1. Ilo jinoin am̦ kar kwal̦o̦k kõn katak ko rem̦ool jãn Baibõl̦ ñan ro jet, ta eo me ejjel̦o̦k am̦ kar kõtmãne bwe en kar wal̦o̦k?

KWÕJ ke keememej iien eo kwaar kile bwe em̦õj am̦ lo m̦ool eo? Aolep men ko me kwaar katak rar lukkuun mel̦ak im alikkar. Joñan am̦ kar lukkuun tõmaki katak kein, kwaar l̦õmn̦ak bwe ro jet renaaj bar m̦õn̦õn̦õ in roñjake im tõmaki. Innem kwaar tõmak bwe katak kein remaroñ bõktok m̦õn̦õn̦õ ñan er kiiõ im lel̦o̦k ñan er juon kõjatdikdik kõn ilju im jekl̦aj. (Sam 119:105) Joñan, kwaar kõn̦aan kwal̦o̦ke ñan ro m̦õttam̦ im ro nukũm. Ijoke, ta eo ear wal̦o̦k? Ilo ejjel̦o̦k am̦ kar kõtmãne, rar m̦akoko in roñjake men ko kwõj kwal̦o̦k ñan er.

2-3. Ilo tõre ko an Jesus, ta kar l̦õmn̦ak eo an elõñ iaan armej ro kõn Jesus?

² Jen jab bwilõñ ñe armej ro rejjab eo̦roñ kõj kõnke ilo kar tõre ko an Jesus, enañin aolep armej ro rar jab eo̦roñ e meñe ear kõm̦m̦ani menin bwilõñ ko me rar kaalikkar bwe Jeova eo ear jipañe. Ñan waanjoñak, Jesus ear kõjerkakpejeik Lazerõs—joñan an kar lukkuun alikkar menin bwilõñ in, ro me rar jum̦aiki reban kar maroñ kariabe men eo ear wal̦o̦k. Ejjab men in wõt ak ri-tõlin kabuñ ro rar jab tõmak bwe ej Messaia eo. Joñan, rar kõn̦aan m̦an Jesus im Lazerõs!​—Jon 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Jesus ear jel̦ã bwe enañin aolep armej ro reban tõmak bwe ej Messaia eo. (Jon 5:39-44) Innem ear ba ñan jet iaan ri-kal̦oor ro an Jon ri-Peptaij im ba: “Em̦õn̦õn̦õ eo ejjel̦o̦k men en̦ ej kõm̦m̦an an l̦õkatip ippa.” (Matu 11:2, 3, 6, ftn.) Etke elõñ armej ro rar jab tõmak ilo Jesus?

4. Ta ko jenaaj etali ilo katak in?

⁴ Ilo katak in im ilo katak eo tok juon, jenaaj etale jet iaan un ko unin an kar armej ro ilo tõre ko an rijjilõk ro, jab tõmak ilo Jesus. Bareinwõt, jenaaj etale etke elõñ iaan armej ro ilo raan kein rej l̦õkatip ak jab kõn̦aan roñjake ennaan eo jej kwal̦o̦ke. Im el̦aptata jenaaj lale jet iaan wãween ko me remaroñ jipañ kõj kõkajoorl̦o̦k tõmak eo ad ilo Jesus bwe jen jab l̦õkatip ak kõjekdo̦o̦ne ad l̦oore Jesus.

5. Etke jet remaroñ kar jab tõmak bwe Jesus ej Messaia eo me kar kanaan kake?

⁵ Elõñ rar l̦õkatip ippãn Jesus kõn ijo ear dik im rũttol̦o̦k ie. Meñe rar kile bwe Jesus ear juon ri-kaki ekanooj in em̦m̦an im ear kõm̦m̦ani menin bwilõñ ko, bõtab rar watõk bwe ej nejin juon ri-kaam̦tõ ettã im bwe ear itõk jãn Nazeret, juon bukwõn me remaroñ kar watõke bwe ettã. Joñan, Natanael, juon eo me ear tokãlik erom juon iaan ri-kal̦oor ro an Jesus, ear ba: “Ta m̦ool ke ewõr men en̦ em̦m̦an emaroñ wal̦o̦ktok jãn Nazeret ke?” (Jon 1:46) Emaroñ kar jab em̦m̦an ippãn Natanael jikin eo Jesus ear jokwe ie, ak emaroñ kar l̦õmn̦ak kõn kanaan eo ilo Maika 5:2 me ej ba bwe Messaia eo enaaj l̦otak ilo Betleem im ejjab ilo Nazeret.

6. Ta eo en kar jipañ armej ro ilo tõre ko an Jesus ñan kile im tõmak bwe ej Messaia eo?

⁶ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Ri-kanaan eo Aiseia ear kanaan im ba bwe ri-kõjdat ro an Jesus reban roñjake kõmel̦el̦e ko “kõn epepen eo an [Messaia eo].” (Ais. 53:8) Ilo m̦ool, elõñ iaan kõmel̦el̦e kein em̦õj kar kanaan kaki. Innem el̦aññe armej rein ren kar kal̦apl̦o̦k aer mel̦el̦e kõn Jesus, ren kar jel̦ã bwe ear l̦otak ilo Betleem im bwe ej jãn bwijjin Kiiñ Devid. (Luk 2:4-7) Alikkar bwe Jesus ear l̦otak ilo jikin eo me ejejjet, ekkar ñan kanaan eo ilo Maika 5:2. Innem etke armej ro rar jab tõmak ilo e? Kõnke rar m̦õkaj im tõmake men ko rar roñ kõn e ijello̦kun aer m̦okta pukot mel̦el̦e ko. Kõn men in, rar l̦õkatip.

7. Etke elõñ armej rejjab kõn̦aan eo̦roñ armej ro an Jeova?

⁷ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet. Kõnke enañin aolep Ri-Kõnnaan ro an Jeova rej ro me rejjab m̦weiie im ejjel̦o̦k bõnbõnier, elõñ armej rej watõk er bwe “rettã im ejjab l̦ap jel̦ãl̦o̦kjen̦ ippãer.” (Jrb. 4:13) Ewõr jet rej l̦õmn̦ak bwe ejekkar an armej ro an Jeova katakin armej ro kõn Baibõl̦ kõnke rar jab etal ñan jikuul̦in kabuñ ko rel̦l̦ap. Ro jet rej ba bwe kabuñ eo an Ri-Kõnnaan ro an Jeova ej “an ri-Amedka.” Ijoke, ewõr enañin 14 wõt bõjjããn in Ri-Kõnnaan ro an Jeova me rej jokwe ilo Amedka. Im jet rej ba bwe Ri-Kõnnaan ro an Jeova rejjab tõmak ilo Jesus. Ilo iiõ ko m̦aantak, rej ba bwe Ri-Kõnnaan ro an Jeova, rej “spy ñan ri-Amedka” im rej armej ro me “rekauwõtata ñan jukjukun pãd ko.” Kõnke ejjel̦o̦k ippãer aolep mel̦el̦e ko kõn Ri-Kõnnaan ro an Jeova ak rejjab kõn̦aan tõmaki mel̦el̦e ko rejim̦we kõn er, eñin unin rej l̦õkatip.

8. Ekkar ñan Jerbal 17:11, ta eo juon ej aikuj in kõm̦m̦ane el̦aññe ekõn̦aan jel̦ã wõn ro rej armej ro an Jeova?

⁸ Ta eo juon emaroñ kõm̦m̦ane bwe en jab l̦õkatip? Juon ej aikuj kõm̦m̦an etale ko im kappukot mel̦el̦e ko rem̦ool. Eñin men eo ri-jeje Gospel eo etan Luk ear kõn̦aan kõm̦m̦ane. Ikijjeen mel̦el̦e ko rem̦ool kõn Jesus, ear “etali aolepeer im jejjetin aer kar wal̦o̦k jãn jinoin.” Unin an kar ãindein, ear kõn̦aan bwe ro rej riiti naan kein an ren ‘lukkuun jel̦ã bwe . . . em̦ool’ men ko rar roñ kõn Jesus. (Luk 1:1-4) Ri-Ju ro ilo kar Beria rar ãinwõt Luk kõnke ke rar roñ ennaan ko kõn Jesus, rar etali Jeje ko jãn kajin Hibru im lale ñe em̦ool  mel̦el̦e ko rar roñ kõn Jesus. (Riit Jerbal 17:11.) Ejja ãindeinl̦o̦k wõt, armej ro rainin rej aikuj in kõm̦m̦an etale ko. Em̦m̦an ñe rej keidi men ko rej katak ippãn Ri-Kõnnaan ro an Jeova ñan ta eo Baibõl̦ ej ba. Bareinwõt, rej aikuj in kõm̦m̦an etale ko kõn ta ko Ri-Kõnnaan ro an Jeova rej kõm̦m̦ani ilo raan kein. Im ñe elõt aer kõm̦m̦ane men in, reban kõtl̦o̦k bwe kõm̦m̦an ko rekalijekl̦o̦k im naan ko rej ba n̦ae Ri-Kõnnaan ro an Jeova ren tõlpilouk er.

9. Ta eo ear wal̦o̦k ke Jesus ear jab kõm̦m̦ane juon kõkal̦l̦e ilo etan Anij?

⁹ Meñe ear lukkuun em̦m̦an wãween an Jesus katakin, bõtab ear jabwe men in ippãn jet iaan armej ro. Rar bar kõn̦aan bwe Jesus en kõm̦m̦ane “juon kõkal̦l̦e ilo etan Anij” ñan kam̦ool bwe ej Messaia eo. (Matu 16:1) Bõlen unin aer kõn̦aan bwe Jesus en kõm̦m̦ane men in ej kõnke ear bõd aer mel̦el̦e kõn kanaan eo ilo Daniel 7:13, 14. Ilo m̦ool, ejjab iien eo in Jeova ear karõke bwe en jejjet kũtien kanaan in. En kar bwe katak ko an Jesus ñan kam̦ool bwe ej Messaia eo. Ijoke, el̦ak jab kõm̦m̦ane menin bwilõñ eo me rar kajjitõk bwe en kõm̦m̦ane, rar oktak im l̦õkatip.​—Matu 16:4.

10. Ewi wãween an kar Jesus kajejjete kanaan eo Aiseia ear je kõn Messaia eo?

¹⁰ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Ri-kanaan Aiseia ear kõnono kõn Messaia eo im ba: “Ejãmin lam̦õj, ak kautiej ainikien, ak kõm̦m̦an bwe ren roñjake ilo ial̦ [ko].” (Ais. 42:1, 2) Jesus ear jab kabbwil ke ear kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan. Jesus ear jab kalõk tampel̦ ko raiboojoj, ear jab kõn̦ak nuknuk ko an ri-tõlin kabuñ ko, im ear jab iuun armej ro bwe ren ãñinñini kõn taitõl̦ ko rel̦l̦ap. Ilo iien eo rar ekajete Jesus, ear jab kõn̦aan kõm̦m̦ane juon menin bwilõñ bwe en kabuñbũruon Kiiñ Herod. (Luk 23:8-11) Ilo m̦ool, ewõr jet menin bwilõñ ko Jesus ear kõm̦m̦ani, ijoke men eo ear aorõktata ippãn ej jerbalin kwal̦o̦k naan. Ear ba ñan ri-kal̦oor ro an: “Eñin unin aõ kar itok.”​—Mark 1:38.

11. Ta l̦õmn̦ak ko rejjab jim̦we me ewõr ippãn jet armej ilo raan kein?

 ¹¹ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet. Elõñ armej ro rej reel kõn im̦õn jar ko me el̦ap aer inõknõk, kõn ri-tõlin kabuñ ro me eutiej taitõl̦ ko aer, im kõn m̦anit im imminene ko me remel̦o̦kl̦o̦k ke rejjab pedped ioon Baibõl̦. Bõtab ewõr ke men en̦ armej rein rej ekkatak ikijjeen Anij im karõk ko an? Ro me rej itok ñan iien kweilo̦k ko ad, rej katak kõn ta ko Jeova ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ani im wãween ad maroñ kõm̦anm̦an ankilaan. Im̦õn Kweilo̦k ko ad rejjab l̦e jãn joñan aer inõknõk, ijoke rerreo im em̦m̦an ñan ad kõjerbali. Em̦m̦aan ro rej tõl kõj rekarbõb im ejjel̦o̦k aer taitõl̦. Aolep katak ko ad im men ko jej tõmaki rej pedped ioon Baibõl̦. Meñe ãindein, ak elõñ armej rej l̦õkatip kõn wãween ad kabuñ kõnke rej ba bwe ejãlimo im bwe ennaan eo jej kwal̦o̦ke, ejjab ekkar ñan kõn̦aan ko aer.

12. Ãinwõt an wal̦o̦k ilo Hibru 11:1, 6, tõmak eo ad ej aikuj pedped ioon ta?

¹² Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen jab l̦õkatip? Rijjilõk Paul ear ba ñan Kũrjin ro me rej jokwe ilo Rom im ba: “Tõmak ej wal̦o̦k ãlikin an juon roñ kõn ennaan eo, im juon ej roñ kõn ennaan eo ñe juon armej ej kwal̦o̦k kõn Christ.” (Rom 10:17) Kõn men in, jej kõkajoorl̦o̦k tõmak eo ad ikijjeen ad etale Baibõl̦ eo, im jab jãn ad bõk kun̦aad ilo m̦akũtkũt ko an kabuñ me rejjab pedped ioon Baibõl̦ eo, jekdo̦o̦n ñe jel̦ak lale, ãinwõt ñe ekalimomo iien kein. Jej aikuj kaddek tõmak ikijjeen ad etale katak ko rem̦ool jãn Baibõl̦ kõnke “el̦aññe ejjel̦o̦k tõmak, ejjel̦o̦k en̦ emaroñ kabuñbũruon Anij.” (Riit Hibru 11:1, 6.) Kõn men in, jejjab aikuji an wal̦o̦k juon menin bwilõñ jãn lañ ñan kaalikkar bwe epãd m̦ool eo ippãd. Ilo m̦ool, ebwe wõt ad etale Baibõl̦ eo ñan kaalikkar ñan kõj bwe epãd m̦ool eo ippãd im ñan jol̦o̦k ad pere.

13. Etke elõñ rar jum̦aiki Jesus?

¹³ Ilo tõre ko an Jesus, ri-kal̦oor ro an Jon ri-Peptaij rar pok ak jab mel̦el̦e kõn an  ri-kal̦oor ro an Jesus jab jitlo̦k. Jesus ear kõmel̦el̦e im ba bwe ejjel̦o̦k unin aer aikuj jitlo̦k kõnke ej mour wõt. (Matu 9:14-17) Meñe ãindein, ak Parisi ro im ro rar jum̦ae Jesus rar illu im kõnanaiki kõn an kar jab l̦oore m̦anit eo aer im kõn an kar kõmour ro renañinmej ilo raanin Jabõt. (Mark 3:1-6; Jon 9:16) Ilo m̦ool, rein rar lukkuun etao kõnke rar ba bwe rej kaorõk raanin Jabõt, ijoke rej kõm̦m̦an peejnej ilo tampel̦ eo. Rar illu ke Jesus ear luuki er. (Matu 21:12, 13, 15) Armej ro me Jesus ear kwal̦o̦k naan ñan er ilo Nazeret rar illu ippãn. Unin ej kõnke Jesus ear kajedmatmat er im kwal̦o̦k bwe rej l̦õmn̦ak wõt kõn kõn̦aan ko aer make im edik aer tõmak ilo e. Juon wãween Jesus ear kõm̦m̦ane men in ej ikijjeen an kar kõjerbal waanjoñak ko kõn ri-Israel ro ilo etto. (Luk 4:16, 25-30) Armej ro rar jab kõtmãne bwe Jesus en kar ãindein, kõn men in rar l̦õkatip.​—Matu 11:16-19.

14. Etke Jesus ear kõjekdo̦o̦n m̦anit ko an armej me rej n̦ae Baibõl̦ eo?

¹⁴ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Ikijjeen ri-kanaan Aiseia, Jeova ear ba: “Armej rein rej ba rej kabuñ ñan eõ, ak naan ko aer ejjel̦o̦k tokjãer, im bũrueer rettol̦o̦k jãn eõ. Men ko rej kõm̦m̦ani ilo aer kabuñ rej itok wõt jãn kien ko im m̦anit ko kõm̦m̦anin armej, ko em̦õj aer kili.” (Ais. 29:13, UBS) Ejim̦we an kar Jesus kõjekdo̦o̦n m̦anit ko an armej me rej n̦ae Baibõl̦ eo. Ro rej kaorõk kien ko im m̦anit ko an armej el̦apl̦o̦k jãn Baibõl̦ eo, rej kõjekdo̦o̦ne Jeova im eo ear jilkintok bwe en Messaia eo.

15. Etke elõñ armej ilo raan kein rej illu ippãn Ri-Kõnnaan ro an Jeova?

¹⁵ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet. Elõñ rej illu ippãn Ri-Kõnnaan ro an Jeova kõnke rejjab kobal̦o̦k ippãer ilo m̦anit ko rejjab pedped ioon Baibõl̦, ãinwõt iien birthday ko im Kũrijm̦õj. Ro jet rej illu ñe Ri-Kõnnaan ro an Jeova rejjab kobal̦o̦k ippãer ilo iien ko rel̦l̦ap an aelõñ ko aer, ak ñe rejjab l̦oori m̦antin ilomej ko me rej n̦ae Baibõl̦ eo. Ro rej l̦õkatip kõn kain wãween kein, remaroñ lukkuun tõmak bwe Anij em̦õn̦õn̦õ kõn wãween aer kabuñ ñane. Ijoke, rejjab maroñ kabuñbũruon el̦aññe rej kaorõkl̦o̦k m̦anit ko an lal̦ in jãn katak ko ilo Baibõl̦.​—Mark 7:7-9.

16. Ekkar ñan Sam 119:97, 113, 163-165, ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane im jab kõm̦m̦ane?

¹⁶ Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen jab l̦õkatip? Jej aikuj kal̦apl̦o̦k ad yokwe kien ko an Jeova im naanin kakapilõk ko an. (Riit Sam 119:97, 113, 163-165.) Ñe jej yokwe Jeova, jeban kõm̦m̦ani jabdewõt m̦anit ko rejjab kabuñbũruon. Jeban kõtl̦o̦k bwe jabdewõt men en kapañ yokwe eo ad ñan E.

17. Ta eo elõñ iaan armej ro ilo tõre ko an Jesus rar kõtmãne bwe Messaia eo en kõm̦m̦ane?

¹⁷ Ewõr jet ilo tõre eo an Jesus rar kõn̦aan bwe en kajju wõr oktak ilo kien eo. Rar kõn̦aan bwe Messaia eo en kanemkwõj er jãn maroñ eo an ri-Rom ro me el̦ap aer kaeñtaan er. Bõtab, ke rar kajjioñ kairooje Jesus, ear m̦akoko. (Jon 6:14, 15) Bũrij ro im jet iaan armej ro rar ekkõl el̦aññe Jesus enaaj kõm̦m̦an oktak ilo kien. Unin ej kõnke men in enaaj kallu ri-Rom ro im kõm̦m̦an aer bõk maroñ ko rar lil̦o̦k ñan er. Kõnke ear l̦ap wõt an elõñ iaan ri-Ju ro l̦õmn̦ak im inepata kõn kien, rar l̦õkatip.

18. Ta kanaan ko ilo Baibõl̦ kõn Messaia eo me elõñ rar kõjekdo̦o̦ni?

¹⁸ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Meñe elõñ kanaan ko rar kwal̦o̦k bwe Messaia eo enaaj erom juon Rũttarin̦ae ekajoor, ijoke ear bar wõr kanaan ko jet me rar kwal̦o̦k bwe enaaj kar aikuj in m̦okta mej kõn jerawiwi ko ad. (Ais. 53:9, 12)  Innem etke ear bõd aer l̦õmn̦ak kõn Messaia eo? Unin ej kõnke elõñ armej ro ilo raan ko an Jesus rar kõjekdo̦o̦ni kanaan ko me rejjab kwal̦o̦k bwe Messaia eo enaaj kajju julo̦k apañ ko aer ilo iien eo wõt.​—Jon 6:26, 27.

19. L̦õmn̦ak rot ko rej kõm̦m̦an menin an elõñ armej ro ilo raan kein l̦õkatip?

¹⁹ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet. Elõñ armej rainin rej l̦õkatip kõnke jejjab bõk kun̦aad ilo m̦akũtkũt ko an kien. Rekõn̦aan bwe jen vote ilo iien ekkããlel ko. Bõtab, jejel̦ã bwe el̦aññe jenaaj kããlõt juon armej bwe en ad ri-tõl, ippãn Jeova, ej ãinwõt ñe jej kõjekdo̦o̦n E. (1 Sa. 8:4-7) Bareinwõt, elõñ armej remaroñ l̦õmn̦ak bwe jej aikuj bõk kun̦aad im jipañ kalõk jikuul̦ ko, aujpitõl̦ ko im kõm̦m̦ani jerbal ko jet me rej ñan jipañ ro jet. Rej l̦õkatip kõnke el̦ap wõt ad poub ilo jerbalin kwal̦o̦k naan ijello̦kun ad kajjioñ kõm̦adm̦õde apañ ko ilo lal̦ in kiiõ.

20. Ekkar ñan naan ko an Jesus ilo Matu 7:21-23, ta men eo ej aikuj in aorõktata ippãd?

²⁰ Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen jab l̦õkatip? (Riit Matu 7:21-23.) Men eo me ej aikuj in aorõktata ippãd ej ñan kõm̦m̦ane jerbal eo Jesus ear jiroñ kõj ñan kõm̦m̦ane. (Matu 28:19, 20) Jeban kõtl̦o̦k bwe jen oktak im poub ilo ad kajjioñ kõm̦adm̦õd apañ ko ilo lal̦ in. Jej yokwe armej ro im jej bũrom̦õj kõn aer iiooni apañ ko, bõtab jejel̦ã bwe wãween eo em̦m̦antata ñan ad jipañ er ej ilo ad katakin er kõn Aelõñ eo an Anij im jipañ er ejaake juon aer jem̦jerã ippãn Jeova.

21. Ta eo jej aikuj jek ippãd make ñan kõm̦m̦ane?

²¹ Ilo katak in, jaar etale emãn un ko rar kõm̦m̦an an ro ilo raan ko an Jesus l̦õkatip im remaroñ bar kõm̦m̦an an ro ilo raan kein jum̦ae ri-kal̦oor ro an Jesus. Bõtab eñin ke men ko wõt jej aikuj in kõjparok kõj jãni? Jaab. Ilo katak in tok juon, jenaaj bar etale emãn un ko me remaroñ kõm̦m̦an an ro jet l̦õkatip. Jen jek ippãd make ñan kate wõt kõj bwe jen jab l̦õkatip im ñan kõkajoor wõt tõmak eo ad!