1. Kõmel̦el̦eik ta ko rej wal̦o̦k ilo iien eo Jesus ear kõm̦m̦ane menin kabwilõñlõñ eo an jinointata.

 PIJAIKL̦O̦K m̦õk ta eo ear wal̦o̦k ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k 29 C.E. eo ke Jesus ear jino jerbalin kwal̦o̦k naan eo an. Kar kũr Jesus im kõrã eo jinen, Meri, ekoba jet iaan ri-kal̦oor ro an ñan juon iien m̦õñã an ruo ri-m̦are ilo Cana, juon bukwõn ituiõñin Nazeret, ijo me Jesus ear dik im rũttol̦o̦k ie. Meri ej juon iaan ro m̦õttan baam̦le eo im emaroñ kar jipañ lale ro rar itok ñan kõm̦are eo. Bõtab ilo iien m̦õñã eo an rippãlele ro, juon apañ ear wal̦o̦k me emaroñ kar lukkuun kajooke baam̦le eo im ri-m̦are ro—ear maat wain. b Bõlen elõñl̦o̦k armej ro rar pãd ijo jãn joñan eo rar kõtmãne. Meri ear m̦õkaj im etal ñan l̦eo nejin im ba ñane: “Emaat wain.” (Jon 2:1-3) Ta eo Jesus ear kõm̦m̦ane? Juon men ekabwilõñlõñ—ear ukot dãn ñan “wain enno̦.”—Jon 2:9, 10.

2-3. (1) Ewi wãween an kar Jesus kõjerbale maroñ eo an ñan kõm̦m̦ani menin kabwilõñlõñ ko? (2) Ewi wãween ad maroñ bõk tokjãn jãn ad etali menin kabwilõñlõñ ko an Jesus?

² Elukkuun lõñ bar menin kabwilõñlõñ ko Jesus ear kõm̦m̦ani ke ear kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan eo an. c Ear kõjerbale maroñ in an ñan jipañ elõñ to̦ujin armej ro. Ñan waanjoñak, ikijjeen ruo iaan menin kabwilõñlõñ ko an—me ear naajdik 5,000 em̦m̦aan ro im tokãlik 4,000 em̦m̦aan ro—emaroñ kar jipañ  elõñl̦o̦k jãn 27,000 armej ñe jej kobaik kõrã im ajri ro me rar pãd ijo. (Matu 14:15-21; 15:32-38) Ilo iien kein ruo, Jesus ear bareinwõt kõmour elõñ ro me rar nañinmej. (Matu 14:14; 15:30, 31) Baj pijaikl̦o̦k m̦õk joñan an kar jarlepju in armej ro lukkuun bwilõñ ke Jesus ear kõmour im naajdik er!

³ Elukkuun lõñ men ko jemaroñ katak jãn menin kabwilõñlõñ ko an Jesus. Ilo katak in, jenaaj kõnono kõn jet iaan men ko raorõk menin kabwilõñlõñ kein remaroñ katakin kõj. Innem jenaaj etale wãween ad maroñ anõke wãween an kar Jesus kwal̦o̦k ettã bõro im tũriam̦o ke ear kõm̦m̦ane menin kabwilõñlõñ kein.

4. Menin kabwilõñlõñ ko an Jesus rej katakin kõj men ko raorõk kõn wõn?

⁴ Menin kabwilõñlõñ ko an Jesus rejjab katakin wõt kõj kõn men ko raorõk kõn e ak rej bar katakin kõj kõn Jemãn. Kõnke ilo m̦ool, Jeova eo ej Wũnjãn aolep menin kabwilõñlõñ kein. Jerbal 10:38 ej ba: “Anij [ear] kapiti [Jesus] kõn jetõb kwõjarjar im kajoor, im ear ito-itak ilo aolepen ãneo im kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an im kõmour aolep armej ro Tepil̦ ear kaeñtaan er. Ear maroñ kõm̦m̦ani men kein kõnke Anij ear pãd ippãn.” Bareinwõt, keememej bwe ilo aolep men ko Jesus ear ba im kõm̦m̦ani—ekoba aolep menin kabwilõñlõñ ko an—ear lukkuun jejjet im weeppãn wãween an kar kwal̦o̦k kõn l̦õmn̦ak im eñjake ko an Jemãn. (Jon 14:9) L̦õmn̦ak kõn jilu men ko jemaroñ katak jãn menin kabwilõñlõñ ko an Jesus.

5. Ta eo ear kõm̦akũt Jesus ñan kõm̦m̦ani menin kabwilõñlõñ ko? (Matu 20:30-34)

⁵ Kein kajuon, Jesus im Jemãn relukkuun yokwe kõj. Ke Jesus ear pãd ijin ioon lal̦, ear kwal̦o̦k ewi joñan an yokwe armej ikijjeen an kar kõjerbal maroñ eo an ñan kõm̦m̦ani menin kabwilõñlõñ ko ñan jipañ ro me rar eñtaan. Juon iien, ruo em̦m̦aan me repilo rar akwel̦ap ñane bwe en jipañ er. (Riit Matu 20:30-34.) Ilo eoon in, ej kwal̦o̦k bwe Jesus ear “tũriam̦okake erro” innem ear kõmour er. Naanin Grik eo me kar ukote ñan “tũriam̦okake” ej jitõñl̦o̦k ñan juon eñjake elukkuun m̦wilal̦ im kajoor ilo bũruon juon armej. An kar Jesus lukkuun tũriam̦okake armej ro—juon wãween ear bar kwal̦o̦k an yokwe er—ear bar kõm̦akũti ñan naajdik ro rekwõle im kõmour juon ri-lõba. (Matu 15:32; Mark 1:41) Jemaroñ lõke bwe Jeova, eo ej Anij in “tũriam̦o” ekoba eo Nejin, rej lukkuun yokwe kõj im erup bũrueerro ñe rej lo ad eñtaan. (Luk 1:78; 1 Pit. 5:7) Ejjel̦o̦k pere bwe relukkuun kõn̦aan jol̦o̦k aolep apañ ko me rej jelõt aolep armej!

6. Ta kajoor im maroñ eo me Anij ear lel̦o̦k ñan Jesus?

⁶ Kein karuo, Anij ear lel̦o̦k ñan Jesus kajoor ñan n̦amejal̦an aolep apañ ko an armej. Ikijjeen menin kabwilõñlõñ ko an, Jesus ear kwal̦o̦k bwe ewõr an maroñ ñan kõm̦adm̦õdi aolep apañ ko me ejjel̦o̦k ad maroñ ñan kõm̦adm̦õdi make iaad. Ñan waanjoñak, ewõr an maroñ ñan karõl̦o̦k kõj jãn men eo me ej wũnjãn aolep apañ ko an armej—jerawiwi eo jaar jolõte im men ko rej wal̦o̦ktok jãne, nañinmej im mej. (Matu 9:1-6; Rom 5:12, 18, 19) Menin kabwilõñlõñ ko an rej bar kam̦ool bwe emaroñ kõmour armej ro jãn “jabdewõt nañinmej” im kõjerkakpejeik ro remej. (Matu 4:23; Jon 11:43, 44) Bareinwõt, ewõr an kajoor im maroñ ñan kalur l̦añ ko rel̦l̦ap im karõl̦o̦k armej jãn jetõb ko rettoon. (Mark 4:37-39; Luk 8:2) El̦ap ad bõk kaenõm̦m̦an jãn ad jel̦ã bwe em̦õj an Jeova lel̦o̦k ñan eo Nejin kajoor im maroñ ñan kõm̦m̦ani men kein!

7-8. (1) Ikijjeen menin kabwilõñlõñ ko an Jesus, ta eo jemaroñ lõke? (2) Ta menin kabwilõñlõñ eo kwõj reim̦aanl̦o̦k ñan an naaj wal̦o̦k ilo lal̦ eo ekããl?

⁷ Kein kajilu, jemaroñ lukkuun lõke bwe jeraam̦m̦an ko ilju im jekl̦aj me Aelõñ eo an Anij enaaj bõktok, renaaj jejjet im m̦ool. Menin  kabwilõñlõñ ko Jesus ear kõm̦m̦ani ke ear juon armej ijin ioon lal̦, rej katakin kõj kõn men ko rel̦l̦apl̦o̦k enaaj kõm̦m̦ani ãinwõt Kiiñ eo ilañ ilo Aelõñ eo an Anij. L̦õmn̦ak kõn ta ko me m̦õttan jidik jenaaj loi ium̦win tõl eo an Christ. Jenaaj m̦õn̦õn̦õ kõn ad lukkuun ãjmour kõnke enaaj jol̦o̦k aolep kain nañinmej im utam̦we me em̦õj an jelõt armej. (Ais. 33:24; 35:5, 6; Rev. 21:3, 4) Jeban bar kwõle ak eñtaan kõn jorrããn ko rej wal̦o̦k jãn l̦añ ko rel̦l̦ap im men ko ãierl̦o̦kwõt. (Ais. 25:6; Mark 4:41) Im jenaaj lukkuun lañlõñ kõnke jenaaj maroñ karwaineneiktok aolep ro rejitõnbõro ippãd jãn “lõb ko.” (Jon 5:28, 29) Ta menin kabwilõñlõñ eo kwõj reim̦aanl̦o̦k ñan an naaj wal̦o̦k ilo lal̦ eo ekããl?

⁸ Ke Jesus ear kõm̦m̦ani menin kabwilõñlõñ ko, ear lukkuun kwal̦o̦k an ettã bũruon im tũriam̦o—kadkad ko me jej aikuj bar kwal̦o̦ki. Jen etale ruo waanjoñak ko. Bõtab m̦oktata jen jino kõn bwebwenato eo kõn iien m̦õñã eo an ruo ri-m̦are ilo Cana.

9. Ta eo Jesus ear kõm̦m̦ane ilo iien m̦õñã eo an ri-m̦are ro? (Jon 2:6-10)

⁹ Riit Jon 2:6-10. Ke ear maat wain ilo iien m̦õñã eo an ri-m̦are ro, Jesus ear ke aikuj in kõm̦m̦an jabdewõt? Jaab. Ear ejjel̦o̦k kanaan me ej kwal̦o̦k kõn an Messaia eo naaj kõm̦m̦ane juon menin kabwilõñlõñ im ukot dãn ñan wain. Bõtab baj l̦õmn̦ak kõn ewi wãween am̦ nãj kar eñjake ñe en kar maat dãn ilo iien kõm̦are eo am̦. Ejjel̦o̦k pere bwe Jesus ear tũriam̦okake baam̦le eo, el̦aptata rippãlele ro me rej  kab m̦are, im ear kõn̦aan jipañ er bwe ren jab jo̦o̦k. Innem, ãinwõt ad kar kõnono kake ilo jinoin katak in, Jesus ear kõm̦m̦ane juon menin kabwilõñlõñ. Ear ukot dãn—tarrin 103 kõl̦an—ñan wain eo enno̦tata. Bõlen ear kõm̦m̦an bwe en lukkuun lõñ wain bwe en wõr bwe, kein aer kõjerbale ilo ilju im jekl̦aj ak bwe rippãlele ro ren maroñ wiakake bwe en maroñ wõr aerro jããn. Ejjel̦o̦k kajjitõk bwe rippãlele ro rar lukkuun kam̦m̦oolol kõn an kar kõm̦m̦ane men in!

10. Ta jet iaan kõmel̦el̦e ko raorõk jej loi ilo bokin Jon jebta 2? (Bar lale pija eo.)

¹⁰ L̦õmn̦ak m̦õk kõn jet kõmel̦el̦e ko raorõk ilo bokin Jon jebta 2. Kwaar ke kile bwe Jesus ear jab make teiñi nien dãn ko kõn dãn? Ijello̦kun an kar kõm̦m̦an bwe aolep ren jel̦ã kõn ta eo ej kõm̦m̦ane, ear ba ñan ri-jerbal ro bwe ren teiñi nien dãn ko. (Eoon 6, 7) Im ãlikin an kar ukot dãn eo ñan wain, Jesus ear jab etteiñ jidik wain bwe en bõkl̦o̦k nimen eo ej bõk eddon m̦õñã eo. Ijello̦kun an ãindein, ear ba ñan ri-karejar ro bwe ren bõkl̦o̦k nimen. (Eoon 8) Bareinwõt Jesus ear jab bõk juon cup in wain im kotake cup eo im̦aan mejãn aolep im kõmjãje im ba, ‘Edjoñe m̦õk wain e ej kab m̦õj aõ kõm̦m̦ane!’

11. Ta ko jemaroñ katak jãn menin kabwilõñlõñ eo an Jesus?

¹¹ Ta ko jemaroñ katak jãn menin kabwilõñlõñ eo Jesus ear kõm̦m̦ane ke ear ukot dãn ñan wain? Jej katak kõn ettã bõro. Jesus ear jab kõmjãje kõn menin kabwilõñlõñ eo ear kõm̦m̦ane; ilo m̦ool ejjañin kar kõmjãje ñan jidik kõn tõprak ko an. Ijello̦kun an kar ãindein, ear kõttãik wõt bũruon im aolep iien ear lel̦o̦k aiboojoj im nõbar ñan Jemãn. (Jon 5:19, 30; 8:28) Ñe jej anõke Jesus ilo ad kwal̦o̦k ettã bõro ikijjeen wãween ad watõk kõj make, jeban kõmjãje kõn tõprak ko jaar kõm̦m̦ani. Jekdo̦o̦n ta jerbal ko jej kõm̦m̦ani ilo ad karejar ñan Jeova, jen jab kõmjãje, ak en l̦ap wõt ad kwal̦o̦k kõn Anij eo ekanooj in em̦m̦an me ewõr ad jeraam̦m̦an ñan karejar ñane. (Jrm. 9:23, 24) Jen lel̦o̦k nõbar ñane, juon men me ej tõllo̦kun an bõke. Kõnke ilo m̦ool, tõprak ta ko jenaaj kar loi ñe en kar jab kõn jipañ eo an Jeova?​—1 Kor. 1:26-31.

12. Ta wãween eo juon jemaroñ anõke Jesus ilo an kwal̦o̦k ettã bõro? Kwal̦o̦k juon waanjoñak.

¹² L̦õmn̦ak kõn bar juon wãween jemaroñ anõke Jesus ilo an kar kwal̦o̦k ettã bõro. Pijaikl̦o̦k m̦õk waanjoñak in: Juon em̦m̦aan ej lale eklejia ej jol̦o̦k el̦ap iien ñan jipañe juon likao me ej juon rijjipañ ñan kõpooje public talk eo an. Tokjãn an ãindein, likao eo jeid im jatid ej kõm̦m̦ane juon katak me el̦ap an kõketak im elukkuun em̦m̦an ippãn eklejia eo. Ãlikin iien kweilo̦k eo, juon jeid im jatid ej itok ñan em̦m̦aan eo ej lale eklejia im ba: ‘Elukkuun em̦m̦an katak eo likao eo jeid im jatid ear kõm̦m̦ane ke?’ Em̦m̦aan eo jeid im jatid ej aikuj ke ba: ‘Aet, ak iar jol̦o̦k el̦ap iien ñan jipañe’? Ak emaroñ ke kwal̦o̦k ettã bõro ilo an ba: ‘Aet, em̦m̦an an kõm̦m̦ane. El̦ap aõ m̦õn̦õn̦õ kake e’? Ñe jej juon eo ettã bũruon, jejjab aikuj bõk nõbar kõn men ko rem̦m̦an jej kõm̦m̦ani ñan ro jet. Ejubũruod ilo ad jel̦ã bwe Jeova ej loi im kaorõk men ko jej kõm̦m̦ani. (Keidi Matu 6:2-4; Hib. 13:16) Alikkar bwe jej kabuñbũruon Jeova ñe jej anõke Jesus ilo ad kwal̦o̦k ettã bõro.​—1 Pit. 5:6.

13. Ta eo Jesus ej loe iturin bukwõn eo etan Nain, im ta eo ej kõm̦m̦ane ilo iien in? (Luk 7:11-15)

¹³ Riit Luk 7:11-15. Pijaikl̦o̦k m̦õk men eo ear wal̦o̦k ilo lukwõl̦pãn jerbalin kwal̦o̦k naan eo an Jesus. Ear ito-itak ñan Nain, juon bukwõn ilo Galili me ejjab ettol̦o̦k jãn Shunem, ijo me ri-kanaan Ilaisha ear kõjerkakpejeik l̦adik eo nejin juon kõrã, emaroñ 900 iiõ ko remootl̦o̦k. (2 Kñ. 4:32-37) Ke Jesus ej tõpare kõjãmin  jikin kweilo̦k eo, ej lo an juon jarlepju in armej me rej ilomej etal jãn jikin kweilo̦k eo. Men eo el̦aptata an kabũrom̦õjm̦õj kõn iien in—emej juon em̦m̦aan me ej make wõt nejin juon kõrã me emej l̦eo pãleen. Bõtab kõrã in me ebũrom̦õj ejjab make iaan; ewõr juon jarlepju in armej jãn jikin kweilo̦k eo rej pãd ippãn. Jesus ej kabõjrake er im ej kõm̦m̦ane juon men ekabwilõñlõñ ñan jipañ kõrã eo ebũrom̦õj—ej kõjerkakpejeiki l̦eo nejin! Eñin ej iien eo kein kajuon iaan iien ko jilu me Jesus ej kõjerkakpejeik ro remej me bokin Gospel ko rej kwal̦o̦k kaki.

14. Ta jet iaan kõmel̦el̦e ko raorõk jej loi ilo bokin Luk jebta 7? (Bar lale pija eo.)

¹⁴ L̦õmn̦ak m̦õk kõn jet kõmel̦el̦e ko raorõk ilo bokin Luk jebta 7. Kwõj ke kile bwe Jesus ear “lo kõrã eo” me ebũrom̦õj innem “ear kanooj bũrom̦õj kake”? (Eoon 13) Kõn men in, men eo ear loe—bõlen an kõrã eo jañ ke ej etetal iturin ãnbwinnin l̦eo nejin—ear koobrak bũruon kõn tũriam̦o ñan kõrã in. Jesus ear jab baj eñjake an tũriam̦okake kõrã eo, ak ear bar kwal̦o̦k an tũriam̦okake e. Ear kõnono ñane, ejjel̦o̦k pere ilo juon wãween ekaenõm̦m̦an, im ear ba: “Kwõn bõjrak jãn am̦ jañ.” Innem ear bõk buñtõn ne eo m̦oktata ñan kõm̦m̦ane juon men me enaaj jipañe. Ear kõjerkakpejeik l̦eo nejin im “ear ãñinl̦o̦k ñan ippãn jinen.”—Eoon 14, 15.

15. Ta eo jemaroñ katak jãn menin kabwilõñlõñ eo an Jesus?

¹⁵ Ta eo jemaroñ katak jãn menin kabwilõñlõñ eo an Jesus ke ear kõjerkakpejeik l̦eo nejin kõrã eo me emej l̦eo pãleen? Jej katak bwe jej aikuj kwal̦o̦k tũriam̦o ñan ro rej bũrom̦õj kõn an mej juon eo ejitõnbõro ippãer. Em̦ool bwe jejjab maroñ kõjerkakpejeik ro remej ãinwõt kar Jesus. Bõtab, jemaroñ anõke Jesus ilo ad kwal̦o̦k tũriam̦o ñan rein ikijjeen ad lale ta ko rej aikuji. Jemaroñ bõk buñtõn ne eo m̦okta im kwal̦o̦k tũriam̦o ilo ad kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan ba im kõm̦m̦ani men ko me remaroñ jipañ im kaenõm̦m̦an er. d (JK. 17:17; 2 Kor. 1:3, 4; 1 Pit. 3:8) Naan dikdik ko im ad kõm̦m̦ani men ko reddik remaroñ lukkuun kõketak im kaenõm̦m̦an er.

16. Ta eo kwõj katak jãn bwebwenato eo an juon jinen me ear mej ajri eo nejin, ãinwõt an wal̦o̦k ilo pija eo me ej juon waanjoñak kõn bwebwenato in?

 ¹⁶ L̦õmn̦ak kõn juon bwebwenato. Jejjo iiõ ko remootl̦o̦k, ilo juon iien kweilo̦k ke eklejia eo rej al ippãn doon, juon jeid im jatid kõrã ej lo an juon jinen jañ ilo ijo ej pãd ie me ejjab ettol̦o̦k jãne. Al eo rej al kake ej kõn kõjatdikdik eo kõn jerkakpeje, im jinen baam̦le in ej jañ kõnke ej kab mej ledik eo nejin. Kõrã eo jeid im jatid ejel̦ã kõn men in, innem ekajju etal im jutak iturin, likũt pein ioon aeran, im kam̦õje al eo ippãn jinen eo ej jañ. Jinen baam̦le eo ej ba: “Ear lukkuun obrak bũruõ kõn yokwe ñan rũttõmak ro jeiũ im jatũ.” Ear lukkuun kam̦m̦oolol bwe ear etal im kweilo̦k. Ej ba: “Eñin ijo jej bõk jipañ jãne, ilo Im̦õn Kweilo̦k eo.” Jemaroñ lõke bwe Jeova ej loe im kaorõk aolep men ko jej kõm̦m̦ani ñan kwal̦o̦k tũriam̦o ñan ro rebũrom̦õj me ‘erup bũrueer im rettã wõt ilo aer,’ meñe reddik.​—Sam 34:18.

17. Ta ko em̦õj ad katak kaki ilo katak in?

¹⁷ Jemaroñ lukkuun bõk kõketak ñe jej katak kõn menin kabwilõñlõñ ko an Jesus ilo bokin Gospel ko. Rej katakin kõj bwe Jeova im Jesus rej lukkuun yokwe kõj, bwe ewõr ippãn Jesus kajoor eo ñan n̦amejal̦an aolep apañ ko an armej, im bwe jemaroñ lukkuun lõke bwe jeraam̦m̦an ko ilju im jekl̦aj me Aelõñ eo an Anij enaaj bõktok, renaaj jejjet im m̦ool. Ilo ad etali bwebwenato kein, jemaroñ kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn wãween ko jemaroñ anõke kadkad ko an Jesus. Kwõmaroñ ke kõm̦m̦an bwe en juon am̦ bũrojããk ñan etali menin kabwilõñlõñ ko jet an Jesus ilo iien am̦ katak ippam̦ make ak ilo iien kabuñ an baam̦le? Lale ta ko kwõmaroñ katak jãn bwebwenato kein, innem bwebwenato ippãn ro jet kaki men kein. Ejjel̦o̦k pere bwe am̦ bwebwenato kõn men kein kwaar katak kaki renaaj lukkuun kõketak kwe im ro jet!—Rom 1:11, 12.

18. Ta ko jenaaj etali ilo katak eo tok juon?

¹⁸ Ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k jerbalin kwal̦o̦k naan eo an, Jesus ear kõm̦m̦ane jerkakpeje eo an kein kajilu, iien eo ãliktata me Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kõn an kar kõjerkakpejeik ro remej. Bõtab iien jerkakpeje in ear oktak—Jesus ear kõjerkakpejeik juon m̦õttan ejitõnbõro me ear mej ium̦win emãn raan. Ta ko jemaroñ katak jãn menin kabwilõñlõñ in? Im ewi wãween ad maroñ kõkajoore tõmak eo ad ilo kõjatdikdik eo kõn jerkakpeje? Katak eo tok juon enaaj uwaaki kajjitõk kein.