1-2. Etke Jesus emaroñ kar ba naan ko ilo Jon 4:35, 36?

JESUS ear itoitak ibwiljin mel̦aaj ko, emaroñ ilo bul̦õn baarl̦i ko remaroro me rej kab jino eddek. (Jon 4:3-6) Iien eo epojak ñan m̦adm̦õde baarl̦i kein ej ãlikin enañin emãn allõñ. Bõtab, Jesus ear ba juon men me emaroñ kapokpok, ear ba: “Kom̦win reilo̦k im lale jikin kallib ko, remouj im repojak ñan m̦adm̦õd.” (Riit Jon 4:35, 36, ftn.) Ta mel̦el̦ein an kar ba men in?

² Jesus emaroñ kar jitõñl̦o̦k ñan juon jerbalin m̦adm̦õd ilo kõkkar ñan ain armej ro. L̦õmn̦ak kõn ta eo ej kab wal̦o̦k. Meñe ekkã an kar ri-Ju ro jab kobal̦o̦k ippãn ri-Sameria ro im jab kõnono ippãer, ak Jesus ear kwal̦o̦k naan ñan juon kõrã in Sameria, im ear roñjake! Ilo m̦ool, ilo iien eo Jesus ear kõnono kõn jikin kallib ko “remouj im repojak ñan m̦adm̦õd,” juon jarin ri-Sameria ro me rar roñ kõn Jesus jãn kõrã in rar etal bwe ren iioone Jesus im bar katak jãn e. (Jon 4:9, 39-42) Juon eo etijem̦l̦o̦k kõn kobban Baibõl̦ ej kõnono kõn bwebwenato in ilo Baibõl̦ im ba: “An armej ro kar lukkuun kõn̦aan jel̦ã . . . ej kaalikkar bwe rar ãinwõt leen keinikkan ko rej pojak ñan m̦adm̦õd.”

3. Ñe kwõj watõk armej ro ãinwõt an kar Jesus watõk er, ewi wãween an men in naaj jipañ eok ilo am̦ kwal̦o̦k naan?

³ Ak ta kõn armej ro kwõj kwal̦o̦k naan ñan er kõn ennaan eo em̦m̦an? Kwõj ke watõk er ãinwõt leen keinikkan ko repojak ñan aini ak m̦adm̦õdi? El̦aññe aet, ewõr jilu men ko renaaj wal̦o̦k: Kein kajuon, kwõnaaj kate eok ilo am̦ kwal̦o̦k naan. Ewõr joñan iien ñan m̦adm̦õd, kõn men in elukkuun dik iien. Kein karuo, kwõnaaj m̦õn̦õn̦õ ilo am̦ lo an armej ro em̦m̦akũt ñan ennaan eo em̦m̦an. Baibõl̦ ej ba: “Rej . . . lañlõñ ilo iien m̦adm̦õd.” (Ais. 9:3) Im kein kajilu, kwõnaaj watõk kajjojo armej ãinwõt juon eo emaroñ erom juon ri-kal̦oor, kõn men in kwõnaaj kõm̦m̦an ukoktak ilo am̦ kõnnaan ippãn armej ro ekkar ñan men ewõr aer itoklimo kake.

4. Ta ko jenaaj katak kaki jãn rijjilõk Paul ilo katak in?

 ⁴ Jet iaan ri-kal̦oor ro an Jesus remaroñ kar l̦õmn̦ak bwe ri-Sameria ro reban erom juon iaan ri-kal̦oor ro an Jesus, bõtab Jesus ear jab bõk l̦õmn̦ak rot in. Ijello̦kun an kar bõk l̦õmn̦ak rot in, ear kile er ãinwõt ro me remaroñ erom juon iaan ri-kal̦oor ro an. Jej aikuj bar watõk armej ro ilo teretore eo ad ãinwõt ro me remaroñ erom ri-kal̦oor ro an Christ. Rijjilõk Paul ear likũt juon joñak em̦m̦an bwe jen anõke. Ta eo jemaroñ katak jãn e? Ilo katak in, jenaaj kõnono kõn wãween an kar (1) jel̦ã jidik kõn tõmak eo an ro ear kwal̦o̦k naan ñan er, (2) jel̦ã kõn men ko ewõr an armej ro itoklimo kaki, im (3) wãween an kar watõk er ãinwõt ro remaroñ erom ri-kal̦ooran Jesus.

5. Etke Paul ear mel̦el̦e kõn ro rar roñjake e ilo jikin kweilo̦k eo?

⁵ Ekkã an kar Paul kwal̦o̦k naan ilo im̦õn kabuñ ko an ri-Ju ro. Ñan waanjoñak, ilo im̦õn kabuñ eo ilo Tessalonika, “jilu Jabõt in an kar kwal̦o̦k ñan er [ri-Ju ro] jãn Jeje ko.” (Jrb. 17:1, 2) Paul emaroñ kar jab ekkũm̦kũm̦ ke ear pãd ilo im̦õn kabuñ eo. Ekar dik im rũttol̦o̦k ãinwõt juon ri-Ju. (Jrb. 26:4, 5) Ear mel̦el̦e kõn wãween aer l̦õmn̦ak im eñjake, im kõn men in ear maroñ peran ilo an kwal̦o̦k naan ñan er.​—Pil. 3:4, 5.

6. Ewi wãween an kar armej ro ilo jikin wia ko ilo Atens oktak jãn ro Paul ear kwal̦o̦k naan ñan er ilo im̦õn kabuñ eo?

⁶ Ãlikin an ri-jum̦ae ro an Paul kar kõm̦m̦an menin an ko jãn Tessalonika im bar ilo Beria, ear kiiõ tõpar Atens. Innem, ear bar “jino kõmel̦el̦eik ri-Ju ro ilo im̦õn kabuñ eo aer im ro jet rej kabuñ ñan Anij.” (Jrb. 17:17) Ijoke, ke ear kwal̦o̦k naan ilo jikin wia ko, ear kiiõ oktak armej ro ear kwal̦o̦k naan ñan er. Iaan ro rar roñjake ej ri-mãlõtlõt ro im ri-aelõñ ko jet me rar watõk bwe ennaan eo an ej juon ‘katak ekããl.’ Rar ba ñane: “Kõmij jañin kar roñ mel̦el̦e kan̦e kwõj kwal̦o̦ki.”​—Jrb. 17:18-20.

7. Ekkar ñan Jerbal 17:22, 23, ewi wãween an kar Paul kõm̦m̦an ukoktak ilo wãween an kwal̦o̦k ñan armej ro?

⁷ Riit Jerbal 17:22, 23. Ekar oktak wãween an Paul kwal̦o̦k kõn ennaan eo an ñan ri-aelõñ ko ilo Atens jãn wãween an kar kwal̦o̦k ñan ri-Ju ro ilo im̦õn kabuñ eo. Paul emaroñ kar kajitũkin e make, ‘Ta ko armej in Atens rej tõmaki?’ Ear lukkuun lale ta ko ipel̦aakin im ear lale ta m̦antin kabuñ ko an armej ro. Innem, Paul ear pukot m̦okta ta eo emaroñ kõnono kake ippãer jãn Baibõl̦ me em̦õj aer tõmake kadede. Juon eo etijem̦l̦o̦k kõn kobban Baibõl̦ ej kõmel̦el̦e im ba: “Ãinwõt juon Kũrjin me ej ri-Ju, ear kile bwe ri-Grik ro me rar ri-peikan rar jab kabuñ ñan Anij eo ‘em̦ool’ an ri-Ju ro im Kũrjin  ro, bõtab ej kajjioñ kwal̦o̦k bwe ilo m̦ool, Anij eo ej kwal̦o̦k kake ejjab juon eo me ri-Atens ro rejaje kajjien.” Kõn men in Paul ear m̦õn̦õn̦õ in ukoktak ilo wãween an kwal̦o̦k naan ñan er. Ear ba ñan ri-Atens ro bwe ennaan eo an ear itok jãn “Anij eo [rar] jaje kake,” eo me rar kajjioñ in kabuñ ñan e. Meñe ri-Aelõñ ko rar jab lukkuun jel̦ã kõn Jeje ko, ak Paul ear jab ebbweer in jipañ er. Ijello̦kun an ãindein, ear watõk er ãinwõt leen keinikkan ko repojak ñan aini ak m̦adm̦õdi, im ear kõm̦m̦an ukoktak ilo wãween an kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an.

8. (1) Ewi wãween am̦ maroñ kile kabuñ ta eo an ro ilo teretore eo am̦? (2) Ñe juon ej ba bwe ewõr an make kabuñ, ewi wãween kwõmaroñ uwaake?

⁸ Ãinwõt Paul, lukkuun lale ipel̦aakũm̦ im wãween ko ippãn armej ro. Lale ewõr ke men ko rej kaalikkar kõn ta ko armej ro ilo teretore eo am̦ rej tõmaki. Ewi wãween an ri-m̦weo kainõknõke m̦weo im̦õn ak itulikin im lowaan wa eo waan? Ãt eo etan, wãween nuknuk ko an, paotokin, ak wãween an kõnnaan rej ke kaalikkar ta kabuñ eo an? Bõlen em̦õj an jiroñ eok bwe ewõr an make kabuñ. Ñe juon jipejel̦ bainier etan Flutura ej iioon wãween rot in, ej ba ñan ri-m̦weo: “Iar jab itok in iuun eok bwe kwõn l̦oor tõmak e aõ, ak iar itok bwe in kõnnaan ippam̦ kõn men in . . . ”

9. Ta ko kwõmaroñ kõnnaan kaki ippãn juon eo ewõr an itoklimo kõn kabuñ me emaroñ errã kaki kadede?

⁹ Ta jet iaan men ko kwõmaroñ kõnnaan kaki ippãn juon eo ewõr an itoklimo kõn kabuñ? Kajjioñ pukot men ko komiro jim̦or ej errã kaki. Ñan waanjoñak, emaroñ kabuñ ñan juon wõt Anij, emaroñ kile bwe Jesus ej ri-Lo̦mo̦o̦ren armej otemjej, ak emaroñ tõmak bwe jej mour ilo juon iien ekanooj in nana me m̦õttan jidik enaaj jem̦l̦o̦k. Ilo amiro kõnnaan kõn men ko komiro ej jim̦or tõmaki, kwõmaroñ kwal̦o̦k kõn ennaan eo jãn Baibõl̦ ilo juon wãween emaroñ kãitoklimoik armej eo.

10. Ta eo jej aikuj in kajjioñ kõm̦m̦ane, im etke?

¹⁰ Keememej bwe armej ro remaroñ jab tõmaki aolep katak ko kabuñ ko aer rej katakin er kaki. Innem meñe em̦õj am̦ jel̦ã kabuñ ta eo an juon armej, ak kajjioñ in lale ta eo ej lukkuun tõmake. David, juon jipejel̦ bainier jãn Aujtõrõlia ej ba: “Elõñ rej kobaik mel̦el̦e ko an armej ippãn tõmak ko aer.” Donalta, jãn Albania ej ba: “Jet iaan ro jej iioon er rej ba bwe ewõr aer kabuñ, bõtab tokãlik rej kwal̦o̦k m̦ool im ba bwe rejjab lukkuun tõmak ilo Anij.” Im juon jeid im jatid em̦m̦aan me ej mijinede ilo Argentina ej kile bwe jet rej ba bwe rej tõmak ilo katak eo kõn jilu anij ilo juon, bõtab remaroñ jab lukkuun tõmak bwe Jemãn, Nejin, im jetõb kwõjarjar rej juon wõt Anij. Ej wõnm̦aanl̦o̦k im ba: “Ad jel̦ã men in, ej jipañ kõj bwe jen maroñ kõnnaan ippãn armej eo kõn men eo emaroñ errã kake kadede.” Innem kajjioñ lale ta ko armej  ro rej lukkuun tõmaki. Im ilo am̦ ãindein, ãinwõt Paul, kwõmaroñ “erom men otemjej ñan jabdewõt armej.”​—1 Kor. 9:19-23.

11. Ãinwõt an Jerbal 14:14-17 kwal̦o̦k, ewi wãween an kar Paul kwal̦o̦k kõn ennaan eo an ñan armej ro ilo Listra ilo juon wãween ekãitoktoklimo?

¹¹ Riit Jerbal 14:14-17. Paul ear lale ta ko ro rej roñjake e rej itoklimo kaki, innem ear kõm̦m̦an ukoktak ilo naanin ijjino ko an. Ñan waanjoñak, jarlepju eo ear kõnono ñan er ilo Listra, rar jab lukkuun jel̦ã ak emaroñ kar ejjel̦o̦k aer jel̦ã ñan jidik kõn Jeje ko. Innem Paul ear kõmel̦el̦e ilo juon wãween me ro rej roñjake remaroñ mel̦el̦e. Ear kõnono kõn an lõñ leen kein ekkan ko ilo iien m̦adm̦õd im aer maroñ m̦õn̦õn̦õ ilo mour ko aer. Ear kõjerbal naan ko im waanjoñak ko me emaroñ pidodo an ri-roñjake ro an mel̦el̦e kaki.

12. Ewi wãween am̦ maroñ jel̦ã ta ko ewõr an armej eo itoklimo kaki innem kõm̦m̦an ukoktak ilo naanin ijjino eo am̦?

¹² Jen kõjerbal ad lol̦o̦kjen̦ ñe jej kajjioñ lale ta ko armej ro ilo teretore eo ad rej itoklimo kaki im kõm̦m̦an ukoktak ilo naanin ijjino eo ad. Ewi wãween am̦ maroñ jel̦ã ta eo armej eo ewõr an itoklimo kake ke kwõj kepaake ak ilo am̦ etal ñan m̦weo im̦õn? Bar juon alen, lukkuun lale ipel̦aakũm̦ im wãween ko ippãn armej ro. Bõlen ej jerbal ilo jikin kallib wũt eo an, riit bok, kõm̦m̦ane wa eo waan, ak ej kõm̦m̦ane bar juon jerbal. El̦aññe ekkar, kwõmaroñ ke jino am̦ kõnnaan ippãn kõn men eo ej kõm̦m̦ane? (Jon 4:7) Bar wãween an nuknuk emaroñ bar kwal̦o̦k kõn kain armej rot e, emaroñ kaalikkar aelõñ ta eo ej itok jãne, jerbal eo an, ak tiim in iukkure ta eo em̦m̦an ippãn. Gustavo ej ba: “Iar jino bwebwenato ippãn juon likao 19 an iiõ me jiilñij eo ej kõn̦ake ewõr pijain juon ri-al ebuñbuñ ie. Iar kajjitõk ippãn etke em̦m̦an ippãn ri-al eo. Ilo am̦ro kar bwebwenato, men in ear tõll̦o̦k ñan am̦ro jino katak Baibõl̦ ippãn doon, im kiiõ ej juon iaan ro jeid im jatid.”

13. Ewi wãween kwõmaroñ kajjitõk ñan katak Baibõl̦ ippãn juon armej ilo juon wãween ekãitoktoklimo?

¹³ Ñe kwõj kajjitõk ñan katak Baibõl̦ ippãn juon, kwõn kõm̦m̦an bwe en wõr an itoklimo ñan katak, kwal̦o̦k ewi wãween an juon  katak maroñ jipañe kõn aikuj ko an. (Jon 4:13-15) Ñan waanjoñak, juon kõrã ear kwal̦o̦k an itoklimo im ear kadel̦o̦ñe juon jeid im jatid kõrã etan Poppy ñan ilowaan m̦weo im̦õn. Ke Poppy ear loe juon peba ilo kiin m̦weo me ej kwal̦o̦k bwe kõrã eo ear juon professor im ear jikuul̦ in bõk kõn education ak katak bwe en juon ri-kaki, in jeid im jatid ear kwal̦o̦k ñane bwe ikijjeen ad katak Baibõl̦ ippãn ro jet im kweilo̦k ko ad, jej bareinwõt katakin armej ro. Kõrã eo ear m̦õn̦õn̦õ in katak, raan eo tok juon ear etal ñan juon iaan kweilo̦k ko, im ejjabto tokãlik ear etal ñan juon iaan kweilo̦k el̦ap ko. Juon iiõ tokãlik, ear peptaij. Kajitũkin eok make: ‘Ta ko ewõr an armej ro ij jepl̦aak ippãer itoklimo kaki? Imaroñ ke kõmel̦el̦eiki kilen ad katak ippãn juon armej ilo juon wãween emaroñ kãitoklimoiki?’

14. Ewi wãween kwõmaroñ kõpooji katak ko ekkar ñan aikuj ko an kajjojo rũkkatak ro am̦?

¹⁴ Ãlikin am̦ jino katak Baibõl̦ ippãn juon armej, kajjojo iien m̦okta jãn amiro katak, kwõn kõpoojel̦o̦k im̦aan katak eo amiro. L̦õmn̦ak kõn baam̦le eo an, joñan jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo ippãn, wãween ko ear iiooni ilo mour eo an, im men ko ej itoklimo kaki. Ilo am̦ kõpooje katak eo amiro, pepe kõn eoon ta ko kwõnaaj kõjerbali, pija ta ko kwõnaaj kaalooje, im waanjoñak ta ko kwõnaaj kõjerbali ñan kõmel̦el̦eiki katak ko rem̦ool jãn Baibõl̦. Kajitũkin eok make: ‘Ta eo el̦aptata an naaj kairuj im tõpar bũruon rũkkatak eo?’ (JK. 16:23) Ilo Albania juon kõrã me ear katak ippãn juon bainier etan Flora ear lukkuun kaalikkar im ba ñane, “Iban tõmake katak eo kõn jerkakpeje.” Flora ear jab iuuni bwe en tõmake katak in jãn Baibõl̦ ilo iien eo wõt. In jeid im jatid ej ba, “Iar l̦õmn̦ak bwe ej aikuj m̦okta jel̦ã kajjien Anij eo me ej kallim̦ur bwe enaaj kõjerkakpejeik ro remej.” Jãn iien eo m̦aanl̦o̦k, ilo kajjojo iien aerro katak, Flora ear lukkuun kaalikkar yokwe eo an Jeova, an mãlõtlõt, im an kajoor. Tokãlik, rũkkatak eo an ear make jino tõmak ilo jerkakpeje eo. Kiiõ ej juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova ekijejeto.

15. Ekkar ñan Jerbal 17:16-18, m̦anit ta ko ippãn armej ro ilo Gris eo ilo etto rar kainepataik Paul, ak etke ear jab ebbweer in jipañ ri-Atens ro?

¹⁵ Riit Jerbal 17:16-18. Paul ear jab ebbweer jãn an kwal̦o̦k naan ñan ri-Atens ro, meñe jikin kweilo̦k eo aer ear obrak kõn ekjab ko aer, mourin l̦õñ, im mel̦el̦e ko an ri-peikan ro. Bareinwõt meñe rar kõnanaiki im jiroñl̦o̦k e naan ko rejjab em̦m̦an, ak ear jab ebbweer. Paul ear make erom juon Kũrjin, meñe ear “juon eo ear kõnono n̦ae Anij im kaeñtaan armej ro an im juon eo ejãjjãj.” (1 Tim. 1:13) Ãinwõt an kar Jesus kile bwe Paul emaroñ erom juon iaan ri-kal̦oor ro an, Paul ear bar kile bwe armej ro ilo Atens remaroñ bareinwõt erom ri-kal̦ooran Christ. Im ear jim̦we an bõk l̦õmn̦ak in.​—Jrb. 9:13-15; 17:34.

16-17. Ta eo ej kwal̦o̦k bwe jabdewõt kain armej, jekdo̦o̦n ia eo rej itok jãne ak ewi wãween aer kar dik im rũttol̦o̦k remaroñ erom ri-kal̦ooran Christ? Jouj im kwal̦o̦k juon waanjoñak.

¹⁶ Ilo tõre ko an rijjilõk ro, armej ro me eoktak wãween aer kar dik im rũttol̦o̦k jãn doon rar erom ri-kal̦ooran Christ. Ke Paul ear jeje ñan Kũrjin ro rar jokwe ilo juon jikin etan Korint ilo Gris, ear ba bwe ilo kar juon iien jet iaan ro uwaan eklejia eo rar ro me kar er ri-nana ak ro rar kõm̦m̦ani m̦anit ko relukkuun kar ettoon im nana. Innem ear bar ba: “Kar ãindein jet iaami, bõtab em̦õj karreoik kom̦.” (1 Kor. 6:9-11) Kwõmaroñ ke kar kile im̦aanl̦o̦k bwe ewõr an armej rein maroñ ñan oktak im erom ri-kal̦ooran Jesus?

¹⁷ Rainin, elõñ rem̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦an oktak ko bwe ren maroñ erom ri-kal̦ooran Jesus. Ñan waanjoñak, ilo Aujtõrõlia, juon jipejel̦ bainier  etan Yukina ear katak bwe jabdewõt kain armej remaroñ eo̦roñe ennaan eo em̦m̦an jãn Baibõl̦. Juon iien, ilo kar juon opij in wiakake em̦, in jeid im jatid ear lo juon jiroñ me ewõr an eo̦. Yukina ej ba: “Iar ãliklik jidik, bõtab iar jino bwebwenato ippãn. Iar kile bwe el̦ap an kar itoklimo kõn Baibõl̦, joñan, jet iaan eo̦ ko ilo ãnbwinnin rar eoon ko jãn bokin Sam!” Kõrã eo ear jino katak im etal ñan kweilo̦k ko. *

18. Etke jejjab aikuj ekajete armej ro?

¹⁸ Jesus ear ke l̦õmn̦ak bwe mel̦aaj eo epojak ñan m̦adm̦õd kõnke ear kõtmãne bwe elõñ armej renaaj l̦oore? Jab ñan jidik. Jeje ko rar kanaan bwe ejjab lukkuun lõñ armej ro renaaj likũt aer tõmak ilo e. (Jon 12:37, 38) Im ewõr ippãn Jesus juon maroñ ekabwilõñlõñ, ear maroñ jel̦ã ta kobban bũruon armej ro. (Matu 9:4) Meñe ãindein, ak ear l̦õmn̦ak wõt kõn armej ro reiet me remaroñ naaj kar tõmak, im ear kijejeto ilo an kar kwal̦o̦k naan ñan aolep. Kõj ro jejjab maroñ jel̦ã ta kobban bũruon armej ro, el̦apl̦o̦k ad aikuj kõjparok bwe jen jab ekajete juon armej ak armej ro ekkar ñan jikin eo rej jokwe ie! Ijello̦kun ad ãindein, jej aikuj kile bwe ewõr an armej ro maroñ ñan erom ri-kal̦ooran Christ. Marc, juon mijinede ilo Burkina Faso, ej ba: “Armej ro ij l̦õmn̦ak renaaj kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ekkã aer bõjrak jãn aer katak. Bõtab, armej ro ij l̦õmn̦ak bwe reban lukkuun kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k, ekkã an em̦m̦an aer wõnm̦aanl̦o̦k. Innem ij katak bwe em̦m̦anl̦o̦k ñan kõtl̦o̦k bwe kajoor eo an Jeova en tõl kõj.”

19. En ewi wãween ad watõk armej ro ilo teretore eo ad?

¹⁹ Ilo jinoin, kwõl̦ak lale emaroñ ãinwõt ñe ejjel̦o̦k armej ilo teretore eo me rej ãinwõt leen keinikkan ko repojak ñan aini ak m̦adm̦õd. Bõtab keememej ta eo Jesus ear ba ñan ri-kal̦oor ro an. Ear ba bwe jikin kallib ko remouj, mel̦el̦ein bwe repojak ñan m̦adm̦õd. Armej remaroñ oktak im erom ri-kal̦ooran Christ. Jeova ej watõk rein me remaroñ erom ri-kal̦oor ãinwõt “men ko raorõk.” (Hag. 2:7) Ñe jej kalimjeke armej ro ãinwõt an Jeova im Jesus kalimjek er, jenaaj katak im jel̦ã kõn kain armej rot er im men ko ewõr aer itoklimo kaki. Jeban watõk er ãinwõt ro me jejaje kajjier ak jenaaj watõk er ãinwõt ro remaroñ erom ro jeid im jatid.