KATAK 4
Jeova Ej Kõjeraam̦m̦an Ad Kate Kõj ñan Pãd ilo Iien Kwõjkwõjin Keememej Eo
“Kom̦win wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ane men in ilo ememej eõ.”—LUK 22:19.
AL 19 Kõjota eo an Irooj
KÕMEL̦EL̦E EO ÑAN KATAK IN a
1-2. Etke jej kobal̦o̦k ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo kajjojo iiõ?
ENAÑIN 2,000 iiõ ko remootl̦o̦k, Jesus ear aje mour eo an kõn kõj ñan kõpel̦l̦o̦k juon ial̦an ad maroñ naaj bõk mour indeeo. Ilo boñõn eo m̦okta jãn an kar mej, ear kakien ri-kal̦oor ro an ñan keememej yokwe in me ear kwal̦o̦ke ikijjeen aer kõm̦m̦ane juon iien kwõjkwõj el̦amwaan me rej kõjerbal bũreet im wain.—1 Kor. 11:23-26.
2 Jej pokake naanin jiroñ in an Jesus kõnke jej lukkuun yokwe e. (Jon 14:15) Kajjojo iiõ ilo allõñ ko me ejejjet iien Kwõjkwõj eo ie, jej kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn men eo Jesus ear kõm̦m̦ane ilo ad bõk iien ñan jar im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn mel̦el̦ein mej eo an. Bareinwõt, jej m̦õn̦õn̦õ in kal̦apl̦o̦k ad bõk kun̦aad ilo jerbalin kwal̦o̦k naan ñan kũrtok armej ro joñan wõt ad maroñ bwe ren kobatok ippãd ilo iien in eaorõk. Im jej jek ilo bũruod ñan jab kõtl̦o̦k bwe jabdewõt men en kabõjrak kõj jãn ad naaj pãd ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo.
3. Ta ko jenaaj etali ilo katak in?
3 Ilo katak in, jenaaj kõnono kõn jilu wãween ko me armej ro an Jeova rar lukkuun kate er kõm̦m̦ani ñan aer maroñ kakeememej mej eo an Jesus: (1) ilo aer l̦oore wãween an Jesus kar kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõj eo, (2) ilo aer kũrtok ro jet ñan iien Kwõjkwõj eo, im (3) ilo aer pãd ak kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõj eo meñe ilo iien ko reppen.
L̦OORE WÃWEEN AN KAR JESUS KÕM̦M̦ANE IIEN KWÕJKWÕJ EO
4. Ta ko jej katak kajjojo iiõ ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo, im etke jej aikuj in jab likjab jãn ad kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn katak kein rem̦ool me jej bũki im mel̦el̦e kaki? (Luk 22:19, 20)
4 Kajjojo iiõ ilo iien Kwõjkwõj eo, jej roñjake juon katak me ej pedped ioon Baibõl̦ im ej letok uwaakin elõñ kajjitõk ko ilo juon wãween elukkuun alikkar. Jej katak im jel̦ã kõn unin an armej aikuji juon pinmuur ak on̦ããn mour im wãween an mej eo an juon wõt armej maroñ kõl̦l̦ãik jerawiwi ko an elõñ armej. Bareinwõt, jej bõk naanin kakeememej ko kõn mel̦el̦ein bũreet eo im wain eo kab wõn ro me remaroñ m̦õñã bũreet eo im idaak wain eo. (Riit Luk 22:19, 20.) Im jej kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn jeraam̦m̦an ko me em̦õj kõpooji ñan ro rej kaorõk kõjatdikdik eo aer ijin ioon lal̦. (Ais. 35:5, 6; 65:17, 21-23) Jej aikuj kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn katak kein rem̦ool me jej bũki im jel̦ã kaki. Elõñ pilien armej rejjab mel̦el̦e kõn men kein, im rejjab mel̦el̦e kõn joñan aorõkin katok in mour eo an Jesus. Im rejjab l̦oore wãween an kar Jesus kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin mej eo an. Etke rej ãindein?
5. Ãlikin an kar enañin aolep rijjilõk ro an Jesus kar mej, ta eo ear wal̦o̦k ñan joñak eo Jesus ear likũti kõn wãween ad aikuj kakeememej mej eo an?
5 Ejjabto ãlikin an kar enañin aolep rijjilõk ro an Jesus mej, ro me rej riabin Kũrjin rar pukot wãween aer erom m̦õttan eklejia eo. (Matu 13:24-27, 37-39) Rein rar “ukot katak ko rem̦ool ñan kareel ri-kal̦oor ro bwe ren l̦oor er.” (Jrb. 20:29, 30) Juon iaan men ko me rar jino katakin ro jet kaki me eoktakl̦o̦k jãn katak ko rem̦ool, ej bwe Jesus ear jab ajel̦o̦k ãnbwinnin “juon wõt alen kõn jerawiwi ko an elõñ armej” ãinwõt an Baibõl̦ ba. Rej ba bwe katok in mour eo an Jesus ej juon men me ej aikuj pãddo wal̦o̦k. (Hib. 9:27, 28) Rainin, elukkuun lõñ armej rej tõmak katak in me eriab. Rej ekkeini aer kobal̦o̦k ilo im̦õn jar ko aer—jet iien kajjojo raan—bwe ren kõm̦m̦ane iien katok in mour eo an Jesus me rej n̦aetan “Katok in Mass (the Sacrifice of the Mass).” b Doulul in kabuñ ko jet eokwe ejjab lukkuun ikkutkut aer kõm̦m̦ane iien mej eo an Jesus, bõtab enañin aolep ro uwaan kabuñ ko aer rejjab lukkuun mel̦el̦e kõn mel̦el̦ein katok in mour eo an Jesus. Jet remaroñ kajjioñ kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ im ba, ‘Mej eo an Jesus ej ke lukkuun mel̦el̦ein bwe naaj jeorl̦o̦k jerawiwi ko aõ?’ Etke rein rej bõklõñtak kajjitõk in? Jet rej bõk l̦õmn̦ak rot in kõnke l̦õmn̦ak ko an ro me rej pere bwe katok in mour eo an Jesus emaroñ jeoril̦o̦k jerawiwi ko ad, el̦ap an jelõt er. Ewi wãween an kar ri-kal̦oor ro rem̦ool an Jesus jipañ ro jet ñan mel̦el̦e kõn mel̦el̦ein katok in mour eo im kõn wãween eo ejim̦we ñan kõm̦m̦ane?
6. Ta mel̦el̦e eo me juon kumi in rũkkatak Baibõl̦ rar loe im tõpare ilo kar 1872 eo?
6 Ilo 1870 eo, juon kumi in rũkkatak Baibõl̦ ro me Charles Taze Russell ear tõl er, rar jino lukkuun etale im katak kõn Baibõl̦ eo. Rar kõn̦aan jel̦ã m̦ool eo kõn lukkuun mel̦el̦ein katok in mour eo an Jesus im kõn wãween eo ejim̦we ñan kõm̦m̦ane ak kakeememeje. Innem ilo 1872 eo, rar kiiõ tõpar im lo mel̦el̦e eo ej pedped ioon Baibõl̦ bwe Jesus ear katok ak kõl̦l̦ã kõn mour eo an kõn aolep armej. Rein rar jab dãpiji wõt mel̦el̦e kein ñan er make. Ak rar kajeededi ñan ro jet ikijjeen aer doori ilo bok ko, nuujpeba ko, im magazine ko. Im ejjabto tokãlik, rekar jino l̦oor wãween an kar Kũrjin ro ilo tõre ko an rijjilõk ro koba ippãn doon juon alen ilo juon iiõ ñan kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej Eo.
7. Ewi wãween ad bõk tokjãn jãn men ko me rũkkatak Baibõl̦ ro kar m̦okta rar etali im katak kaki?
7 Rainin, jej bõk tokjãn jãn men kein me Kũrjin rein rar etali im katak kaki ilo kar elõñ iiõ ko remootl̦o̦k. Ewi wãween? Ikijjeen kõjeraam̦m̦an eo an Jeova, em̦õj ad lukkuun lo m̦ool eo kõn mel̦el̦ein katok in mour eo an Jesus im ta ko men in enaaj katõpraki. (1 Jon 2:1, 2) Em̦õj ad bareinwõt katak im jel̦ã bwe Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k kõn ruo kõjatdikdik me rej ñan armej ro me rej kabuñbũruon Anij—ñan jet, renaaj bõk juon mour ilo lañ me rejãmin bar mej ñan jidik; im ñan elõñ milien armej ro jet, renaaj mour ñan indeeo ijin ioon lal̦. Ñe jej l̦õmn̦ak kõn joñan l̦apin yokwe eo an Jeova ñan kõj im kõn joñan an l̦ap an kajjojo iaad bõk tokjãn jãn katok in mour eo an Jesus, men in ej kõm̦m̦an bwe jen epaakel̦o̦k wõt Jeova. (1 Pit. 3:18; 1 Jon 4:9) Kõn men in, ãinwõt rũttõmak ro jeid im jatid me retiljek ilo iien ko m̦okta, jej kũrtok ro jet ñan kobatok ippãd im kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin mej eo an Jesus ilo wãween eo me Jesus ear kõm̦m̦ane.
KŨRTOK RO JET ÑAN IIEN KWÕJKWÕJIN KEEMEMEJ EO
8. Ta ko armej ro an Jeova rekar kõm̦m̦ani ñan aer maroñ kũrtok ro jet ñan iien Kwõjkwõjin Keememej Eo? (Lale pija eo.)
8 Ium̦win elõñ iiõ ko in an armej ro an Jeova kũrtok ro jet ñan iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Ilo kar 1881 eo, kar kũrtok rũttõmak ro jeid im jatid ilo America ñan koba ippãn doon ilo m̦weo im̦õn juon jeid im jatid em̦m̦aan ilo Allegheny, Pennsylvania, ñan juon iien ejejuwaan. Tokãlik, kajjojo eklejia rekar make kõm̦m̦an Kwõjkwõj ilo eklejia ko aer. Ilo M̦aaj 1940, kar jiroñ ri-kwal̦o̦k naan ro bwe remaroñ kũrtok jabdewõt armej ro me rej itoklimo ilo teretore ko aer. Im ilo 1960 eo, eñin kar iien eo jinointata in an Betel̦ jino kõm̦m̦an peba in kũr ko im bũriin l̦o̦k an eklejia ko. Jãn kar iien in m̦aanl̦o̦k, elõñ milien peba in kũr ko ñan iien Kwõjkwõj eo me kar lito-litak ñan aolep armej. Etke jej lukkuun kõmaat ad maroñ ñan kũrtok ro jet ñan iien in?
9-10. Wõn ro rej bõk tokjãn jãn ad kate kõj ñan kũrtok ro jet ñan iien Kwõjkwõj eo? (Jon 3:16)
9 Juon un me ej unin ad kũrtok ro jet ñan kobatok ippãd ilo iien Kwõjkwõj eo ej kõnke jekõn̦aan bwe ro me ej kab juon kattõn aer kobatok ren jel̦ã m̦ool eo kõn ta eo Jeova im Jesus rar kõm̦m̦ane ñan kõj aolep. (Riit Jon 3:16.) Jej kõjatdikdik bwe men ko rej loi im roñ ilo iien Kwõjkwõj eo renaaj kõm̦akũt er ñan kal̦apl̦o̦k aer katak im erom ri-karejeran Jeova. Ijoke, ewõr bar ro jet rej bõk tokjãn.
10 Jej bareinwõt kũrtok ro me ejako aer karejar ñan Jeova. Jej kõm̦m̦ane men in ñan kakeememej er bwe Jeova ej yokwe wõt er. Elõñ rej em̦m̦akũt ilo ad kũrtok er, im men in el̦ap an kam̦õn̦õn̦õik kõj ñe jej lo aer kobatok. Aer itok ñan iien Kwõjkwõj in ej kakeememej er kõn joñan aer kar m̦õn̦õn̦õ in karejar ñan Jeova ilo kar iien ko m̦okta. L̦õmn̦ak kõn waanjoñak eo an Monica. c Ear bar jepl̦aak im erom juon ri-kwal̦o̦k naan ilo iien an wal̦o̦k nañinmej eo el̦ap, COVID-19. Ãlikin an kar pãd ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo ilo 2021 eo, ej ba: “Iien Kwõjkwõj in ear juon iien elukkuun aorõk ñan ña. Ãlikin 20 iiõ ko, ij kab tõn bar maroñ kwal̦o̦k naan ñan armej ro im kũrtok er ñan iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Ij lukkuun lel̦o̦k aolepen aõ im kõm̦m̦ane men in kõnke elukkuun l̦ap aõ kam̦m̦oolol kõn ta eo Jeova im Jesus rekar kõm̦m̦ane ñan ña.” (Sam 103:1-4) Meñe armej ro renaaj m̦õn̦õn̦õ in eo̦roñ kũr ko ad ñan iien Kwõjkwõj eo ak jaab, jenaaj kijejeto wõt ilo ad kũrtok ro jet ñan iien Kwõjkwõj in, im jejel̦ã bwe Jeova el̦ap an m̦õn̦õn̦õ im kam̦m̦oolol kõn ad kate kõj kõm̦m̦ane men in.
11. Ewi wãween an kar Jeova kõjeraam̦m̦an ad kate kõj ñan kũrtok armej ro ñan iien Kwõjkwõjin Keememej Eo? (Haggeai 2:7)
11 Jeova ear lukkuun kõjeraam̦m̦an ad kate kõj ñan kũrtok armej ro ñan iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Ilo 2021 eo, meñe ear pen m̦akũtkũt kõn wõt nañinmejin COVID-19, ak ear wõr joñan in 21,367,603, ro me rar kobatok. Joñan oran in, ej enañin ruo jimattan alen an l̦apl̦o̦k jãn joñan oran aolep Ri-Kõnnaan ro an Jeova ipel̦aakin lal̦ in! Ak ãinwõt ad jel̦ã, Jeova ejjab itoklimo wõt kõn joñan lõñin ro rar kobatok, ej itoklimo kõn kajjojo iaan armej rein. (Luk 15:7; 1 Tim. 2:3, 4) Jej lukkuun tõmak im lõke bwe Jeova ej kõjerbal jerbal eo ad ñan letok-letak peba in kũr ko ñan jipañ kappukot armej ro me em̦ool bũrueer.—Riit Haggeai 2:7.
PÃD AK KÕM̦M̦ANE IIEN KWÕJKWÕJ EO MEÑE ILO IIEN KO REPPEN
12. Ta wãween ko me remaroñ kõm̦m̦an an pen ad kõm̦m̦ane ak pãd ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo? (Lale pija eo.)
12 Jesus ear kanaan im ba bwe ilo raan ko ãliktata, jenaaj jelm̦ae elõñ kain wãween ko reppen—jum̦ae jãn baam̦le, aer kaeñtaan kõj, tarin̦ae ko, nañinmej ko rekapopo, im bar elõñ men ko. (Matu 10:36; Mark 13:9; Luk 21:10, 11) Ewõr iien, wãween kein me rej wal̦o̦k rekõm̦m̦an an pen ñan ad kakeememej iien mej eo an Jesus. Ta ko rũttõmak ro jeid im jatid rekar kõm̦m̦ani ñan aer anjo̦ ioon wãween kein reppen, im ewi wãween an kar Jeova jipañ er?
13. Ewi wãween an kar Jeova kõjeraam̦m̦an an kar Artem kwal̦o̦k peran im an kar lukkuun kõn̦aan kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej Eo ke ear pãd ilo kalbuuj?
13 Pãd ilo kalbuuj. Rũttõmak ro jeid im jatid me kar kalbuuji er kõn wõt tõmak eo aer rej kõm̦m̦an jabdewõt men remaroñe ñan aer maroñ pãd ilo iien keememej mej eo an Jesus. L̦õmn̦ak kõn waanjoñak in an Artem. Ilo kar allõñ ko me ejejjet iien Kwõjkwõjin Keememej Eo ie ilo kar 2020 eo, kar kalbuuji ilowaan juon ruum̦in kalbuuj me joñan kilepin ej 183-square-feet (17-sq-m) me l̦alem wõt ri-kalbuuj remaroñ pãd ilowaan ilo juon wõt iien. Meñe ear pãd ilo kalbuuj, ak ear maroñ bõk jet men ko me emaroñ kõjerbali tarrin bũreet im wain ñan iien Kwõjkwõjin Keememej Eo, im ear pepe in make kõm̦m̦ane katak eo an iien Kwõjkwõj eo bwe en maroñ bõk tokjãn jãne. Ijoke ri-kalbuuj ro jet ilo ruum̦in kalbuuj eo an rar jet ro elukkuun l̦ap aer kijoñ kõbaatat im kanejnej. Ta eo ear kõm̦m̦ane? Ear kajjitõk ippãn ri-kalbuuj rein jet ñe remaroñ m̦okta bõjrak jãn kanejnej im kõbaatat ium̦win juon wõt awa. Artem ear lukkuun bwilõñ ke ri-kalbuuj rein jet rekar errã ñan jab kõbaatat im kanejnej ilo naaj iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Artem ej ba, “Iar kajjitõk ippãer ñe imaroñ kwal̦o̦k kõn Kwõjkwõjin Keememej Eo ñan er.” Meñe rekar jab kõn̦aan roñ kõn iien Kwõjkwõj eo, ak ãlikin aer kar loe im roñjake an Artem kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõj eo, rekar kiiõ kajjitõk aolep men ko kõn iien Kwõjkwõj eo.
14. Ta ko jekar kate kõj ñan kõm̦m̦ani bwe jen maroñ kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej Eo meñe ear wal̦o̦k nañinmejin COVID-19?
14 Nañinmej eo el̦ap, COVID-19. Ke ear jino lukkuun ajeeded nañinmejin COVID-19, armej ro an Jeova rar jab maroñ koba ippãn doon ñan kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Bõtab men in ear jab kabõjrak er jãn aer kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõj eo. d Eklejia ko me remaroñ kõjerbal Internet rar kõm̦m̦ane Kwõjkwõj eo ilo aer kõjerbal video call. Ak ta kõn elõñ milien ro jet me ejjel̦o̦k aer Internet? Ilo jet aelõñ ko, kar kõm̦m̦an karõk bwe elõñ ren maroñ alwõji katak ko ilo TV ak roñjaki ilo retio ko. Ejjab men in wõt, ak ra ko rar rekooti katak ko ilo elõñl̦o̦k jãn 500 kajin ko bwe meñe ro ilo jikin ko me rettol̦o̦k ak remakel̦o̦k iaaer ren maroñ bar pãd ak kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Im em̦m̦aan ro jeid im jatid me retiljek rar kõm̦m̦an karõk ko bwe katak kein me kar rekooti ren maroñ tõparl̦o̦k ro me rej aikuji.
15. Ta eo kwõj katak jãn waanjoñak eo an juon rũkkatak Baibõl̦ etan Sue?
15 Jum̦ae jãn baam̦le. Ñan jet, men eo el̦aptata an kõm̦m̦an an pen aer pãd ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo ej aer iioon jum̦ae jãn baam̦le ko aer. L̦õmn̦ak kõn waanjoñak in an juon rũkkatak Baibõl̦ etan Sue. Ilo raan eo m̦okta jãn kar raanin Kwõjkwõj eo ilo 2021 eo, Sue ear ba ñan eo me ej katak Baibõl̦ ippãn bwe kõn an iioon jum̦ae jãn ro ilo m̦weo im̦õn, ejjab maroñ kobal̦o̦k ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Eo me ej katak ippãn Sue ear riitil̦o̦k Luk 22:44 ñane. Im ear kõmel̦el̦eik Sue bwe ñe jej iioon wãween ko reppen, jej aikuj anõke joñak eo an Jesus ilo ad jar ñan Jeova im lukkuun likũt ad tõmak im lõke ilo E. Raan eo tok juon, Sue ear kõpooj wain im bũreet eo im alwõje pija eo ejejuwaan me ej kõnono kõn Unin Tõl eo an raan eo ilo jw.org. Innem ilo jo̦teen eo, Sue ear pãd ilowaan ruum̦ eo an im roñjake ilo talboon aer kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej Eo. Ãlikin, Sue ear jejel̦o̦k ñan eo ej katak Baibõl̦ ippãn im ba: “Elukkuun kar l̦ap am̦ kõkajoor eõ inne. Iar kate eõ ñan kõm̦m̦ane jabdewõt men eo imaroñe ñan aõ maroñ pãd ilo Kwõjkwõjin Keememej Eo, im Jeova ear lukkuun jipañ eõ. Ijjab maroñ kõmel̦el̦eik joñan aõ lukkuun m̦õn̦õn̦õ im kam̦m̦oolol!” Kwõl̦ak lale Jeova emaroñ ke jipañ eok ñe kwõj jelm̦ae juon men me ãinl̦o̦kwõt wãween in?
16. Etke jej lukkuun tõmak im lõke bwe Jeova enaaj kõjeraam̦m̦an ad kate kõj ñan ad pãd ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo? (Rom 8:31, 32)
16 El̦ap an Jeova lukkuun kaorõk ak kam̦m̦oolol kõn ad kate kõj ñan kakeememej mej eo an Jesus. Jemaroñ lukkuun tõmak im lõke bwe enaaj kõjeraam̦m̦an kõj ñe jej kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn ta eo ear kõm̦m̦ane ñan kõj. (Riit Rom 8:31, 32.) Innem jen jek ilo bũruod ñan ad pãd ilo iien Kwõjkwõjin Keememej Eo ilo iiõ in im ñan kate kõj ñan kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aad ilo m̦akũtkũt ko an doulul eo ilo naaj allõñ ko me ejejjet iien Kwõjkwõjin Keememej Eo ie.
AL 18 Kam̦m̦oolol kõn Katok in Mour eo an Jesus
a Ilo naaj Juje, Eprõl̦ 4, 2023, elõñ milien armej ro jãn ipel̦aakin lal̦ in renaaj kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej mej eo an Christ. Elukkuun lõñ armej me ej kab nãj juon kattõn aer pãd ilo iien in. Ro me rekar bõjrak jãn aer karejar ñan Jeova im eto aer jab kobatok ippãd ilo iien Kwõjkwõj eo renaaj bar itok ñan iien in. Jet renaaj kate er ñan anjo̦ ioon wãween ko reppen rej iiooni ñan aer maroñ pãd ilo iien in. Jekdo̦o̦n ta wãween eo ej wal̦o̦k ippam̦, ak kwõmaroñ tõmak im lõke bwe Jeova enaaj lukkuun buñbũruon kõn am̦ lukkuun kate eok bwe kwõn maroñ pãd ilo iien Kwõjkwõj eo.
b Ri-kabuñ ro rej tõmak bwe ilo iien in me rej kõm̦m̦ane kwõjkwõjin mej eo an Jesus, bũreet eo im wain eo rej oktak ñan lukkuun ãnbwinnin im bõtõktõkin Jesus. Rej bõk l̦õmn̦ak in bwe kajjojo iien rej kõm̦m̦ane iien in, ãnbwin eo ãnbwinnin Jesus im bõtõktõkin rej bar oktak im juon menin katok.
c Em̦õj ukot jet iaan etan armej ro ilo katak in.
d Bar lale katak ko ilo online ilo jw.org etan “2021 Memorial Commemoration.”
e KÕMEL̦EL̦E KO KÕN PIJA KO: Jãn kar 1960 ko, ear lukkuun em̦m̦anl̦o̦k wõt wãween ko rej kõm̦m̦ani kõn peba in kũr ko ñan iien Kwõjkwõjin Keememej Eo im rar jino bũriini peba kein kab kõm̦m̦an bwe en wõr kaape ko ilo online ak kein Internet ko.
f KÕMEL̦EL̦E KO KÕN PIJA KO: Waanjoñak wõt—Em̦m̦aan im kõrã ro jeid im jatid rej kõm̦m̦ane iien Kwõjkwõjin Keememej Eo ilo juon iien me el̦ap poktak ko rej wal̦o̦k.