1-2. (1) Ekkar ñan Jabõn Kõnnaan 16:31, ewi wãween ad aikuj watõk rũtto ro jeid im jatid me retiljek? (2) Ta kajjitõk ko jenaaj uwaaki ilo katak in?

ÑE ARMEJ ro rej etal ñan juon baak ilo Arkansas ilo Amedka, remaroñ lo taim̦on̦ ko rej ejjerwawa ijoko ilal̦. Ijoke, taim̦on̦ kein rejjañin kõmetali im karabõlbõli. Kõn men in, elõñ ro me rej kalimjeki remaroñ jab kile taim̦on̦ kein im kajju etal jãni.

² Ilo jet wãween ko, rũtto ro jeid im jatid me retiljek rej ãinwõt taim̦on̦ kein; rej ãinwõt m̦weiuk kein raorõk. Naanin Anij ej keidi uwan̦ in bõran rũtto rein ñan juon kũrawũn. (Riit Jabõn Kõnnaan 16:31; 20:29) Meñe ãindein, ak emaroñ jab pidodo ad kile men kein raorõk. Jo̦dikdik ro me rej kile joñan aorõkin rũtto ro remaroñ bõk juon men me el̦apl̦o̦k an wõr tokjãn jãn m̦weiuk ko. Ilo katak in jenaaj uwaake jilu kajjitõk ko: Etke Jeova ej lukkuun kaorõk rũtto ro retiljek? Etke eaorõk ijo kun̦aan rũtto ro jeid im jatid ilo doulul eo an Jeova? Im ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani ñan lukkuun bõk tokjãn jãn joñak ko aer?

3. Ãinwõt an Sam 92:12-15 kwal̦o̦k, etke Jeova ej lukkuun kaorõk rũtto ro me retiljek?

³ Jeova ej lukkuun kaorõk rũtto ro retiljek. Elukkuun jel̦ã kain armej rot er, im ej loe im kaorõk kadkad ko rem̦m̦an kadkadier. Em̦õn̦õn̦õ ñe ro rerũtto rej katakin ro reddik kõn men ko rar katak ium̦win kar elõñ iiõ ko in aer jerbal ñan E ilo tiljek. (Job 12:12; JK. 1:1-4, UBS) Jeova ej bar kaorõk er kõn aer kate wõt er im kijenmej. (Mal. 3:16) Elõñ wãween ko reppen  rar iiooni ilo mour ko aer, bõtab tõmak eo aer ilo Jeova ear jab dikl̦o̦k. Kõjatdikdik eo aer kõn ilju im jekl̦aj ekajoorl̦o̦k kiiõ jãn iien eo rar jino jel̦ã kõn m̦ool eo. Im Jeova ej yokwe er kõn aer wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kõn etan meñe “rerũtto.”​—Riit Sam 92:12-15.

4. Ta l̦õmn̦ak ko rem̦m̦an remaroñ kaenõm̦m̦an rũtto ro jeid im jatid?

⁴ Kiiõ ke kwõj rũttol̦o̦k, keememej bwe Jeova eban mel̦o̦kl̦o̦k jerbal ko am̦ ilo iien ko remootl̦o̦k. (Hib. 6:10) Kwaar kijejeto ilo am̦ rejetake jerbalin kwal̦o̦k naan, im men in ej lukkuun kam̦õn̦õn̦õik Jemãdwõj ilañ. Kwaar kijenmej ium̦win wãween ko reppen ekoba wãween ko rekabũrom̦õjm̦õj, kwaar rejetake katak ko rejim̦we ilo Baibõl̦, kajejjeti eddo ko am̦, im katakini ro jet. Kwaar kate eok ñan l̦oori oktak ko rellõñ ilo doulul eo an Jeova. Kwaar rejetake im rõjañ ro jet ilo aer jibadek jerbalin full-time. Kõn am̦ tiljek, Jeova Anij elukkuun l̦ap an yokwe eok. Ej kallim̦ur bwe “ejãmin el̦l̦o̦k jãn armej ro doon” me retiljek! (Sam 37:28, UBS) Ej kallim̦uri eok im ba: “Inaaj kõjparok kom̦ m̦ae iien eo kom̦ rũtto im uwan̦ kool̦an bõrami.” (Ais. 46:4, UBS) Kõn men in, jab l̦õmn̦ak bwe kõn am̦ rũttol̦o̦k, ejako an wõr tokjãn ijo kun̦aam̦ ilo doulul eo an Jeova. Elukkuun l̦ap tokjãn ijo kun̦aam̦!

5. Ta eo ro rũtto ro rej aikuj keememej?

⁵ Elõñ men ko rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ani ilo doulul eo an Jeova. Mekarta ñe emaroñ jako aer kajoor ãinwõt kar m̦okta, bõtab elõñ imminene ko rar bũki ium̦win iiõ ko remootl̦o̦k. Jeova emaroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõjerbal er ilo elõñ wãween ko, ãinwõt an waanjoñak ko itulal̦ naaj kwal̦o̦k kake kõn ro ilo iien ko etto im ilo raan kein.

6-7. Kwal̦o̦k waanjoñak ko ilo Baibõl̦ kõn wãween an kar Jeova kõjeraam̦m̦an rũtto ro me rar tiljek ilo aer karejar ñane.

⁶ Ilo Baibõl̦ eo, jemaroñ lo waanjoñak ko rem̦m̦an kõn ro retiljek me rar karejar ñan Jeova m̦ae iien rar lukkuun rũtto. Ñan waanjoñak, Moses emaroñ kar 80 an iiõ ke ear jino jerbal ãinwõt juon ri-kanaan an Jeova im juon ri-tõl ñan aelõñin Israel. Jeova  ear kõjerbal wõt Daniel ãinwõt juon An ri-kõnono ke ear bõlen 90 jim̦a an iiõ. Im emaroñ kar bar 90 jim̦a an rijjilõk Jon iiõ ke jetõb kwõjarjar ear kõm̦akũti ñan je bokin Revelesõn.

⁷ Ebar lõñ ro jet retiljek me armej rar jab lukkuun jel̦ã kajjier, kõn men in emaroñ pidodo ñan jab kile er. Meñe ãindein, ak Jeova ear kile wõt er im ear kõjeraam̦m̦an er kõn aer tiljek. Ñan waanjoñak, jidik wõt an Baibõl̦ kwal̦o̦k kõn em̦m̦aan eo “ewãnõk im el̦ap an kautiej Anij” etan Simeon, bõtab Jeova ear jel̦ã kajjien im ear kõjeraam̦m̦ane bwe en lo Jesus ke ear juon niñniñ im bwe en kanaan kõn ajri eo im jinen. (Luk 2:22, 25-35) Bar l̦õmn̦ak kõn ri-kanaan eo etan Anna me ear mej l̦eo pãleen. Lel̦l̦ap in ear 84 an iiõ, bõtab “aolep iien ekõn pãd ilo tampel̦ eo.” Kõn an kar ekkeini an pãd ilo tampel̦ eo, Jeova ear lukkuun kõjeraam̦m̦ane im e bareinwõt ear lo Jesus ke ear juon niñniñ. Simeon im Anna rar lukkuun aorõk ippãn Jeova.​—Luk 2:36-38.

8-9. Ta ko me kõrã ro me emej l̦õm̦aro pãleer rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ani ilo doulul eo an Jeova?

⁸ Ilo raan kein, elõñ rũtto ro jeid im jatid retiljek me rej juon joñak elukkuun em̦m̦an ñan ro reddikl̦o̦k. L̦õmn̦ak kõn bwebwenato eo an Jeid im Jatid Lois Didur. Kar 21 an iiõ ke ear jino jerbal ãinwõt juon jipejel̦ bainier ilo Canada. Tokãlik, erro kar l̦eo pãleen etan John pãd ilo jerbalin itoitak im lol̦o̦k eklejia ko ium̦win elõñ iiõ ko. Tokãlik, erro ear jerbal ilo Betel̦ eo ilo Canada ium̦win elõñl̦o̦k jãn 20 iiõ. Ke ear 58 an Lois iiõ, kar kũr erro John bwe erro en jerbal ilo Ukraine. Ta eo erro ear kõm̦m̦ane? Erro ear ke l̦õmn̦ak bwe el̦ap aerro rũtto ñan jerbal ilo bar juon aelõñ? Erro ear bõk jerbal in, im kar jitõñ John bwe en jerbal ãinwõt juon iaan Em̦m̦aan ro Rej Lale Ra Eo ilo aelõñ in. Ke John ear mej jimjuon iiõ tokãlik, Lois ear pepe ñan pãd wõt ilo jerbal in an. Kiiõ, 81 an Lois iiõ im ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jerbal ñan Jeova ilo tiljek ãinwõt juon iaan ro rej uwaan Betel̦ eo ilo Ukraine, im aolep ro ilo ijo rar lukkuun yokwe e.

⁹ Emaroñ dikl̦o̦k ad kile kõrã ro jeid im jatid me emej l̦õm̦aro pãleer kiiõ jãn ke l̦õm̦aro pãleer rar mour, meñe ãindein ak relukkuun aorõk. El̦ap an Jeova kaorõk kõrã rein jeid im jatid me rar rejetake l̦õm̦aro pãleer ium̦win elõñ iiõ, im kiiõ rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo aer karejar ñane ilo tiljek. (1 Tim. 5:3) Ejjab men in wõt, ak el̦ap aer bar kõketak ro reddik.

10. Ta joñak eo elukkuun em̦m̦an Tony ear kwal̦o̦k?

¹⁰ Elõñ rũtto ro retiljek rej jokwe ilo m̦õko im̦õn rũtto ak m̦õn ri-nañinmej, rein bareinwõt rebar aorõk. Ñan waanjoñak, juon jeid im jatid em̦m̦aan etan Tony ej kiiõ jokwe ilo im̦õn rũtto ak m̦õn ri-nañinmej. Ke ear 20 an iiõ ear peptaij ilo Pennsylvania ilo Amedka ilo O̦kwõj 1942 eo. Ejjabto tokãlik, ear  iioon mãlejjoñ ikijjeen an jab bõk kun̦aan ilo kien ak aitwerõk ko, tokjãn men in ear kalbuuj ium̦win ruo jimattan iiõ. Erro kar kõrã eo pãleen Hilda, katakin im kõkkaajiririik ajri ro ruo nejierro ilo m̦ool eo. Ium̦win elõñ iiõ Tony ear jerbal ilo jilu eklejia ko ãinwõt juon eo ej loloodjake jerbal ko an em̦m̦aan ro rej lale eklejia im ãinwõt juon eo ej loloodjake kweilo̦k ko rel̦l̦ap. Ear kõm̦m̦an kweilo̦k im katak Baibõl̦ ilo juon jikin kalbuuj me rej kalbuuji ro me el̦ap jorrããn ko rar kõm̦m̦ani. Dettan Tony kiiõ ej 98 an iiõ, bõtab ejjab l̦õmn̦ak in kabõjrak an jerbal ñan Jeova. Ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kate e joñan wõt an maroñ ñan karejar ñan Jeova im jerbal ippãn eklejia eo an!

11. Ewi wãween ad kwal̦o̦k bwe jej kaorõk ro rerũtto me rej jokwe ilo m̦õko im̦õn rũtto ak m̦õn ri-nañinmej?

¹¹ Ewi wãween ad kwal̦o̦k kautiej ñan rũtto ro rej me rej jokwe ilo im̦õn rũtto ak m̦õn ri-nañinmej ro? El̦aññe ewõr maroñ, em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ jipañ er bwe ren pãd ak roñjake kweilo̦k ko im bwe ren kwal̦o̦k naan. Jemaroñ kwal̦o̦k ad kea kake er ilo ad lol̦o̦k er ak call e l̦o̦k er ilo online. Jekõn̦aan l̦õmn̦ak im jipañ rũtto ro me rej jokwe ilo im̦õn rũtto ak m̦õn ri-nañinmej me ettol̦o̦k jãn eklejia eo aer. Jej aikuj kõjparok bwe jen jab mel̦o̦kl̦o̦k rein rerũtto. Jet iaaer remaroñ l̦õmn̦ak bwe ejjab pidodo im ejjab ekkar ñan kõnnaan kõn er make. Bõtab jenaaj lukkuun bõk tokjãn ñe jej bõk iien ippãer im kajitũkin er im roñjake er ilo aer kwal̦o̦k wãween ko rekalañlõñ rar bũki ilo doulul eo an Jeova.

12. Ilo eklejia eo ad, ta eo jemaroñ katak kake kõn ro jeid im jatid?

¹² Jemaroñ bwilõñ ñe jej jel̦ã bwe ewõr ro rerũtto im retiljek ilo eklejia eo ad me elukkuun em̦m̦aan joñak ko aer. Juon jeid im jatid kõrã etan Harriette ear tiljek ilo an karejar ñan Jeova ium̦win elõñ iiõ ilo eklejia eo an ilo New Jersey ilo Amedka. Tokãlik ear em̦m̦akũt im jokwe ippãn ledik eo nejin. Ilo eklejia eo an ekããl, ro jeid im jatid rar kõm̦m̦an aer iien ñan jel̦ã kajjien, innem rar kile bwe ej juon eo elukkuun aorõk. Ear kõketak er kõn bwebwenatoun an kõn kwal̦o̦k naan ke ear jino katak kõn m̦ool eo ilo 1920 jim̦a ko. Ilo iien kein, ñe ej etal im kwal̦o̦k naan ej bõk ippãn juon an bũraj in ñi, ilo wãween in ej pojak el̦aññe renaaj jibwe im kalbuuji. Ilo m̦ool, ilo 1933 eo, kar ruo alen an kalbuuj, im ilo kajjojo iien kein, ear kalbuuj ium̦win juon wiik. Ilo iien kein, l̦eo pãleen me ejjab juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova ekar rejetake im lale ajri ro jilu nejierro reddik. Elukkuun m̦ool bwe ekkar ñan ad kautiej ro rerũtto me retiljek ãinwõt Harriette!

13. Ta eo em̦õj ad katak kõn ijo kun̦aan rũtto ro ilo doulul eo an Jeova?

¹³ Elukkuun aorõk ijo kun̦aan rũtto ro jeid im jatid ilo doulul eo an Jeova. Em̦õj aer lo wãween an Jeova kõjeraam̦m̦an er im kõjeraam̦m̦an doulul eo an ilo elõñ wãween ko. Ewõr men ko raorõk rar katak jãn bõd ko rar kõm̦m̦ani m̦okta. Jen watõk er ãinwõt juon “aebõj in mãlõtlõt,” im katak jãn er. (JK. 18:4) El̦aññe kwõj bõk iien im kal̦apl̦o̦k am̦ jel̦ã kajjier, innem tõmak eo am̦ emaroñ kajoorl̦o̦k im kwõnaaj katak elõñ men ko jãn er!

14. Ta eo Duteronomi 32:7 ej rõjañ ro reddik ñan kõm̦m̦ane?

¹⁴ Bõk buñtõn ne eo m̦okta im bwebwenato ippãn rũtto ro jeid im jatid. (Riit Duteronomi 32:7.) Em̦ool bwe emaroñ jino m̦õjn̦o̦l̦o̦k mejãer, emaroñ rum̦wijl̦o̦k aer m̦akũtkũt, im  emaroñ dikl̦o̦k ainikieer ñe rej kõnono. Ak ej lõñ wõt men ko rekõn̦aan kõm̦m̦ani, im em̦õj aer kõm̦m̦an “juon ãt em̦m̦an” ippãn Jeova. (Ekl. 7:1) Keememej unin an Jeova lukkuun kaorõk er. Wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kautiej ñan er. Anõke joñak eo an Ilaisha. Ear kõn̦aan wõt pãd turin Ilaija ilo raan eo ãliktata in aerro pãd ippãn doon. Jilu alen an kar Ilaisha ba: “Ijãmin ilo̦k jãn kwe.”​—2 Kñ. 2:2, 4, 6.

15. Ta kajjitõk ko jemaroñ kajitũkin rũtto ro kaki?

¹⁵ Kwal̦o̦k am̦ lukkuun itoklimo kõn rũtto ro ilo am̦ kwal̦o̦k kajjitõk ko ilo jouj. (JK. 1:5; 20:5; 1 Tim. 5:1, 2) Kwal̦o̦k kajjitõk ko ãinwõt kajjitõk kein: “Ke kwaar dik, ta eo ear kõm̦m̦an bwe kwõn tõmak bwe em̦õj am̦ lo m̦ool eo?” “Ewi wãween an kar wãween ko kwaar iiooni ilo mour eo am̦ jipañ eok epaakel̦o̦k Jeova?” “Ta eo ear jipañ eok ñan dãpij wõt am̦ m̦õn̦õn̦õ ilo jerbal eo an Jeova?” (1 Tim. 6:6-8) Innem, roñjake ilo aer bwebwenato waj ñan kwe.

16. Ewi wãween an juon rũtto im juon eo edikl̦o̦k bõk tokjãn ñe rej bwebwenato ippãn doon?

¹⁶ Ñe juon eo erũtto im juon eo edikl̦o̦k rej bwebwenato ippãn doon, erro ej jim̦or bõk tokjãn. (Rom 1:12) Kom̦ ro reddik, enaaj l̦apl̦o̦k ami kam̦m̦oolol kõn wãween an Jeova lale ri-karejar ro an retiljek, im eo erũtto enaaj eñjake ad yokwe e. Enaaj m̦õn̦õn̦õ in bwebwenato ñan kom̦ kõn wãween an kar bõk jeraam̦m̦an ko jãn Jeova.

17. Etke jemaroñ ba bwe rũtto ro jeid im jatid me retiljek rej deo̦l̦o̦k im wũliol̦o̦k ilo kajjojo iiõ rej rũttol̦o̦k?

¹⁷ Ñe juon ej rũttol̦o̦k, ekkã an jakol̦o̦k an deo̦ ak wũlio ilo ãnbwin, bõtab ro me rej tiljek ñan Jeova rej deo̦l̦o̦k im wũliol̦o̦k im̦aan mejãn Jeova kajjojo iiõ rej rũttol̦o̦k. (1 Tes. 1:2, 3) Etke em̦ool men in? Kõnke ium̦win iiõ ko m̦aantak, rar kõtl̦o̦k bwe jetõb kwõjarjar eo an Anij en ãeik im kakõm̦anm̦anl̦o̦k kadkad ko kadkadier. Ñe enãj l̦apl̦o̦k ad jel̦ã kajjien, kautiej, im katak jãn rũtto ro jeid im jatid me rejitõnbõro ippãd, enãj l̦apl̦o̦k ad lukkuun kaorõk er!

18. Ta eo jenaaj etale ilo katak eo tok juon?

¹⁸ Eklejia eo ejjab kajoorl̦o̦k wõt ñe ro redikl̦o̦k rej kaorõk rũtto ro, ak ej bareinwõt kajoorl̦o̦k ñe rũtto ro rej kaorõk ro redikl̦o̦k. Ilo katak eo tok juon, jenaaj kõnono kõn wãween an rũtto ro maroñ kwal̦o̦k bwe rej kaorõk ro redikl̦o̦k ilo eklejia eo.