1. Ta ko remaroñ jelõt wãween an juon em̦m̦aan watõk laajrak eo kõn bõran baam̦le?

ILO am̦ l̦õmn̦ak, ta mel̦el̦ein “laajrak eo kõn bar”? Jet em̦m̦aan rej kõtl̦o̦k bwe imminene, m̦anit, ak wãween aer kar dik im rũttol̦o̦k en jelõt wãween aer kõm̦m̦an ñan kõrã eo pãleer im ajri ro nejier. L̦õmn̦ak kõn ta eo Yanita, juon jeid im jatid kõrã me ej jokwe ilo Europe, ej ba, “Ilo ijo ij jokwe ie, ewõr juon l̦õmn̦ak ekajoor ippãn armej ro bwe kõrã ro rettã jãn em̦m̦aan ro im aikuj watõk er ãinwõt ri-jerbal.” Im juon jeid im jatid em̦m̦aan etan Luke, eo ej jokwe ilo Amedka, ej ba, “Jet jemãn baam̦le rej katakin l̦adik ro nejier bwe ejjel̦o̦k tokjãn ñan roñjake kõrã ro kõnke ejjab aorõk l̦õmn̦ak kan̦ aer.” Bõtab, l̦õmn̦ak kein rejjab errã ippãn wãween an Jeova kõn̦aan bwe em̦m̦aan ro ren kõjerbal maroñ eo aer ãinwõt juon bõran baam̦le. (Keidi Mark 7:13.) Innem, ewi wãween an juon em̦m̦aan maroñ katak bwe en juon bõran baam̦le em̦m̦an?

2. Ta ko juon bõran baam̦le ej aikuj in jel̦ã, im etke?

² Bwe juon em̦m̦aan en juon bõran baam̦le em̦m̦an, ej aikuj m̦okta mel̦el̦e kõn ta ko Jeova ej kõtmãne jãne. Ej aikuj bar jel̦ã etke Jeova ear ejaake laajrak eo kõn bar, im wãween an maroñ anõke joñak ko Jeova im Jesus rar likũti ñan e. Etke eaorõk bwe juon em̦m̦aan en jel̦ã kõn men kein? Kõnke em̦õj an Jeova lel̦o̦k jet maroñ ñan bõran baam̦le ko, im ej kõtmãne bwe en em̦m̦an aer kõjerbale maroñ in ippãer.​—Luk 12:48b.

3. Ta ko jej katak ikijjeen laajrak eo kõn bar me ej wal̦o̦k ilo 1 Korint 11:3?

³ Riit 1 Korint 11:3. Eoon in ej kõmel̦el̦e kõn wãween an Jeova kar karõk baam̦le eo an ilañ im ijin ioon lal̦. Kõnke ej bõran baam̦le in, E eo el̦aptata an wõr maroñ ippãn ñan tõl. Ikijjeen laajrak eo an kõn bar, ear lel̦o̦k jet maroñ ñan ro jet, bõtab renaaj uwaak ñan e kõn wãween aer kõjerbale maroñ eo aer. (Rom 14:10; Eps. 3:14, 15) Em̦õj an Jeova lel̦o̦k ñan Jesus maroñ  ioon eklejia ko, ijoke Jesus enaaj uwaak ñan Jeova kõn wãween an kõm̦m̦an ñan kõj. (1 Kor. 15:27) Em̦õj an Jeova bareinwõt lel̦o̦k ñan juon em̦m̦aan rippãlele maroñ ioon kõrã eo pãleen im ajri ro nejin, bõtab em̦m̦aan in enaaj uwaak ñan Jeova im Jesus jim̦or kõn wãween an kõm̦m̦an ñan baam̦le eo an.​—1 Pit. 3:7.

4. Ta maroñ eo ewõr ippãn Jeova im Jesus?

⁴ Ãinwõt eo ej Bõran baam̦le eo an ilañ im ijin ioon lal̦, ewõr an Jeova maroñ ñan kõm̦m̦an kien ikijjeen wãween an ro nejin aikuj m̦akũtkũt ak kõm̦m̦an, im ewõr an maroñ ñan kõm̦m̦an bwe ren pokake kien kein. (Ais. 33:22) Im Jesus, eo ej bõran eklejia eo an Kũrjin ro, e bareinwõt ewõr an jim̦we im maroñ ñan kõm̦m̦an kien ko im lale bwe eklejia eo en pokaki.​—Gal. 6:2; Kol. 1:18-20.

5. Ta maroñ eo ippãn juon bõran baam̦le, im ewi joñan maroñ eo ewõr ippãn?

⁵ Ãinwõt Jeova im Jesus, ewõr an juon bõran baam̦le maroñ ñan kõm̦m̦ani pepe ko ñan baam̦le eo an. (Rom 7:2; Eps. 6:4) Bõtab, ewõr joñan maroñ eo ippãn. Ñan waanjoñak, kien ko an rej aikuj pedped ioon naanin kakapilõk ko me rej pãd ilo Naanin Anij. (JK. 3:5, 6) Im ñan juon bõran baam̦le, ejjel̦o̦k an maroñ ñan kõm̦m̦an kien ñan ro rejjab uwaan baam̦le eo an. (Rom 14:4) Bareinwõt, ñe l̦adik ro im ledik ro nejin rej rũttol̦o̦k im em̦m̦akũt jãn m̦weo, rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kautiej e, bõtab ejako aer pãd ium̦win maroñ eo an.​—Matu 19:5.

6. Etke Jeova ear ejaake laajrak eo kõn bar?

⁶ Jeova ear ejaake laajrak eo kõn bar kõn an yokwe baam̦le eo an. Ej juon menin letok jãn e. Laajrak in ej kõm̦m̦an bwe baam̦le eo an Jeova en jerbal ilo juon wãween eaenõm̦m̦an im elaajrak. (1 Kor. 14:33, 40) El̦aññe ear jab alikkar wõn ro ewõr aer maroñ ñan tõl ãinwõt bar, innem baam̦le eo an Jeova en kar oktak im jab laajrak im jab m̦õn̦õn̦õ. Ñan waanjoñak, ejjel̦o̦k en̦ en kar jel̦ã wõn eo ej kapen pepe ko im wõn eo ej aikuj in tõl ilo an kajejjete pepe kein.

7. Ekkar ñan Epesõs 5:25, 28, kar ke karõk eo an Jeova bwe em̦m̦aan ro ren lukkuun kõbbo̦o̦jo̦j ñan kõrã ro?

⁷ El̦aññe karõk eo an Anij kõn laajrak eo kõn bar ej juon men em̦m̦an, innem etke elõñ kõrã ro rainin rej l̦õmn̦ak bwe enana an l̦õm̦aro pãleer kõm̦m̦an ñan er im el̦ap aer kõbbo̦o̦jo̦j? Unin ej kõnke elõñ em̦m̦aan ro rej kõjekdo̦o̦n kien ko an Jeova kõn baam̦le im rej kããlõt ñan l̦oore m̦anit im imminene ko an aelõñ eo rej pãd ie. Emaroñ bar lukkuun nana aer kõm̦m̦an ñan kõrã ro pãleer kõnke aer ãindein ekõm̦m̦an bwe en em̦m̦an aer mour. Ñan waanjoñak, juon em̦m̦aan rippãlele emaroñ lukkuun kõbbo̦o̦jo̦j ñan kõrã eo pãleen kõnke ekõn̦aan eñjake bwe ej juon eo eaorõk ak ñan kam̦ool ñan ro jet bwe ejjab juon eo em̦õjn̦o̦. Emaroñ l̦õmn̦ak bwe ejjab maroñ iuuni kõrã eo pãleen ñan yokwe e, bõtab emaroñ kõm̦m̦an bwe en mijake. Im kõn an kõrã eo pãleen mijake, emaroñ kõjerbale men in ñan kõjbwebweiki. * Alikkar bwe kain l̦õmn̦ak im kõm̦m̦an rot in ejjab kwal̦o̦k kautiej ñan kõrã ro, juon men me ej tõllo̦kier ñan bõke, im elukkuun oktak jãn ta eo Jeova ekõn̦aan.​—Riit Epesõs 5:25, 28.

8. Ewi wãween an juon em̦m̦aan maroñ katak kilen an erom juon bõran baam̦le em̦m̦an?

⁸ Juon em̦m̦aan emaroñ katak kilen an erom juon bõran baam̦le em̦m̦an ikijjeen an anõke wãween an Jeova im Jesus kõjerbal maroñ eo  aer ñan tõl. L̦õmn̦ak kõn ruo iaan kadkad ko Jeova im Jesus rar kwal̦o̦ki, im lale ewi wãween an juon bõran baam̦le maroñ kwal̦o̦k kadkad kein ñe ej kõm̦m̦an ñan kõrã eo pãleen im ajri ro nejin.

9. Ewi wãween an Jeova kwal̦o̦k ettã bõro?

⁹ Ettã bõro. Jeova ej make wõt mãlõtlõt tata jãn jabdewõt, meñe ãindein, ak ej roñjake l̦õmn̦ak ko an ri-karejar ro an. (Jen. 18:23, 24, 32) Ej kõtl̦o̦k bwe ro rej pãd ium̦win maroñ eo an ren kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko aer. (1 Kñ. 22:19-22) Jeova eweeppãn, bõtab ilo tõre in, ejjab kõtmãne bwe jen weeppãn. Ijoke, ej jipañ armej ro rejjab weeppãn me rej karejar ñane ñan lo tõprak. (Sam 113:6, 7) Ilo m̦ool, Baibõl̦ eo ej bareinwõt kõmel̦el̦e kõn Jeova ãinwõt juon “rijjipañ.” (Sam 27:9; Hib. 13:6) Kiiñ Devid ear ba bwe unin an kar maroñ kajejjet jerbal eo el̦ap ear kõm̦m̦ane, ej kõnke Jeova ear kwal̦o̦k ettã bõro im jipañe.​—2 Sa. 22:36, UBS.

10. Ewi wãween an kar Jesus kwal̦o̦k ettã bõro?

¹⁰ L̦õmn̦ak kõn waanjoñak eo an Jesus. Meñe e eo ej Irooj ñan ri-kal̦oor ro an, ak ear kwal̦ neer. Ta juon iaan un ko unin an kar Jeova likũt bwebwenato in ilo Baibõl̦? Ejjel̦o̦k pere, ej ñan likũt juon joñak em̦m̦an ñan bõran baam̦le ko, ekoba ro jet, ñan aer anõke. Jesus ear make ba: “Iar likũt juon joñak ñan kom̦, bwe men eo iar kõm̦m̦ane ñan kom̦, kom̦win bar kõm̦m̦ane.” (Jon 13:12-17) Meñe el̦ap maroñ eo ippãn, ak Jesus ear jab kõtmãne bwe armej ren jerbal ñane. Ijello̦kun an ãindein, e eo ear jerbal ñan armej.​—Matu 20:28.

11. Ta eo juon bõran baam̦le emaroñ katak kõn etta bõro jãn joñak ko Jeova im Jesus rar likũt ñan er?

¹¹ Men ko jemaroñ katak. Juon bõran baam̦le emaroñ kwal̦o̦k ettã bõro ilo elõñ wãween ko. Ñan waanjoñak, ejjab kõtmãne bwe lio pãleen im ajri ro nejin ren weeppãn. Ej roñjake l̦õmn̦ak ko an ro uwaan baam̦le eo an, meñe rejjab errã ippãn l̦õmn̦ak ko an. Marley, eo im ej jokwe ilo Amedka, ej ba: “Jet iien, eoktak l̦õmn̦ak ko am̦ro l̦eo ippa jãn doon. Meñe ãindein, ak ijel̦ã bwe ej kaorõk im kautiej eõ, kõnke ej kajjitõk ippa ewi wãween aõ l̦õmn̦ak kõn juon men im ej lukkuun l̦õmn̦ak kake m̦okta jãn an kõm̦m̦ane juon pepe.” Kobal̦o̦k ippãn men in, juon em̦m̦aan rippãlele me etta bũruon, ej m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦ani jerbal ko ilo m̦weo, meñe armej ro ilo jikin eo ej jokwe ie rej l̦õmn̦ak bwe an kõrã jerbal kein. Men in emaroñ juon men epen ñane.  Etke? Juon jeid im jatid kõrã etan Rachel ej ba, “Ilo aelõñ eo ij itok jãne, el̦aññe juon em̦m̦aan ej jipañe lio ippãn kwal̦i kõnno̦ ko ak karreoiki m̦weo, ro ri-turin im baam̦le eo an renaaj l̦õmn̦ak bwe ejjab e ‘m̦oolin m̦õm̦aan.’ Renaaj l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k an maroñ ioon lio pãleen.” El̦aññe eñin wãween an armej ro l̦õmn̦ak ilo ijo kwõj pãd ie, keememej bwe Jesus ear kwal̦e neen ri-kal̦oor ro an, meñe elõñ rar l̦õmn̦ak bwe ej an ri-kõm̦akoko jerbal in. Juon bõran baam̦le em̦m̦an, ejjab l̦õmn̦ak kõn wãween an maroñ kõm̦m̦an bwe en em̦m̦an an ro jet l̦õmn̦ak kake e, ijoke ej l̦õmn̦ak kõn wãween an maroñ kõm̦m̦an bwe lio pãleen im ajri ro nejin ren m̦õn̦õn̦õ. Kobal̦o̦k ippãn etta bõro, kadkad ta eo juon me juon bõran baam̦le em̦m̦an ej aikuji?

12. Ta eo yokwe ej kõm̦akũt Jeova im Jesus ñan kõm̦m̦ane?

¹² Yokwe. Yokwe ej kõm̦akũt Jeova ñan kõm̦m̦ani aolep men ko ej kõm̦m̦ani. (1 Jon 4:7, 8) Ilo an yokwe, ej letok men ko jej aikuji bwe en em̦m̦an kõtaan eo ad ippãn ikijjeen Naan eo an​—Baibõl̦ eo—​im doulul eo an. Ej jipañ kõj ñan eñjake ad pãd ium̦win kõjparok eo an ikijjeen an kaenõm̦m̦an kõj im kaalikkar bwe ej yokwe kõj. Ak ta kõn aikuj ko ad? Jeova “ej kanooj in wũjleptok ñan kõj aolep men ko jej m̦õn̦õn̦õ kaki.” (1 Tim. 6:17) Ñe jej kõm̦m̦an bõd, ej kajim̦we kõj, bõtab ejjab bõjrak an yokwe kõj. Kõn an yokwe, Jeova ear karõk bwe Nejin en katok kõn mour eo an kõn kõj. Im ñan Jesus, joñan an lukkuun yokwe kõj ear aje mour eo an kõn kõj. (Jon 3:16; 15:13) Ejjel̦o̦k men en̦ emaroñ kõjepel yokwe eo an Jeova im Jesus ñan ro rej tiljek ñan er.​—Jon 13:1; Rom 8:35, 38, 39.

13. Etke eaorõk bwe juon bõran baam̦le en kwal̦o̦k yokwe ñan baam̦le eo an? (Bar lale bo̦o̦k eo etan “ Ewi Wãween an Juon Em̦m̦aan Ej Kab M̦are Maroñ Kõm̦m̦an bwe Eo Pãleen En Make Kõn̦aan Kautiej E?”)

¹³ Men ko jemaroñ katak. Yokwe ej men eo me ej aikuj kõm̦akũt juon bõran baam̦le ñan kõm̦m̦ani aolep men ko ej kõm̦m̦ani. Etke elukkuun aorõk men in? Rijjilõk Jon ej uwaak im ba: “Armej eo ejjab yokwe jein ak jatin [ak an baam̦le], eo ej loe, ejjab maroñ yokwe Anij, eo im ejjañin loe.” (1 Jon 4:11, 20) Juon em̦m̦aan me ej yokwe baam̦le eo an im ekõn̦aan anõke Jeova  im Jesus, enaaj jipañ baam̦le eo an bwe en em̦m̦an kõtaan eo aer ippãn Jeova, enaaj kõm̦m̦an bwe ren eñjake aer pãd ium̦win kõjparok eo an, im enaaj kabwe aikuj ko aer. (1 Tim. 5:8) Enaaj katakin im kajim̦we ajri ro nejin. Im enaaj bareinwõt wõnm̦aanl̦o̦k wõt im katak kilen kõm̦m̦ani pepe ko me rej nõbar Jeova, im baam̦le eo an renaaj bõk tokjãn jãni. Jen etale kajjojo iaan men kein me ej aikuj in kõm̦m̦ani im lale ewi wãween an juon bõran baam̦le maroñ anõke Jeova im Jesus.

14. Ewi wãween an juon bõran baam̦le jipañ baam̦le eo an bwe en em̦m̦an kõtaan eo aer ippãn Jeova?

¹⁴ Jipañ baam̦le eo an bwe en em̦m̦an kõtaan eo aer ippãn Jeova. Ãinwõt Jemãn, Jesus ear kõn̦aan bwe ro rar pãd ium̦win kõjparok eo an, en jab bõjrak aer bõk m̦õñã ko ilo kõkkar. (Matu 5:3, 6; Mark 6:34) Ejja ãindeinl̦o̦k wõt, men eo eaorõktata juon bõran baam̦le en kõm̦m̦ane, ej ñan jipañ baam̦le eo an bwe en em̦m̦an kõtaan eo aer ippãn Jeova. (Dut. 6:6-9) Ej kõm̦m̦ane men in ikijjeen an kate im lale bwe e im baam̦le eo an ren riit im katak Naanin Anij, pãd ilo iien kweilo̦k ko, kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an, im bwe ren kõkajoor im kõjparok wõt jem̦jerã eo aer ippãn Jeova.

15. Ewi wãween an juon bõran baam̦le maroñ jipañ baam̦le eo an ñan eñjake aer pãd ium̦win kõjparok eo an?

¹⁵ Kõm̦m̦an bwe baam̦le eo an en eñjake aer pãd ium̦win kõjparok eo an. Jeova ear ba ñan Jesus bwe ej yokwe e im̦aan mejãn ro jet. (Matu 3:17) Ekkã an Jesus kar kwal̦o̦k bwe ej yokwe ri-kal̦oor ro an, ikijjeen men ko ear kõm̦m̦ani im men ko ear ba. Tokjãn men in, rar bareinwõt kwal̦o̦k aer yokwe e. (Jon 15:9, 12, 13; 21:16) Juon bõran baam̦le emaroñ kwal̦o̦k ñan lio pãleen im ajri ro nejin bwe ej yokwe er ikijjeen men ko ej kõm̦m̦ani, ãinwõt ilo an katak Baibõl̦ ippãer. Eaorõk bwe en bareinwõt ba ñan er bwe ej yokwe im el̦ap an kam̦m̦oolol kõn er im ñe ekkar, en nõbar er im̦aan mejãn ro jet.​—JK. 31:28, 29.

16. Ta eo juon bõran baam̦le ej aikuj in bar kõm̦m̦ane, im ewi wãween an maroñ lale bwe en wõr joñan an kõm̦m̦ane men in?

¹⁶ Kabwe aikuj ko an baam̦le eo an. Jeova ear kabwe aikuj ko an ri-Israel ro, ekoba ilo iien ko rar bõk kaje kõn aer kar jab pokake. (Dut. 2:7; 29:5) Ej bareinwõt kabwe aikuj ko ad ilo raan kein ad. (Matu 6:31-33; 7:11) Ejja ãindeinl̦o̦k wõt, Jesus ear naajdik ro rar l̦oore. (Matu 14:17-20) Ear bareinwõt kõmour elõñ iaan ro rar nañinmej. (Matu 4:24) Ñan kabuñbũruon Jeova, juon bõran baam̦le ej aikuj kabwe aikuj ko an baam̦le eo an. Bõtab, ej aikuj in jel̦ã kilen pel̦an. Ej aikuj kõjparok bwe en jab l̦e jãn joñan an jol̦o̦k iien ilo jikin jerbal ñan kabwe aikuj ko an baam̦le eo an, ñan joñan eo me ej likjab in jipañ er bwe en epaak kõtaan eo aer ippãn Jeova, im bwe ren eñjake aer pãd ium̦win kõjparok eo an.

17. Ta joñak eo Jeova im Jesus rej likũti ikijjeen wãween aer katakin im kajim̦we kõj?

¹⁷ Katakin. Jeova ej katakin im kajim̦we kõj  kõnke ekõn̦aan jipañ kõj. (Hib. 12:7-9) Ãinwõt Jemãn, Jesus ej katakin ro rej pãd ium̦win maroñ eo an ilo juon wãween ej kwal̦o̦k an yokwe. (Jon 15:14, 15) Ekajju, bõtab ilo juon wãween ejouj. (Matu 20:24-28) Emel̦el̦e bwe jejjab weeppãn im jenãj baj kõm̦m̦an wõt bõd.​—Matu 26:41.

18. Ta eo juon bõran baam̦le em̦m̦an ej keememej?

¹⁸ Juon bõran baam̦le me ej anõke Jeova im Jesus, ej keememej bwe kõrã eo pãleen im ajri ro nejin rejjab weeppãn. Ejjab oktak im “kũtõtõ” ippãn kõrã eo pãleen ak ajri ro nejin. (Kol. 3:19) Ijello̦kun an ãindein, ej l̦oore naanin kakapilõk eo ilo Galetia 6:1 im ej kajjioñ kajim̦we er “ilo jouj,” kõnke ej keememej bwe e bareinwõt ejjab weeppãn. Ãinwõt Jesus, ej kile bwe wãween eo em̦m̦antata ñan katakin ej ikijjeen an kõm̦m̦an joñak.​—1 Pit. 2:21.

19-20. Ñe ej itok ñan kõm̦m̦ani pepe ko, ewi wãween an juon bõran baam̦le maroñ anõk Jeova im Jesus?

¹⁹ Kõm̦m̦ani pepe ko me ejjab l̦õmn̦ak wõt kõn e make. Jeova ej kõm̦m̦ani pepe ko me renaaj em̦m̦an ñan ro jet. Ñan waanjoñak, ear pepe ñan ejaak mour, ejjab bwe en bõk tokjãn jãne, ak kõnke ear kõn̦aan bwe jen bareinwõt m̦õn̦õn̦õ kõn mour. Ejjel̦o̦k en̦ emaroñ kar iuuni bwe en letok Nejin ñan kalbubuuk jerawiwi ko ad. Ear make kõn̦aan kõm̦m̦ane katok in bwe jen bõk tokjãn jãne. Jesus ear bareinwõt kõm̦m̦ani pepe ko me el̦aptata an kar ro jet bõk tokjãn jãni. (Rom 15:3) Ñan waanjoñak, ear kããlõt ñan kõjekdo̦o̦n iien an kakkije bwe en maroñ katakin juon jarlepju in armej.​—Mark 6:31-34.

²⁰ Juon bõran baam̦le em̦m̦an ejel̦ã bwe juon iaan men ko reppentata ej aikuj kõm̦m̦ane, ej ñan kõm̦m̦an pepe ko remãlõtlõt ñan baam̦le eo an, im el̦ap an kaorõk im kõn̦aan kajejjet eddo in an. Ej kajjioñ bõbrae jãn an kõm̦m̦ani pepe ko me rej kajju jiktok ilo l̦õmn̦ak eo an ak me rej ekkar ñan eñjake eo an. Ijoke, ej kõtl̦o̦k bwe Jeova en katakini. * (JK. 2:6, 7) Ilo an ãindein, enaaj l̦õmn̦ake an ro jet bõk tokjãn, im jab e make.​—Pil. 2:4.

21. Ta eo jenaaj etale ilo katak eo tok juon?

²¹ Jeova ear lel̦o̦k juon jerbal ejjab pidodo ñan ro rej bõran juon baam̦le, im renaaj aikuj uwaak ñan e kõn wãween aer kajejjete jerbal in aer. Bõtab el̦aññe juon em̦m̦aan rippãlele ej kate ñan l̦oore joñak eo Jeova im Jesus rar likũt ñan e, enaaj juon bõran baam̦le em̦m̦an. Im el̦aññe kõrã eo pãleen ej kajejjete eddo eo an, enaaj lem̦õn̦õn̦õ mour in m̦are eo aerro. En kar ewi wãween an juon kõrã rippãlele watõk laajrak eo kõn bar, im kain apañ rot ko ej jelm̦aiki? Katak in tok juon enaaj uwaake kajjitõk kein.