EWI wãween am̦ eñjake ñe kwõj bõk juon lõta ekõketak jãn juon m̦õttam̦ kwõj epaake? Kũrjin ri-kal̦oor eo Timote ear bõk juon lõta rot in jãn rijjilõk Paul, im lõta in ej bok eo ilo Baibõl̦ me jejel̦ã kake, bokin 2 Timote. Ejjel̦o̦k pere bwe Timote ear kijooror in pukot juon jikin ejjel̦o̦k keroro ie bwe en maroñ riiti ta eo me eo m̦õttan ejitõnbõro ippãn ear kõn̦aan ba ñane. Bõlen Timote ear l̦õmn̦ak im ba: ‘Ejet an Paul mour? Ewõr ke an naanin jipañ me remaroñ jipañ eõ ilo jerbal ko aõ? Lõta in emaroñ ke jipañ eõ lo tõprak ilo jerbalin kwal̦o̦k naan eo aõ im bar jipañ ro jet?’ Ãinwõt ad naaj lo ilo katak in, Timote ear lo uwaakin kajjitõk kein im elõñ bar naanin jipañ ko jet ilo lõta in elukkuun aorõk. Bõtab m̦okta, jen etale jet naanin kaiñi ko relukkuun aorõk me repãd ilo lõta in.

Ke Timote ear jino riiti naan ko ilo jinoin lõta eo, emaroñ kar kajju eñjake im kile an epaak jem̦jerã eo an ippãn Paul. Ilo yokwe, Paul ear ãñinñini im ba “eo nejũ ejitõnbõro.” (2 Tim. 1:2) Timote emaroñ kar 30 jim̦a an iiõ ke ear bõk lõta in ilo iturinl̦o̦k 65 C.E. eo, im em̦õj an kadede kar erom juon em̦m̦aan ej lale eklejia me el̦ap imminene ippãn. Em̦õj an kar jerbal ippãn Paul ium̦win elõñl̦o̦k jãn 10 iiõ im ear lukkuun lõñ men ko ear katak jãne.

Timote emaroñ kar lukkuun bõk kõketak ke ear jel̦ã bwe Paul ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im tiljek ilo an kijenmej ium̦win wãween ko reppen ej iiooni. Paul ear kalbuuj ilo Rom im m̦õttan jidik naaj m̦ane ñan mej. (2 Tim. 1:15, 16; 4:6-8) Timote ear maroñ loe an Paul peran, ke Paul ear ba: “Ij wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kijenmej ilo men otemjej.” (2 Tim. 2:8-13) Ãinwõt Timote, jemaroñ bar bõk kõketak jãn joñak eo elukkuun em̦m̦an an Paul kõn kijenmej.

Paul ear rõjañ Timote bwe en watõk jerbal eo an ñan Anij ãinwõt juon men elukkuun aorõk. Paul ear kõn̦aan bwe Timote en “kõjerbal menin [lel̦o̦k] eo an Anij ilo kijejeto, ãinwõt juon kijeek eo [ej] poktake” me ear bõke. (2 Tim. 1:6) Paul ear kõjerbal naan eo khaʹri·sma ñan ‘menin lel̦o̦k’. Naanin Grik in ej jitõñl̦o̦k ñan juon menin lel̦o̦k me ejjel̦o̦k on̦ããn im ejjab tõllo̦kũn an juon armej bõke. Timote ear bõk menin lel̦o̦k in ke kar kããlõte bwe en bõk juon jerbal ejejuwaan ilo eklejia eo.​—1 Tim. 4:14.

 Ta eo Timote en kar aikuj in kõm̦m̦ane kõn menin lel̦o̦k in? Ke ear riiti naan ko, “kõjerbal . . . ãinwõt juon kijeek eo kwõj poktake,” emaroñ kar l̦õmn̦ak kõn kijeek ko armej ro rekõn kõjerbali ilo m̦õko im̦weer me jet iien rej dikl̦o̦k im mãlle ko rej bwil wõt. Bwe en bar urur kijeek eo im l̦apl̦o̦k an mããn̦ãn̦, kar aikuj in poktake mãlle kein. Juon tũkjinede ej ba bwe naanin Grik eo (a·na·zo·py·reʹo) me Paul ear kõjerbale ej mel̦el̦ein ñan “bar kõjo̦, kõmour, kõkajoorl̦o̦k,” kõn men in, naan in ej mel̦el̦ein ñan kijooror im kijejeto kõn juon jerbal. Ilo bar juon wãween, ej ãinwõt ñe Paul ej rõjañ Timote im ba: ‘Likũt aolepen bũruom̦ ilo jerbal eo am̦!’ Kwõmaroñ bar errã bwe kõj rainin jej aikuj in bar kõm̦m̦ane ejja men in wõt​—lukkuun kate kõj ñan kijejeto wõt ilo jerbal eo ad.

Ke Timote ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo an riiti lõta eo an jãn eo m̦õttan me ejitõnbõro ippãn, ear bar lo jet naan me renaaj bar jipañe lo tõprak ilo jerbalin kwal̦o̦k naan eo an. Paul ear je: “Kwõn kõjparok men in em̦m̦an kar lewaj ñan eok ikijjeen am̦ atartar ioon jetõb kwõjarjar, eo ej pãd ippãd.” (2 Tim. 1:14) Ta kar men eo em̦m̦an me kar lel̦o̦k ñan Timote bwe en kõjparoke? Ilo eoon eo m̦oktal̦o̦k, Paul ear kõnnaan kõn “katak ko rejim̦we,” ak m̦ool eo me ej pãd ilo Naanin Anij. (2 Tim. 1:13) Ãinwõt juon Kũrjin me ej kwal̦o̦k naan, Timote ear aikuj in kwal̦o̦k naan kõn m̦ool eo ñan ro ilowaan im ilikin eklejia eo. (2 Tim. 4:1-5) Bareinwõt, kar jitõñ Timote bwe en juon em̦m̦aan ej lale eklejia ñan jabõte bwij eo an Anij. (1 Pit. 5:2) Timote ear maroñ kõjparoke men eo em̦m̦an kar lel̦o̦k ñane​—m̦ool eo ear aikuj in katakin ro jet kake​—ilo an kar atartar wõt ioon jetõb kwõjarjar eo an Jeova im Naan eo An.​—2 Tim. 3:14-17.

Rainin, em̦õj bar letok ñan kõj m̦ool eo me jej kwal̦o̦k kake ñan ro jet ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. (Matu 28:19, 20) Jemaroñ dãpij wõt ad kaorõke men in elukkuun em̦m̦an me kar letok ñan kõj, ikijjeen ad niknik ilo jar im kate wõt kõj bwe en juon imminene ñan katak kõn Naanin Anij. (Rom 12:11, 12; 1 Tim. 4:13, 15, 16) Bõlen ebar wõr ippãd jerbal ko jet ãinwõt jerbal eo an em̦m̦aan ro rej lale eklejia ak jerbalin kwal̦o̦k naan full-time. Jerbal rot kein me em̦õj letok, ej aikuj in kõttãik kõj im jipañ kõj ñan kile ad aikuj in atartar wõt ioon Anij. Kõn men in, jemaroñ kõjparok men in em̦m̦an kar letok ñan kõj ilo ad kaorõke im ilo ad atartar wõt ioon Jeova bwe en jipañ kõj ñan kõjparoke.

M̦õttan jerbal eo an Timote, ej ñan katakin im kammineneik ro jet ñan kõm̦m̦ane jerbal eo ej kõm̦m̦ane. Eñin unin Paul ear rõjañ Timote im ba: “Men ko kwaar roñ jãn ña . . . , kwõn katakin em̦m̦aan ro retiljek . . . innem rein renaaj bareinwõt erom ro rekkar ñan aer katakin ro jet.” (2 Tim. 2:2) Aet, Paul ear kakeememej Timote bwe en katakin em̦m̦aan ro jet jein im jatin kõn aolep men ko ear katak. Elukkuun aorõk bwe aolep em̦m̦aan ro me ewõr aer eddo ilo eklejia eo rainin, ren kate er ñan bar kõm̦m̦ane ejja men in wõt. Juon eo me em̦m̦an an lale eklejia eo eban dãpij wõt jel̦ã ko an kõn juon jerbal kõn an ebbanban. Ijoke, ej katakin ro jet bwe ren bar maroñ kõm̦m̦ane jerbal eo. Ejjab mijak el̦aññe enaaj l̦apl̦o̦k an rein jel̦ã ak em̦m̦anl̦o̦k aer kõm̦m̦ane jerbal eo jãn e. Kõn men in, em̦m̦aan in me ewõr eddo ippãn ejjab baj katakin wõt er men dikdik ko ilo juon jerbal. Ijoke, ekõn̦aan bar jipañ ro ej kammineneik er ñan jel̦ã kilen kwal̦o̦k lol̦o̦kjen̦ im kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we​—bwe ren rũttol̦o̦k ilo tõmak. Ilo an ãindein, “em̦m̦aan ro retiljek” me ear katakin er renaaj maroñ jipañ eklejia eo ilo wãween ko rel̦l̦apl̦o̦k.

Ejjel̦o̦k pere bwe Timote ear lukkuun kaorõke lõta eo an jãn Paul. Jemaroñ pijaikl̦o̦k an etale naanin kaiñi ko ilo lõta eo elõñ alen im an kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn wãween eo em̦m̦antata emaroñ jerbali naan kein ilo jerbal ko an.

Kõj bareinwõt jekõn̦aan bar jerbali naanin jipañ kein. Ewi wãween? Ikijjeen ad kate kõj ñan kõjerbal menin letok eo ad ãinwõt juon kijeek eo jej poktake, kõjparok men eo em̦m̦an kar letok ñan kõj, im katakin ro jet kõn aolep men ko jejel̦ã kaki. Ilo ad ãindein, ãinwõt an kar Paul ba ñan Timote, jenaaj maroñ kõm̦m̦an bwe “en lõt im jejjet jerbal eo [ad] ñan Anij.”​—2 Tim. 4:5.