej ro rej ba rekkwõjarjar me rej etal im kabuñ ie. Renaaj bareinwõt jipañ kõj ñan mel̦el̦e wãween eo ejim̦we ñan kabuñ ñan Anij me ej buñbũruon kake.

Ke Jijej ear kõnnaan ippãn juon kõrã in Sameria, ear kaalikkar l̦õmn̦ak eo an Anij kõn kabuñ ilo jikin ko armej rej ba bwe rekkwõjarjar. Jijej ear etal ilujen Sameria im ear bõjrak ilo juon aebõj lal̦ ilo juon bukwõn etan Saikar. Ear jino bwebwenato ippãn juon  kõrã me ear itok bwe en itõk dãn jãn aebõj lal̦ eo. Ilo aerro kõnnaan, kõrã eo ear kwal̦o̦k oktak eo el̦ap ikõtaan RiJu ro im RiSameria ro. Ear ba: “Ro jemem rar kabuñ ioon tol̦ in; im kom̦ ba, Ilo Jerusalem ijo armej ren kabuñ ie.”​—Jon 4:5-9, 20.

Tol̦ eo me kõrã in ej kõnnaan kake ej Tol̦ Gerizim, eo im ej pãd enañin 30 m̦ail̦ ituiõñin Jerusalem. Ilo ijin, ear wõr an kar RiSameria ro tampel̦ me rekõn kõm̦m̦ani kwõjkwõj ko aer ie ãinwõt Kwõjkwõj in Kijoone eo. Bõtab, ijello̦kun an kar Jijej kõnnaan wõt kõn oktak in ikõtaan RiJu ro im RiSameria ro, ear ba ñan kõrã eo: “Kõrã en̦, kwõn tõmak eõ. Iien eo ej itok wõt ñe armej rejãmin kabuñ ñan Jemãd ioon tol̦ in kab ilo Jerusalem.” (Jon 4:21, UBS) Kõrã in emaroñ kar bwilõñ kõn naan kein an Jijej, el̦aptata ke Jijej ear juon RiJu! Etke enaaj kar bõjrak an armej ro kabuñ ilo tampel̦ eo ilo Jerusalem?

Jijej ear wõnm̦aanl̦o̦k im ba: “Iien eo ej itok wõt, aet im emoottok, ñe ro em̦ool aer kabuñ renaaj kabuñ ñan Jema ilo jetõb im ilo m̦ool. Jema ekõn̦aan bwe ro ãierwõt ren kabuñ ñane.” (Jon 4:23, UBS) Ium̦win elõñ bukwi iiõ, RiJu ro rar watõk tampel̦ eo ilo Jerusalem bwe ej jikin aer kabuñ. Meñe elukkuun ettol̦o̦k jãn ijoko jikier, ak rekõn itok ñan ijin 3 alen ilo kajjojo iiõ bwe ren katok ñan Anij eo aer, Jeova. (Exodus 23:14-17) Bõtab, Jijej ear ba bwe men in enaaj kar oktak im bwe “ro em̦ool aer kabuñ” renaaj kabuñ “ilo jetõb im ilo m̦ool.”

Tampel̦ eo an RiJu ro ear juon tampel̦ rar kalõke im ej pãd ilo juon jikin me armej ro rar aikuj etal ñane. Bõtab jetõb im m̦ool rej jet men ko jejjab maroñ loi, im rejjab pãd ilo juon jikin me armej ro rej aikuj etal ñane. Kõn men in, ke Jijej ear ba bwe ro em̦ool aer kabuñ renaaj kabuñ ilo jetõb im ilo m̦ool, ear kaalikkar bwe Kũrjin ro rem̦ool reban aikuj etal ñan juon jikin ak juon tampel̦ ñan aer kabuñ, jekdo̦o̦n ñe ilo Tol̦ Gerizim ak ilo tampel̦ eo ilo Jerusalem, ak jabdewõt jikin me armej rej watõk bwe rekkwõjarjar.

Ke Jijej ear kõnnaan ippãn kõrã in Sameria eo, ear ba bwe “iien eo” me oktak in enaaj wal̦o̦k ej “itok.” Ñããt iien in? Iien in ear jejjet kũtien ke Jijej ear mej im kõjem̦l̦o̦k Kien Moses, eo im RiJu ro rar l̦oore ilo aer kabuñ. (Rom 10:4, UBS) Bõtab, Jijej ear bar ba: “Iien eo . . . emoottok.” Etke ear ba men in? Kõnke e Messaia eo, im em̦õj an jino ain rũkal̦oor ro an me renaaj kar pokake naanin jiroñ eo an me ej ba: “Anij ej Jetõb, im ro rej kabuñ ñane, ren kabuñ ilo jetõb im ilo m̦ool.” (Jon 4:24, UBS) Innem, ta mel̦el̦ein ñan kabuñ ilo jetõb im ilo m̦ool?

Ke Jijej ear kõnnaan kõn an armej ro kabuñ ilo jetõb, mel̦el̦e eo an ej bwe kajoor eo an Anij enaaj tõl armej rein. Elõñ men ko kajoor eo an Anij enaaj tõl er kaki, bõtab juon iaan men kein ej jipañ er kaki ej bwe ren mel̦el̦e kõn kobban Baibõl̦. (1 Korint 2:9-12, UBS) Im ke Jijej ear kõnnaan kõn aer kabuñ ilo m̦ool,  ear jitõñl̦o̦k ñan jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo em̦ool rej bõke jãn aer etale katak ko jãn Baibõl̦ eo. Kõn men in, ejjab aorõk ñan ad etal ñan juon jikin ejejuwaan ñan kabuñ. Men eo eaorõk ej bwe wãween ad kabuñ en kabuñbũruon Anij ñe jej l̦oore ta ko jej katak jãn Baibõl̦ im kõtl̦o̦k bwe kajoor eo an en tõl kõj.

Innem ej aikuj ta l̦õmn̦ak eo an Kũrjin ro kõn an armej ro jibadekl̦o̦k jikin ko rekkwõjarjar bwe ren kabuñ ie? Ñe jej l̦õmn̦ak kõn naanin jiroñ eo an Jijej kõn an ro em̦ool aer kabuñ aikuj kabuñ ñan Anij ilo jetõb im ilo m̦ool, elukkuun alikkar bwe ejjab aorõk ippãn Jemãd ilañ ñe jej etal im kabuñ ilo tampel̦ ko ak jikin ko armej rej ba bwe rekkwõjarjar. Bareinwõt, Baibõl̦ ej kwal̦o̦k ta l̦õmn̦ak eo an Anij ñe jej kõjerbal ekjab ko ñan kabuñ. Ej ba: “Kom̦win jab kabuñ ñan ekjab” im “kom̦win kõjparok kom̦ jãn ekjab ko.” (1 Korint 10:14, UBS; 1 Jon 5:21) Ealikkar bwe Kũrjin ro rem̦ool rejjab kabuñ ilo jabdewõt jikin ko me armej ro rej ba bwe rekkwõjarjar ak jabdewõt jikin me rej kabuñ ñan ekjab ie.

Bõtab, ejjab mel̦el̦ein bwe Naanin Anij ej kamo ad etal ñan juon jikin jej l̦õmn̦ak bwe em̦m̦an ñan ad jar, katak, ak kõl̦mãnl̦o̦kjen̦. Ejjab nana ñe jej kweilo̦k ilo juon jikin eo me erreo im em̦m̦an ñan ad etale im bwebwenato kõn katak ko ilo Baibõl̦. Bareinwõt, ejjab bõd ñan kõm̦m̦an jebwe in lõb ko. Jemaroñ kõm̦m̦ane men in ñan kakeememej armej ro rar mej ak kaalikkar bwe el̦ap ad yokwe er. Bõtab, ñe jej watõk jikin kein bwe rej jet jikin ko rekkwõjarjar im jej illik ekjab ak kein kabuñ ie, eokwe men in ej n̦ae men ko Jijej ear ba.

Kõn men in, kwõjjab aikuj etal ñan juon jikin me armej ro rej watõk bwe eokkwõjarjar bwe Anij en maroñ roñjake jar ko am̦. Bareinwõt, jejjab aikuj bõk l̦õmn̦ak eo bwe Anij enaaj buñbũruon ippãd ak kajeraam̦m̦an kõj kõn ad jibadekl̦o̦k jikin ko rettol̦o̦k me armej ro rej watõk bwe rekkwõjarjar. Baibõl̦ ej ba bwe Jeova Anij, eo ej “Irooj in lañ im lal̦, Ejjab jokwe ilowaan tampel̦ pã ko rej kõm̦anm̦an.” Bõtab ejjab mel̦el̦ein men in bwe Anij ettol̦o̦k ñan an uwaake jar ko ad. Jemaroñ jar ñan Anij im emaroñ roñjake jar ko ad jekdo̦o̦n ia eo jej pãd ie kõnke “ejjab ettol̦o̦k jãn kõj otemjej.”​—Jerbal 17:24-27.