1. Ta in pedetaij eo ilo kõkkar im ta eo jekõn̦aan jek ippãd make?

 EWÕR juon pedetaij ijin ioon lal̦ ilo raan kein me eobrak kõn men ko rem̦m̦an im elõñ m̦akũtkũt ko rej wal̦o̦k ie. Elukkuun obrak kõn elõñ milien armej ro me rej lo aenõm̦m̦an eo em̦ool. Ro rej pãd ilowaan pedetaij in em̦õj aer jek ippãer make ñan jab ilo̦k jãn jikin in. Rebar kõn̦aan bwe aolep armej ren kobal̦o̦k ippãer im pãd ilo jikin in ejejuwaan. Ia in? Ej pedetaij eo ilo kõkkar! a

2. Ta eo em̦m̦an kõn pedetaij eo ilo kõkkar?

² Ekabwilõñlõñ bwe Jeova ear ejaake juon jikin me armej ro an rej aenõm̦m̦an im bõrokuk ippãn doon ie meñe rej mour ilo jukjukun pãd in an Setan me el̦ap an nana im kauwõtata, im armej ro ie rej dike doon. (1 Jon 5:19; Rev. 12:12) Anij eo ad me el̦ap yokwe ippãn ej lo jorrããn kein rej wal̦o̦k itok jãn jukjukun pãd in enana im ej jipañ kõj bwe jen lo jokwane ñan ad maroñ wõnm̦aanl̦o̦k im rũttol̦o̦k ilo tõmak. Naan eo an ej ba bwe pedetaij eo ilo kõkkar ej ãinwõt juon “jikin ko” im juon ‘jikin kallib em̦õj utdikdiki.’ (Ais. 4:6; 58:11) Ikijjeen kõjeraam̦m̦an eo an Jeova, ro rej pãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar remaroñ lo m̦õn̦õn̦õ im jokwane meñe rej mour ilo raan kein ãliktata rekanooj in pen.—Ais. 54:14; 2 Tim. 3:1.

3. Ewi wãween kar kajejjete kanaan eo ilo Aiseia jebta 65 ilo kar Israel eo ilo etto?

³ Jeova ear kõjerbale ri-kanaan Aiseia bwe en kõmel̦el̦eik enaaj ewi wãween mour ñan ro rej mour ilo pedetaij eo ilo kõkkar. Kwõmaroñ lo kõmel̦el̦e in ilo Aiseia jebta 65 me kar jejjet  kũtien m̦okta ilo kar 537 B.C.E. eo. Ilo kar iien in, ri-Ju ro me rar ukel̦o̦k rar rõl̦o̦k jãn aer kõm̦akoko ilo Babil̦on im rar jepl̦aak ñan ijo kapijukuneer. Jeova ear kõjeraam̦m̦ane armej ro an im ear jipañ er ñan kõm̦m̦an bwe jikin kweilo̦k eo me ear jorrããn, Jerusalem, en bar juon jikin aiboojoj. Bareinwõt, ear jipañ er ñan bar kõm̦m̦an bwe tampel̦ eo aer ilo Israel en jikin kabuñ eo aer.—Ais. 51:11; Zek. 8:3.

4. Ewi wãween an kar kanaan eo ilo Aiseia jebta 65 jejjet kũtien ilo raan kein ad?

⁴ Iien eo kein karuo ear jejjet kũtien kanaan eo an Aiseia ear jinoe ilo 1919 C.E. eo ke ri-karejar ro an Jeova ilo raan kein rar rõl̦o̦k jãn aer kõm̦akoko ilo Babil̦on El̦ap. Innem ãlikin men in, pedetaij eo ilo kõkkar ear jino wal̦o̦k im ajeeded ipel̦aakin lal̦ in. Ri-kwal̦o̦k naan ro an Aelõñ eo me rekijejeto rar ejaak elõñ eklejia ko im rar kwal̦o̦k kadkad ko an Kũrjin. Em̦m̦aan im kõrã ro me rekõn kar lãj im mour ettoon rar “kõn̦ak mour eo ekããl, eo kar kõm̦anm̦ane ekkar ñan ankilaan Anij.” (Eps. 4:24) Alikkar bwe elõñ iaan jeraam̦m̦an ko Aiseia ear kõnono kaki renaaj lukkuun jejjet kũtieer ilo lal̦ eo ekããl ilju im jekl̦aj. Meñe ãindein, ak jej lo tokjãn ko rel̦l̦ap kiiõ. Jen etale ewi wãween an pedetaij in ilo kõkkar jelõt kõj im etke jejjab aikuj ilo̦k jãne.

WÃWEEN AN RO ILO PEDETAIJ EO ILO KÕKKAR EÑJAKE

5. Ãinwõt an Aiseia 65:13 kallim̦ur kake, ta jeraam̦m̦an ko jej loi ilo pedetaij eo ilo kõkkar?

⁵ Rãjmour im rem̦õn̦õn̦õ. Kanaan eo an Aiseia ej lukkuun kaalikkar oktak eo ikõtaan wãween mour ko an ro ilowaan pedetaij eo ilo kõkkar im wãween mour ko an ro rejjab pãd ilowaan pedetaij in. (Riit Aiseia 65:13.) El̦ap an Jeova lel̦o̦k ñan ri-karejar ro an aikuj ko aer ilo jetõb. Epãd ippãd jetõb kwõjarjar eo an, Naan eo an, im elõñ m̦õñã ko ilo kõkkar bwe jen “m̦õñã, . . . idaak, . . . [im] lañlõñ.” (Keidi Revelesõn 22:17.) Bõtab elukkuun oktak ippãn ro rejjab pãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar. Rein renaaj “kwõle . . . , maro . . . , [im] jook.” Ejjel̦o̦k en̦ ej kabwe aikuj ko aer ilo jetõb.—Amos 8:11.

6. Ewi wãween an Joel 2:​21-24 kwal̦o̦k kõn an Jeova litok ñan kõj ekkan ko ilo kõkkar, im ewi wãween ad bõk tokjãn jãn men kein?

⁶ Ilo kanaan eo an Joel, ear kõnono kõn men ko rar aorõk ippãn armej ro ilo kar tõre ko ãinwõt wiit, wain, im olive weil̦ ñan kwal̦o̦k bwe el̦ap an Jeova kabwe aikuj ko an armej ro An, ekoba ekkan ko ilo kõkkar. (Joel 2:​21-24) Ilo raan kein Ej kõm̦m̦ane men in ikijjeen an letok Baibõl̦ eo, bok ko ad rej pedped ioon Baibõl̦, weepjait eo ad, im bareinwõt kweilo̦k ko ad im kweilo̦k ko rel̦l̦ap. Jemaroñ bõk tokjãn jãn ekkan ko ilo kõkkar aolep raan, im tokjãn men in, jej ãjmourl̦o̦k ilo tõmak im enaaj l̦apl̦o̦k ad m̦õn̦õn̦õ.

7. Ta eo ej kõm̦m̦an bwe jen ‘lañlõñ ilo bõro’? (Aiseia 65:14)

⁷ Lañlõñ im jokwane. Armej ro an Anij rej “[lam̦õj] kõn lañlõñ” kõnke eobrak bũrueer kõn kam̦m̦oolol. (Riit Aiseia 65:14.) Katak ko rem̦ool im kallim̦ur ko rekaenõm̦m̦an ilo Naanin Anij ekoba kõjatdikdik eo ad me ej pedped ioon katok in mour eo an Christ, ej kõm̦m̦an bwe jen ‘lañlõñ ilo bõro.’ Ad bwebwenato kõn men kein ippãn ro jeid im jatid ej kõm̦m̦an bwe jen lukkuun lañlõñ!—Sam 34:8; 133:​1-3.

8. Ta kadkad ko ruo rel̦l̦ap jej loi ilo pedetaij eo ilo kõkkar?

⁸ Yokwe im bõrokuk eo jej loe ibwiljin armej ro an Jeova rej kadkad ko ruo rel̦l̦ap me jej loi ilo pedetaij eo ilo kõkkar. “Kein loklok [in] eweeppãn im ej kõm̦m̦an bõrokuk” enaaj jipañ kõj pijaikl̦o̦k mour ilo naaj lal̦ eo ekããl, ijo enaaj l̦apl̦o̦k an ri-karejar ro an Jeova yokwe  im bõrokuk ippãn doon jãn kiiõ. (Kol. 3:14) Juon jeid im jatid kõrã ej kwal̦o̦k ta eo ear loe ippãn armej ro an Jeova jinointata in an iioone er. Ej ba: “Ear pen aõ lo m̦õn̦õn̦õ, meñe ippãn baam̦le eo aõ. Jinointata in aõ kar loe an armej ro kwal̦o̦k yokwe ñan doon ej ibwiljin Ri-Kõnnaan ro an Jeova.” Jabdewõt eo ekõn̦aan lukkuun lañlõñ im jokwane ej aikuj in pãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar. Jekdo̦o̦n ta eo armej ro ilo lal̦ in rej l̦õmn̦ak kake kõn armej ro an Jeova, ak em̦m̦an etaer ippãn Jeova im baam̦le eo ad ilo tõmak.—Ais. 65:​15, UBS.

9. Ta eo Aiseia 65:​16, 17 ej kallim̦ur kake kõn men ko jej eñtaan kaki ilo mour in?

⁹ Rej aenõm̦m̦an im ineem̦m̦an. Aiseia 65:14 ej ba bwe ro rej kããlõt ñan jab pãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar rej ‘jañ kõn bũrom̦õj an bõro, im lim̦õ kõn an eddo bũrueer.’ Bõtab ta kõn aolep men ko rej kõm̦m̦an bwe armej ro an Anij ren metak im eñtaan? Ilo jem̦l̦o̦kin, naaj ‘mel̦o̦kl̦o̦ki’ men kein im ‘renaaj penjak jãn mejãn’Anij. (Riit Aiseia 65:​16, 17.) Jeova enaaj jol̦o̦k aolep men ko rej kaeñtaan kõj, im jidik kõn jidik jenaaj lukkuun mel̦o̦kl̦o̦ki men ko rekõmmetak jej keememeji.

10. Etke kwõj l̦õmn̦ak bwe ej juon jeraam̦m̦an ñan kobal̦o̦k ippãn ro jeid im jatid? (Bar lale pija eo.)

¹⁰ Ilo raan kein, kweilo̦k ko ad rej jipañ kõj ñan ineem̦m̦an im aenõm̦m̦an wõt im ñan jab l̦õmn̦ak kõn inepata ko an lal̦ in. Jej jipañ kowõnm̦aanl̦o̦k ineem̦m̦an eo ibwiljin armej ro an Jeova ñe jej kwal̦o̦k yokwe, lañlõñ, aenõm̦m̦an, jouj, im ineem̦m̦an—kadkad ko me rej m̦õttan leen jetõb kwõjarjar eo an Anij. (Gal. 5:​22, 23) Ej juon jeraam̦m̦an el̦ap kõnke jej m̦õttan doulul eo an Anij! Ro rej pãdwõt ilowaan pedetaij eo ilo kõkkar renaaj lo an lukkuun jejjet kũtien kallim̦ur eo an Anij kõn ‘lañ ko rekããl im juon lal̦ ekããl.’

11. Ekkar ñan Aiseia 65:​18, 19, ewi wãween an pedetaij eo ilo kõkkar me Jeova ear kõm̦anm̦ane aikuj jelõt kõj?

¹¹ Rej kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol im kijooror. Aiseia ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k unin ad maroñ “m̦õn̦õn̦õ im lañlõñ” ilo pedetaij eo ilo kõkkar. Unin ad maroñ lo eñjake rot kein ej kõnke Jeova ear kõm̦anm̦ane pedetaij in ilo kõkkar. (Riit Aiseia 65:​18, 19.) Eñin unin ej kõjerbale kõj ñan kajeer armej ro jãn doulul ko an lal̦ in me rejjab katakin er kõn m̦ool eo kõn Anij, im ñan kajeortok er ñan pedetaij eo eaiboojoj ilo kõkkar. Jej kijoorore im m̦õn̦õn̦õ kake jeraam̦m̦an ko jej loi kõn ad pãd ilo m̦ool eo, im men in ej kõm̦akũt kõj ñan kwal̦o̦k ñan ro jet kake.—Jrm. 31:12.

12. Ewi wãween am̦ eñjake kõn kallim̦ur ko ilo Aiseia 65:​20-24, im etke?

¹² Jej bar kam̦m̦oolol im m̦õn̦õn̦õ kõn kõjatdikdik eo ewõr ippãd ãinwõt ro rej pãd ilo pedetaij  eo ilo kõkkar. Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn aolep men ko jenaaj loi im kõm̦m̦ani ilo lal̦ eo ekããl an Anij! Baibõl̦ eo ej kallim̦ur bwe niñniñ ko reban bar mej ke ej “eiiet aer raan,” ak juon l̦al̦l̦ap eban bar mej ak “ejjañin uñ an raan.” Jenaaj ‘kalõk m̦õko, im jokwe ilo er; im jenaaj kallib jikin kallibin grep, im m̦õñã jãn leen.’ Jeban “jerbal pata” kõnke Jeova enaaj kõjeraam̦m̦an kõj. Ej kallim̦uri kõj kõn juon mour el̦ap tokjãn me jenaaj lo jokwane ie. “M̦okta jãn aer kũr” Jeova enaaj jel̦ã aikuj ko an kajjojo armej im “kõmaat aer kõn̦aan ñan men otemjej remour.”—Ais. 65:​20-24; Sam 145:16.

13. Ewi wãween an Aiseia 65:25 kõmel̦el̦eik oktak ko armej ro rej kõm̦m̦ani ilo mour ko aer ñe rej jino karejar ñan Jeova?

¹³ Rejjab uwõta im rej eñjake aer bõk kõjparok. Ikijjeen jipañ eo jãn jetõb kwõjarjar eo an Anij, elõñ ro me m̦okta rar lukkuun lãj im riab rar kõm̦m̦an oktak ko rel̦l̦ap ilo mour ko aer. (Riit Aiseia 65:25.) Rar lukkuun kate er ñan jol̦o̦k kadkad kein renana rar pãd ippãer. (Rom 12:2; Eps. 4:​22-24) Em̦ool bwe armej ro an Jeova rejjab weeppãn, kõn men in jãn iien ñan iien jenaaj kõm̦m̦an bõd. Meñe ãindein, ak em̦õj an Jeova kakobaiktok “jabdewõt armej” me rej yokwe e im yokwe doon, im kõn men in rej lo m̦oolin aenõm̦m̦an im bõrokuk. (Tai. 2:11) Ej juon menin kabwilõñlõñ me Anij wõt, eo ekajoor bõtata, emaroñ kõm̦m̦ane!

14. Ewi wãween an kar m̦ool naan ko ilo Aiseia 65:25 ilo mour eo an juon jeid im jatid em̦m̦aan?

¹⁴ Armej ro remaroñ ke lukkuun ukot mour ko aer? L̦õmn̦ak kõn bwebwenato in. Juon likao me el̦akkar diwõj del̦o̦ñ ilo kalbuuj ke ear 20 wõt an iiõ ear lukkuun lãj im mour ettoon. Ear kalbuuj kõn an ko̦o̦t wa im m̦weiuk ko an armej ro, im rupe kakien ko jet. Aolep iien ear pojakin ire ippãn jabdewõt armej. Ak jinoin an kar roñ kõn m̦ool eo ilo Baibõl̦ im jino pãd ilo iien kweilo̦k ko an Ri-Kõnnaan ro an Jeova, ear lukkuun tõmak bwe ear lo unin an mour—ej ñan kabuñ ñan Jeova ilo pedetaij eo ilo kõkkar. Ãlikin an kar peptaij im erom juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova, ekkã an l̦õmn̦ak kõn wãween an Aiseia 65:25 jejjet ñane. Kar m̦okta ear ãinwõt juon l̦aiõn me ear lukkuun lãj, ak kiiõ ej ãinwõt juon l̦aam̦ me el̦ap an aenõm̦m̦an.

15. Etke jekõn̦aan kũrtok ro jet ñan kobatok ippãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar, im ewi wãween jemaroñ kõm̦m̦ane men in?

¹⁵ Aiseia 65:13 ej jino kõn naan kein: “Irooj [Bõtata, NW] Jeova ej ba.” Im eoon 25 ej jem̦l̦o̦k kõn naan kein: “Jeova ej ba.” Aet, aolep iien Ej kajejjet naan ko an. (Ais. 55:​10, 11) Em̦õj an pedetaij eo ilo kõkkar wal̦o̦k kadede kiiõ, im em̦õj an Jeova kõm̦m̦ane juon baam̦le in ri-karejar ro an me ejejuwaan. Ibwiljin armej ro an Jeova, em̦m̦an joñan ad lo aenõm̦m̦an im jokwane meñe jej mour ilo juon lal̦ el̦ap lãj ie. (Sam 72:7) Kõn wõt un kein, jekõn̦aan jipañ elõñ armej joñan wõt ad maroñ ñan kobatok ippãd ilo baam̦le eo ad ilo tõmak. Jemaroñ kõm̦m̦ane men in ikijjeen ad lukkuun kate kõj ilo ad kõm̦m̦ane jerbalin kõm̦m̦an ri-kal̦oor.—Matu 28:​19, 20.

KILEN KAREEL RO JET ÑAN KOBATOK IPPÃD ILO PEDETAIJ EO ILO KÕKKAR

16. Ta eo emaroñ kareel armej ro bwe ren kõn̦aan kobatok ippãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar?

¹⁶ Kõj kajjojo ewõr ijo kun̦aad ñan kareel ro jet bwe ren kõn̦aan kobatok ippãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar. Jemaroñ kajejjete ijo kun̦aad el̦aññe jej anõke Jeova. Ejjab iuuni armej ro im ipertok er ñan ilowaan doulul eo an. Ijello̦kun an ãindein, ej jouj ilo an “karuwaaktok” er ñan E. (Jon 6:44; Jrm. 31:3) Armej ro em̦ool bũrueer me rej katak kõn kadkad ko an rem̦m̦an im kõn kain Anij rot e, eitok wõt bwe ren kõn̦aan ruwaakl̦o̦k ñane. Ikijjeen ad  kwal̦o̦k kadkad ko im m̦wil ko rem̦m̦an, ewi wãween an men in maroñ kareel ro jet ñan kõn̦aan kobatok ippãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar?

17. Ewi wãween jemaroñ kareel ro jet ñan kobatok ilo pedetaij eo ilo kõkkar?

¹⁷ Juon wãween jemaroñ kareel ro jet ñan kobatok ilo pedetaij eo ilo kõkkar ej ikijjeen wãween ad kwal̦o̦k yokwe im jouj ñan rũttõmak ro m̦õttad. Ñe ro rekããl rej itok ñan iien kweilo̦k ko ad, jekõn̦aan bwe ren bõk ejja l̦õmn̦ak eo an ro rar jab tõmak me remaroñ kar pãd ilo iien kweilo̦k ko ilo eklejia eo ilo Korint eo etto. Rein rar ba: “Lukkuun m̦ool ke Anij epãd ibwiljimi.” (1 Kor. 14:​24, 25; Zek. 8:23) Kõn men in, jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im l̦oore naanin kakapilõk eo ñan “dãpij wõt [ad] aenõm̦m̦an ippãn doon.”—1 Tes. 5:13.

18. Ta eo emaroñ kareel armej ro ñan doulul in ad?

¹⁸ Jekõn̦aan aolep iien watõk ro jeid im jatid ãinwõt an Jeova watõk er. Jej kõm̦m̦ane men in ikijjeen ad l̦õmn̦ak wõt kõn kadkad ko aer rem̦m̦an im jab kõn likjab ko aer me ejjabto jãn kiiõ renaaj jako. Jemaroñ kõm̦adm̦õde jabdewõt apañ ikõtaad im ro jet ilo yokwe ikijjeen ad aolep iien “kwal̦o̦k jouj ñan doon, tũriam̦o, im m̦õn̦õn̦õ in jeorl̦o̦k an doon bõd.” (Eps. 4:32) Ilo ad ãindein, jenaaj maroñ kareel armej ro me rekõn̦aan bwe ro jet ren bar kõm̦m̦an ñan er ilo wãween in ñan kobatok ilo pedetaij eo ilo kõkkar. b

PÃDWÕT ILOWAAN PEDETAIJ EO ILO KÕKKAR

19. (1) Ãinwõt an wal̦o̦k ilo bo̦o̦k eo etan “ Rar Ilo̦k im Bar Jepl̦aak,” ta ko jet rar ba ãlikin aer kar jepl̦aaktok ñan pedetaij eo ilo kõkkar? (2) Ta eo jej aikuj jek ippãd make ñan kõm̦m̦ane? (Bar lale pija eo.)

¹⁹ El̦ap ad kam̦m̦oolol kõn pedetaij eo ilo  kõkkar! El̦apl̦o̦k an pedetaij in aiboojoj jãn kar m̦okta, im elõñl̦o̦k armej ro rej lel̦o̦k nõbar ñan Jeova ie jãn kar m̦okta. Jekõn̦aan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn pedetaij in Jeova ear kõm̦anm̦ane ñan kõj. Jabdewõt eo me ekõn̦aan m̦õn̦õn̦õ, jokwane, ineem̦m̦an, im eñjake aer bõk kõjparok rej aikuj del̦o̦ñtok ñan ilowaan pedetaij eo ilo kõkkar im jab ilo̦k jãne! Bõtab, kwõn lukkuun kõjparok kõnke Setan ej lukkuun kate ñan kapoik kõj bwe jãn diwõj jãn jikin in. (1 Pit. 5:8; Rev. 12:9) Jejjab kõn̦aan kõtl̦o̦k bwe en lo tõprak. Jen lukkuun kate kõj ñan kõjparok bwe pedetaij eo ilo kõkkar en aiboojoj, erreo, im en wõr aenõm̦m̦an ie.