1, 2. (1) Etke armej ro ilo tõre eo an Paul ear l̦ap aer kõnono kõn anemkwõj im kõm̦akoko? (2) Paul ear ba bwe anemkwõj eo em̦ool ej itok jãn wõn?

KŨRJIN ro jinoin rar mour ium̦win maroñ eo an aelõñin Rom, ijo elõñ armej ro ie rar utiej bũrueer kõn kien ko aer, wãween aer ekajet, im anemkwõj eo ewõr ippãer. Bõtab aelõñ in me ekajoor ear wawa ioon rũkõm̦akoko ro aer ñan kõm̦m̦ani jerbal ko rel̦l̦ap. Joñan ekar wõr juon iien me 30 bõjjããn in oran armej ro ilo Rom kar rũkõm̦akoko. Ejjel̦o̦k pere bwe men eo el̦ap an armej ro rettã ekoba Kũrjin ro kõnono kake, ej kõn anemkwõj im kõm̦akoko.

² Ekkã an kar rijjilõk Paul jeje kõn anemkwõj. Bõtab, ejjab mel̦el̦ein bwe ear kajjioñ in kõm̦adm̦õde apañ ko rel̦l̦ap ilo lal̦ in, men eo me elõñ armej ilo tõre eo rar kõn̦aan. Ijello̦kun an ãindein, Paul im rũttõmak ro jet rar kate er ñan katakin armej ro kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij. Bareinwõt, rar kate er ñan jipañ armej ro bwe ren mel̦el̦e kõn aorõkin katok in mour eo an Christ Jesus. Paul ear jipañ er ñan jel̦ã wõn eo ej letok anemkwõj eo em̦ool. Ear je im ba: “Irooj [Jeova, NW]  e Jetõb eo, im ijo Jetõb an Irooj ej pãd, ijo anemkwõj.”​—2 Ko. 3:17.

3, 4. (1) Ta eo Paul ear kwal̦o̦k kake ilo eoon ko m̦oktal̦o̦k jãn 2 Korint 3:17? (2) Ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane bwe en wõr ippãd anemkwõj eo jãn Jeova?

³ Ilo lõta eo kein karuo an Paul ñan RiKorint ro, ear kwal̦o̦k kõn men eo ear wal̦o̦k ñan Moses ãlikin an kar kõnono ippãn enjel̦ eo an Jeova im wanlal̦tak jãn Tol̦ Sainai. Ej ba bwe ear ejjatõltõl turin mejãn. Ke RiIsrael ro rar loe rar mijak, kõn men in, ear kalbubuuk turin mejãn kõn juon kein libooror. (Ex. 34:29, 30, 33, UBS; 2 Ko. 3:7, 13, UBS) Bõtab, Paul ear ba bwe ‘Ñe juon ej oktak ñan Irooj, veil’ ak kein libooror “eo ej jako.” (2 Ko. 3:16) Ta mel̦el̦ein naan kein an Paul?

⁴ Ilo katak eo l̦o̦k jaar katak bwe Jeova, Rũkõm̦anm̦an men otemjej, e wõt ejjel̦o̦k joñan anemkwõj eo ippãn. Eñin unin anemkwõj ej itok jãn Jeova im “ijo Jetõb an Irooj [Jeova, NW] ej pãd, ijo anemkwõj” ej pãd ie. Ijoke Paul ear ba bwe el̦aññe jekõn̦aan bwe en wõr anemkwõj in ippãd, jej aikuj ‘oktakl̦o̦k’ ñan Jeova, mel̦el̦ein bwe jej aikuj epaake e. Ilo iien eo RiIsrael ro rar itoitak ilo ãne jem̦aden, l̦õmn̦ak eo aer ear jab ãinwõt l̦õmn̦ak eo an Jeova. Rar kõn̦aan wõt kõjerbal anemkwõj eo ippãer ñan l̦oor kõn̦aan ko aer make. Ear ãinwõt ñe ewõr juon kein libobo ej pinej l̦õmn̦ak ko aer im bũrueer.​—Hi. 3:8-10, UBS.

5. (1) Ta anemkwõj eo Jeova ej letok ikijjeen jetõb kwõjarjar eo an? (2) Etke jejel̦ã bwe rũkõm̦akoko ro ak ro rej kalbuuj emaroñ bar wõr ippãer anemkwõj in? (3) Kajjitõk ta ko jej aikuj jel̦ã uwaakier?

⁵ Anemkwõj eo Jeova ej letok ikijjeen jetõb kwõjarjar eo an, ejjab anemkwõj eo wõt ñe juon ej rõl̦o̦k jãn an kõm̦akoko ak ej bar kitibuj juon men el̦apl̦o̦k. Ejjel̦o̦k armej emaroñ letok kain anemkwõj rot in me jetõb kwõjarjar eo ej letok. Ej kanemkwõj kõj jãn ad kõm̦akoko ñan jerawiwi im mej, im jãn ad kõm̦akoko ñan kabuñ waan im kõm̦m̦an ko an kabuñ kein. (Rom 6:23; 8:2, UBS) Ekanooj in em̦m̦an kain anemkwõj in! Ro rej rũkõm̦akoko ak kalbuuj emaroñ bar wõr ippãer kain anemkwõj rot in. (Jen. 39:20-23) Ñan waanjoñak, juon jeid im jatid kõrã etan Nancy Yuen im juon jeid im jatid em̦m̦aan etan Harold King, meñe elõñ iiõ in aerro kar kalbuuj kõn tõmak eo aerro, ak ear wõr anemkwõj in ippãerro. Kwõmaroñ alwõje bwebwenato ko aerro ilo JW Broadcast. (Etal ñan ijo ej ba INTERVIEWS AND EXPERIENCES > ENDURING TRIALS.) Jen kiiõ lale uwaakin kajjitõk kein ruo. Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane ñan kwal̦o̦k ke jej kaorõke anemkwõj in? Im ewi wãween ad maroñ kõjerbale anemkwõj in ilo mãlõtlõt?

6. Ewi wãween an kar RiIsrael ro kwal̦o̦k aer jab kam̦m̦oolol kõn anemkwõj eo Jeova ear lel̦o̦k ñan er?

⁶ El̦aññe juon armej ej letok juon menin letok el̦ap an aorõk ñan kõj, el̦ap ad kam̦m̦oolole. Bõtab, RiIsrael ro rar jab kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol kõn anemkwõj eo Jeova ear lel̦o̦k ñan er ke ear lo̦mo̦o̦ren er jãn aer kõm̦akoko ilo Ijipt. Jejjo wõt allõñ jãn iien eo ear lo̦mo̦o̦ren er, rar jino oñkake m̦õñã im dãn ko ear wõr ippãer ke rar pãd ilo Ijipt. Rar bar jino kam̦bũl̦ein kõn manna eo kijeer jãn Jeova, joñan rar kõn̦aan bar ro̦o̦l ñan Ijipt. Ear aorõkl̦o̦k ippãer ‘ek, kiudi, melõn, onion, im garlic’ jãn anemkwõj eo Jeova ear lel̦o̦k bwe ren maroñ kabuñ ñane. Eñin unin an kar Jeova oktak im illu ippãer. (Bõn. 11:5, 6, 10; 14:3, 4) Jemaroñ katak jãn men in.

7. Ewi wãween an kar Paul l̦oore naanin kakapilõklõk eo an ilo 2 Korint 6:1, im ewi wãween ad maroñ l̦oore joñak eo an?

 ⁷ Rijjilõk Paul ear rõjañ aolep Kũrjin ro bwe ren jab kajettokjãn anemkwõj eo Jeova ear letok ikijjeen Nejin, Jesus Christ. (Riit 2 Korint 6:1, UBS.) Ear kanooj nana an Paul mour bwe ear juon eo ejjab weeppãn, im bwe ear kõm̦akoko ñan jerawiwi im mej. Meñe ãindein ak ear kwal̦o̦k an kam̦m̦oolol, ear ba: ‘Kam̦m̦oolol Anij, kõn ad Irooj Jesus Christ!’ Etke ear ba men in? Ear kõmel̦el̦e ñan rũttõmak ro jet im ba: “Bwe kien Jetõb Kwõjarjar eo ej letok ad mour ilo Christ Jesus, ear kõtl̦o̦k eõ jãn kien jerawiwi im mej.” (Rom 7:24, 25, UBS; 8:2, UBS) Jen l̦oore joñak in an Paul im jab mel̦o̦kl̦o̦k bwe Jeova ear kanemkwõj kõj jãn ad kõm̦akoko ñan jerawiwi im mej. Kõn wõt katok in mour eo an Jesus, jemaroñ karejar ñan Anij kõn juon bõklõkõt erreo, im men in ej kõm̦m̦an ad lukkuun lañlõñ.​—Sam 40:8.

8, 9. (1) Ta naanin kakkõl eo rijjilõk Piter ear kwal̦o̦k kõn wãween ad aikuj kõjerbal anemkwõj eo ewõr ippãd? (2) Ewi wãween an juon maroñ bõd an kõjerbale anemkwõj eo ippãn?

⁸ Bar juon wãween jemaroñ kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol, ej ilo ad kõjerbal anemkwõj in ad ilo mãlõtlõt. Rijjilõk Piter ear kwal̦o̦k juon naanin kakkõl ñan jab kõjerbal anemkwõj in bwe en ãinwõt juon kein jekpen ñan kõm̦m̦ani kõn̦aan ko ad. (Riit 1 Piter 2:16.) Naanin kakkõl in an ej kakeememej kõj kõn men eo ear wal̦o̦k ñan RiIsrael ro ke rar pãd ilo ãne jem̦aden. Rainin, el̦apl̦o̦k ad aikuji naanin kakkõl in. Elõñ men ko Setan im jukjukun pãd in an rej karreelel kaki bwe armej ren po, im jet iaan men kein rej kõn nuknuk, m̦õñã, dãn, im kein kam̦õn̦õn̦õ ko. Elõñ kom̦bani ko rej kõjerbal armej ro rewũlio im redeo̦ ñan karreelel kõn m̦weiuk ko bwe jen kõn̦aan wiaiki meñe jejjab aikuji. Epidodo an lal̦ in kareel im m̦on̦e kõj bwe en bõd wãween ad kõjerbal anemkwõj eo ad.

⁹ Naanin kakkõl eo jãn Piter ej bar jitõñl̦o̦k ñan jokãlõt ko rel̦l̦apl̦o̦k jej kõm̦m̦ani ikijjeen jikuul̦ im jerbal. Ñan waanjoñak, rainin el̦ap aer iuun jo̦dikdik ro ilo jikuul̦ bwe ren lukkuun kate er ñan aer maroñ del̦o̦ñe jikuul̦ ko reutiejl̦o̦k. Armej ro rej kõm̦m̦an aer tõmak bwe ñe el̦ap jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo ippãer, renaaj bõk jerbal ko rem̦m̦an im l̦ap on̦ãer, im armej renaaj kautiej er. Bareinwõt, rej kwal̦o̦k mel̦el̦e ko ñan er bwe el̦apl̦o̦k an ro rej kadiwõjl̦o̦k jãn university ko kõm̦m̦an jããn jãn ro rej bõjrak wõt ilo high school. Ñe jo̦dikdik ro rej aikuj kõm̦m̦ane juon pepe im enaaj jelõt mour eo aer tokãlik, remaroñ l̦õmn̦ak bwe em̦m̦anl̦o̦k ñe rej etal ñan college ak university. Bõtab, ta eo jo̦dikdik ro kab ro jemãer im jineer rej aikuj keememeje?

10. Ta eo jej aikuj keememeje ñe jej kõm̦m̦ani pepe ko ad make?

¹⁰ Jet rej l̦õmn̦ak bwe kõnke pepe kein rej ñan er make, ewõr aer anemkwõj ñan make pepe ekkar ñan kõn̦aan eo aer el̦aññe em̦m̦an bõklõkõt eo aer kake. Bõlen remaroñ l̦õmn̦ak kõn naan kein an Paul ke ear ba: “Etke bõklõkõt eo an bar juon en tõn irooj ioon aõ anemkwõj?” (1 Ko. 10:29, UBS) Meñe em̦ool bwe ewõr ad anemkwõj ñan make pepe ñe ej itok ñan jikuul̦ im jerbal, bõtab jej aikuj keememej bwe ewõr joñan anemkwõj eo ippãd, im bwe ewõr men ko rej wal̦o̦k jãn pepe ko ad. Eñin unin Paul ear ba: “Men otemjej remãlim, a jab men otemjej rej kõkajooror. Men otemjej remãlim, a jab men otemjej rej kalõk.” (1 Ko. 10:23) Innem, jekdo̦o̦n ñe ewõr ad anemkwõj ñan make kããlõt kõn pepe ko ad make, bõtab men ko jekõn̦aan rejjab men ko raorõktata.

11. Taunin an kar Jeova kanemkwõj kõj?

¹¹ Ke Paul ear kakkõl kõj ñan jab kõjerbal anemkwõj eo ad ilo wãween eo ebõd, ear kwal̦o̦k bwe wãween eo ejim̦we im jemaroñ kõjerbale anemkwõj eo ad ie, ej ilo ad ‘karejar ñan Anij.’ Kõn men in, unin an kar Jeova kanemkwõj kõj jãn jerawiwi im mej ikijjeen Jesus, ej bwe jen jerbal ñan E kõn aolepen ad mour.

12. Ta joñak eo an Noa im baam̦le eo an me jemaroñ l̦oore?

¹² Wãween eo em̦m̦antata bwe en jab bõd ad kõjerbale anemkwõj eo ad im oktak im rũkõm̦akoko ñan m̦õm̦ im kõttõpar ko an lal̦ in, ej ñe jej lukkuun jerbal ñan Jeova. (Ga. 5:16) L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñak eo an Noa im baam̦le eo an. Rein rar mour ilo juon jukjukun pãd ekanooj l̦ap lãj im mour in l̦õñ ie. Mekarta ak rar jab kõtl̦o̦k bwe ren l̦orak ilo kõn̦aan im kõttõpar ko an armej ro jet me rar mour ilo tõre eo. Ta eo ear jipañ er? Rar kããlõt bwe ren poub wõt ilo jerbal eo Jeova ear kappeik er kake. Jerbal eo ej ñan kalõk wa eo, ae ak kakkon̦kon̦ m̦õñã ñan er kab menninmour ko, im bareinwõt karoñ ro jet kõn Ibwijleplep eo. “Noa ear kõm̦m̦ani aolepen men ko Anij ear jiroñe.” (Jen. 6:22, UBS) Kõn men in, ta jem̦l̦o̦k eo? Noa im baam̦le eo an rar bõk lo̦mo̦o̦r jãn jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd eo.​—Hi. 11:7.

13. Ta eo Jeova ear kakien kõj ñan kõm̦m̦ane?

¹³ Ta kien eo Jeova ear kappeik kõj ñan kõm̦m̦ane rainin? Ãinwõt ke jej rũkal̦ooran Jesus, jejel̦ã bwe Anij ear kakien kõj ñan kwal̦o̦k naan. (Riit Luk 4:18, 19, UBS.) Rainin, elõñ armej em̦õj an Setan kapilouk l̦õmn̦ak ko aer. Eñin unin rejjab kile bwe rej rũkõm̦akoko ñan kabuñ waan, m̦weiuk, im ñan kien. (2 Ko. 4:4) Ãinwõt Jesus, epãd jeraam̦m̦an eo ippãd ñan jipañ ro jet bwe ren jel̦ã kõn Jeova im kabuñ ñane, eo im ej Anij in anemkwõj. (Matu 28:19, 20) Jerbal in ñan kwal̦o̦k naan ñan ro jet ejjab pidodo. Ewõr jet aelõñ armej ro ie rejjab kõn̦aan jel̦ã kõn Anij, im jet rej illu ñe jej  kwal̦o̦k naan ñan er. Bõtab, kõnke Jeova ear kakien kõj ñan kwal̦o̦k naan, jej aikuj kajitũkin kõj, ‘Imaroñ ke kõjerbal anemkwõj eo ippa ñan kal̦apl̦o̦k aõ bõk kun̦aõ ilo jerbal eo an Jeova?’

14, 15. Ta eo elõñ armej ro an Jeova rar pepe ñan kõm̦m̦ane? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

¹⁴ Elõñ armej ro an Jeova rej kile bwe elukkuun epaaktok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in. Kõn men in, rar pepe ñan kõm̦m̦an oktak ilo mour ko aer bwe en l̦apl̦o̦k aer kwal̦o̦k naan. Men in elukkuun l̦ap an kõketak kõj. (1 Ko. 9:19, 23, UBS) Jet iaaer rar jino bainier ilo bukwõn ko aer, im jet rar em̦m̦akũtl̦o̦k ñan jikin ko el̦ap aikuj jipañ ie. Ilo l̦alem iiõ ko remootl̦o̦k, elõñl̦o̦k jãn 250,000 oran armej ro rar jino bainier, im kiiõ elõñl̦o̦k jãn 1,100,000 rekũl̦ar bainier ro. Elukkuun em̦m̦an bwe elõñ rej kõjerbal anemkwõj eo ippãer ñan jerbal ñan Jeova!​—Sam 110:3, UBS.

¹⁵ Ta eo ear jipañ rein jeid im jatid ñan kõjerbal anemkwõj eo ippãer ilo mãlõtlõt? L̦õmn̦ak kõn joñak eo an John im Judith, elõñ aelõñ ko erro ar jerbal ie ium̦win 30 iiõ. Erro ej ba bwe ke ear jino jikuul̦in bainier ilo 1977, men eo el̦ap aer kar rõjañe rijikuul̦ ro ñan kõm̦m̦ane ej bwe ren em̦m̦akũt im jerbal ilo jikin ko el̦ap aikuj jipañ ie. Eñin unin elõñ alen an kar John ukot jikin an jerbal kõnke en l̦amwaan wãween aerro mour. Tokãlik, erro ar em̦m̦akũt ñan bar juon aelõñ im kwal̦o̦k naan ie. Erro ear kile bwe jar ñan Jeova im atartar ioon ear lukkuun jipañ erro ilo mãlejjoñ kein rar iiooni, ãinwõt katak kajin eo an aelõñ eo, kammineneik erro ñan m̦anit ko an jikin eo, im ñan kijenmej wõt meñe elukkuun oktak mejatoto eo ie. Innem, ta eñjake eo aerro kõn aerro kar jerbal ñan Jeova ilo wãween in ium̦win iiõ kein? Eokwe John ej ba: “Iar eñjake aõ lukkuun poub ilo jerbal eo em̦m̦antata im ijjañin iioone kar m̦okta. Ear l̦apl̦o̦k aõ kile bwe Jeova ej juon Anij em̦ool, ãinwõt juon jemãn ñan juon nejin. Kiiõ ilukkuun mel̦el̦e kõn mel̦el̦ein naan ko ilo Jemes 4:8 ke ej ba: ‘Kom̦win ruwaakl̦o̦k ñan Anij, im Enaaj ruwaakwaj ñan kom̦.’ Ej ãinwõt ñe iar loe juon men eto aõ kar pukote, im men in ej tokjãn aõ mour.”

16. Ta eo to̦ujin ro jeid im jatid rar kõm̦m̦ane ñan kõjerbal anemkwõj eo aer ilo mãlõtlõt?

¹⁶ Ewõr jet rejjab ãinwõt John im Judith kõnke wãween ko ippãer ej kapañ an aetok aer maroñ bainier. Meñe ãindein ak elõñ rej m̦õn̦õn̦õ in bõk kun̦aaer ilo jerbalin ekkal ipel̦aakin lal̦ in. Ñan waanjoñak, enañin 27,000 ro jeid im jatid rar ilo̦k im jipañ kalõk ra eo el̦ap ilo Warwick, New York. Jet iaaer rar maroñ jipañ ium̦win 2 wiik, jet jejjo allõñ, im jet juon iiõ ak lõñl̦o̦k. Bareinwõt, elõñ ro jeid im jatid rar kõm̦m̦an oktak ilo wãween aer mour kõnke ren maroñ jerbal ilo Warwick. Joñak ko an rein rej jet iaan joñak ko rem̦m̦an kõn kilen ad kõjerbal anemkwõj eo ad ñan nõbar im lel̦o̦k aiboojoj ñan Jeova, eo ej Anij in anemkwõj!

17. Ta ko jej reim̦aanl̦o̦k ñan loi el̦aññe jej kõjerbale anemkwõj eo ad ilo mãlõtlõt?

¹⁷ El̦ap ad m̦õn̦õn̦õ bwe jejel̦ã kõn Jeova im bwe ewõr ad anemkwõj itok wõt jãn ad kabuñ ñane. Jen kaalikkar ilo pepe ko jej kõm̦m̦ani bwe jej lukkuun kaorõk anemkwõj in ad. En jab bõd wãween ad kõjerbale, bõtab jen kõjerbale ilo ad lukkuun jerbal ñan Jeova. Ilo wãween in, jenaaj lo jeraam̦m̦an ko Jeova ear kallim̦ur kaki, ear ba: “Juon raan menin kõm̦anm̦an ko renaaj rõl̦o̦k jãn aer rũkõm̦akoko ñan wabanban, bwe ren anemkwõj ippãn ro nejin Anij ilo aer anemkwõj eaiboojoj.”—Rom 8:21, UBS.