1-2. Ta juon iaan un ko unin ad aikuj itoklimo kõn bokin Revelesõn?

 EWÕR ke en̦ enañin kar kũrl̦o̦k eok ñan alwõje kobban juon album me an bar juon armej? Ke kwõj alwõji pija ko ie, kwõj lo elõñ ro me kwõjaje kajjier. Ak kiiõ kwõj lo juon pija me ekõm̦m̦an am̦ lukkuun lale. Etke? Kõnke kwõpãd ilo pija eo. Ke kwõj kalimjeke, kwõj kajjioñ kakeememejtok ñããt eo kab ia eo kom̦ar pija ie. Im kwõj bar kajjioñ lukkuun kakilene wõn ro jet ilo pija eo. Pija in el̦apl̦o̦k an wõr aorõkin ak mel̦el̦ein ñan kwe.

² Bokin Revelesõn ej ãinwõt pija eo. Etke? Ewõr ruo un ko. M̦oktata, bok in me ej kobban Baibõl̦ eo, kar je ñan kõj. Ilo eoon eo jinointata ie, ej ba: “Men ko kar kwal̦o̦ki ikijjeen Jesus Christ, im Anij ear lel̦o̦k bwe en kwal̦o̦ki ñan ri-karejar ro an im epaak aer naaj wal̦o̦k.” (Rev. 1:1) Alikkar bwe men ko me kar jei ilo bok in rejjab ñan aolep armej ak rej ñan kõj, ri-karejar ro an Anij. Innem ãinwõt ro im rej karejar ñan Anij, jejjab aikuj bwilõñ ñe jeloe bwe ewõr kun̦aad ilo an jejjet kũtien kanaan ko ilo bok in me ekãitoktoklimo. Ilo bar juon wãween ba, jej lo bwe jepãd ilo pija eo ilo kõkkar.

3-4. Ekkar ñan bokin Revelesõn, ñããt eo kanaan ko ie renaaj kar jejjet kũtieer, im ta eo men in en kar kõm̦akũt kõj ñan kõn̦aan kõm̦m̦ane?

³ Un eo kein karuo ej kitibuj iien eo me kanaan kein renaaj jejjet kũtieer. Rijjilõk Jon, ilo tõre in me erũtto, ear kaalikkar ñããt eo enãj kar wal̦o̦k iien in ke ear ba: “Ikijjeen jetõb kwõjarjar, men in ear kõm̦m̦an bwe in pãd ilo raan eo an Irooj.” (Rev. 1:10) Ke Jon ear je naan kein ilo iturinl̦o̦k  96 C.E. eo, “raan eo an Irooj” ear ettol̦o̦k wõt. (Matu 25:14, 19; Luk 19:12) Ijoke ekkar ñan kanaan ko ilo Baibõl̦, raan eo an Irooj ear ijjino ilo 1914 eo ke Jesus ear bõk jikin ãinwõt juon Kiiñ ilañ. Jãn kar iiõ in m̦aanl̦o̦k, kanaan ko ilo Revelesõn me rej kitibuj armej ro an Anij, rar jino jejjet kũtieer. Aet, jej mour ilo tõre kein me ejejjet “raan eo an Irooj”!

⁴ Kõnke jej mour ilo tõre kein me rekãitoktoklimo, kõj eo jej aikuj in lukkuun l̦ap ad lale naanin jiroñ eo ilo Revelesõn 1:3 me ej ba: “Em̦õn̦õn̦õ eo ej riit kõn juon ainikien el̦l̦aaj, im ro rej roñjake naan ko ilo kanaan in im ro rej l̦oore men ko ie im kar jei bwe epaaktok iien eo em̦õj kar karõke.” Aet, jej aikuj “riit kõn juon ainikien el̦l̦aaj” bwe jen maroñ “roñjake naan ko ilo kanaan in” im “l̦oore men ko ie.” Ta jet iaan naan ko jej aikuj in l̦oori ak pokaki?

5. Ewi wãween an bokin Revelesõn kwal̦o̦k ewi joñan an aorõk bwe jen lukkuun lale bwe Jeova en buñbũruon kõn wãween ad kabuñ?

⁵ Jãn jebta eo jinointata ilo Revelesõn, jej katak bwe Jesus ejel̦ã kõn aolep men ko rej wal̦o̦k ilo eklejia ko an armej ro an. (Rev. 1:12-16, 20; 2:1) Jesus ear kwal̦o̦k bwe ejel̦ã kõn men kein ikijjeen ennaan ko ear jilkinl̦o̦k ñan eklejia ko jimjuon ilo Eijia Minor. Ilo ennaan ko an ñan eklejia kein, ear tipdikil̦o̦k naanin tõl ko ñan jipañ Kũrjin ro ilo iien ko an rijjilõk ro ñan lukkuun lale bwe wãween aer kabuñ en kabuñbũruon Jeova. Ijoke, men ko ear ba rej bar jerbal ñan aolep armej ro an Anij rainin. Ta eo men in ej katakin kõj? Ri-Tõl eo ad, Jesus Christ, el̦ap an jel̦ã el̦aññe em̦m̦an jem̦jerã eo ad ippãn Jeova ke ak jaab. Jej pãd ium̦win lale im kõjparok eo an Jesus, im ejjel̦o̦k men en̦ ejjab loe. Ejel̦ã ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane bwe en jab bõjrak an Jeova buñbũruon ippãd. Ta naanin tõl eo ear letok me jej aikuj in l̦oore rainin?

6. (1) Ãinwõt an kar Jesus kaalikkare ilo Revelesõn 2:3, 4, ta kar apañ eo ippãn ro ilo eklejia eo ilo Epesõs? (2) Ta eo jej katak jãn men in?

⁶ Riit Revelesõn 2:3, 4. Jej aikuj in jab luuji yokwe eo ad kar m̦okta ñan Jeova. Ennaan eo an Jesus ñan eklejia eo ilo Epesõs ej kaalikkar bwe ro ilo eklejia in rar kwal̦o̦k kijenmej im bwe rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo aer karejar ñan Jeova meñe rar iioon elõñ wãween ko reppen. Meñe ãindein, ak rein rar luuji yokwe eo aer kar m̦okta ñan Jeova. Rar aikuj in bar kõkããl yokwe in aer​—el̦aññe rejjab, innem aer kabuñ eban juon men me ej kabuñbũruon Jeova. Ejja ãindeinl̦o̦k wõt ilo rainin, elõñl̦o̦k men ko jej aikuj in kõm̦m̦ani ijello̦kun ad baj kijenmej wõt. Ej aikuj jim̦we un ko unin ad kijenmej. Anij eo ad ejjab baj itoklimo wõt kõn ta ko jej kõm̦m̦ani, ak ej bar itoklimo kõn unin ad kõm̦m̦ani men kein. El̦ap an aorõk ippãn un ko unin ad kõm̦m̦ane juon men kõnke ej kõtmãne bwe ad kabuñ ñane en pedped ioon kam̦m̦oolol im yokwe eo ad em̦wilal̦ ñane.​—JK. 16:2; Mark 12:29, 30.

7. (1) Ãinwõt an wal̦o̦k ilo Revelesõn 3:1-3, ta kar apañ eo an ro ilo Sardis me Jesus ear loe? (2) Ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane?

⁷ Riit Revelesõn 3:1-3. Jej aikuj ruj im ekkõl wõt. Ro uwaan eklejia eo ilo Sardis ear wõr juon aer apañ me eoktakl̦o̦k. Meñe rein rar lukkuun niknik ilo tõmak ilo kar m̦oktal̦o̦k, bõtab rar oktak im jab lukkuun kaorõk jerbal eo aer ñan Anij. Kõn men in, Jesus ear jiroñ er bwe ren “ruj.” Ta eo men in ej kakkõl kõj kake? Ejjel̦o̦k pere bwe Jeova eban  mel̦o̦kl̦o̦k jerbal ko ad rem̦m̦an. (Hib. 6:10) Meñe ãindein, ak jejjab maroñ baj atartar wõt ioon ta ko jekar kõm̦m̦ani ilo jerbal eo ad ñan Jeova ilo kar m̦okta. Meñe emaroñ l̦apl̦o̦k an wõr joñan men ko ewõr ad maroñ ñan kõm̦m̦ani jãn kar m̦okta, ak jej aikuj in wõnm̦aanl̦o̦k wõt im poub ilo “jerbal eo an Irooj,” im jab bõjrak jãn ad ruj im ekkõl wõt ñan jem̦l̦o̦kin.​—1 Kor. 15:58; Matu 24:13; Mark 13:33.

8. Ta eo jej katak jãn naan ko kar jiroñl̦o̦k rũttõmak ro ilo Leodisia ilo Revelesõn 3:15-17?

⁸ Riit Revelesõn 3:15-17. Jej aikuj kijejeto im kabuñ kõn aolepen bũruod. Ennaan eo an Jesus ñan ro ilo Leodisia ej kwal̦o̦k bar juon apañ eoktakl̦o̦k. Ro ilo eklejia in kar ‘jidik wõt aer mããn̦ãn̦’ ilo wãween aer kabuñ. Kõn an lukkuun ejjel̦o̦k aer itoklimo, Jesus ear jiroñl̦o̦k er bwe relukkuun ‘jerata im kabũrom̦õjm̦õj.’ Rar aikuj in kwal̦o̦k aer lukkuun kijejeto ñan Jeova im aer kabuñ ñane. (Rev. 3:19) Ta eo men in ej katakin kõj? El̦aññe em̦õj an dikl̦o̦k ad kijejeto, jej aikuj in kal̦apl̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn aolep jeraam̦m̦an ko ewõr ippãd ilo tõmak. (Rev. 3:18) Jejjab aikuj kõtl̦o̦k bwe jen m̦ad ilo ad kõttõpar juon wãween mour me em̦m̦an kõjeiied ie im kõm̦m̦an bwe ad kabuñ ñan Jeova en jako an men eo eaorõktata ilo mour eo ad.

9. Ãinwõt an wal̦o̦k ilo ennaan eo an Jesus ñan Kũrjin ro ilo Pergemõm im Thaietaira, ta men eo ekauwõtata jej aikuj kõjparok kõj jãne?

⁹ Jej aikuj jab roñjake katak ko an ri-jum̦ae ro. Jesus ear kauweik jet iaan ro ilo Pergemõm me rar kõm̦m̦an jepel ak kõm̦m̦an an wõr jenolo̦k in kumi. (Rev. 2:14-16) Ear nõbar ro ilo Thaietaira me rar kõjparok jãn “men ko rem̦wilal̦ an Setan,” im ear rõjañ er ñan “dãpij wõt” m̦ool eo. (Rev. 2:24-26) Kũrjin ro rem̦õjn̦o̦ ilo eklejia kein me rar kõtl̦o̦k an katak ko reriab m̦on̦e er rar aikuj in ukel̦o̦k. Ak ta kõn kõj ilo rainin? Jej aikuj jab roñjake ak bõk jabdewõt katak ko me rej jum̦aik l̦õmn̦ak ko an Jeova. Ro me rej jum̦ae remaroñ “ãinwõt ñe rej tiljek ñan Anij,” bõtab “rejjab mour ekkar ñan men in.” (2 Tim. 3:5) Epidodol̦o̦k ñan kile im kõjekdo̦o̦n katak ko reriab ñe jej tiljek ilo ad katak Naanin Anij.​—2 Tim. 3:14-17; Jud 3, 4.

10. Ta eo juon jemaroñ katak jãn men ko Jesus ear ba ñan ro ilo eklejia ko ilo Pergemõm im Thaietaira?

¹⁰ Jej aikuj kõjparok kõj jãn jabdewõt wãween mour ko rebõd ak rettoon. Ekar bar wõr juon apañ ippãn rũttõmak ro ilo Pergemõm im Thaietaira. Jesus ear kauweik jet iaan ro  ilo eklejia kein kõn aer jab kõjekdo̦o̦n wãween ko rebõd ak rettoon. (Rev. 2:14, 20) Ta eo men in ej katakin kõj? Meñe jej juon eo ear karejar ñan Jeova ium̦win elõñ iiõ ko im elõñ jeraam̦m̦an ko jej bũki ilo ad karejar ñane kiiõ, ak jejjab maroñ kõtmãne bwe Jeova en kõjekdo̦o̦n jabdewõt wãween ko rebõd ak rettoon me jej kõm̦m̦ani. (1 Sa. 15:22; 1 Pit. 2:16) Jeova ej kõtmãne bwe jen lukkuun dãpij wõt ad kaorõk kien ko an kõn mour jim̦we ak erreo, jekdo̦o̦n ewi joñan an nanal̦o̦k wãween ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in.​—Eps. 6:11-13.

11. Ta ko ej kab m̦õj ad katak kaki kiiõ? (Bar lale bo̦o̦k eo “ Men ko Kõj ilo Raan Kein Jemaroñ Katak Jãni.”)

¹¹ Ewi wãween jemaroñ kõmel̦el̦eik ilo tukadu men ko ej kab m̦õj ad katak kaki kiiõ? Em̦õj ad lo bwe jej aikuj in lukkuun lale bwe wãween ad kabuñ en kabuñbũruon Jeova. Ñe jej kõm̦m̦ane juon men me emaroñ kõm̦m̦an bwe en jab buñbũruon Jeova kõn wãween ad kabuñ ñane, innem jej aikuj m̦õkaj im kõm̦m̦an oktak. (Rev. 2:5, 16; 3:3, 16) Ijoke, Jesus ear bar kwal̦o̦k kõn juon men ilo ennaan eo an ñan eklejia ko. Ta in?

12. Ta eo Jesus ear ba ñan rũttõmak ro ilo Smõrna im Philadelphia me ej juon men jej aikuj itoklimo in jel̦ã kake rainin? (Revelesõn 2:10)

¹² Jen kiiõ lale ennaan eo an Jesus ñan ro ilo eklejia ko ilo Smõrna im Philadelphia. Ear jiroñl̦o̦k Kũrjin ro ilo eklejia kein ñan jab mijak ñe naaj kaeñtaan er kõnke naaj kõjeraam̦m̦an er ñe rej dãpij wõt aer tiljek. (Riit Revelesõn 2:10; 3:10) Ta eo men in ej katakin kõj rainin? Jej aikuj kõtmãne bwe naaj kaeñtaan kõj im jej aikuj m̦õn̦õn̦õ in kijenmej ium̦win wãween in. (Matu 24:9, 13; 2 Kor. 12:10) Etke eaorõk naanin kakeememej in?

13-14. Ewi wãween an men ko me bokin Revelesõn jebta 12 ej kwal̦o̦k kaki jelõt armej ro an Anij?

¹³ Bokin Revelesõn ej kõnnaanek kõj bwe naaj kaeñtaan armej ro an Anij ilo “raan eo an Irooj,” ak tõre in me jej mour ie kiiõ. Revelesõn jebta 12 ej kwal̦o̦k bwe ear wal̦o̦k juon tarin̦ae ilañ ãlikin wõt an kar jutak Aelõñ eo an Anij. Maikõl​—ak eo em̦õj lel̦o̦k pãllin aiboojoj ñane, Jesus Christ—​im jarin tarin̦ae eo an rar tarin̦aeik Setan im jetõb ko rettoon. (Rev. 12:7, 8) Tokjãn men in, kar anjo̦ ioon ri-kõjdat rein an Anij im jolal̦tak er ñan lal̦ in, ijin me rej kõm̦m̦an el̦ap jorrããn im kõm̦m̦an an armej ro ie lukkuun eñtaan. (Rev. 12:9, 12) Ak kiiõ ewi wãween an men in jelõt armej ro an Anij?

¹⁴ Bokin Revelesõn ej wõnm̦aanl̦o̦k im kwal̦o̦k ñan kõj ewi wãween an Setan em̦m̦akũt. Kõnke ejjab maroñ bar del̦o̦ñl̦o̦k ilo lañ, kiiõ ej lukkuun likũt an illu n̦a ippãn bween  rũkkapit ro, ro me rej jutak ikijjeen Aelõñ eo an Anij ijin ioon lal̦ im “epãd ippãer jerbal eo ñan kwal̦o̦k kõn Jesus.” (Rev. 12:17; 2 Kor. 5:20; Eps. 6:19, 20) Ewi wãween an kar kanaan in jejjet kũtien?

15. Wõn ro rej jutak kõn ‘ri-kõnnaan ro ruo’ me Revelesõn jebta 11 ej kwal̦o̦k kake, im ta eo ear wal̦o̦k ñan er?

¹⁵ Setan ear kõm̦m̦an bwe ri-kõjdat ro an Anij ren kajjioñ ko̦kkure rũkkapit ro jeid im jatid me rar tõl jerbalin kwal̦o̦k naan eo kõn Aelõñ eo. Em̦m̦aan rein rar jutak kõn ‘ri-kõnnaan ro ruo’ ilo bokin Revelesõn me kar m̦an er. * (Rev. 11:3, 7-11) Ilo 1918 eo, kar n̦aruon ruwalitõk iaan em̦m̦aan rein jeid im jatid me rej tõl kõn men ko me rar jab kõm̦m̦ani, im kar lel̦o̦k juon iien kalbuuj eaetok ñan er. Im̦aan mejãn armej, ear ãinwõt ñe kar m̦an er ilo kõkkar ak kabõjrak jerbal eo an rũkkapit rein.

16. Ta men eo ekabwilõñlõñ ear wal̦o̦k ilo 1919 eo, bõtab ta eo Setan ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ane tok ñan rainin?

¹⁶ Kanaan eo ilo Revelesõn jebta 11 ear bar kwal̦o̦k bwe ãlikin juon iien ekadu, ‘ri-kõnnaan ro ruo’ renaaj bar jerkak im mour. Ilo iiõ eo tok juon, ear jejjet kũtien kanaan in ilo juon wãween ekabwilõñlõñ. Ilo tujinoin 1919 eo, kar karõl̦o̦k rũkkapit rein jeid im jatid jãn kalbuuj, im kar jol̦o̦k aolep men ko kar n̦arueer kaki. Em̦m̦aan rein jeid im jatid rar m̦õkaj im bar jino tõl jerbalin kwal̦o̦k naan eo kõn Aelõñ eo. Bõtab men in ear jab kabõjrak Setan jãn an kajjioñ ko̦kkure armej ro an Anij. Jãn iien in tok ñan kiiõ, em̦õj an Setan kõm̦m̦an bwe en wal̦o̦k “juon reba” in jum̦ae im matõrtõr n̦ae aolep armej ro an Anij. (Rev. 12:15) Alikkar bwe kõj aolep jej “aikuj in [kwal̦o̦k] kijenmej im tõmak.”​—Rev. 13:10.

17. Ta jipañ eo armej ro an Anij rar bõke me rar jab kõtmãne kake meñe Setan ej lukkuun kate ñan ko̦kkure er?

¹⁷ Revelesõn jebta 12 ej kaalikkar bwe armej ro an Anij renaaj bõk jipañ jãn juon men me rar jab kõtmãne kake. Enaaj ãinwõt ñe “lal̦” ear wõrañl̦o̦k “reba” in jum̦ae im matõrtõr eo. (Rev. 12:16) Eñin men eo em̦õj an wal̦o̦k. Ewõr iien, jet iaan men ko me rej m̦õttan lal̦ in an Setan, ãinwõt jet iaan jikin ekajet ko, rej kõm̦m̦ani pepe ko rekkar im jipañ armej ro an Anij. Elõñ alen an ri-karejar ro an Jeova lo tõprak ilo keej ko aer ilo im̦õn ekajet ko, im men in ear kõmaroñ er bwe ren  anemkwõj ilo jet wãween ko. Ewi wãween aer kõjerbal anemkwõj in me ewõr ippãer? Rej lukkuun kortokjãn jabdewõt iien ko repel̦l̦o̦k ñan aer kõm̦m̦ane jerbal eo em̦õj an Jeova lel̦o̦k ñan er. (1 Kor. 16:9) Ta eo ej kitibuj ilo jerbal in aer?

18. Ta jerbal eo ad el̦aptata ilo raan kein ãliktata?

¹⁸ Jesus ear kanaan im ba bwe armej ro an renaaj kwal̦o̦k kõn “ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo [an Anij]” m̦okta jãn an naaj itok jem̦l̦o̦kin. (Matu 24:14) Ilo aer kõm̦m̦ane men in, rej bõk tokjãn jãn jipañ eo an juon enjel̦, ak juon kumi in enjel̦, me ewõr ippãer “ennaan eo em̦m̦an ej ñan indeeo bwe en kwal̦o̦ke ñan ro rej jokwe ioon lal̦, ñan aelõñ otemjej, bwij, kajin im ñan armej otemjej.”​—Rev. 14:6.

19. Ta ennaan eo juon me ro rej yokwe Jeova rej aikuj kwal̦o̦ke?

¹⁹ Ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo ejjab ennaan eo wõt me armej ro an Anij rej aikuj kwal̦o̦k kake. Rej aikuj bareinwõt rejetake jerbal eo an enjel̦ ro me Revelesõn jebta 8 ñan 10 ej kwal̦o̦k kake. Enjel̦ rein rej kõjjel̦ã kõn jet iaan wãween ko relukkuun pen me ro rej kõjekdo̦o̦n Aelõñ eo an Anij renaaj iioone. Kõn men in, Ri-Kõnnaan ro an Jeova rej kwal̦o̦k kõn juon ennaan in ekajet, me ej ãinwõt “aij im kijeek,” im ej kwal̦o̦k kõn ekajet eo an Anij n̦ae men ko me rej m̦õttan lal̦ in enana an Setan. (Rev. 8:7, 13) Armej rej aikuj jel̦ã bwe epaaktok jem̦l̦o̦kin bwe ren maroñ kõm̦m̦an oktak ko rel̦l̦ap ilo mour ko aer im el̦l̦ã jãn raanin illu eo an Jeova. (Zep. 2:2, 3) Ijoke, ennaan in ejjab em̦m̦an ippãn aolep. Jej aikuj peran bwe jen maroñ kwal̦o̦k kake ñan ro jet. Ilo iien eñtaan eo el̦ap, ennaan in ekajet eo ad ãliktata enaaj l̦apl̦o̦k an kajju im kalluuk armej ro.​—Rev. 16:21.

20. Ta ko jenaaj etali ilo katak ko tok ruo ãlikin katak in?

²⁰ Jej aikuj lukkuun pokake “naan ko ilo kanaan in” kõnke ewõr kun̦aad ilo men ko me bokin Revelesõn ej kwal̦o̦k bwe renaaj jejjet kũtieer. (Rev. 1:3) Bõtab ewi wãween jemaroñ dãpij ad tiljek im kijenmej wõt meñe rej kaeñtaan kõj, im wõnm̦aanl̦o̦k im kõm̦m̦ane ijo kun̦aad ilo ad kwal̦o̦k kõn ennaan kein ilo peran? Jenaaj bõk kõketak jãn men kein ruo: kein kajuon, men ko me bokin Revelesõn ej kwal̦o̦k kõn ri-kõjdat ro an Anij im, kein karuo, jeraam̦m̦an ko me jenaaj bũki ilju im jekl̦aj el̦aññe jenaaj dãpij wõt ad tiljek. Jenaaj etali men kein ilo katak ko tok ruo ãlikin katak in.