1-2. (1) Ta wãween eo Paul ear pãd ie ke ear je lõta eo an ñan ri-Epesõs ro? (2) Ta kajjitõk ko jenaaj etali?

 KE RIJJILÕK Paul ear kalbuuj ilo juon em̦, ear kõn̦aan kõkajoore rũttõmak ro m̦õttan. Ear jab maroñ lol̦o̦k er, kõn men in ear je lõta ko ñan er. Ear je juon iaan lõta kein ñan ri-Epesõs ro ilo iturinl̦o̦k 60 ak 61 C.E. eo.—Eps. 1:1; 4:1.

² Enañin joñoul iiõ ko m̦oktal̦o̦k, Paul ear jol̦o̦k jidik iien ilo Epesõs, ear kwal̦o̦k naan im katakin armej ro kõn ennaan eo em̦m̦an. (Jrb. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Ear lukkuun yokwe ro jein im jatin im ear kõn̦aan jipañ er bwe ren tiljek wõt ñan Jeova. Bõtab, etke ear jejel̦o̦k ñan Kũrjin rũkkapit ro kõn marok im meram? Im ta ko aolep Kũrjin ro remaroñ katak jãn men ko ear je? Jen etali uwaakin kajjitõk kein.

JÃN MAROK ÑAN MERAM

3. Naan ta ko Paul ear kõjerbali ilo lõta eo an ñan ri-Epesõs ro?

³ Paul ear je ñan Kũrjin ro ilo Epesõs im ba: “Kom̦ kõn pãd ilo marok, ak kiiõ kom̦ij pãd ilo meram.” (Eps. 5:8) Ilo lõta in, Paul ear kõjerbal “marok” im “meram” ñan kwal̦o̦k joñan an l̦ap oktak ko ippãn ri-Epesõs ro jãn kar m̦okta. Jen etale etke Paul ear ba bwe ri-Epesõs ro rar “pãd ilo marok.”

4. Ewi wãween an kar ri-Epesõs ro pãd ilo marok ikijjeen kabuñ ko reriab?

⁴ Pãd ilo marok ikijjeen kabuñ ko reriab. M̦okta jãn an kar ri-Epesõs ro me Paul ear jejel̦o̦k ñan er katak kõn m̦ool eo im  erom Kũrjin ro, rar tõmak ilo katak ko an kabuñ ko reriab im mel̦el̦e ko me rej ekkejell̦o̦k ippãn anijnij. Tampel̦ eo an Artemis ear pãd ilo Epesõs, im tampel̦ in ear juon iaan jikin ko rebuñbuñtata ilo lal̦ in ippãn armej ro ilo kar tõre in. Armej ro rar itok ñan tampel̦ in bwe ren kabuñ ñan ekjab ko. Ri-kõm̦m̦an jãpe ro rar kõm̦m̦an el̦ap jããn kõn aer ãeik im wiakaki annañin tampel̦ eo im anij ko aer ñan armej ro. (Jrb. 19:​23-27) Kobal̦o̦k ippãn men in, elõñ iaan armej ro ilo Epesõs rar ri-anijnij.—Jrb. 19:19.

5. Ewi wãween an kar ri-Epesõs ro pãd ilo marok ikijjeen mour ettoon?

⁵ Pãd ilo marok ikijjeen mour ettoon. Armej ro ilo Epesõs rar mour ettoon im rar jab jo̦o̦k kõn m̦anit ko renana rar kõm̦m̦ani. Ekkã aer kõjerbali naan ko rettoon ilo im̦õn iukkure ko im kwõjkwõj ko an kabuñ. (Eps. 5:3) Elõñ iaan ri-Epesõs ro ear “jako aer kile men ko rem̦m̦an.” Ilo kajin Grik naan kein rej mel̦el̦ein bwe “rar jab bũrom̦õj” kõn kõm̦m̦an ko aer. (Eps. 4:​17-19) M̦okta jãn aer kar jel̦ã ta ko rejim̦we im rebõd, ri-Epesõs ro rar jab bũrom̦õj kõn kõm̦m̦an ko aer renana. Im rar jab l̦õmn̦ak bwe kõm̦m̦an ko aer renaaj jelõt Jeova. Eñin unin Paul ear maroñ ba bwe “l̦õmn̦ak ko aer remarok im rein rejenolo̦k jãn mour eo jãn Anij.”

6. Etke Paul ear maroñ ba ñan ri-Epesõs ro bwe rej ‘kiiõ pãd ilo meram’?

⁶ Meñe ãindein, ak jet iaan ri-Epesõs ro rar ilo̦k jãn marok. Paul ear je im ba bwe rar ‘kiiõ pãd ilo meram ilo aer juon wõt ippãn Irooj.’ (Eps. 5:8) Rar kiiõ mour ekkar ñan Naan ko an Jeova, in Naan ko an rar ãinwõt juon meram me ej tõl er. (Sam 119:105) Ri-Epesõs rein rar ilo̦k jãn m̦anit ko an kabuñ ko reriab im m̦anit ko rettoon. Rar kiiõ “ri-kajjioñe Anij” im rar kate er joñan wõt aer maroñ ñan kabuñ ñan Jeova im kabuñbũruon.—Eps. 5:1.

7. Ewi wãween ad ãinwõt elõñ iaan Kũrjin ro ilo kar Epesõs?

⁷ Ilo ejja ãindeinl̦o̦k wõt, m̦okta jãn ad kar katak kõn m̦ool eo, jaar pãd ilo marok ikijjeen ad pãd ilo kabuñ ko reriab im kõm̦m̦ani m̦anit ko rettoon. Jet iaad jaar bõk kun̦aad  ilo raan ko rel̦l̦ap an kabuñ ko reriab, im ewõr jet iaad jaar mour ettoon. Bõtab, ke jaar katak kõn kien ko an Jeova ikijjeen ta ko rejim̦we im rebõd, jaar kõm̦m̦an oktak ko. Jaar jino mour ekkar ñan kien ko an Jeova. Im kõn men in, elõñ tokjãn ko jaar bũki. (Ais. 48:17) Ijoke, ej wõr wõt mãlejjoñ ko jej iiooni kõnke jej aikuj kattol̦o̦k kõj jãn marok im “wõnm̦aanl̦o̦k wõt im etetal ãinwõt ajri in meram.” Ewi wãween jemaroñ kõm̦m̦ane men in?

JUM̦AE MAROK

8. Ekkar ñan Epesõs 5:​3-5, ta ko ri-Epesõs ro rar aikuj jum̦aiki?

⁸ Riit Epesõs 5:​3-5. Bwe ri-Epesõs ro ren lukkuun kattol̦o̦k er jãn mour ettoon, juon men me ej m̦õttan marok, rar aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jum̦ae kõm̦m̦an ko me rejjab kabuñbũruon Jeova. Men in ear kitibuj mour ettoon im bareinwõt aer kõjerbali naan ko rettoon. Paul ear kakeememeje ri-Epesõs rein bwe rar aikuj jum̦ae men kein el̦aññe rar kõn̦aan bwe en ‘wõr aer ãjinkõj ilo Aelõñ eo an Christ im an Anij.’

9. Etke jej aikuj jum̦ae jabdewõt men me emaroñ tõll̦o̦k kõj ñan l̦õñ?

⁹ Kõj bareinwõt jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lukkuun kõjparok bwe jen jab po ilo “jerbal ko rewaan an marok.” (Eps. 5:11) Elõñ alen ad loe an m̦ool bwe ñe el̦ap an juon armej kalimjeke, roñjake, ak kõnono kõn men ko rettoon, enaaj pidodol̦o̦k an po im kõm̦m̦an jerawiwi. (Jen. 3:6; Jem. 1:​14, 15) Ilo juon aelõñ, ewõr jet em̦m̦aan ro jeid im jatid rar pãd ilo juon group chat ilo online. Ilo jinoin, elõñ iaaer rar kõnnaan kõn men ko rej kõkajoore tõmak eo aer. Bõtab ãlikin an mootl̦o̦k iien, jidik kõn jidik rar jino kõnono kõn men ko rejjab erreo. Ear jino l̦ap aer kõnono kõn an ruo armej babu ippãn doon. Jet iaaer rar tokãlik kwal̦o̦k m̦ool im ba bwe kõm̦m̦ao kein rettoon rar tõll̦o̦k er ñan aer l̦õñ.

10. Ewi wãween an Setan kajjioñ m̦on̦e kõj? (Epesõs 5:6)

¹⁰ Lal̦ in an Setan ej kajjioñ m̦on̦e kõj bwe jen tõmak bwe men ko Jeova ej watõk bwe rettoon, rejjab bõd ñan jidik. (2 Pit. 2:19) Jejjab bwilõñ kõn men in! Eto an Tepil̦ eo kapoke armej ro bwe ren jab maroñ jel̦ã oktak eo ikõtaan men ko rejim̦we im rebõd. (Ais. 5:20; 2 Kor. 4:4) Eñin unin jej lo bwe elõñ iaan pijain alwõj ko im men ko ilo online el̦ap aer kwal̦o̦k kõn men ko rej n̦ae kien ko an Jeova! Setan ej kajjioñ m̦on̦e kõj bwe jen l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k jorrããn ilo m̦anit ko rettoon im bwe relimo im jeban jorrããn kaki.—Riit Epesõs 5:6.

11. Ewi wãween an bwebwenato eo an Angela kaalikkar aorõkin ad l̦oore naanin kakapilõk eo ilo Epesõs 5:7? (Bar lale pija eo.)

¹¹ Setan ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ao ippãn armej ro me renaaj kapañ ad eddãp wõt ñan kien ko an Jeova. Eñin unin Paul ear rõjañ ri-Epesõs ro: “Kom̦win jab kobal̦o̦k ilo kõm̦m̦an ko aer,” ak ippãn ro rej kõm̦m̦ani men ko rebõd im̦aan mejãn Anij. (Eps. 5:7) Em̦m̦an ñan keememej bwe el̦apl̦o̦k ad aikuj kõjparok jãn kar ri-Epesõs ro etto kõnke ilo raan kein jejjab baj kõm̦m̦ao wõt ippãn armej ro jej iioon er ak jemaroñ bareinwõt kõm̦m̦ao ippãn ro jej m̦õttãiki er ilo online. Angela, a eo ej jokwe ilo Asia, ear lo an kauwõtata weepjait ko jej illik pija ko im m̦õttãik armej ie. Ej ba: “Emaroñ juon aujiid kõnke jidik kõn jidik, kwõjjab kile an maroñ ukot wãween am̦ l̦õmn̦ak. Ejjabto tokãlik iar jino l̦õmn̦ak bwe ejjab nana ñan m̦õttãiki ro me rejjab kautiej naanin kakapilõk ko ilo Baibõl̦. Tokãlik, iar  jino l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k jorrããn ñe ij kããlõt ñan mour ilo juon wãween ejjab kabuñbũruon Jeova.” Ak kam̦m̦oolol bwe em̦m̦aan ro rej lale eklejia rar kwal̦o̦k yokwe im jipañe Angela kõm̦m̦ani oktak ko ear aikuj kõm̦m̦ani. Ej ba: “Ij kiiõ koobrak l̦õmn̦ak ko aõ kõn men ko l̦oor jetõb ijello̦kun men ko ilo online.”

12. Ta eo enaaj jipañ kõj ñan eddãp wõt ñan kien ko an Jeova ikijjeen ta ko rejim̦we im rebõd?

¹² Jej aikuj jum̦aik l̦õmn̦ak eo an lal̦ in me ej kwal̦o̦k bwe ejjab nana mour ettoon. El̦ap ad jel̦ã bwe ejjab m̦ool men in. (Eps. 4:​19, 20) Jemaroñ kajjitõk ippãd make: ‘Ij ke lukkuun kõjparok bwe in jab aetõl ri-jerbal ro m̦õtta, ri-jikuul̦ ro m̦õtta, ak ro jet me rejjab kautiej kien ko an Jeova ikijjeen ta ko rejim̦we im rebõd? Ij ke jutak wõt pen kõn kien ko an Jeova meñe ro jet remaroñ ba bwe el̦ap aõ kõwãnõknõk?’ Ãinwõt an alikkar ilo 2 Timote 2:​20-22, jemaroñ bar aikuj kõjparok ñe jej kããlõt wõn ro jej aetõl er ilowaan eklejia eo. Jej kile bwe ewõr jet remaroñ jab jipañ kõj ñan dãpij wõt ad tiljek ñan Jeova.

ETETAL “ÃINWÕT AJRI IN MERAM”

13. Ta mel̦el̦ein ñan “wõnm̦aanl̦o̦k wõt im etetal ãinwõt ajri in meram”? (Epesõs 5:​7-9)

¹³ Paul ear rõjañ Kũrjin ro ilo Epesõs bwe ren wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jum̦ae marok. Ear jab ba men in wõt, ak ear ba bwe ren bareinwõt “wõnm̦aanl̦o̦k wõt im etetal ãinwõt ajri in meram.” (Riit Epesõs 5:​7-9.) Ta mel̦el̦ein men in? Ilo tukadu, ej mel̦el̦ein bwe kõm̦m̦an ko ad ren ãinwõt juon Kũrjin em̦ool iien otemjej. Juon wãween jemaroñ kajejjete mejãnkajjik in ej ikijjeen ad niknik im riit im katak Baibõl̦, kobal̦o̦k ippãn ad etale bok ko an doulul in me rej pedped ioon Baibõl̦ eo. El̦aptata an aorõk bwe jen lukkuun etale joñak im katak ko an Jesus Christ eo ej “meram eo an lal̦.”—Jon 8:12; JK. 6:23.

14. Ewi wãween an jetõb kwõjarjar maroñ jipañ kõj?

¹⁴ Jej bareinwõt aikuji jipañ eo jãn jetõb kwõjarjar eo an Anij bwe jen maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im etetal “ãinwõt ajri in meram.” Etke? Kõnke ejjab pidodo ñan dãpij wõt ad erreo ilo lal̦ in me el̦ap an kowõnm̦aanl̦o̦k mour ettoon. (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8)  Jetõb kwõjarjar emaroñ jipañ kõj ñan anjo̦ ioon l̦õmn̦ak ko an lal̦ in, ekoba mel̦el̦e ko im l̦õmn̦ak ko me rejjab errã ippãn l̦õmn̦ak ko an Anij. Jetõb kwõjarjar emaroñ bar jipañ kõj ñan ejaake ‘aolep men ko rem̦m̦an im rewãnõk.’—Eps. 5:9.

15. Ta wãween ko jemaroñ bõk jetõb kwõjarjar? (Epesõs 5:​19, 20)

¹⁵ Juon wãween jemaroñ bõk jetõb kwõjarjar ej ilo ad jar im kajjitõk kake. Jesus ear ba bwe Jeova enaaj “lel̦o̦k jetõb kwõjarjar eo an ñan ro rej kajjitõk ippãn kake.” (Luk 11:13) Im ñe jej nõbar Jeova ippãn doon ilo iien kweilo̦k ko, ej bareinwõt letok jetõb kwõjarjar eo an. (Riit Epesõs 5:​19, 20.) An nãj jetõb kwõjarjar eo an Jeova pãd ippãd enaaj jipañ kõj ñan mour ilo juon wãween ej kabuñbũruon Anij.

16. Ta eo enaaj jipañ kõj ñan kõm̦m̦ani jokãlõt ko remãlõtlõt? (Epesõs 5:​10, 17)

¹⁶ Ñe ewõr pepe ko raorõk jej aikuj kõm̦m̦ani, jej aikuj “jel̦ã ta ankilaan Jeova” innem jerbale. (Riit Epesõs 5:​10, 17.) Ilo ad pukot naanin kakapilõk ko ilo Baibõl̦ me rej jerbal ñan wãween eo jej iioone, jej kwal̦o̦k ad pukot l̦õmn̦ak eo an Anij kõn wãween eo jej iioone. Innem ilo ad jerbali naanin kakapilõk ko, jenaaj maroñ kõm̦m̦ani jokãlõt ko rem̦m̦an.

17. Ewi wãween ad maroñ kõjerbal iien ko ad ilo mãlõtlõt? (Epesõs 5:​15, 16) (Bar lale pija eo.)

¹⁷ Paul ear bareinwõt rõjañ ri-Epesõs ro ñan kõjerbal iien ko aer ilo mãlõtlõt. (Riit Epesõs 5:​15, 16.) “Ri-nana eo,” ri-kõjdat eo ad Setan, ekõn̦aan bwe jen poub ilo ad kõm̦m̦ani men ko an lal̦ in bwe en ejjel̦o̦k ad iien ñan karejar ñan Anij. (1 Jon 5:19) Epidodo an juon Kũrjin maroñ m̦ad ilo an likũt jããn, jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko rel̦l̦apl̦o̦k, ak jerbal eo an m̦okta jãn aolep wãween ko repel̦l̦o̦k ñan an karejar ñan Jeova. Ñe en kar kõm̦m̦ane men in, ej kaalikkar bwe l̦õmn̦ak ko an lal̦ in rej jelõte. Em̦ool bwe ejjel̦o̦k jorrããn ilo men kein, ijoke jejjab kõn̦aan bwe ren men ko raorõktata ilo mour  ko ad. Bwe jen maroñ “etetal ãinwõt ajri in meram,” jej aikuj “kõjerbal iien ko [ad] ilo mãlõtlõt” im likũt men ko relukkuun aorõk m̦oktata ilo mour ko ad.

18. Ta buñtõn ne ko Donald ear bũki bwe en em̦m̦anl̦o̦k an kõjerbal iien ko an ilo mãlõtlõt?

¹⁸ Pukot wãween ko jet kwõmaroñ kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aam ñan Jeova. Eñin kar men eo Donald eo ej jãn South Africa, ear kõm̦m̦ane. Ej ba: “Iar etale mour e aõ im iar akwel̦ap ñan Jeova bwe en jipañ ña kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aõ ñan E. Iar jar bwe in ellolo juon jerbal me enaaj kõmaroñ eõ ñan kal̦apl̦o̦k aõ kwal̦o̦k naan. Ikijjeen jipañ eo jãn Jeova, iar lo juon jerbal rot in. Im kom̦ro kõrã eo ippa ar jino jerbalin full-time ippãn doon ñan Jeova.”

19. Ewi wãween ad maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im etetal “ãinwõt ajri in meram”?

¹⁹ Lõta eo an Paul ñan ri-Epesõs ro ear jipañ er ñan wõnm̦aanl̦o̦k im tiljek wõt ñan Jeova. Im naanin kakapilõk in jãn Jeova emaroñ jipañ kõj bareinwõt. Ãinwõt ad kar etale, emaroñ jipañ kõj ñan kããlõt menin kam̦õn̦õn̦õ ko im ro jej aetõl er ilo mãlõtlõt. Emaroñ kõm̦akũt kõj ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im katak Baibõl̦ eo bwe meramin m̦ool eo en maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im tõl kõj ilo men otemjej jej kõm̦m̦ani. Im naan kein rej kaalikkar aorõkin jetõb kwõjarjar eo an Anij kõnke emaroñ jipañ kõj ejaake kadkad ko rem̦m̦an. Ñe jenaaj jerbali men ko Paul ear je, men in enaaj jipañ kõj ñan kõm̦m̦ani jokãlõt ko remãlõtlõt, ko me rej bõrokuk ippãn l̦õmn̦ak ko an Jeova. Ilo ad kõm̦m̦ani men kein, jenaaj maroñ ilo̦k jãn marok eo an lal̦ in im pãdwõt ilo meram eo!