1. Ewi wãween ad jel̦ã bwe Jeova ekõn̦aan epaake kõj?

 JEOVA ej kũr kõj bwe jen epaake E. (Jem. 4:8) Ekõn̦aan bwe en ad Anij, Jemãd, im eo M̦õttad. Ej uwaaki jar ko ad im jipañ kõj ilo iien ko reppen. Im ej kõjerbale doulul eo an ñan katakin im kõjparok kõj. Bõtab, ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane bwe jen maroñ epaakel̦o̦k Jeova?

2. Ewi wãween jemaroñ epaakel̦o̦k Jeova?

² Jemaroñ epaakel̦o̦k Jeova ilo ad jar ñane im ilo ad riiti Naan ko an im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kake. Ilo ad ãindein, jej koobrak bũruod kõn yokwe im kam̦m̦oolol ñane. Men in ej kõm̦akũt kõj ñan pokake im lel̦o̦k nõbar ñane, men ko me rej tõllo̦kũn an bõke. (Rev. 4:11) Ñe jenaaj kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kajjien Jeova, enaaj l̦apl̦o̦k ad lõke e im doulul eo an me ear letok ñan jipañ kõj.

3. Ewi wãween an Tepil̦ eo kajjioñ kõjenolo̦ke kõj jãn Jeova, ak ta eo enaaj jipañ kõj ñan jab kõjoole Anij eo ad im doulul eo an? (Sam 31:13, 14)

³ Ijoke Tepil̦ eo ej kajjioñ kõjenolo̦ke kõj jãn Jeova, el̦aptata ñe jej iioon apañ ko. Ewi wãween an kõm̦m̦ane men in? Jidik kõn jidik ej kajjioñ kõm̦m̦an bwe en jako ad lõke Jeova im doulul eo an. Bõtab jemaroñ kate kõj ñan jab po ilo aujiid ko an. Ñe ekajoor tõmak eo ad im lõke eo ad ilo Jeova epen im ej tõt wõt, jeban kõjoole Anij eo ad im doulul eo an.​—Riit Sam 31:13, 14, UBS.

4. Ta ko jenaaj etali ilo katak in?

⁴ Ilo katak in, jenaaj kõnono kõn jilu mãlejjoñ ko me remaroñ itok jãn ilikin eklejia eo, im kajjojo iaaer remaroñ kõm̦m̦an bwe en dikl̦o̦k ad lõke Jeova im doulul eo an. Ewi wãween  an mãlejjoñ kein maroñ kõjenolo̦ke kõj jãn Jeova? Im ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani ñan dãpij wõt ad tiljek?

5. Ewi wãween an wãween ko reppen jej iiooni maroñ kõm̦m̦an bwe en dikl̦o̦k ad lõke Jeova im doulul eo an?

⁵ Ewõr iien, jej iioon wãween ko reppen—ãinwõt jum̦ae jãn baam̦le ko ad im ad luuji jerbal ko ad. Ewi wãween an men kein maroñ kõm̦m̦an bwe en dikl̦o̦k ad lõke doulul eo an Jeova im kõjenolo̦ke kõj jãn E? Ñe eto ad iioon jum̦ae, jemaroñ jino l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k men en̦ jemaroñ kõm̦m̦ane im jemaroñ lukkuun ebbweer im bũrom̦õj. Setan ej kortokjãn iien rot kein ñan pukot kilen an kõm̦m̦an bwe jen pere yokwe eo an Jeova ñan kõj. Tepil̦ eo ekõn̦aan bwe jen l̦õmn̦ak bwe Jeova im doulul eo An rej unin ad iioon apañ ko. Men in ej ãinl̦o̦kwõt men eo ear wal̦o̦k ñan jet iaan ri-Israel ro ilo Ijipt. Ilo jinoin rar tõmak bwe Jeova ear jitõñ Moses im Aron ñan lo̦mo̦o̦ren er jãn aer kõm̦akoko. (Ex. 4:29-31) Bõtab tokãlik ke Pero ear kõm̦m̦an bwe en penl̦o̦k mour ñan er, rar n̦aruon Moses im Aron kõn apañ ko aer, im rar ba ñan erro: “Kom̦ro . . . kar kõm̦m̦an bwe kiiñ eo im ri-utiej ro an ren maroñ matõrtõr kõm. Kom̦ro ar kõm̦m̦an unin aer m̦an kõm.” (Ex. 5:19-21, UBS) El̦ap an kabũrom̦õjm̦õj bwe rar n̦aruon ri-karejar ro an Anij retiljek! El̦aññe eto am̦ iioon wãween ko reppen, ewi wãween kwõmaroñ kõm̦m̦an bwe lõke eo am̦ ilo Jeova im doulul eo an en kajoor wõt?

6. Ta eo jej katak jãn ri-kanaan Habakkuk kõn kilen kijenmej ium̦win wãween ko reppen? (Habakkuk 3:17-19)

⁶ Lutõkl̦o̦k bũruom̦ ñan Jeova ilo jar, im reilo̦k ñane bwe en jipañ eok. Ri-kanaan Habakkuk ear jelm̦ae elõñ wãween ko reppen. Ewõr juon iien emaroñ kar pere el̦aññe Jeova ear kea kake e. Kõn men in, ear lutõkl̦o̦k bũruon ñan Jeova ilo jar. Ear ba: “O [Jeova], ewi toon aõ naaj kũr ñan eok kõn jipañ ak kwõjjañin uwaak im lo̦mo̦o̦ren kõm jãn jorrããn kein? . . . Etke kwõj pãdwõt im jab lali men kein rebõd?” (Hab. 1:2, 3, UBS) Jeova ear uwaake jar eo an ri-karejar eo an etiljek. (Hab. 2:2, 3, UBS) Ãlikin an kar Habakkuk kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn an Jeova lo̦mo̦o̦ren armej ro An, ear oktak im bar obrak kõn lañlõñ. Ear tõmak im lõke bwe Jeova ej kea kake e im bwe enaaj jipañe ñan kijenmej ium̦win jabdewõt apañ. (Riit Habakkuk 3:17-19.) Ta eo jej katak? Ñe kwõj iioon wãween ko reppen, jar ñan Jeova im kwal̦o̦k eñjake ko am̦ ñane. Innem reilo̦k ñane bwe en jipañ eok. Ñe kwõnaaj kõm̦m̦ani men kein, kwõmaroñ lõke bwe Jeova enaaj lewaj kajoor eo kwõj aikuji ñan am̦ maroñ kijenmej. Im ñe kwõj kile an jipañ eok, tõmak eo am̦ ilo E enaaj kajoorl̦o̦k.

7. Ta eo ro nukũn Shirley rar kajjioñ kõm̦m̦an bwe en tõmake, im ta eo ear jipañe bwe en jab jako an lõke Jeova?

⁷ Wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ani men ko me renaaj kõm̦m̦an bwe en kajoor wõt jem̦jerã eo am̦ ippãn Jeova. Lale ewi wãween an men in kar jipañe juon jeid im jatid kõrã ilo Papua New Guinea etan Shirley, ke ear iioon wãween ko reppen. b Ear jeram̦õl baam̦le eo an Shirley, im ewõr iien ko ear pen ñan kabwe kijeer m̦õñã. Juon iaan ro nukũn ear kajjioñ kõm̦m̦an bwe en dikl̦o̦k an lõke Jeova. Ear ba: “Kwõj ba bwe jetõb kwõjarjar eo an Anij ej jipañ eok, ak ewi jipañ in? Baam̦le eo ej jeram̦õl wõt. Ejjel̦o̦k tokjãn am̦ kwal̦o̦k naan.” Shirley ej kwal̦o̦k m̦ool im ba: “Iar kajjitõk ippa make: ‘Anij ej kea kõn kõj ke ak jaab?’ Kõn men in, iar m̦õkaj im jar ñan Jeova im kwal̦o̦k aolepen bũruõ ñane. Iar jab bõjrak jãn aõ riiti Baibõl̦ eo im bok ko ad, im iar  wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan im pãd ilo iien kweilo̦k ko.” Ejjabto tokãlik, Shirley ear kile bwe Jeova ej lale im kõjparok baam̦le eo an. Baam̦le eo ear jab kwõle, im rar m̦õn̦õn̦õ. Shirley ej ba: “Iar kile bwe Jeova ear uwaake jar ko aõ.” (1 Tim. 6:6-8) El̦aññe kwõnaaj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ani men ko renaaj kõkajoore wõt jem̦jerã eo am̦ ippãn Jeova, kwe bareinwõt kwoban kõtl̦o̦k bwe pere ak wãween ko reppen ren kõjenolo̦k eok jãn Jeova.

8. Ta eo emaroñ wal̦o̦k ñan em̦m̦aan ro jeid im jatid me ewõr aer eddo ilo doulul eo an Jeova?

⁸ Ikijjeen nuuj ripoot ko im weepjait ko me rej illik naan im pija ko ie, em̦õj an ri-kõjdat ro ad kajeeded naan ko ak mel̦el̦e ko reriab kõn em̦m̦aan ro jeid im jatid me ewõr aer eddo ilo doulul eo an Jeova. (Sam 31:13) Em̦õj kalbuuji jet iaan em̦m̦aan ro jeid im jatid im kar n̦arueer im ba bwe er ri-nana. Kũrjin ro jinoin rar iioone ejja wãween in wõt ke kar n̦aruon rijjilõk Paul im kalbuuji. Ewi wãween an kar rein em̦m̦akũt?

9. Ewi wãween an kar jet iaan Kũrjin ro em̦m̦akũt ke kar kalbuuji rijjilõk Paul?

⁹ Jet iaan Kũrjin ro jinoin rar bõjrak jãn aer rejetake rijjilõk Paul ke kar kalbuuji ilo Rom. (2 Tim. 1:8, 15) Etke? Rar ke jook kake Paul kõnke armej ro rar watõke ãinwõt juon ri-nana? (2 Tim. 2:8, 9) Ak rar ke mijak bwe ro jet renaaj bareinwõt jum̦ae im kaeñtaan er? Jekdo̦o̦n ta un eo unin aer kar ãindein, ak l̦õmn̦ak kõn wãween an Paul maroñ kar eñjake kõn men in. Ear kijenmej ium̦win elõñ wãween ko reppen im joñan, ear likũt mour eo an ilo kauwõtata kõn er. (Jrb. 20:18-21; 2 Kor. 1:8) Jen jab ãinwõt rein me rar ilo̦k jãn Paul ilo iien eo ear aikuj jipañ! Ta ko jej aikuj in keememej ñe ro jet rej jum̦ae im kaeñtaan em̦m̦aan ro jeid im jatid me ewõr aer eddo?

10. Ta eo jej aikuj in keememej ñe ro jet rej jum̦ae im kaeñtaan em̦m̦aan ro jeid im jatid me ewõr aer eddo, im etke?

¹⁰ Keememej unin an ro jet jum̦ae im kaeñtaan  kõj im wõn eo ej wũnjãn men in. Ruo Timote 3:12 ej ba: “Aolep ro rekõn̦aan mour ilo aer tiljek ñan Anij im aer juon wõt ippãn Christ Jesus, naaj bareinwõt kaeñtaan er.” Innem jejjab aikuj bwilõñ kõn an Setan kajjioñ ko̦kkure em̦m̦aan ro jeid im jatid me ewõr aer eddo. Kõttõpar eo an ej ñan kõm̦m̦an bwe en jako an em̦m̦aan rein tiljek ñan Jeova im ñan kaamijak kõj.​—1 Pit. 5:8.

11. Ta eo jej katak jãn joñak eo an Onesiporõs? (2 Timote 1:16-18)

¹¹ Wõnm̦aanl̦o̦k wõt im rejetak em̦m̦aan ro jeid im jatid im tiljek wõt ñan er. (Riit 2 Timote 1:16-18.) Juon iaan Kũrjin ro jinoin etan Onesiporõs ear oktak wãween an em̦m̦akũt ke Paul ear kalbuuj. “Ear jab jook kõn [an Paul] kalbuuj.” Ijello̦kun an ãindein, Onesiporõs ear pukote Paul, im ke ear loe, ear pukot wãween ko emaroñ jipañe Paul. Ilo an kar ãindein, Onesiporõs ear likũt mour eo an ilo kauwõtata. Ta eo jej katak? Jen jab kõtl̦o̦k bwe mijak armej en kaamijak kõj ak bõbraik kõj jãn ad rejetak im jipañ em̦m̦aan ro jeid im jatid me ro jet rej jum̦ae im kaeñtaan er. Ijello̦kun ad ãindein, jen jojomare er im kõmaat joñan ad maroñ ñan jipañ er. (JK. 17:17) Rej aikuji yokwe eo ad im jipañ ko ad.

12. Ta eo jej katak jãn ro jeid im jatid ilo Russia?

¹² L̦õmn̦ak kõn wãween an ro jeid im jatid ilo Russia jipañ rũttõmak ro jeier im jatier rejitõnbõro me rej pãd ilo kalbuuj. Ñe jet iaan rein rej etal ñan im̦õn ekajet ko, elõñ iaan ro jeid im jatid rej etal ñan im̦õn ekajet kein ñan rejetake er. Ta eo jej katak? Ñe em̦m̦aan ro jeid im jatid me ewõr aer eddo rej iioon an ro jet kõnanaik, kalbuuj, ak kaeñtaan er, kwõn jab oktak im mijak. Ijoke, jar kake er, lale im kõjparok ro uwaan baam̦le ko aer, im pukot wãween ko jet ñan kwal̦o̦k am̦ rejetake er.​—Jrb. 12:5; 2 Kor. 1:10, 11.

13. Ñe ro jet rej kajjirere kake kõj, ewi wãween an men in maroñ kõm̦m̦an bwe en dikl̦o̦k ad lõke Jeova im doulul eo an?

¹³ Ro nukũd, ri-jerbal ro m̦õttad, ak ri-jikuul̦ ro m̦õttad me rejjab rũttõmak remaroñ kajjirere kake kõj kõn jerbalin kwal̦o̦k naan eo ad ak kõn ad mour ekkar ñan kien ko an Jeova ikijjeen ta ko rejim̦we im rebõd. (1 Pit. 4:4) Remaroñ ba: “Kwõj juon armej elukkuun em̦m̦an, ak ebwe an kõmo̦ im pen kabuñ n̦e am̦ im el̦ap ami l̦oore m̦antin etto.” Ewõr jet armej remaroñ kõnanaik kõj kõn wãween ad kõm̦m̦an ñan ro em̦õj bukwel̦o̦k er ilo aer ba: “Elemen am̦ ba bwe kwõj juon eo el̦ap yokwe ippãn?” Naan rot kein remaroñ kõm̦m̦an bwe jen jino pere kien ko an Jeova. Jemaroñ jino l̦õmn̦ak im ba: ‘El̦e jãn joñan ke men ko Jeova ej kõtmãne jãn ña? El̦ap an ke doulul eo an kõmo̦ im pen?’ El̦aññe kwõj iioon wãween rot in, ewi wãween kwõmaroñ kõm̦m̦an bwe kwõn epaake wõt Jeova im doulul eo an?

14. Ewi wãween ad aikuj em̦m̦akũt ñe ro jet rej kajjirere kake kõj kõn ad mour ekkar ñan kien ko an Jeova? (Sam 119:50-52)

¹⁴ Jek ippam̦ make ñan l̦oore kien ko an Jeova ikijjeen ta ko rejim̦we im rebõd. Job ear juon eo me ear l̦oore kien ko an Jeova meñe ro jet rar kajjirere kake e kõn an kõm̦m̦ane men in. Joñan, juon iaan l̦õm̦aro m̦õttan Job me etao ear kajjioñ kõm̦m̦an bwe Job en tõmak bwe Anij ejjab kea el̦aññe Job ej l̦oore kien ko An ak jaab. (Job 4:17, 18; 22:3) Bõtab Job ear m̦akoko in tõmake naanin riab in. Ear jel̦ã bwe ejim̦we kien ko an Jeova kõn ta ko rejim̦we im rebõd, im ear jek ippãn make ñan l̦oori kien kein. Ear jab kõtl̦o̦k bwe ro jet ren kõm̦m̦an bwe en jako an tiljek ñan Jeova. (Job 27:5, 6) Ta eo jej katak? Jab kõtl̦o̦k bwe an ro jet kajjirere kake eok en kõm̦m̦an bwe  kwõn pere kien ko an Jeova. Reilikl̦o̦k ñan wãween ko kwaar make iiooni ilo mour n̦e am̦. Kwaar jab ke lo elõñ alen an jejjet im jim̦we kien ko an Jeova im am̦ bõk tokjãn jãni? Jek ippam̦ make ñan rejetake doulul eo me ej l̦oore kien kein. Innem jekdo̦o̦n ewi joñan an armej ro kajjirere kake eok, ak kwoban bõjrak jãn am̦ karejar ñan Jeova.​—Riit Sam 119:50-52.

15. Etke kar kajjirere kake Brizit?

¹⁵ L̦õmn̦ak kõn joñak eo an juon jeid im jatid kõrã etan Brizit jãn India. Ro ilo baam̦le eo an rar kajjirere kake e kõn tõmak eo an. Ejjabto ãlikin an kar peptaij ilo 1997 eo, l̦eo pãleen me ejjab juon rũttõmak ear luuji jerbal eo an. Kõn men in, ear pepe bwe e, Brizit, im ledik ro nejierro renaaj em̦m̦akũt im jokwe ippãn rũtto ro jinen im jemãn, ro me rar jokwe ilo bar juon bukwõn. Bõtab ear l̦apl̦o̦k apañ ko Brizit ear iiooni. Kõnke ear ejjel̦o̦k an l̦eo pãleen jerbal, ear aikuj jerbal full-time bwe en maroñ kabwe aikuj ko an baam̦le eo an. Ejjab men in wõt ak eklejia eo me ear epaaktata ñan ijo rar pãd ie, ear 220 m̦ail̦ ettol̦o̦k jãn er. Ekabũrom̦õjm̦õj bwe baam̦le eo an l̦eo pãleen rar jum̦aik tõmak eo an. Joñan an kar l̦ap aer jum̦aiki, Brizit im baam̦le eo an rar aikuj bar em̦m̦akũt. Innem, ilo ejjel̦o̦k kõtmãne, l̦eo pãleen ear mej. Im tokãlik, juon iaan ledik ro nejin ear mej jãn nañinmej in kããnjer ke ej 12 wõt an iiõ. Kobal̦o̦k ippãn men in, ro nukũn Brizit rar n̦aruon kõn men kein rar wal̦o̦k. Rar ba bwe ñe en kar jab erom juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova, aolepen jerata kein reban kar wal̦o̦k. Meñe ãindein, ak Brizit ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lõke Jeova im epaake wõt doulul eo an.

16. Ewi wãween an kar Brizit jeraam̦m̦an itok jãn an kar eddãp wõt ñan Jeova im doulul eo An?

¹⁶ Kõnke ear ettol̦o̦k ijo Brizit ear jokwe ie jãn eklejia eo, juon em̦m̦aan ej lol̦o̦k eklejia ear rõjañe ñan kwal̦o̦k naan ñan armej ro ilo jikin eo ej jokwe ie im ñan kõm̦m̦ane iien kweilo̦k ko ilo m̦weo im̦õn. Ilo m̦okta, ear l̦ap an inepata im l̦õmn̦ak bwe enaaj pen ñan an kõm̦m̦ani men kein. Bõtab ear l̦oore naanin tõl kein. Ear kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ippãn ro jet, kõm̦m̦ani iien kweilo̦k ko ilo  m̦weo im̦õn, im ear kõm̦m̦an iien ñan kõm̦m̦ane iien kabuñ an baam̦le ippãn ledik ro nejin. Ta tokjãn ko rar wal̦o̦k jãn an kar ãindein? Brizit ear maroñ jino katak ippãn elõñ armej ro, im elõñ iaan rũkkatak rein rar peptaij. Ilo 2005 eo, ear jino rekũl̦ar bainier. Ear jeraam̦m̦an itok wõt jãn an lõke Jeova im tiljek ñan doulul eo An. Ledik ro nejin rej tiljek ilo aer karejar ñan Jeova, im kiiõ ewõr ruo eklejia ilo bukwõn in! Brizit ej tõmak im lõke bwe Jeova ear lel̦o̦k ñane kajoor eo ear aikuji ñan an maroñ kijenmej ium̦win wãween ko reppen im ñan kijenmej ke baam̦le eo an ear kajjirere kake e.

17. Ta eo jej aikuj jek ippãd make ñan kõm̦m̦ane?

¹⁷ Setan ekõn̦aan bwe jen tõmak bwe Jeova ej kõjoole kõj ilo iien ko jej iioon wãween ko reppen im bwe ad rejetake doulul eo an Jeova enaaj kõm̦m̦an bwe en penl̦o̦k mour ko ad. Setan ekõn̦aan bwe jen mijak ñe ewõr ro rej ruruwe, jum̦aik im kaeñtaan, ak kalbuuji em̦m̦aan ro jeid im jatid me ewõr aer eddo. Im ej bar kõjerbal kajjirere ñan kajjioñ kõm̦m̦an bwe en dikl̦o̦k ad lõke kien ko an Jeova im doulul eo An. Bõtab, el̦ap ad jel̦ã kõn aujiid ko an Setan im jejjab kõtl̦o̦k bwe en m̦on̦e kõj. (2 Kor. 2:11) Kwõn jek ippam̦ make ñan jum̦aik riab ko an Setan im ñan tiljek wõt ñan Jeova im doulul eo An. Keememej bwe Jeova ejjãmin kõjoole eok. (Sam 28:7) Kõn men in, jab kõtl̦o̦k bwe jabdewõt men en kõjenolo̦k eok jãn Jeova!—Rom 8:35-39.

18. Ta eo jenaaj kõnono kake ilo katak eo tok juon?

¹⁸ Ilo katak in, jaar kõnono kõn wãween ko reppen me jemaroñ jelm̦aiki ilikin eklejia eo. Bõtab apañ ko me rej itok jãn ilowaan eklejia eo remaroñ bareinwõt mãlejjoñe ad lõke Jeova im doulul eo an. Ewi wãween jemaroñ lo tõprak ilo ad jelm̦ae apañ rot kein? Jenaaj kõnono kake men in ilo katak eo tok juon.