1-2. (1) Etke jejjab bwilõñ kõn an kar Jesus kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an ilo juon wãween epidodo? (2) Ta kadkad ko kadkadin Jesus jenaaj katak kaki?

KWÕMAROÑ ke kwal̦o̦k ta ko jej kõm̦m̦ani ilo Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an Jesus kajjojo iiõ? Ejjel̦o̦k pere bwe kõj aolep jej keememej aolep men ko jej kõm̦m̦ani ilo iien Kõjota eo an Irooj. Etke? Kõnke ej juon kõjota edik im ejjab lõñ men ko jej aikuj kõpooji ñan iien in. Ijoke, ej juon iien ekanooj l̦ap im eaorõk. Kõn men in, jemaroñ kajjitõk im ba, ‘Etke ejjab juon kõjota el̦ap, ak edik?’

² Ke Jesus ear pãd ioon lal̦ in, ear juon eo ebuñbuñ kõn an kwal̦o̦k katak ko rem̦ool ilo juon wãween emel̦ak, ealikkar, im epidodo an armej mel̦el̦e. (Matu 7:28, 29, UBS) Ilo ejja wãween in wõt, ear kwal̦o̦k kilen ad kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an ilo juon wãween epidodo, bõtab el̦ap mel̦el̦ein ñan kõj. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Jen lukkuun etale Kõjota eo an Irooj im jet iaan men ko Jesus ear ba im kõm̦m̦ani ilo kar iien in. Enaaj l̦apl̦o̦k ad mel̦el̦e kõn joñan an kar Jesus ettã bũruon, peran im yokwe. Bareinwõt, jenaaj katak kõn wãween ad maroñ kal̦apl̦o̦k ad anõke kadkad kein kadkadin.

3. Ãinwõt kar kwal̦o̦k ilo Matu 26:26-28, ta ko wõt me Jesus ear kõjerbali ke ear jino kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an, im ta eo men kein ruo rej kõkkar kaki?

³ Jesus ear kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an ippãn  rijjilõk ro an 11. Ear bõk bween m̦õñã ko rar kõjerbali ilo Kwõjkwõjin Kijoone eo im jino an kõm̦m̦ane kõjota eo edik bwe ren kab keememej raanin mej eo an. (Riit Matu 26:26-28, UBS.) Ear kõjerbal wõt pilawã eo ejjab uwe im wain eo me rar pãd ijo kadede. Innem, Jesus ear jiroñ rijjilõk ro an bwe men kein ruo rej kõkkar kõn ãnbwin eo ãnbwinnin eweeppãn im bõtõktõkin, im m̦õttan jidik enaaj kar katok kõn mour eo an kõn er. Ejjel̦o̦k pere bwe rijjilõk ro rar jab bwilõñ ke Jesus ear kõm̦m̦an bwe kõjota in en dik meñe ear juon iien ekanooj aorõk. Etke?

4. Ewi wãween naanin kakapilõklõk eo an Jesus ñan Marta ej jipañ kõj ñan mel̦el̦e unin an kar Jesus kõm̦m̦an bwe Kwõjkwõj eo en juon iien kõjota edik?

⁴ L̦õmn̦ak m̦õk kõn men eo ear wal̦o̦k jet allõñ m̦oktal̦o̦k ilo iiõ eo kein kajilu in an Jesus itoitak im kwal̦o̦k naan. Ilo iien in, ear etal ñan m̦weo im̦õn ro m̦õttan me epaake er, Lazerõs, Marta, im Meri. Ke ear jijet ilowaan m̦wiin m̦weer, ear jino an katakin er. Marta ear pãd ilo iien in ak el̦ap an kar poub in kõpooje elõñ m̦õñã ko ñan ri-lotok in aer eaorõk. Ke Jesus ear loe men in, ear kajim̦we Marta ilo juon ainikien ejouj, im jipañe ñan kile bwe ejjab aolep iien eaorõk ñan kõm̦m̦ane juon m̦õñã l̦apl̦ap. (Luk 10:40-42) Tokãlik, ilo jet awa m̦okta jãn kar Jesus mej im katok kõn mour eo an, ear l̦oore naanin kakapilõklõk in an make. Ear kõm̦m̦an bwe Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an en juon iien kõjota edik. Ta eo men in ej katakin kõj kõn Jesus?

5. Ilo an kar Jesus kõm̦m̦an bwe kõjota in en dik, ta eo men in ej katakin kõj kõn e, im ewi wãween an jejjet ñan naan ko ilo Pilippai 2:5-8?

⁵ Aolep men ko Jesus ear ba im kõm̦m̦ani rar kaalikkar an lukkuun ettã bũruon. Kõn men in, jejjab bwilõñ ke ear lukkuun kwal̦o̦k an ettã bũruon ilo boñõn eo ãliktata in an kar mour ioon lal̦ in. (Matu 11:29) Ear jel̦ã bwe m̦õttan jidik enaaj ajel̦o̦k menin katok eo el̦aptata iaan aolep menin katok ko im bwe Jeova enaaj kõjerkakpejeik e im kairooje ilañ. Meñe ãindein, ak ear jab kõm̦m̦an bwe en l̦ap aer kautieje ikijjeen an kar ba bwe rej aikuj kõm̦m̦ane juon kõjota el̦ap ñan keememeje raanin mej eo an. Bõtab, ear jiroñ ri-kal̦oor ro an bwe ren keememej e ilo aer kõm̦m̦ane iien kõjota in edik juon alen ilo juon iiõ. (Jon 13:15; 1 Ko. 11:23-25) Kõjota in me edik ak elukkuun aorõk ej kwal̦o̦k bwe Jesus ear jab juon armej eutiej bũruon. El̦ap ad m̦õn̦õn̦õ bwe ettã bõro ej juon iaan kadkad ko rekanooj em̦m̦an kadkadin Kiiñ eo ad ilañ.​—Riit Pilippai 2:5-8, UBS.

6. Ewi wãween ad maroñ anõke Jesus im kwal̦o̦k ettã bõro ñe jej iioon mãlejjoñ im wãween ko reppen?

⁶ Ewi wãween ad maroñ anõke Jesus ilo an kar ettã bũruon? Ej  ilo ad likũt aikuj ko an ro jet m̦okta jãn kõj. (Pil. 2:3, 4) L̦õmn̦ak kõn boñõn eo an Jesus ãliktata ioon lal̦ in. Jesus ear jel̦ã bwe ejjabto enaaj kar eñtaan im mej, bõtab el̦apl̦o̦k an kar inepata im l̦õmn̦ak kõn rijjilõk ro an retiljek im aer naaj bũrom̦õj ñe enaaj mej. Kõn men in, ear kõjerbal boñõn eo an ãliktata ñan katakin er, rõjañ er, im kõkajoor er. (Jon 14:25-31) Kõn an Jesus ettã bũruon, el̦apl̦o̦k an kar l̦õmn̦ak kõn aikuj ko an ro jet jãn e make. Ej juon joñak ekanooj em̦m̦an ñan kõj aolep!

7. Ewi wãween an kar Jesus kwal̦o̦k an lukkuun peran ãlikin an kar kõm̦m̦ane Kõjota eo an Irooj?

⁷ Ilo raan eo wõt ãlikin an Jesus kõm̦m̦ane Kõjota eo an Irooj, ear lukkuun kwal̦o̦k an peran. Ewi wãween? Ear m̦õn̦õn̦õ in kajejjet ankilaan Jemãn, meñe ear jel̦ã bwe renaaj kar m̦ane kõn aer n̦aruon im ba bwe ear bũl̦aajpiim, ak kõnono n̦ae Anij. Men in ear juon bõd ekanooj l̦ap im kajjookok. (Matu 26:65, 66; Luk 22:41, 42, UBS) Jesus ear dãpij wõt an tiljek bwe en kaiboojoj etan Jemãn, rejetake irooj bõtata eo an Anij, im kõpel̦l̦o̦k juon ial̦ ñan an armej ro rej ukel̦o̦k maroñ bõk mour indeeo. Ilo ejja iien eo wõt, Jesus ear kõpooj ri-kal̦oor ro an ñan jelm̦aik wãween ko reppen renaaj iiooni.

8. (1) Ta ko Jesus ear jiroñ rijjilõk ro an retiljek kaki? (2) Elõñ iiõ ãlikin an kar Jesus mej, ewi wãween an kar ri-kal̦oor ro an l̦oore joñak eo an im kwal̦o̦k aer peran?

⁸ Jesus ear bar kwal̦o̦k an peran ilo an kar kõjekdo̦o̦n jabdewõt men ko emaroñ kar inepata kaki bwe en l̦õmn̦ak kõn aikuj ko an rijjilõk ro retiljek. Kõjota eo edik ear kõm̦m̦ane ãlikin an kadiwõjl̦o̦k Judas, enaaj kar kakeememej ri-kal̦oor ro an tokãlik me rej rũkkapit kõn tokjãn an kar mej im kato̦o̦rl̦o̦k bõtõktõkin im aer naaj del̦o̦ñ ilo bujen eo ekããl. (1 Ko. 10:16, 17, UBS) Ñan jipañ er kam̦ool bwe ej tõllo̦kier ñan etal ñan lañ, Jesus ear jiroñ ri-kal̦oor ro an kõn ta ko erro Jemãn ej kõtmãne bwe ren kõm̦m̦ani.  (Jon 15:12-15) Ear bar jiroñ rijjilõk ro an kõn mãlejjoñ ko reppen rej pojakin jelm̦aiki. Innem, ear rõjañ er bwe ren anõke joñak eo an ilo an kar ba: “Kom̦win peran.” (Jon 16:1-4, 33, UBS) Elõñ iiõ tokãlik, ri-kal̦oor ro an Jesus rar l̦oore wõt joñak eo an ilo aer kar kaarmejjeteik er make im kwal̦o̦k aer peran. Meñe rar aikuj eñtaan kõn aer kõm̦m̦ane men in, ak rar jipañ im rejetak doon ilo aolep mãlejjoñ ko rar iiooni.​—Hi. 10:33, 34, UBS.

9. Ewi wãween ad maroñ anõke joñak eo an Jesus im kwal̦o̦k ad peran?

⁹ Ejjel̦o̦k oktak ilo bar raan kein, jej l̦oore joñak eo an Jesus ilo ad kwal̦o̦k peran. Ñan waanjoñak, jej kwal̦o̦k ad peran ilo ad jipañ ro jeid im jatid me rej kaeñtaan im matõrtõr er kõn tõmak eo aer. Jet iien, rej kalbuuji ro jeid im jatid meñe ejjel̦o̦k rueer. Ñe men in ej wal̦o̦k, jej aikuj kõmaat joñan ad maroñ ñan jipañ er. Im men in ej kitibuj ad jutak im jojomare er. (Pil. 1:14, UBS; Hi. 13:19, UBS) Bar juon wãween jej kwal̦o̦k ad peran ej ilo ad wõnm̦aanl̦o̦k wõt im “peran” in kwal̦o̦k naan. (Jrb. 14:3) Ãinwõt Jesus, jej kate kõj ñan kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo, meñe armej ro remaroñ jum̦ae kõj im kaeñtaan kõj. Ak jet iien, jemaroñ kile ad mijak. Innem, ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane?

10. Ta eo jen kõm̦m̦ane ilo wiik ko jinoin m̦okta jãn Kwõjkwõj eo, im etke?

¹⁰ Jemaroñ kal̦apl̦o̦k ad peran ilo ad l̦õmn̦ak kõn kõjatdikdik eo em̦õj an Anij letok ñan kõj ikijjeen katok in mour eo an Jesus. (Jon 3:16; Ep. 1:7, UBS) Ilo wiik ko jinoin m̦okta jãn Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an Jesus, ej juon iien em̦m̦an ñan ad kal̦apl̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn katok in mour eo an. Ilo iien in, jen bõk iien ñan riiti eoon ko em̦õj kããlõti ñan ad riiti m̦okta jãn iien Kwõjkwõj eo im lukkuun kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men ko rar wal̦o̦k m̦okta wõt jãn an kar Jesus mej. Innem, ñe jej koba ippãn doon ilo Kõjota eo an Irooj, enaaj lukkuun l̦apl̦o̦k ad mel̦el̦e kõn aorõkin bũreet eo im wain eo im menin katok  eo ejej uwaan me rej kõkkar kake. Ñe jej kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn men eo Jesus im Jeova rar kõm̦m̦ane ñan kõj im jej mel̦el̦e kõn wãween an men in jipañ kõj im ro rejitõnbõro ippãd, enaaj l̦apl̦o̦k an pen kõjatdikdik eo ad. Bareinwõt, enaaj l̦apl̦o̦k ad peran in kijenmej ñan jem̦l̦o̦kin.​—Hi. 12:3.

11-12. Ta ko ej kab m̦õj ad katak kaki?

¹¹ Ej kab m̦õj ad katak bwe Kõjota eo an Irooj ejjab kakeememej wõt kõj kõn aorõkin katok in mour eo an Jesus, ak ej bar kakeememej kõj kõn kadkad ko rekanooj em̦m̦an kadkadin ãinwõt ettã bõro im peran. El̦ap ad kam̦m̦oolol bwe Jesus ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo an kwal̦o̦k kadkad kein ãinwõt Bũrij eo ad El̦ap ilañ, me ejjab jem̦l̦o̦k an akwel̦ap ñan Anij kõn kõj! (Hi. 7:24, 25) Innem ñan kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol, aolep iien jej aikuj pãd ilo Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an Jesus, ãinwõt an kar kakien kõj bwe jen kõm̦m̦ane. (Luk 22:19, 20, UBS) Jej kõm̦m̦ane men in ilo raan eo ejejjet Nisan 14 ie, raan eo me ej make wõt aorõktata ilo juon iiõ.

¹² Ebar wõr juon kadkad jemaroñ katak jãn wãween an kar Jesus kõm̦m̦an bwe Kõjota eo an Irooj en dik. Im eñin kadkad eo ear kõm̦akũt Jesus bwe en mej kõn kõj. Ke ear mour ioon lal̦ in, aolep armej rar jel̦ã kajjien kõn kadkad in an. Kar ta kadkad in?

13. Ewi wãween an Jon 15:9 im 1 Jon 4:8-10 kwal̦o̦k kõn yokwe eo an Jeova im Jesus, im wõn ro rej bõk tokjãn jãn yokwe eo aerro?

¹³ Ilo aolep men ko Jesus ear kõm̦m̦ani, ear kaalikkar yokwe eo an Jeova ñan kõj. (Riit Jon 15:9; 1 Jon 4:8-10.) Ilõñin men otemjej, bũruon make ear kõm̦akũt e ñan aje mour eo an kõn kõj. Meñe jej uwaan rũkkapit ro ak jiip ro jet, kõj aolep jej bõk tokjãn jãn yokwe eo an Jeova im Nejin ikijjeen katok in mour eo an Jesus. (Jon 10:16; 1 Jon 2:2) Bar l̦õmn̦ak m̦õk kõn wãween an kar Jesus kõm̦m̦ane Kõjota eo an Irooj. Men in ej bar kwal̦o̦k yokwe eo an im an kar l̦õmn̦ak kõn ri-kal̦oor ro an. Ewi wãween?

14. Ilo wãween et Jesus ear kwal̦o̦k an yokwe ri-kal̦oor ro an?

¹⁴ Jesus ear kwal̦o̦k an yokwe rũkkapit ro ri-kal̦ooran ilo an kõm̦m̦ane juon kõjota edik ñan aer kakeememej e, im jab kõm̦m̦an bwe en juon iien el̦ap me bwijin men ko rej aikuj in kõm̦m̦ani. Tokãlik, rũkkapit rein ri-kal̦ooran rar aikuj kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Mej eo an kajjojo iiõ, jekdo̦o̦n ñe rar pãd ilo jikin kalbuuj ak iiooni mãlejjoñ ko reppen. (Rev. 2:10) Rar ke pokake wõt Jesus ilo aer kõm̦m̦ane men in? Aet!

15-16. Ewi wãween an kar jet maroñ kõm̦m̦ane Kõjota eo an Irooj meñe rar iiooni wãween ko reppen?

¹⁵ Tok ñan raan kein ad, Kũrjin ro rem̦ool rej kate er ñan keememeje raanin mej eo an Jesus. Rej l̦oore wãween an kar Jesus kõm̦m̦ane Kõjota eo an Irooj joñan wõt aer maroñ, im jet iien rej kõm̦m̦ane men in ium̦win wãween ko reppen. Ñan waanjoñak, ke jeid im jatid Harold King ear make iaan ilo jikin kalbuuj eo ilo Jaina, ear aikuj pukot kilen bwe en maroñ kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an Jesus. Ear n̦ooje an kõpooje bũreet im wain eo, im kõjerbal jabdewõt men ko ear wõr ippãn ilo iien eo. Ear bar kate joñan wõt an maroñ ñan bwine raan ko bwe en jel̦ã ñããt raanin Kwõjkwõj eo. Ke ear jejjet raanin kwõjkwõj eo, ear make iaan ilo ruum̦ in kalbuuj eo an im ear al, jar, im kõm̦m̦ane juon katak jãn Baibõl̦.

¹⁶ Bar juon waanjoñak ej kõn jet jeid im jatid kõrã me rar pãd ilo jikin kalbuuj eo an ri-Nazi ro, ilo kar Pata eo an Lal̦ in Kein Karuo. Kõrã rein rar likũt mour ko aer ilo kauwõtata bwe ren kõm̦m̦ane Kõjota eo an Irooj. Kõnke ejjab lõñ men ko rej aikuji ñan kõjota in, rar maroñ kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an Jesus ilo ittino. Rar ba: “Kõmar jutak ippãn doon im doululi juon kein jutak me em̦õj am kalbubuuki kõn juon m̦õttan mouj im likũt bũreet im wain eo ioon. Ear wõr juon kããntõl̦ ej  kamerame lowaan ruum̦ eo. Kõmar jab kabbõle l̦ait eo kõnke ren jab loe ta eo kõmij kõm̦m̦ane. . . . Innem kõmar ãliji kallim̦ur eo am ñan Jemem ilañ bwe kõm naaj kõjerbal aolepen am kajoor ñan kokkwõjarjar ãt eo Etan eokkwõjarjar.” Elukkuun alikkar an kar kajoor tõmak eo an kõrã rein jeid im jatid! Innem jej loe yokwe eo an Jesus ñan kõj ke ear kõm̦m̦an bwe en jab lõñ men ko jej kõm̦m̦ani ilo Kõjota eo an Irooj. Tokjãn men in, jej maroñ kõm̦m̦ane Kwõjkwõj eo meñe ilo iien ko jej iiooni wãween ko reppen.

17. Ta kajjitõk ko jen kajitũkin kõj make kaki?

¹⁷ Ilo an epaaktok iien Kwõjkwõj eo, em̦m̦an jen kajitũkin kõj make kõn kajjitõk kein: ‘Ewi wãween aõ maroñ kal̦apl̦o̦k aõ anõke Jesus im kwal̦o̦k yokwe ñan ro jet? El̦apl̦o̦k ke aõ l̦õmn̦ak kõn aikuj ko an rũttõmak ro m̦õtta jãn aikuj ko aõ make? El̦ap ke aõ kõtmãne bwe ro jeiũ im jatũ ilo eklejia eo ren kõm̦m̦ani jet men meñe edik aer maroñ? Ak ijel̦ã ke kõn joñan maroñ ko aer?’ Jen anõke Jesus aolep iien im kwal̦o̦k ad “tũriam̦okake doon.”​—1 Pi. 3:8.

18-19. (1) Ta eo jejel̦ã bwe jenaaj kõm̦m̦ane? (2) Ta eo kokõn̦aan kate eok ñan kõm̦m̦ane?

¹⁸ M̦õttan jidik, kien eo ñan kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an Christ enaaj jako. Ñe Jesus “Ej itok” ilo eñtaan eo el̦ap, enaaj aini bween “ro ar kããlõt er” ñan lañ, im enaaj jem̦l̦o̦k ad kõm̦m̦ane Kwõjkwõjin Keememej Mej eo an.​—1 Ko. 11:26; Matu 24:31.

¹⁹ Meñe enaaj jem̦l̦o̦k ad kõm̦m̦ane Kõjota eo an Irooj, ak jejel̦ã bwe armej ro an Jeova renaaj keememej wõt kõjota in edik ãinwõt juon kõkal̦l̦en an kar Jesus juon eo me ettã bũruon, peran, im l̦ap an yokwe. Ilo naaj iien en̦, aolep ro rar pãd ilo iien kõjota in ekanooj aorõk, renaaj maroñ kwal̦o̦k kake bwe ren jipañ ro renaaj mour. Ak bwe jen bõk tokjãn jãn kõjota in ilo raan kein, jej aikuj kate kõj ñan anõke Jesus ilo ad kwal̦o̦k ettã bõro, peran im yokwe. Jemaroñ lõke bwe el̦aññe jej kõm̦m̦ane men in, Jeova enaaj letok ãjinkõj eo ad.​—2 Pi. 1:10, 11.