1. Ta pepe eo em̦m̦antata juon armej emaroñ kõm̦m̦ane?

KÃÃLÕT ko jemãn im jinen ajri ro rej kõm̦m̦ani ekkã an to an jelõt ro nejier. El̦aññe jemãn im jinen ajri ro rej kõm̦m̦ani pepe ko rejjab em̦m̦an, men in emaroñ kõm̦m̦an bwe ro nejier ren iioon apañ. Bõtab el̦aññe rej kõm̦m̦ani pepe ko remãlõtlõt, men in enaaj jipañ ro nejier bwe ren m̦õn̦õn̦õ im lo el̦ap tõprak ilo mour ko aer. Ijoke, ajri ro rej aikuj bareinwõt kõm̦m̦ani kããlõt ko rem̦m̦an. Pepe eo em̦m̦antata juon armej emaroñ kõm̦m̦ane ej ñan karejar ñan Jemãdwõj ilañ Jeova, eo me el̦ap yokwe ippãn.​—Sam 73:28.

2. Ta kããlõt ko rem̦m̦an Jesus im jemãn im jinen rar kõm̦m̦ani?

² Jemãn im jinen Jesus, Josep im Meri, rar kate er ñan jipañ ajri ro nejier bwe ren karejar ñan Jeova, pepe ko rar kõm̦m̦ani rar kam̦ool bwe eñin kar mejãnkajjik eo eaorõktata ilo mour eo aerro. (Luk 2:40, 41, 52) Jesus ear bareinwõt kõm̦m̦an kããlõt ko rem̦m̦an me rar jipañe ñan kajejjet men ko Jeova ear kõn̦aan bwe en kõm̦m̦ani. (Matu 4:1-10) Jesus ear rũttol̦o̦k im erom juon likao eo ejouj, etiljek, im peran. Aet, ear kain likao rot eo me jabdewõt jemãn im jinen ro rej mijak Anij renãj kar utiej bũrueer im m̦õn̦õn̦õ kake.

3. Ta kajjitõk ko jenaaj uwaaki ilo katak in?

³ Ilo katak in, jenaaj etale kajjitõk kein: Ta kããlõt ko rem̦m̦an Jeova ear kõm̦m̦ani ikijjeen Jesus? Ta ko jemãn im jinen ajri ro remaroñ katak jãn kããlõt ko rem̦m̦an jemãn im jinen Jesus rar kõm̦m̦ani? Im ta ko ajri im jo̦dikdik ro me rej Kũrjin remaroñ katak jãn kããlõt ko Jesus ear kõm̦m̦ani?

4. Ta kããlõt eo eaorõk Jeova ear kõm̦m̦ane ikijjeen nejin Jesus?

⁴ Jeova ear kããlõt ro relukkuun em̦m̦an ñan aer nãj jemãn im jinen Jesus. (Matu 1:18-23; Luk 1:26-38) Naan ko an Meri me  rar itok jãn bũruon, me rej pãd ilo Baibõl̦, rej kaalikkar an kar lukkuun yokwe Jeova im Naan ko an. (Luk 1:46-55) Im wãween an kar Joseph em̦m̦akũt ñan naanin tõl ko an Jeova rej kaalikkar bwe ear mijak Anij im kõn̦aan kabuñbũruon.​—Matu 1:24.

5-6. Ta ko Jeova ear kõtl̦o̦k an Nejin iiooni?

⁵ L̦õmn̦ak m̦õk kõn an Jeova kar jab kããlõt ro rem̦weiie bwe ren jemãn im jinen Jesus. Menin katok eo Josep im Meri rar katok kake ãlikin an kar Jesus l̦otak ej kaalikkar bwe rar jeram̦õl. (Luk 2:24) Emaroñ kar wõr juon an Josep m̦õn wia jidikdik iturin m̦weo im̦õn ilo Nazeret, ijo ear jerbal ie ãinwõt juon ri-kaam̦tõ. Wãween aer mour emaroñ kar l̦amwaan, el̦aptata ke baam̦le eo aer ear lõñl̦o̦k oraer ñan jimjuon ajri ak lõñl̦o̦k.​—Matu 13:55, 56.

⁶ Jeova ear kõjparok Jesus jãn jet men ko rekauwõtata, bõtab Ear jab kõjparok Nejin jãn aolep men ko reppen. (Matu 2:13-15) Ñan waanjoñak, Jesus ear aikuj kijenmej kõnke ear wõr ro nukũn me rar jab tõmak ilo e. L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an kar kabũrom̦õj Jesus ke jet ilo baam̦le eo an rar jab tõmak ilo jinoin bwe ej Messaia eo. (Mark 3:21; Jon 7:5) Bareinwõt, Jesus emaroñ kar aikuj in kijenmej wõt meñe ear bũrom̦õj kõn mej eo an Josep, eo jemãn me ear kõkkaajiririik e. Mej eo an Josep emaroñ kar mel̦el̦ein bwe kõnke Jesus ej eo erũttotata, enaaj kar aikuj wõnm̦aanl̦o̦k kõn peejnej eo an baam̦le eo aer. (Mark 6:3) Ke Jesus ear rũttol̦o̦k, ear katak kilen lale baam̦le eo an. Emaroñ kar aikuj kate e ilo an jerbal bwe en kabwe aikuj ko aer. Kõn men in, ear mel̦el̦e kõn eñjake eo kõn joñan an juon m̦õk ãlikin an jerbal ilo juon raan.

7. (1) Ta kajjitõk ko renaaj jipañ rippãlele ro me em̦õj aer m̦are kõn kilen aer lale ro nejier? (2) Ewi wãween an Jabõn Kõnnaan 2:1-6 maroñ jipañ jemãn im jinen ajri ro ñan kammineneik im katakin ro nejier?

⁷ El̦aññe em̦õj amiro eo pãleem̦ m̦are im komiro kõn̦aan bwe en wõr nejimiro, kajjitõk ippemiro make: ‘Kõm̦ro ej ke kain armej rot eo me ettã bũruon im ej yokwe Jeova im Naan ko an? Jeova en kar ke kããlõt kõm̦ro ñan kõkkaajiririik juon ajri eaorõk?’ (Sam 127:3, 4) Im el̦aññe kwe juon eo em̦õj an wõr nejin, kajjitõk ippam̦ make: ‘Ij ke katakin ro nejũ kõn aorõkin aer kate er jerbal?’ (Ekl. 3:12, 13) ‘Ij ke kate eõ joñan wõt aõ maroñ ñan kõjparok er jãn men ko remaroñ iiooni ilo lal̦ in an Setan me rekauwõtata ñan mour ko aer ekoba kõtaan eo aer ippãn Jeova?’ (JK. 22:3) Kwõjjab maroñ  kõjparok ro nejũm̦ jãn aolep men ko reppen remaroñ jelm̦aiki. Ejjel̦o̦k juon emaroñ kõm̦m̦ane men in. Bõtab kwõmaroñ kwal̦o̦k am̦ yokwe er ikijjeen am̦ kõpooj er ñan jelm̦ae apañ ko renaaj iiooni ilo mour, ilo am̦ katakin er bwe ren reilo̦k ñan Naanin Anij ñan bõk jipañ. (Riit Jabõn Kõnnaan 2:1-6, UBS.) Ñan waanjoñak, el̦aññe juon ilo baam̦le eo am̦ ej kããlõt ñan bõjrak jãn an karejar ñan Jeova, jipañ ajri ro nejũm̦ ñan katak jãn Naanin Anij kõn aorõkin ad aikuj tiljek wõt ñan Jeova. (Sam 31:23) Ak el̦aññe emej juon eo ejitõnbõro ippam̦, kwal̦o̦k ñan ro nejũm̦ kõn wãween aer maroñ kõjerbale Naanin Anij ñan jipañ er kijenmej wõt im ñan lo kaenõm̦m̦an meñe rej bũrom̦õj.​—2 Kor. 1:3, 4; 2 Ti. 3:16.

8. Ekkar ñan Duteronomi 6:6, 7, ta eo Josep im Meri rekar aikuj in kõm̦m̦ane?

⁸ Josep im Meri rar jipañ Jesus ñan rũttol̦o̦k im erom juon eo Anij ear buñbũruon kake. Rar kõm̦m̦ane men in ilo aer kar l̦oore naanin tõl ko an Jeova ñan jemãn im jinen ajri ro. (Riit Duteronomi 6:6, 7.) El̦ap an kar Josep im Meri yokwe Jeova, im men eo ekar aorõktata ippãerro ej ñan rõjañ ajri ro nejier bwe ren bareinwõt yokwe Jeova.

9. Ta kããlõt ko raorõk Josep im Meri rar kõm̦m̦ani?

⁹ Josep im Meri rar kããlõt ñan niknik wõt ilo aer kabuñ ñan Jeova ãinwõt juon baam̦le. Ejjel̦o̦k pere bwe rar pãd ilo iien kweilo̦k ko kajjojo wiik ilo im̦õn kweilo̦k eo an ri-Ju ro ilo Nazeret, im bareinwõt ilo iien Kwõjkwõjin Kijoone eo kajjojo iiõ ilo Jerusalem. (Luk 2:41; 4:16) Remaroñ kar kõjerbal iien kein me rar etal ñan Jerusalem ãinwõt juon baam̦le, ñan katakin Jesus im ajri ro jatin kõn bwebwenatoun armej ro an Jeova. Im ilo ial̦ eo aer l̦o̦k ñan Jerusalem, remaroñ kar lol̦o̦k jikin ko me Jeje Ko rej kõnono kaki. Ke ear lõñl̦o̦k uwaan baam̦le eo, emaroñ kar jab pidodo ñan an Josep im Meri niknik wõt ilo aer kabuñ ñan Jeova. Bõtab lale m̦õk tokjãn ko rar m̦õn̦õn̦õ kaki itok wõt jãn aer kar kõm̦m̦ane men in! Kõnke rar likũt bwe aer kabuñ ñan Jeova en m̦oktata ilo mour ko aer, baam̦le in ear epaake wõt Jeova.

10. Ta ko Kũrjin rippãlele ro me ewõr nejier remaroñ katak jãn joñak eo an Josep im Meri?

¹⁰ Ta eo rippãlele ro me rej mijak Anij im  ewõr nejier remaroñ katak jãn joñak eo an Josep im Meri? Men eo eaorõktata ej ñan kwal̦o̦k ñan ro nejimi ilo naan im kõm̦m̦an ko ami bwe kom̦ij lukkuun yokwe Jeova. Keememej bwe menin lel̦o̦k eo el̦aptata kom̦ maroñ lel̦o̦k ñan ro nejimi ej ñan jipañ er ñan yokwe Jeova. Im juon iaan men ko raorõktata komiro maroñ katakin ro nejimi kake ej ñan kõkajoore wõt kõtaan eo aer ippãn Jeova ilo aer niknik in katak Baibõl̦, jar, pãd ilo kweilo̦k ko, im bõk kun̦aaer ilo jerbal in kwal̦o̦k naan. (1 Tim. 6:6) Em̦ool bwe kom̦ij aikuj kabwe aikuj ko an ajri ro nejimi ilo kanniõk. (1 Tim. 5:8) Bõtab keememej bwe kõtaan eo aer epaak ippãn Jeova ej men eo in me enaaj jipañ er ñan el̦l̦ã im mour jãn jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in im del̦o̦ñel̦o̦k lal̦ eo ekããl an Anij, im ejjab jããn im m̦weiuk ko aer. *​—Ezk. 7:19; 1 Tim. 4:8.

11. (1) Ewi wãween an naanin kakapilõk ko ilo 1 Timote 6:17-19 jipañ jemãn in jinen ajri ro ñan kõm̦m̦ani kããlõt ko rem̦m̦an ilo aer kipel im lale ro nejier? (2) Ta mejãnkajjik ko baam̦le eo am̦ emaroñ l̦õmn̦ak kaki, im ta jeraam̦m̦an ko kom̦ maroñ loi? (Lale bo̦o̦k eo “ Ta Mejãnkajjik ko Kwõnaaj Jibadeki?”)

¹¹ Elukkuun l̦ap an kam̦õn̦õn̦õik bũruod ñe jej lo an elõñ jemãn in jinen ajri ro kõm̦m̦ani kããlõt ko rem̦m̦an ñan jipañ ro nejier bwe ren epaake Jeova! Rej niknik ilo aer kabuñ ippãn doon ãinwõt juon baam̦le. Rej pãd ilo kweilo̦k ko an eklejia ekoba kweilo̦k ko rel̦l̦ap. Im rej bareinwõt bõk kun̦aaer ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Jet baam̦le ko rej bareinwõt bõk kun̦aaer ilo jerbalin kwal̦o̦k naan ilo jikin ko ejeja ad kwal̦o̦k naan ie. Bar jet rej lol̦o̦k Betel̦ ak rejetake jerbalin ekkal ko an doulul in. Baam̦le ko me rej kããlõt ñan rejetake m̦akũtkũt kein rej aikuj kõjerbal jããn ko aer make, im men in emaroñ jab pidodo ñan er. Bõtab Jeova enaaj lukkuun kõjeraam̦m̦an er kõn aer ãindein. (Riit 1 Timote 6:17-19.) Ajri ro me rej rũttol̦o̦k ilo kain baam̦le rot kein, ekkã aer wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo aer kõm̦m̦ani men kein rem̦m̦an, im el̦ap aer m̦õn̦õn̦õ kõn an jemãer im jineer kar lale er ilo wãween in! *​—JK. 10:22.

12. Ta eo Jesus ear aikuj kõm̦m̦ane ke ear rũttol̦o̦k?

¹² Jemãn Jesus me ej pãd ilañ, aolep iien ej kõm̦m̦an kããlõt ko rem̦m̦an, bareinwõt jemãn im jinen Jesus me rar mour ijin ioon lal̦ rar bar kõm̦m̦ani kããlõt ko rem̦m̦an. Bõtab ke Jesus ear rũttol̦o̦k, ear aikuj kõm̦m̦an an make kããlõt. (Gal. 6:5) Ãinwõt kõj aolep, ear wõr ippãn Jesus anemkwõj in kããlõt. Emaroñ kar kããlõt bwe en m̦okta pukot kõn̦aan ko an make. Ak ijello̦kun an kar ãindein, ear kããlõt ñan kõkajoor wõt kõtaan eo an ippãn Jeova. (Jon 8:29)  Ewi wãween an joñak eo an Jesus maroñ jipañ ajri ro im jo̦dikdik ro rainin?

13. Ta kããlõt eo eaorõk Jesus ear kõm̦m̦ane ke ear dik wõt?

¹³ Ke Jesus ear juon l̦addik, ear kããlõt ñan kõttãik e im pokake jemãn im jinen. Ear ejjel̦o̦k juon iien me ear kõjekdo̦o̦n naanin tõl ko aer im bõk l̦õmn̦ak eo bwe el̦apl̦o̦k an jel̦ã jãn er. Ijello̦kun an ãindein, “ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im pokake er.” (Luk 2:51) Kõnke Jesus kar rũttotata, mel̦el̦ein bwe ear wõr an eddo, im ejjel̦o̦k pere ear kajejjete eddo eo an. Ear kate katak kaam̦tõ jãn Josep bwe en maroñ jipañ kõn aikuj ko an baam̦le eo.

14. Ewi wãween ad jel̦ã bwe Jesus ear juon eo ear lukkuun em̦m̦an an katak Naanin Anij?

¹⁴ Jemãn im jinen Jesus remaroñ kar ba ñane kõn l̦otak eo an ekabwilõñlõñ, im kõn ta eo enjel̦ ro an Anij rar ba kõn e. (Luk 2:8-19, 25-38) Jesus ear jab baj m̦õn̦õn̦õ in roñjake wõt men ko rar ba ñane, ak ear bareinwõt katak kõn Jeje ko bwe en jel̦ã. Ewi wãween ad jel̦ã bwe Jesus ear juon eo ear lukkuun em̦m̦an an katak Naanin Anij? Ke ear juon l̦addik jiddik, ri-katakin ro ilo Jerusalem “rar lukkuun bwilõñ kõn uwaak ko an im kõn joñan an l̦ap an mel̦el̦e.” (Luk 2:46, 47) Im ke Jesus ear 12 wõt an iiõ, em̦õj an kar kam̦ool ñan e make bwe Jeova ej Jemãn.​—Luk 2:42, 43, 49.

15. Ewi wãween an kar Jesus kwal̦o̦k bwe ear kããlõt ñan kõm̦anm̦an ankilaan Jeova?

¹⁵ Ke Jesus ear katak im jel̦ã kõn ijo kun̦aan ilo karõk eo an Jeova, ear kããlõt ñan kajejjete eddo eo an. (Jon 6:38) Ear jel̦ã bwe elõñ renaaj dike, im meñe ekar jab kõn̦aan bwe men in en wal̦o̦k, ak ear m̦õn̦õn̦õ in kããlõt ñan kõttãik e ñan Jeova. Innem ilo iien eo Jesus ear peptaij ilo 29 C.E. eo, men eo ear aorõktata ilo mour eo an ej bwe en kõm̦anm̦an ankilaan Jeova. (Hib. 10:5-7) Meñe ear toto ilo al̦al̦ in eñtaan eo im m̦õttan wõt jidik emej, ak Jesus ekar jab bõjrak jãn an kõm̦anm̦an ankilaan Jemãn.​—Jon 19:30.

16. Ta juon iaan men ko ajri ro remaroñ katak jãn joñak eo an Jesus?

¹⁶ Pokake Jem̦am̦ im Jinõm̦. Ãinwõt Josep im Meri, rũtto ro jem̦am̦ im jinõm̦ rejjab weeppãn. Meñe ãindein, ak em̦õj an Jeova lel̦o̦k eddo eo ñan er bwe ren kõjparok, kipel, im tõl eok. El̦aññe kwõj kaorõk naanin tõl ko aer im kautiej maroñ eo aer, men in enaaj kõm̦m̦an bwe en “em̦m̦an am̦ mour.”​—Eps. 6:1-4.

17. Ekkar ñan Joshua 24:15, ta pepe eo ajri im jo̦dikdik ro rej aikuj kããlõt ñan er make?

 ¹⁷ Pepe kõn wõn eo kwõnaaj karejar ñane. Kwõj aikuj kam̦ool ñan eok make kõn wõn Jeova, ta ankilaan, im ewi wãween an ankilaan jelõt mour eo am̦. (Rom 12:2) Innem men in enaaj jipañ eok ñan kõm̦m̦ane pepe eo eaorõktata ilo mour eo am̦, pepe eo ñan karejar ñan Jeova. (Riit Joshua 24:15; Ekl. 12:1) El̦aññe kwõj niknik ilo am̦ riiti im katak Baibõl̦ aolep raan, yokwe eo am̦ ñan Jeova enaaj eddekl̦o̦k wõt im tõmak eo am̦ enaaj kajoorl̦o̦k.

18. Ta kããlõt eo me ajri im jo̦dikdik ro rej aikuj kõm̦m̦ane, im ta eo enaaj wal̦o̦k jãn aer kõm̦m̦ane kããlõt in?

¹⁸ Kããlõt ñan likũt ankilaan Jeova bwe en m̦oktata ilo mour eo am̦. Lal̦ in an Setan ej kallim̦ur bwe el̦aññe kwõj kõjerbal kapeel ko am̦ ñan kõjeraam̦m̦an kwe make, kwõnaaj m̦õn̦õn̦õ. Ak ilo m̦ool, ro rej jibadek bwe ren m̦weiie rej “wie er make kõn elõñ men ko rekabũrom̦õjm̦õj.” (1 Tim. 6:9, 10) Bõtab, el̦aññe kwõj roñjake Jeova im kããlõt ñan am̦ likũt ankilaan bwe en m̦oktata ilo mour eo am̦, kwõnaaj lo tõprak im kõm̦m̦ani pepe ko remãlõtlõt.​—Jos. 1:8.

19. Ta eo jemãn im jinen ajri ro rej aikuj keememeje?

¹⁹ Kom̦ jemãn im jinen ajri ro, kom̦win kate kom̦ joñan wõt ami maroñ ñan jipañ baam̦le eo ami ñan karejar ñan Jeova. Kom̦win atartar ioon, im enaaj jipañ kom̦ kõm̦m̦ani kããlõt ko remãlõtlõt. (JK. 3:5, 6) Keememej bwe men ko kom̦ij kõm̦m̦ani el̦apl̦o̦k aer naaj jelõt ajri ro nejimi jãn men ko kom̦ij ba. Kõn men in, kom̦win kõm̦m̦ani kããlõt ko me renaaj lukkuun jipañ ro nejũmi bwe Jeova en maroñ buñbũruon kake er.

20. Ta jeraam̦m̦an ko ajri im jo̦dikdik ro renaaj loi ñe rej kããlõt ñan karejar ñan Jeova?

²⁰ Kom̦ ajri ro, rũtto ro jem̦am̦ im jinõm̦ remaroñ jipañ kom̦ kõm̦m̦ani kããlõt ko remãlõtlõt ilo mour eo am̦. Bõtab, kwe eo make kwõnaaj aikuj kõm̦m̦ani pepe ko me renaaj kõm̦m̦an an Anij buñbũruon ippam̦. Kõn men in, anõke Jesus ilo am̦ kõm̦m̦ane jokãlõt eo ñan karejar ñan Jem̦am̦ ilañ me el̦ap yokwe ippãn. Ñe kwõj kõm̦m̦ane men in, mour eo am̦ enaaj l̦ap tokjãn im kam̦õn̦õn̦õ im obrak kõn jerbal ko rem̦m̦an. (1 Tim. 4:16) Im ilo ilju im jekl̦aj, kwõnaaj lo lañlõñ kõn mour eo em̦m̦antata!