1. Ta juon iaan un ko unin an Jeova kar ejaake mourin m̦are?

 JEOVA ej juon “Anij in m̦õn̦õn̦õ,” im ekõn̦aan bwe jen bar m̦õn̦õn̦õ. (1 Tim. 1:11) Elõñ menin letok ko rem̦m̦an em̦õj an litok bwe jen maroñ lo m̦õn̦õn̦õ ilo mour ko ad. (Jem. 1:17) Juon iaan menin letok kein ej mourin m̦are. Ñe juon em̦m̦aan im juon kõrã rej m̦are, rej kallim̦ur ñan yokwe, kautiej, im kaorõk doon. Ñe erro ej dãpij juon kõtaan epaak ippãn doon, remaroñ lukkuun lo el̦ap lañlõñ.—JK. 5:18.

2. Ewi wãween pãd eo an elõñ rippãlele ro ilo raan kein ad?

² Ilo raan kein, ekabũrom̦õjm̦õj bwe elukkuun lõñ rippãlele ro em̦õj aer mel̦o̦kl̦o̦k kallim̦ur ko rar kõm̦m̦ani ñan doon ilo raanin m̦are eo aer. Kõn men in, rippãlele rein rejjab m̦õn̦õn̦õ. Ekkar ñan juon etale an rimmãlõtlõt ro, rar lo bwe elukkuun lõñ em̦m̦aan ro ilo raan kein rej lãj im m̦ane lim̦aro pãleer, rej kõnanaik im ba naan ko relukkuun eddo ñan er, ak rej kõjorrããn er ilo wãween ko jet. Juon em̦m̦aan me ej kõm̦m̦ani men kein emaroñ em̦m̦an an kõm̦m̦an ñan lio pãleen ilo̦bwilej, bõtab ilo m̦weo im̦weerro emaroñ lukkuun nana an kõm̦m̦an ñane. Bareinwõt, elukkuun lõñ em̦m̦aan ro rej alwõji pijain keelwaan ko, im men in ej bar ko̦kkure pãd eo aerro.

3. Ta ko remaroñ kõm̦m̦an bwe l̦õm̦aro ren m̦ane ak en nana aer kõm̦m̦an ñan lim̦aro pãleer?

³ Etke ewõr em̦m̦aan ro rej m̦ane ak enana aer kõm̦m̦an ñan lim̦aro pãleer? Remaroñ kar dik im rũttol̦o̦k im lo an jemãer m̦ane jineer, kõn men in remaroñ l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k jorrããn ñe rebar ãindein. Ro jet remaroñ ãindein kõnke enañin aolep em̦m̦aan ro ilo m̦anit eo aer rej kõm̦m̦ane men in. M̦anit eo aer emaroñ katakin bwe juon “m̦oolin m̦õm̦aan” ej aikuj kõm̦m̦an ñan lio ilo juon wãween elãj ñan kwal̦o̦k wõn ej lukkuun booj. Im em̦m̦aan ro jet kar jab katakin er kilen aer maroñ irooj ioon eñjake ko aer, ekitibuj aer illu. Jet em̦m̦aan ejjab jim̦we wãween aer l̦õmn̦ak kõn kõrã ro im aer babu ippãer kõn aer aolep iien alwõje pijain  keelwaan ko. Kobal̦o̦k ippãn men in, elõñ ripoot ko rej kwal̦o̦k bwe jãn kar tõre eo ear wal̦o̦k nañinmejin COVID-19 eo, elõñl̦o̦k em̦m̦aan ro rej m̦ane kõrã ro pãleer. Meñe erkein ej jet iaan un ko unin an l̦õm̦aro m̦ane ak nana aer kõm̦m̦an ñan lim̦aro pãleer, bõtab men in ejjab mel̦el̦ein bwe ejim̦we men in rej kõm̦m̦ane.

4. Ta eo l̦õm̦aro me ewõr pãleer rej aikuj kõjparok er jãne, im etke?

⁴ L̦õm̦aro rej aikuj kõjparok bwe ren jab bõk l̦õmn̦ak ko rebõd kõn kõrã ro. a Etke? Juon un ej kõnke men ko jej l̦õmn̦ak kaki ekkã aer tõll̦o̦k kõj ñan ad em̦m̦akũt im kõm̦m̦ani. Rijjilõk Paul ear kakkõl Kũrjin rũkkapit ro ilo Rom bwe ren “bõjrak jãn [aer] l̦oor armej in lal̦ in.” (Rom 12:​1, 2) Ke Paul ear jeje ñan ri-Rom ro, em̦õj an kar eklejia eo jutak ium̦win jejjo iiõ ko. Meñe ãindein, ak naan kein an Paul rej kwal̦o̦k bwe jet iaaer rar lokjak wõt ilo m̦anit ko an armej ro ipel̦aakier im l̦õmn̦ak ko an lal̦ in. Eñin unin ear lukkuun rõjañ er bwe ren ukot wãween aer l̦õmn̦ak im kõm̦m̦an ko aer. Naanin jiroñ in ej bareinwõt jerbal ñan l̦õm̦aro ewõr pãleer me er Kũrjin ilo raan kein ad. Ekabũrom̦õjm̦õj bwe jet iaaer rar po ilo l̦õmn̦ak ko an lal̦ in im rar m̦ane ak enana aer kõm̦m̦an ñan lim̦aro pãleer. b Jeova ej kõtmãne bwe l̦õm̦aro ren kõm̦m̦an ñan lim̦aro ilo wãween et? Jej lo uwaakin kajjitõk in ilo eoon eo me katak in ej pedped ioon.

5. Ekkar ñan 1 Piter 3:​7, ewi wãween an em̦m̦aan ro aikuj kõm̦m̦an ñan kõrã ro pãleer?

⁵ Riit 1 Piter 3:7. Jeova ej kakien em̦m̦aan ro ñan kaorõk kõrã ro pãleer. Naan in “kaorõk” ej jitõñl̦o̦k ñan wãween ad kõm̦m̦an ñan juon eo jej kautieje. Em̦m̦aan eo ej kaorõk lio pãleen enaaj kõm̦m̦an ñan e ilo juon wãween ejouj im ej kwal̦o̦k yokwe. Ilo katak in, jenaaj kõnono kõn wãween an juon em̦m̦aan maroñ kwal̦o̦k an kaorõk lio pãleen. Bõtab m̦okta, jen kõnono kõn kõm̦m̦an ko me rej kwal̦o̦k an juon em̦m̦aan jab kaorõk kõrã eo pãleen.

JUM̦AE KÕM̦M̦AN KO ME REJJAB KWAL̦O̦K AM̦ KAORÕK KÕRÃ EO PÃLEEM̦

6. Ewi wãween an Jeova watõke em̦m̦aan ro rej m̦ane kõrã ro pãleer? (Kolosse 3:19)

⁶ Jab lãj ak m̦ane kõrã eo pãleem̦. Jeova elukkuun dike jabdewõt eo ej lãj. (Sam 11:5) Ejjab buñbũruon ippãn em̦m̦aan ro rej m̦ane kõrã ro pãleer. (Mal. 2:16; riit Kolosse 3:19.) Ekkar ñan eoon eo me katak in ej pedped ioon, 1 Piter 3:​7, ñe juon em̦m̦aan ejjab em̦m̦an an kõm̦m̦an ñan kõrã eo pãleen, men in enaaj jelõte jem̦jerã eo an ippãn Anij. Joñan, Jeova emaroñ jab roñjaki jar ko an.

7. Ekkar ñan Epesõs 4:​31, 32, em̦m̦aan ro rejjab aikuj kõnono ilo wãween et? (Bar lale “Mel̦el̦ein Naan Ko.”)

⁷ Jab bũroñe ak kwal̦o̦k naan ko reddo ñan kõrã eo pãleem̦. Jet em̦m̦aan rej kwal̦o̦k naan ko reddo im rekõmmetak ñe rej illu ippãn lim̦aro pãleer. Bõtab Jeova edike “illu, kwi, bũroñ, [im] naan ko reddo.” c (Riit Epesõs 4:​31, 32.) Ej roñ men otemjej. Eaorõk ippãn Jeova wãween an juon em̦m̦aan kõnono ñan kõrã eo pãleen, meñe erro ej make iaaerro ilo m̦weo im̦weer. Juon em̦m̦aan me eddo an kõnono ñan kõrã eo pãleen ejjab ko̦kkure mourin m̦are eo an wõt ak ej bar ko̦kkure jem̦jerã eo an ippãn Anij.—Jem. 1:26.

8. Ewi wãween an Jeova watõk pijain keelwaan ko, im etke?

⁸ Jab alwõje pijain keelwaan ko. Ewi wãween an Jeova watõke pijain keelwaan ko? Elukkuun diki. Kõn men in, em̦m̦aan eo ej alwõji pija ko rettoon ej ko̦kkure jem̦jerã eo an ippãn Jeova  im ejjab kwal̦o̦k kautiej ñan kõrã eo ippãn. d Jeova ej kõtmãne bwe juon em̦m̦aan en tiljek ñan kõrã eo ippãn ejjab ilo kõm̦m̦an ko an wõt ak ilo bar l̦õmn̦ak ko an. Jesus ear ba bwe juon em̦m̦aan me ej kalimjeke bar juon kõrã im mejkaiie kake, em̦õj an kadede lejãn ippãn “ilo bũruon.” e—Matu 5:​28, 29.

9. Etke Jeova edike ñe juon em̦m̦aan ej iuuni kõrã eo ippãn ñan kõm̦m̦ani men ko ejjab kõn̦aan kõm̦m̦ani ñe erro ej babu ippãn doon?

⁹ Jab iuuni kõrã eo ippam̦ bwe en kõm̦m̦ani men ko ejjab kõn̦aan kõm̦m̦ani ñe komiro ej babu ippãn doon. Jet em̦m̦aan rej iuuni kõrã ro pãleer ñan kõm̦m̦ani m̦anit ko me rejjab kwal̦o̦k kautiej ñane ak rej kõm̦m̦an an eñjake bwe ettoon ak l̦eo ejjab yokwe e. Jeova edike m̦anit rot in enana me ejjel̦o̦k kea im l̦õmn̦ak kake kõrã ro ie. Ej kõtmãne bwe l̦eo en yokwe im kaorõk kõrã eo pãleen im kautieje eñjake ko an. (Eps. 5:​28, 29) Ta el̦aññe juon em̦m̦aan me ej juon Kũrjin ejjab jouj im enana an kõm̦m̦an ñan kõrã eo pãleen ak ej alwõji pijain keelwaan ko? Ewi wãween an l̦eo maroñ kõm̦m̦an oktak ilo l̦õmn̦ak im kõm̦m̦an ko an?

WÃWEEN JUON EM̦M̦AAN EMAROÑ ANJO̦ IOON KÕM̦M̦AN KO REJJAB KWAL̦O̦K AN KAORÕKE KÕRÃ EO PÃLEEN

10. Ewi wãween an em̦m̦aan ro maroñ katak jãn joñak eo an Jesus?

¹⁰ Ta ko remaroñ jipañ juon em̦m̦aan ñan anjo̦ ioon an m̦ane ak nana an kõm̦m̦an ñan kõrã eo pãleen? Eokwe juon wãween ej ilo an kate ñan anõke Jesus. Meñe Jesus ear jab juon ri-m̦are, ak wãween an kar kõm̦m̦an ñan ri-kal̦oor ro an ej juon joñak em̦m̦an ñan em̦m̦aan ro ikijjeen wãween aer aikuj kõm̦m̦an ñan kõrã ro pãleer. (Eps. 5:25) Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak kõn ta ko em̦m̦aan ro remaroñ katak jãn wãween an kar Jesus kõnono im kõm̦m̦an ñan rijjilõk ro an.

11. Ewi wãween an kar Jesus kõm̦m̦an ñan rijjilõk ro an?

¹¹ Jesus ear kwal̦o̦k jouj im kautiej ñan rijjilõk ro an. Ear jab lãj ak nana an kõm̦m̦an ñan er. Meñe Jesus ear Irooj eo aer, ak ear jab l̦õmn̦ak bwe ej aikuj kwal̦o̦k an eutiejl̦o̦k jãn er ikijjeen an kõjerbale kajoor eo an ñan kõm̦m̦an aer mijake. Ijoke, ear kõttãik e im jerbal ñan er. (Jon 13:​12-17) Ear ba ñan ri-kal̦oor ro an: “Katak jãn ña, bwe ij juon eo eineem̦m̦an im ettã bũruon. Ñe kom̦ naaj kõm̦m̦ane men in, kom̦ naaj kakkije im aenõm̦m̦an.” (Matu 11:​28-30) Kwõj ke kile an ba bwe Jesus ear juon eo eineem̦m̦an? Juon eo eineem̦m̦an ejjab m̦õjn̦o̦. Ijoke, ej juon eo ekajoor kõnke emaroñ irooj ioon eñjake ko an. Ñe ej iioon wãween ko remaroñ kõm̦m̦an an illu, ej aenõm̦m̦an wõt im ej irooj ioon eñjake ko an.

12. Ewi wãween an kar Jesus kõnono ñan ro jet?

¹² Jesus ear kõjerbal naan ko rekaenõm̦m̦an im rekõketak. Ear jab eddo an kõnono ñan ri-kal̦oor ro an. (Luk 8:​47, 48) Meñe ear wõr ri-jum̦ae ro me rar kõnanaiki im kajjioñ kõm̦m̦an bwe en illu, ak “ear jab ukotl̦o̦k naan ko reddo ñan er.” (1 Pit. 2:​21-23) Ewõr iien ko Jesus ear kããlõt ñan ikõñ wõt ijello̦kun an uwaake er kõn naan ko reddo. (Matu 27:​12-14) Alikkar bwe Jesus ej juon joñak em̦m̦an ñan em̦m̦aan ro ewõr pãleer!

13. Ãinwõt an Matu 19:​4-6 kwal̦o̦k, ewi wãween an juon em̦m̦aan maroñ “pãdwõt ippãn lio pãleen”? (Bar lale pija eo.)

¹³ Jesus ear jiroñ em̦m̦aan ro ñan tiljek wõt ñan kõrã ro pãleer. Ear ãliji naan ko an Jemãn ke ear ba bwe juon em̦m̦aan ej aikuj “pãdwõt ippãn lio pãleen.” (Riit Matu 19:​4-6.) Naanin Grik eo kar kõjerbale ilo eoon in ñan “pãdwõt” ej mel̦el̦ein “ñan eddãp.” Kõn men in, kõtaan eo ikõtaan juon em̦m̦aan im kõrã me em̦õj aer m̦are ej aikuj in lukkuun kajoor, joñan, ej ãinwõt ñe em̦õj kaddãpe erro ñan doon. El̦aññe juon iaaerro en kar kõm̦m̦ane juon men me ear kõmetak  eo rejetaer, erro jim̦or naaj eñtaan. Juon em̦m̦aan me ej lukkuun yokwe kõrã eo pãleen enaaj jum̦ae jabdewõt kain pijain keelwaan ko. Enaaj m̦õkaj im kajeere mejãn jãn “men ko ejjel̦o̦k tokjãer.” (Sam 119:​37, UBS) Ãinwõt Job, ej kõm̦m̦an juon bujen ippãn mejãn ñan jab mejkaiie kõn bar juon kõrã.—Job 31:1.

14. Ta buñtõn ne ko juon em̦m̦aan ej aikuj kõm̦m̦ani bwe en bar em̦m̦an kõtaan eo an ippãn Jeova im kõrã eo pãleen?

¹⁴ Juon em̦m̦aan me ej m̦ane ak ej lãj ilo an kõnnaan ñan kõrã eo ippãn, ej aikuj kõm̦m̦ani jet buñtõn ne ko bwe en bar em̦m̦an kõtaan eo an ippãn Jeova im kõrã eo pãleen. Ta buñtõn ne kein? Kein kajuon, ej aikuj kile bwe elukkuun nana men eo ej kõm̦m̦ane. Ejjel̦o̦k jabdewõt men ej n̦ojak im̦aan mejãn Jeova. (Sam 44:21; Ekl. 12:​14, UBS; Hib. 4:13) Kein karuo, ej aikuj bõjrak jãn an kõm̦m̦ani men kein ñan kõrã eo pãleen im kõm̦m̦an oktak ilo kõm̦m̦an ko an. (JK. 28:13) Kein kajilu, ej aikuj jol̦o̦k an bõd ippãn kõrã eo pãleen im ippãn Jeova im ej kate bwe ren jeorl̦o̦k an bõd. (Jrb. 3:19) Ej aikuj bar akwel̦ap ñan Jeova bwe en jipañe ñan kõn̦aan kõm̦m̦an oktak im ñan irooj ioon l̦õmn̦ak ko an, wãween an kõnono, im kõm̦m̦an ko an. (Sam 51:​10-12; 2 Kor. 10:5; Pil. 2:13) Kein keemãn, ej aikuj jerbali jar ko an ikijjeen an katak ñan dike aolep kõm̦m̦an ko im naan ko relãj. (Sam 97:​10, UBS) Kein kal̦alem, ej aikuj m̦õkaj im pukot jipañ jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia—jabõt ro me el̦ap aer kea. (Jem. 5:​14-16) Kein kajiljino, ej aikuj lale ta ko ej aikuj kõm̦m̦ani bwe en maroñ jum̦ae m̦anit rot in ilju im jekl̦aj. Juon em̦m̦aan me ej alwõji pijain keelwaan ko ej aikuj bar l̦oore buñtõn ne kein. Jeova enaaj kõjeraam̦m̦ane an kate ñan kõm̦m̦an oktak ko. (Sam 37:​5, UBS) Bõtab, ejabwe an bõjrak jãn an kõm̦m̦ani m̦anit kein rej kõmetak kõrã eo pãleen. Ej aikuj bar katak kilen kaorõke kõrã eo pãleen. Ewi wãween emaroñ kõm̦m̦ane men in?

WÃWEEN KO KWÕMAROÑ KWAL̦O̦K AM̦ KAORÕKE KÕRÃ EO PÃLEEM̦

15. Ewi wãween an juon em̦m̦aan maroñ kaalikkar an yokwe lio pãleen?

¹⁵ Kaalikkar am̦ yokwe e. Elõñ em̦m̦aan ro me em̦m̦an pãd eo aer ippãn kõrã eo pãleer rej  kõm̦m̦an bwe en juon aer imminene ñan kwal̦o̦k bwe rej yokwe kõrã eo pãleer kajjojo raan. (1 Jon 3:18) Juon em̦m̦aan emaroñ kaalikkar an yokwe kõrã eo ippãn ilo wãween ko reddik, ãinwõt ilo an jibwe pein ak ilo an lukkuun atbo̦kwõje. Emaroñ jilkinl̦o̦k juon text ñane im ba “Ij miji eok” ak emaroñ kajjitõk “Kwõj ita bajjõk?” Jãn iien ñan iien, emaroñ bar kwal̦o̦k an yokwe e ikijjeen an je jet naan ko remmejaja ilo juon kaat. Ilo an kõm̦m̦ani men kein, ej kwal̦o̦k an kaorõke lio pãleen im ej kõkajoore mourin m̦are eo aerro.

16. Etke juon em̦m̦aan ej aikuj nõbare kõrã eo ippãn?

¹⁶ Kam̦m̦oolole. Juon em̦m̦aan me ej kaorõke kõrã eo ippãn ej kõkajoore im kõketake. Juon wãween ej kõm̦m̦ane men in ej ikijjeen an keememej ñan kam̦m̦oolole kõn aolep men ko kõrã eo pãleen ej kõm̦m̦ani ñan rejetake. (Kol. 3:15) Ñe juon em̦m̦aan ej nõbare kõrã eo ippãn jãn bũruon, men in ej tõpar bũruon kõrã eo. Enaaj eñjake an l̦eo ippãn yokwe e, jel̦ã kõjparoke, im kaorõke.—JK. 31:​28, UBS.

17. Ewi wãween an juon em̦m̦aan maroñ kwal̦o̦k an kautiej kõrã eo ippãn?

¹⁷ Kwal̦o̦k jouj im kautiej. Juon em̦m̦aan me ej yokwe kõrã eo pãleen ej kaorõke im kõjparoke. Ej watõke kõrã eo ippãn ãinwõt juon menin letok jãn Jeova. (JK. 18:22; 31:​10, UBS) Tokjãn men in, ej kwal̦o̦k jouj ñane im ej kautieje, meñe ilo iien ko erro ej babu ippãn doon. Eban iuuni kõrã eo ñan kõm̦m̦ani m̦anit ko ejjab kõn̦aan kõm̦m̦ani, m̦anit ko remaroñ kõm̦m̦an an bõk l̦õmn̦ak eo bwe ejjel̦o̦k tokjãn, im m̦anit ko rej ko̦kkure bõklõkõt eo an. f Em̦m̦aan eo enaaj bareinwõt kate bwe en erreo wõt bõklõkõt eo an im̦aan mejãn Jeova.—Jrb. 24:16.

18. Ta eo em̦m̦aan ro ewõr pãleer rej aikuj jek ippãer make ñan kõm̦m̦ane? (Bar lale bo̦o̦k eo “ Emãn Wãween ko Kwõmaroñ Erom Juon Rippãlele Ejel̦ã Kwal̦o̦k Kautiej.”)

¹⁸ Kom̦ l̦õm̦aro, kwõmaroñ lõke bwe Jeova em̦õn̦õn̦õ ñe ej loe am̦ kate eok ñan kaorõke kõrã eo pãleem̦ ilo aolep men ko kwõj ba im kõm̦m̦ani. Jek ippam̦ make ñan kaorõke ikijjeen am̦ jab kõm̦m̦ani men ko renaaj kõmetake im ikijjeen am̦ kwal̦o̦k jouj, kautiej, im yokwe ñane. Ilo am̦ ãindein, kwõj kaalikkar bwe kwõj yokwe im kaorõke kõrã eo pãleem̦. Tokjãn men in, kwõnaaj kõjparok kõtaan eo am̦ eaorõktata—jem̦jerã eo am̦ ippãn Jeova.—Sam 25:​14, UBS.