• “Ippa ekar ãinwõt ñe elõñ alen an kar l̦eo pãleõ lejãn.”

• “Iar lukkuun jo̦o̦k, iar l̦õmn̦ak bwe l̦eo pãleõ ejjab kõn̦aan ña, im bwe ejjel̦o̦k tokja.”

• “Iar jab maroñ kõnnaan kake ippãn jabdewõt. Iar eñtaan make iaõ.”

• “Iar l̦õmn̦ak bwe Jeova ejjab kea kake ña.”

Naan ko itulõñ rej kwal̦o̦k kõn joñan an kõrã ro bũrom̦õj im eñtaan el̦aññe l̦eo ippãer ej alwõji pijain keelwaan ko. Im ñe ej kõm̦m̦ane men in ilo ittino, bõlen ium̦win elõñ allõñ ak iiõ, kõrã eo emaroñ l̦õmn̦ak bwe ejjab maroñ bar lõke l̦eo. Juon kõrã rippãlele ej ba, “Iar l̦õmn̦ak ippa make: ‘Wõn em̦m̦aan in iturũ? Ewõr ke bar men en̦ ej n̦ooje jãn ña?’”

Kar kõm̦m̦ane katak in ñan kõrã ro me l̦õm̦aro pãleer em̦õj aer po im alwõji pijain keelwaan ko. a Enaaj kõnono kõn naanin kakapilõklõk ko jãn Baibõl̦ me remaroñ kaenõm̦m̦ane, kaalikkar ñane bwe Jeova ej rejetake, im ñan jipañe bwe en bar lo aenõm̦m̦an im epaake wõt Jeova. b

Meñe ejjel̦o̦k am̦ maroñ ioon aolep men ko l̦eo pãleem̦ ej kõm̦m̦ani, ak ewõr men ko kwõmaroñ kõm̦m̦ani bwe en l̦apl̦o̦k am̦ lo aenõm̦m̦an. L̦õmn̦ak kõn jet iaan men ko kwõmaroñ kõm̦m̦ani.

Jab n̦aruom̦ make. Juon kõrã rippãlele emaroñ l̦õmn̦ak bwe ewõr men en̦ ebõd ear kõm̦m̦ane im eñin unin l̦eo ippãn ej alwõje pijain keelwaan ko. Alice c ear l̦õmn̦ak bwe bõlen ewõr an likjab ãinwõt juon kõrã. Ear l̦õmn̦ak, ‘Etke l̦eo ippa ekõn̦aan kalimjek kõrã ro jet im jab ña?’ Jet kõrã rippãlele ro rej n̦aruer make kõn wãween aer eñjake kõn men eo l̦eo pãleer ej kõmmane, im rej l̦õmn̦ak bwe rej kõm̦m̦an bwe apañ eo l̦apl̦o̦k wõt. Danielle ej ba: “lar l̦omn̦ak bwe ij juon kõrã ellulu im ij ko̦kkure mourin m̦are eo aõ kõn aõ illu ippãn l̦eo ippa.”

El̦aññe kwõj bõk eñjake rot kein, Jeova ejjab n̦aruom̦ kõn kõm̦m̦an ko an l̦eo pãleem̦. Jemes 1:14 ej ba: “Kajjojo armej ej iioon mãlejjoñ ko itok wõt jãn an kõn̦aan ko an make kaale im kapoe.” (Rom 14:12;  Pil. 2:12) Ijello̦kun an Jeova n̦aruom̦, keememej bwe ej kaorõk am̦ tiljek wõt ñan E.​—2 Kro. 16:9, UBS.

Im emaroñ bar jipañ ñan mel̦el̦e bwe an juon em̦m̦aan alwõje pijain keelwaan ko ejjab mel̦el̦ein bwe lio pãleen ej likjab ãinwõt juon kõrã. Ri-etale ro kõn men in rej ba bwe pijain keelwaan ko rej kõm̦m̦an bwe juon em̦m̦aan en wõr an kõn̦aan ekajoor in babu ippãn juon, bõtab ejjel̦o̦k juon kõrã emaroñ kajejjete kõn̦aan in an.

En jab l̦e jãn joñan am̦ inepata. Catherine ej ba bwe kõnke ear peddo l̦õmn̦ak kõn an l̦eo pãleen alwõje pijain keelwaan ko, men in ear lukkuun jelõt mour eo an. Frances ej ba: “Ikõn lukkuun inepata ñe ijaje ia eo l̦eo pãleõ ej pãd ie. Ekkã aõ inepata aolepen raan eo.” Kõrã ro jet rej ba bwe relukkuun jook ñe rej pãd ippãn Kũrjin ro jet m̦õttaer me rejel̦ã kõn apañ eo an l̦eo pãleer. Ijoke, ewõr ro jet rej ba bwe ej ãinwõt ñe rej make iaaer kõnke rej l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k en̦ emel̦el̦e kõn wãween eo rej pãd ie.

Ejjel̦o̦k jorrããn ñan bõk eñjake kein. Ijoke, am̦ l̦õmn̦ak wõt kõn men kein enaaj kõm̦m̦an bwe en l̦apl̦o̦k wõt am̦ inepata. Ijello̦kun am̦ ãindein, kate eok ñan l̦õmn̦ak wõt kõn jem̦jerã eo am̦ ippãn Jeova. Am̦ ãindein enaaj jipañ eok bwe kwõn kijenmej wõt.​—Sam 62:2; Eps. 6:10.

Kwõmaroñ bõk jipañ jãn am̦ riit im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn bwebwenato ko ilo Baibõl̦ kõn kõrã ro me rar iioon el̦ap inepata, ak rar bõk kaenõm̦m̦an jãn aer reilo̦k ñan Jeova ilo jar. Ejjab aolep iien Jeova ear jol̦o̦k apañ ko aer, bõtab ear lel̦o̦k ñan er aenõm̦m̦an. Ñan waanjoñak, Hanna ear “kanooj in inepata” kõn apañ eo ear iioone. Bõtab ãlikin an kar “jar ñan [Jeova] im ekanooj aetok an jar,” Hanna ear aenõm̦m̦an, meñe ear jab jel̦ã ta eo enaaj wal̦o̦k ilju im jekl̦aj.​—1 Sa. 1:10, 12, 18, UBS; 2 Kor. 1:3, 4.

Kappok jipañ jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo am̦. Remaroñ “ãinwõt juon jikin ko jãn kõto im jikin tilekek jãn l̦añ ko.” (Ais. 32:2, UBS) Remaroñ bareinwõt kwal̦o̦k wõn iaan kõrã ro jeid im jatid kwõmaroñ bwebwenato ippãn im kwal̦o̦k bũruom̦ ñane.​—JK. 17:17.

Kwõmaroñ ke jipañ l̦eo pãleem̦ ñan anjo̦ ioon imminene eo an ñan alwõje pijain keelwaan ko? Bõlen kwõmaroñ. Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k bwe ñe ej itok ñan kõm̦adm̦õde juon apañ ak bõk anjo̦ ioon juon ri-kõjdat, “ruo rem̦m̦anl̦o̦k jãn juon.” (Ekl. 4:9-12) Ewõr jet etale ko rej kwal̦o̦k bwe ñe rippãlele ro rej jerbal ippãn doon, ekkã an l̦eo maroñ bõk anjo̦  im jol̦o̦k an alwõje pijain keelwaan ko im lio emaroñ bar jino lõke.

Em̦ool bwe l̦eo emaroñ jol̦o̦k an alwõje pijain keelwaan ko el̦aññe ej lukkuun kate im ekõn̦aan bõjrak jãn an kõm̦m̦ane men in. Em̦õj an ke akwel̦ap ñan Jeova ilo jar im kajjitõk bwe en lel̦o̦k kajoor ñane, im ear ke kappok jipañ jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia? (2 Kor. 4:7; Jem. 5:14, 15) Em̦õj an ke l̦õmn̦ak kõn men ko enaaj kõm̦m̦ani bwe en jab bar alwõji pijain keelwaan ko—ñan waanjoñak, ej ke kõm̦m̦an joñan an kõjerbali device ko im ej ke kõjparok jãn men ko renaaj kapoe ñan alwõji pija kein? (JK. 27:12) Em̦õn̦õn̦õ in ke bõk jipañ jãn kwe im lukkuun kwal̦o̦k m̦ool ñan kwe? El̦aññe aet, bõlen kwõmaroñ jipañe.

Ewi wãween? L̦õmn̦ak kõn juon waanjoñak. Felicia ear m̦areiki Ethan, eo me ear jino alwõji pijain keelwaan ko jãn ke ear dik im ear pen an bõjrak. Felicia ej kõm̦m̦an bwe en pidodo an l̦eo pãleen kõnono ñane ñe ebar wõr an kõn̦aan ñan alwõje pijain keelwaan ko. Ethan ej kõmel̦el̦e im ba: “Ij lukkuun kwal̦o̦k bũruõ ñan lio pãleõ. Ilo yokwe, ej jipañ eõ ñan kõjparok jãn men ko remaroñ kapoik eõ im ekkã an lale ejet aõ pãd. Im ej jipañ eõ bwe in kõm̦m̦an joñan aõ pãd ilo Internet.” Em̦ool bwe an Ethan kõn̦aan alwõje pijain keelwaan ko ej kõmetak Felicia. Bõtab ej ba, “Aõ illu im metak eban jipañe Ethan ñan jol̦o̦k imminene in enana. Ãlikin am̦ro kõnono kõn apañ eo an, kiiõ epojakin jipañ eõ kõn aõ bũrom̦õj im metak.”

Aer kõnono ilo wãween in eban jipañ wõt l̦eo ñan jol̦o̦k an alwõje pijain keelwaan ko ak ej bar jipañ lio bwe en bar lõke l̦eo. Aet, ñe l̦eo ej m̦õn̦õn̦õ in kwal̦o̦k bũruon im kwal̦o̦k kõn m̦õjn̦o̦ ko an, ta ko ej kõm̦m̦ani kajjojo raan, im ia ko ej etal ñane, innem enaaj pidodo an lio bar lõke kõnke ejjel̦o̦k men en̦ ej n̦ooje jãne.

Kwõj ke tõmak bwe kwõmaroñ jipañ l̦eo pãleem̦ ilo wãween in? El̦aññe aet, komiro maroñ ke riit im kõnono kake katak in ippãn doon? Mejãnkajjik eo an l̦eo ippam̦ enaaj ñan jol̦o̦k an alwõje pijain keelwaan ko im jipañ eok bwe kwõn bar lõke. Ijello̦kun an illu kõn am̦ kõn̦aan kõnono kõn apañ eo an, ej aikuj kajjioñ mel̦el̦e kõn wãween an men in jelõt eok. Mejãnkajjik eo am̦ enaaj ñan rejetake l̦eo ippam̦ ilo an kate im ñan kõtl̦o̦k bwe en kõm̦m̦ani men ko me renaaj jipañ eok ñan bar lõke e. Komiro jim̦or enaaj aikuj katak kõn ta ko rej kõm̦m̦an bwe armej ren kõn̦aan alwõje pijain keelwaan ko im wãween ñan anjo̦ ioon apañ in. d

El̦aññe kwõj ekkõl bwe komiro l̦eo pãleem̦ enaaj oktak im jino akwããl, kwõmaroñ lale ñe juon em̦m̦aan  ej lale eklejia me komiro jim̦or epaake emaroñ jijet ippemiro ilo iien eo komiro ej kõnono ippãn doon, ium̦win jet iien. Keememej bwe jekdo̦o̦n ñe em̦õj an l̦eo pãleem̦ jol̦o̦k an alwõje pijain keelwaan ko, ak emaroñ bõk el̦ap iien m̦ae iien kwõmaroñ bar lõke e. Kwõn jab ebbweer. L̦õmn̦ak wõt kõn wõnm̦aanl̦o̦k ko komiro ej kõm̦m̦ani, meñe reddik. Kõjatdikdik bwe ãlikin jet iien im ilo amiro jim̦or kijenmej wõt, mourin m̦are eo amiro emaroñ bar kajoor.​—Ekl. 7:8; 1 Kor. 13:4.

El̦aññe l̦eo ippam̦ ebar jino alwõje pijain keelwaan ko meñe ear bõjrak ium̦win jet iien, men in ej ke mel̦el̦ein bwe ejjab ukel̦o̦k ak bwe eban maroñ jol̦o̦k imminene in ñan jidik? Jet iien, jaab. El̦aptata ñe elukkuun kajoor kõn̦aan in an ñan alwõje pija kein, emaroñ juon men ej aikuj kate bwe en jab bar kõm̦m̦ane toon wõt an mour. Emaroñ bar jino alwõje pijain keelwaan ko meñe ejjañin alwõji ium̦win elõñ iiõ ko. Ñan jipañe bwe en jab ãindein, l̦eo enaaj aikuj kal̦apl̦o̦k an kõjparok, bõlen ikijjeen an wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦an joñan an kõjerbali device ko im kõjparok jãn men ko renaaj kapoik e, meñe emaroñ ãinwõt ñe em̦õj an jol̦o̦k imminene in. (JK. 28:14; Matu 5:29; 1 Kor. 10:12) Enaaj aikuj ‘kõkããl l̦õmn̦ak ko an’ im katak ñan “dike nana”—pijain keelwaan ko ekoba jabdewõt m̦anit ko rettoon ãinwõt an juon iukkure kõn m̦õttan ko ilo ãnbwinnin. (Eps. 4:23; Sam 97:10, UBS; Rom 12:9) Em̦õn̦õn̦õ in ke kate im kõm̦m̦ani men kein? El̦aññe aet, innem jidik kõn jidik emaroñ lukkuun bõjrak jãn an alwõji pija kein. e

Ta el̦aññe eo pãleem̦ ejjab kõn̦aan bõjrak jãn an alwõji pijain keelwaan ko? Bõlen ekkã am̦ eñjake am̦ bũrom̦õj, illu, im l̦õmn̦ak bwe elõñ alen an eo pãleem̦ jab tiljek ñan kwe. Kwõmaroñ lo aenõm̦m̦an ikijjeen am̦ jol̦o̦k am̦ eddo ioon Jeova. (1 Pit. 5:7) Wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ruwaakl̦o̦k ñan Jeova ikijjeen am̦ katak, jar, im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦. Ilo am̦ ãindein, kwõmaroñ lõke bwe ej bar ruwaakwaj ñan kwe. Ãinwõt an Aiseia 57:15 ba, Jeova ej pãd ippãn ro ‘rebũrom̦õj,’ im ekõn̦aan jipañ er bwe ren bar m̦õn̦õn̦õ. Kate eok bwe kwõn kwal̦o̦k kadkad ko kadkadin juon Kũrjin. Kappok jipañ jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia. Im jab bõjrak jãn am̦ kõjatdikdik bwe ilju im jekl̦aj l̦eo ippam̦ emaroñ kõm̦m̦an oktak.​—Rom 2:4; 2 Pit. 3:9.