M̦okta jãn aõ wõnm̦aanl̦o̦k im kwal̦o̦k ta eo ear wal̦o̦k tokãlik, in kwal̦o̦k waj wãween aõ kar jino pãd ilo jerbalin full-time ñan Jeova.

Iar l̦otak ilo iiõ eo 1942 ilo juon ãne aiboojoj etan Curaçao ilo Caribbean. Jema ear itok jãn jikin eo etan Suriname, ak ear em̦m̦akũt ñan Curaçao bwe en jerbal. Jejjo iiõ m̦okta jãn aõ kar l̦otak, jema ear juon iaan ro m̦oktata me rar peptaij im erom juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova ilo Curaçao. a Ear katak Baibõl̦ ippa im ajri ro jeiũ im jatũ kajjojo wiik, meñe ewõr iien ko kõmar kõm̦m̦an bwe en pen ñane. Ke ear 14 aõ iiõ, jema ear kõm̦m̦akũt baam̦le eo ñan Suriname bwe en lale lel̦l̦ap eo jinen.

Ilo Suriname, iar jino aetõl jo̦dikdik ro ilo eklejia eo me rar poub ilo aer karejar ñan Jeova. Rar rũttol̦o̦k jidik jãn ña im rar jerbal ãinwõt rekũl̦ar bainier ro. Ke rar bwebwenato kõn wãween ko rem̦m̦an rar iiooni ilo jerbalin kwal̦o̦k naan, rar lukkuun mejãn m̦õn̦õn̦õ. Ãlikin iien kweilo̦k ko, kõmar bareinwõt bwebwenato kõn Baibõl̦, jet iien kõmar kõm̦m̦ane men in ke kõmij jijet inabõj ium̦win iju ko ilañ. Rein m̦õtta rar jipañ eõ ñan kile ta eo ikõn̦aan kõm̦m̦ane ilo mour e aõ; iar kõn̦aan jerbal ñan Jeova. Innem iar peptaij ke ear 16 aõ iiõ. Im tokãlik, ke ear 18 aõ iiõ, iar jino rekũl̦ar bainier.

Iar katak elõñ men ko raorõk ke iar juon bainier, im men kein rar jipañ eõ ilo aolepen iiõ kein in aõ jerbalin full-time. Ñan waanjoñak, juon iaan men ko raorõk iar katak ej kõn aorõkin katakin im kammineneik ro jet. Ke iar jino bainier, juon mijinede etan Willem van Seijl ear katakin im kammineneik eõ. b Ear l̦ap an katakin eõ kilen kajejjete eddo ko aõ ilo eklejia eo. Ilo kar tõre in, iar jab kile ewi joñan aõ kar lukkuun aikuji an juon katakin im kammineneik eõ. Ilo iiõ eo tok juon, kar jitõñ  eõ bwe in jerbal ãinwõt juon jipejel̦ bainier im tokãlik iar jino tõle kumi jiddik ko ilo jikin ko rettol̦o̦k ilo bul̦õn wõjke ko ilo Suriname. El̦ap aõ kam̦m̦oolole em̦m̦aan ro jeid im jatid me rar katakin im kammineneik eõ ilo iien eo iar lukkuun aikuji! Jãn kar iien in tok ñan kiiõ, ij kate eõ ñan l̦oore joñak eo aer im kõm̦m̦an iien ñan katakin im kammineneik ro jet.

Kein karuo, men eo eaorõk iar katak ej bwe em̦m̦an ñan mour ilo juon wãween el̦amwaan im elaajrak. Ilo jinoin kajjojo allõñ, ña im jipejel̦ bainier eo m̦õtta kõm̦ro kõn lale ta ko kõm̦ro naaj aikuji ilo wiik ko rej pedotok. Innem juon iaam̦ro ear bõk tũreep eo aetok ñan kiãptõl̦ eo im wiaiki men ko kõm̦ro ear aikuji. Kõm̦ro ear aikuj lukkuun kõjparok kõn wãween am̦ro kõjerbal allowance eo am̦ro im men ko m̦weiemro bwe ren bwe ñan aolepen allõñ eo. El̦aññe ear maat juon men ippemro ke kõm̦ro ear pãd ilo bul̦õn wõjke ko, ñe ewõr, jet armej rekõn jipañ kõm̦ro. Ij lukkuun tõmak bwe aõ kar katak kilen mour ilo juon wãween el̦amwaan im elaajrak ke iar juon likao, ear jipañ eõ ñan poub wõt im l̦õmn̦ak wõt kõn jerbal eo an Jeova ilo aolepen mour e aõ.

Kein kajilu, men eo eaorõk iar katak ej kõn aorõkin ad katakin armej ro ilo kajin eo aer. Ke iar dik im rũttol̦o̦k, iar kõnono ilo kajin Dutch, English, Papiamento, im Sranantongo (ãt eo juon ej Sranan), kajin eo me ekkã an armej ro kõjerbale ilo Suriname. Bõtab ilo bul̦õn wõjke ko, iar kile bwe el̦ap an armej ro roñjake ennaan eo em̦m̦an ñe kõmij kwal̦o̦k naan ñan er ilo kajin eo aer make. Iar lo bwe epen aõ kõnono ilo jet iaan kajin kein, ãinwõt kajin Saramaccan, me ear kõjerbal tõn ko rokkõtaktak jãn doon. Meñe ãindein, ak el̦ap tokjãn ko iar loi jãn aõ kar kate eõ. Ium̦win iiõ ko m̦aantak, iar maroñ katakin elõñ armej ro kõn m̦ool eo kõnke iar maroñ kõnono ilo kajin eo aer.

Aet, ekar wõr iien ko me rar kõm̦m̦an menin aõ jook. Ñan waanjoñak, juon iien iar kajjioñ kajjitõk ippãn juon kõrã me ej rũkkatak Baibõl̦ im ej kõnono ilo kajin Saramaccan, ejet an mour kõnke ear metak lo̦jien. Bõtab men eo me iar lukkuun kajjitõke ej el̦aññe ebõro̦ro! Alikkar bwe kajjitõk in ear kõm̦m̦an menin an jook. Meñe ewõr iien rot kein me iar likjab ilo aõ kõnono, ak aolep iien iar kate eõ ñan kõnono ñan armej ro ilo teretore eo aõ ilo kajin eo aer.

Ilo 1970 eo, kar jitõñ eõ bwe in juon eo ej lol̦o̦k eklejia ko. Ilo kar iiõ in, iar kwal̦o̦k juon bũrookraam̦ me ewõr pija ko wõt ie (slide program) etan “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses” ñan elõñ iaan kumi in ro jeid im jatid ilo bul̦õn wõjke ko. Bwe kõmin maroñ tõpar er, ña im jet iaan em̦m̦aan ro jeid im jatid kõmar aikuj in ejjerakrõk ilo reba ko ilo bul̦õn wõjke ko ilo juon waan reba ak ejjerakrõk eaetok im eaidik me ej kõm̦m̦an jãn al̦al̦. Ilowaan waan ejjerakrõk eo, ekar wõr juon generator, juon tank in gasoline, l̦aam̦ ko, im kein jerbal ko ñan kwal̦o̦k slide program eo. Ke kõmar tõpare ijo kõmar jibadekl̦o̦k, kõmar ineeke kein jerbal kein ñan ilowaan bul̦õn wõjke ko ñan ijo me kõmar kwal̦o̦k slide program eo ie. Bõtab men eo el̦ap aõ keememej kõn tũreep kein ej joñan an kar armej ro lukkuun yokwe bũrookraam̦ kein. Iar lukkuun m̦õn̦õn̦õ in jipañ ro jet katak kõn Jeova im doulul eo an ijin ioon lal̦. Jeraam̦m̦an ko iar bũki ilo jetõb rar l̦apl̦o̦k jãn  kate ko aõ ak jabdewõt jerbal iar aikuj kõm̦m̦ane ilo jerbal eo aõ ñan Jeova.

Meñe iar maroñ lo wãween an ejjel̦o̦k rejeta kõm̦m̦an bwe en pidodo aõ kõm̦m̦ane jerbal eo aõ, ak iar eñjake aõ aikuj juon rejeta. Kõn men in, iar jino kaalikkar ilo aõ jar ñan Jeova bwe in lo juon rejeta me enaaj m̦õn̦õn̦õ in kijenmej ilo jerbalin full-time ilo bul̦õn wõjke ko. Enañin juon iiõ tokãlik, iar jino teiti Ethel, juon jipejel̦ bainier me ear m̦õn̦õn̦õ in kaarmejjeteik e make. Jãn ke Ethel ear dik, ear lukkuun em̦m̦an ippãn joñak eo an rijjilõk Paul im ear kõn̦aan anõke ilo an kõmaat joñan an maroñ ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Kõm̦ro ear m̦are ilo Jeptõm̦ba 1971 im jino jerbal ippãn doon ilo jerbalin lol̦o̦k eklejia ko.

Ke Ethel ear dik im rũttol̦o̦k, ear jab lukkuun lõñ m̦weien baam̦le eo an, kõn men in ear pidodo an kõm̦m̦an ukoktak ñan jerbalin lol̦o̦k eklejia ilo bul̦õn wõjke ko. Ñan waanjoñak, ke kõm̦ro ear kõpooje men ko m̦weiemro ñan lol̦o̦k eklejia ko, ear jab lukkuun lõñ men ko kõm̦ro ear bũki. Kõm̦ro ear tutu im kwal̦i nuknuk ko am̦ro ilo reba ko. Kõm̦ro ear bareinwõt imminene in m̦õñã jabdewõt men me ro kõm̦ro ear lol̦o̦k er rar letok kijemro—ãinwõt iguana, piranha, ak jabdewõt men rar kakkidudu ilo bul̦õn wõjke ko ak ko̦jeki ilo reba ko. Ke ear ejjel̦o̦k pileij, kõm̦ro ear m̦õñã ioon bõlõkin pinana ko. Ke ear ejjel̦o̦k kein m̦õñã ãinwõt jibuun ak jibuun bo̦o̦k, kõm̦ro ear m̦õñã kõn peim̦ro. Kõm̦ro Ethel ej eñjake im lo bwe am̦ro kaarmejjeteik men ko ilo am̦ro jerbal ñan Jeova ãinwõt ruo rippãlele, men in ear kõm̦m̦an bwe kõm̦ro ekoba Jeova en epaake doon ãinwõt juon to ekkwal̦jil me elukkuun pen. (Ekl. 4:12) Kõm̦ro ban ukote wãween kein rem̦m̦an kõm̦ro ear iiooni ñan jidik!

Wãween eo kõmar iioone me iar kwal̦o̦k kake ilo jinoin bwebwenato in ear wal̦o̦k ke kõmar jepl̦aak jãn juon jikin ettol̦o̦k ilo bul̦õn wõjke ko. Ke waan ejjerakrõk eo ear tõpar aet ko ilo reba eo, wa eo ear tũm̦m̦wilal̦l̦o̦k ium̦win jidik wõt iien innem ear bar m̦õkaj im wanlõñtak jãn dãn eo. Em̦m̦an bwe kõmar kõn̦ak jakũt in eppepe ko im ejjel̦o̦k rar  wõtlo̦k jãn wa eo. Bõtab kiiõ wa eo ear obrak kõn dãn. Kõmar jol̦o̦ke kobban ainbat ko me m̦õñã ko kijemmim rar pãd ie ñan ilowaan reba eo, innem kõmar kõjerbale ainbat kein ñan jol̦o̦k dãnnin kobban wa eo.

Kõnke kiiõ ear ejjel̦o̦k kijemmim m̦õñã, kõmar jino eo̦ñõd ke kõmij ejjerakrõk lal̦l̦o̦k ilo reba eo. Ijoke ekar ejjel̦o̦k kun̦aammim. Kõn men in, kõmar jar ñan Jeova im kajjitõk ippãn bwe en letok kijemmim ñan raan eo. Ãlikin wõt ammim jar, juon iaan em̦m̦aan ro jeid im jatid ear jol̦o̦ke l̦ain eo an ilo reba eo im ear ko̦jeke juon ek kileplep me ear bwe ñan kõmeañ l̦alem. Kõmar m̦õñã boñõn eo im aolep rar mat.

Ãlikin l̦alem iiõ in am̦ro Ethel pãd ilo jerbalin lol̦o̦k eklejia ko, kõm̦ro ear bõk juon jeraam̦m̦an kõm̦ro ear jab kõtmãne kake—kõm̦ro ear tõn erom juon jemãn im jinen. Iar lukkuun m̦õn̦õn̦õ, ak iar jaje ewi wãween an men in naaj jelõt ilju im jekl̦aj eo am̦ro. Kõm̦ro Ethel ar lukkuun kõn̦aan pãdwõt ilo jerbalin full-time, ñe kõm̦ro maroñ. Ilo 1976 eo, l̦adik eo nejũm̦ro etan Ethniël ear l̦otak. Innem, l̦adik eo nejũm̦ro kein karuo etan Giovanni ear l̦otak ruo jimattan iiõ tokãlik.

Kõnke ear wõr juon aikuj ilo Suriname ilo tõre eo, ra eo ear karõk bwe in wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jerbal ãinwõt juon eo ej lol̦o̦k eklejia ke kõm̦ro ar kõkkaajiririik ajri ro nejũm̦ro. Ke l̦adik ro nejũm̦ro rar dik wõt, kar karõk bwe in lol̦o̦k jikin ko me eiiet eklejia ko ie. Ekkã an kar men in kõtl̦o̦k bwe in jerbal ãinwõt juon eo ej lol̦o̦k eklejia ilo wiik ko jinoin juon allõñ im jerbal ãinwõt juon bainier ilo wiik ko jem̦l̦o̦kin allõñ eo ilo eklejia eo kõmar pãd ie. Ethel im l̦adik ro nejũm̦ro rekõn itok ippa ne ij lol̦o̦k eklejia ko repaake ijo kõmij jokwe ie. Bõtab ikõn etal make iaõ ñan bul̦õn wõjke ko ñe ij lol̦o̦k eklejia ko ak ñe ewõr kun̦aõ ilo kweilo̦k el̦ap ko.

Iar aikuj in lukkuun lale bwe en laajrak jikejuul̦ eo aõ bwe in maroñ kajejjeti aolep eddo ko aõ. Iar lale bwe baam̦le eo ammim en katak ippãn doon kajjojo wiik. Im ñe ij jako kõn aõ lol̦o̦k eklejia ko ilo bul̦õn wõjke ko, Ethel ekõn tõl ilo iien katak an baam̦le ippãn l̦adik ro nejũm̦ro ilo m̦weo m̦õm̦ro. Bõtab aolep iien kõmar kate kõm joñan wõt ammim maroñ ñan kõm̦m̦ani men ko ippãn doon ãinwõt juon baam̦le. Kõm̦ro Ethel ear bareinwõt keini am̦ro kõm̦m̦ani menin kam̦õn̦õn̦õ ko ippãn l̦adik ro nejũm̦ro, ãinwõt iukkure game ippãerro ak jam̦bol̦o̦k ñan ijoko repaake ijo kõmar jokwe ie. Ikõn emmej ñan kõpooji katak ko aõ. Innem Ethel, eo me ej ãinwõt kõrã eo epol̦õmãn ilo Jabõn Kõnnaan 31:15, ekõn ruj ke ej jimmarok  wõt ñan lale bwe kõmeañ aolep en riiti unin tõl eo ãinwõt juon baam̦le im m̦abuñ ippãn doon m̦okta jãn an l̦adik ro nejũm̦ro etal ñan jikuul̦. El̦ap aõ kam̦m̦oolol bwe lio pãleõ ej juon kõrã me ejel̦ã kaarmejjeteik e make im aolep iien ej jipañ eõ ñan kajejjeti eddo ko aõ ñan Jeova!

Ãinwõt ro jemãn im jinen, kõm̦ro ear lukkuun kate kõm̦ro ñan jipañ l̦adik ro nejũm̦ro ñan yokwe Jeova im jerbalin kwal̦o̦k naan eo ad. Kõm̦ro ear kõn̦aan bwe l̦adik ro nejũm̦ro ren kããlõt ñan kõjerbal mour eo aer ilo jerbalin full-time, ejjab kõnke eñin men eo kõm̦ro ear kõn̦aan bwe ren kõm̦m̦ane, ak en kõnke rar make kõn̦aan kõm̦m̦ane men in. Aolep iien kõm̦ro ear kõnono kõn wãween an jerbalin full-time maroñ bõktok m̦õn̦õn̦õ ñan erro. Kõm̦ro ear jab n̦ooje wãween ko reppen kõmar iiooni, im kõm̦ro ear lukkuun kwal̦o̦k wãween an kar Jeova jipañ im kõjeraam̦m̦an baam̦le eo ammim. Kõm̦ro ear bareinwõt lale bwe l̦adik ro nejũm̦ro rar pãd ibwiljin ro me rar likũt Jeova m̦oktata ilo mour ko aer.

Jeova ear kabwe aolep aikuj ko ammim ke kõm̦ro ear lale baam̦le eo am̦ro. Meñe ãindein, ak aolep iien iar kate eõ joñan wõt aõ maroñ ñan kõm̦m̦ane ijo kun̦aõ. Wãween ko iar iiooni ãinwõt juon jipejel̦ bainier me ejjel̦o̦k rejetan ke iar pãd ilo bul̦õn wõjke ko, ear katakin eõ ñan kõppojakl̦o̦k im̦aan kõn aikuj ko ad ilo kanniõk. Bõtab ewõr iien ko, jekdo̦o̦n ewi joñan ammim kate kõm ak ejjab aolep iien ear bwe aikuj ko ammim. Ilo kar iien rot kein, ij tõmak bwe Jeova ear letok pein ñan jipañ kõm. Ñan waanjoñak, ilo kar jem̦l̦o̦kinl̦o̦k 1980 ko im jinoin 1990 ko, ear wõr poktak ilo Suriname. Ilo kar tõre in, ewõr iien ko ear pen ñan pukot men dikdik ko kõmar aikuji. Mekarta, ak Jeova ear kabwe aikuj ko ammim.​—Matu 6:32.

Ilo mour ko ammim, aolep iien Jeova ear lale im kõjparok kõm im ear kõm̦m̦an bwe kõmin lukkuun m̦õn̦õn̦õ im jubũruom. Ajri ro nejũm̦ro rej juon jeraam̦m̦an el̦ap ñan kõm̦ro, im am̦ro kar kõkkaajiririik erro ñan karejar ñan Jeova ear bar juon jeraam̦m̦an. Kõm̦ro m̦õn̦õn̦õ bwe erro ar bareinwõt kããlõt ñan kõjerbale mour ko aer ñan pãd ilo jerbalin full-time. Ethniël im Giovanni rar jim̦or kadiwõjl̦o̦k jãn jikuul̦ ko an doulul in im rej kiiõ jerbal ilo ra eo ilo Suriname ippãn kõrã ro pãleer.

Meñe el̦ap am̦ro Ethel rũttol̦o̦k kiiõ, ak kõm̦ro ej poub wõt ilo am̦ro jerbal ñan Jeova ãinwõt jipejel̦ bainier ro. Ilo m̦ool, joñan am̦ro lukkuun poub ejjañin wõr aõ iien ñan ekkatak kilen aõ! Bõtab ejjel̦o̦k men en̦ ij ajl̦o̦k kake. Ilo aõ reilikl̦o̦k, ij lukkuun kile bwe aõ kar pepe ke ij dik wõt ñan kõjerbale mour e aõ ñan pãd ilo jerbalin full-time ej juon iaan pepe ko rem̦m̦antata iar kõm̦m̦ani.