1. Ta wãween ko rijjilõk Jon ear iiooni ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k tõre ko an rijjilõk ro?

ILO jem̦l̦o̦kinl̦o̦k tõre ko an rijjilõk ro, rijjilõk Jon ear iioon juon wãween elukkuun pen. Ilo tõre in, ear lukkuun rũtto, im ear kalbuuj ilo juon ãne etan Patmõs, im emaroñ kar rijjilõk eo ãliktata me ej mour wõt. (Rev. 1:9) Ear jel̦ã bwe ri-jum̦ae ro rej m̦on̦e ro ilo eklejia ko im rar kõm̦m̦an jepel ikõtaer. Ear ãinwõt ñe m̦õttan jidik enaaj ejjel̦o̦k bar Kũrjin ro rem̦ool.​—Jud 4; Rev. 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Ekkar ñan Revelesõn 7:9-14, pijen ta eo Jon ear loe me el̦ap an kãitoktoklimo? (Lale kilin bok in.)

² Ke Jon ear iioon wãween kein reppen, ear lo juon pijen ekãitoktoklimo me ej kwal̦o̦k kõn men ko renaaj wal̦o̦k im̦aan. Ilo pijen in, kar jiroñ enjel̦ ro ñan dãpij kõto ko rekajoor an eñtaan eo el̦ap, m̦ae iien sil eo ãliktata an juon kumi in ri-karejar ro. (Rev. 7:1-3) Kumi in ej ro uwaan 144,000 me renaaj irooj ippãn Jesus ilañ. (Luk 12:32; Rev. 7:4) Innem, Jon ear kwal̦o̦k kõn bar juon kumi, im joñan an l̦ap oraer ear ba: “Ãlikin men in, iar reilo̦k im lo juon jar el̦ap ejjel̦o̦k en̦ emaroñ bwine er, im rej itok jãn aolep aelõñ, bwij, im kajin otemjej kab armej otemjej, im rej jutak im̦aan tũroon eo im im̦aan L̦aam̦ eo.” (Riit Revelesõn 7:9-14.) L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an kar Jon m̦õn̦õn̦õ ke ear lo ilo pijen eo bwe enaaj lukkuun lõñ armej ro rej bõk kun̦aaer ilo kabuñ eo em̦ool ilju im jekl̦aj!

3. (1) Etke pijen eo an Jon emaroñ kõkajoor tõmak eo ad? (2) Ta eo jenaaj katak kake ilo katak in?

³ Ejjel̦o̦k pere bwe pijen in ear kõkajoor tõmak eo an Jon. Im  en kar l̦apl̦o̦k an kõkajoor tõmak eo ad kõnke jej mour ilo tõre kein me ejejjet kũtien kanaan in! Em̦õj ad loe an kobatok elõñ milien armej ro me kõjatdikdik eo aer ej ñan el̦l̦ã jãn eñtaan eo el̦ap im mour indeeo ijin ioon lal̦. Ilo katak in, jenaaj katak kõn wãween an kar Jeova kaalikkar wõn jar eo el̦ap ñan armej ro an elõñl̦o̦k jãn 80 iiõ ko remootl̦o̦k. Innem jenaaj etale ruo men ko kõn jar in el̦ap: (1) joñan oraer im (2) an oktak armej ro ie jãn doon. Men kein ruo renaaj kõkajoor tõmak eo an aolep armej ro me rekõn̦aan bwe ren m̦õttan kumi in.

4. Ta mel̦el̦e eo em̦ool jãn Baibõl̦ me ro rej ba er Kũrjin rejjab mel̦el̦e kake, im ewi wãween an kar oktak l̦õmn̦ak eo an Rũkkatak Baibõl̦ ro ikijjeen men in?

⁴ Kũrjin ro rejjab m̦ool, ekkã aer jab katakin armej ro mel̦el̦e in em̦ool jãn Baibõl̦ eo bwe juon raan ro rej pokake renaaj mour indeeo ijin ioon lal̦. (2 Kor. 4:3, 4) Rainin, elõñ kabuñ ko me rej ba bwe er Kũrjin rej katakin armej ro bwe aolep ro rem̦m̦an renaaj wanlõñl̦o̦k ñan lañ ãlikin aer mej. Bõtab, ear oktak l̦õmn̦ak eo an kumi jidikdik in Rũkkatak Baibõl̦ ro me rar leto letak Naan in Keeañ eo ilo 1800 jim̦a ko. Rar mel̦el̦e bwe Anij enaaj kõm̦m̦an bwe lal̦ in en bar erom juon pedetaij ãinwõt kar m̦okta. Im bwe milien armej ro me rar pokake renaaj mour ijin ioon lal̦, im jab ilañ. Bõtab, ear bõk iien ñan aer lukkuun mel̦el̦e wõn rein me rej pokake.​—Matu 6:10.

5. Ta eo Rũkkatak Baibõl̦ ro rar tõmak ikijjeen ro uwaan 144,000?

⁵ Bareinwõt, Rũkkatak Baibõl̦ ro rar katak jãn Naanin Anij im lo bwe ewõr juon kumi me naaj “wiaik er jãn lal̦” in bwe ren tõl ippãn Jesus ilañ. (Rev. 14:3) Kumi in ej ejaakin 144,000 Kũrjin ro rekijejeto im em̦õj ajel̦o̦k er ñan Anij, im rar tiljek ilo aer kar jerbal ñan Anij ijin ioon lal̦. Ak ta kõn jar eo el̦ap?

6. Ta eo Rũkkatak Baibõl̦ ro rar tõmak kake kõn jar eo el̦ap?

⁶ Ilo pijen eo an Jon, ear lo an kumi in “jutak im̦aan tũroon eo im im̦aan L̦aam̦ eo.” (Rev. 7:9) Naan kein rar kõm̦m̦an bwe Rũkkatak Baibõl̦ ro ren tõmak bwe jar eo el̦ap renaaj bar pãd ilañ ãinwõt ro uwaan 144,000. El̦aññe ro uwaan 144,000 im jar eo el̦ap ren kar jim̦or pãd ilañ, en kar ewi wãween an kumi kein ruo oktak jãn doon? Rũkkatak Baibõl̦ ro rar l̦õmn̦ak bwe bõlen jar eo el̦ap emaroñ kar ejaakin Kũrjin ro me rar jab lukkuun pokake Anij ke rar pãd ijin ioon lal̦. Meñe ebwe an erreo wãween aer kar mour, ak jet iaaer rar bõlen pãdwõt ilo kabuñ ko reriab me rej ba bwe er Kũrjin. Rũkkatak Baibõl̦ ro rar tõmak bwe rein rar kijejeto, bõtab ear jab lukkuun l̦ap joñan kijejeto eo aer bwe ren maroñ tõl ippãn Jesus. Kõnke yokwe eo aer ñan Anij ejjañin kar lukkuun kajoor, rein me rej uwaan jar eo el̦ap remaroñ pãd ilañ im̦aan tũroon eo, bõtab reban maroñ jijet ioon tũroon ko.

7. Ekkar ñan Rũkkatak Baibõl̦ ro, wõn ro ren kar jokwe ioon lal̦ in ilo tõre eo Christ ej Tõl ium̦win 1,000 iiõ ko, im ta kar l̦õmn̦ak eo aer kõn ro retiljek me rar mej m̦okta jãn Christ?

⁷ Kiiõ, wõn ro renaaj kar pãd ijin ioon lal̦? Rũkkatak Baibõl̦ ro rar tõmak bwe ñe em̦õj ain ro uwaan 144,000 im ro uwaan jar eo el̦ap ñan lañ, elõñ milien armej ro naaj lel̦o̦k bwe ren mour ijin ioon lal̦ bwe ren bõk jeraam̦m̦an ko jãn an Christ Tõl ium̦win 1,000 iiõ. Rũkkatak Baibõl̦ ro rar jab kõtmãne bwe armej rein rellõñ renaaj karejar ñan Jeova m̦okta jãn an Christ jino Tõl. Rar l̦õmn̦ak bwe kumi in enaaj katak kõn Jeova ilo tõre eo Christ enaaj Tõl ium̦win 1,000 iiõ. Im bwe tokãlik, ro me rej l̦oor l̦õmn̦ak ko an Jeova renaaj bõk jeraam̦m̦an eo ñan mour indeeo ioon lal̦, ak ro me rej jum̦ae, naaj ko̦kkure er.  Rũkkatak Baibõl̦ ro rar bar l̦õmn̦ak bwe ilo tõre eo Christ enaaj Tõl ium̦win 1,000 iiõ, jet iaan ro me naaj kõm̦m̦an bwe ren “irooj” ioon lal̦ ilo tõre in renaaj etal ñan lañ ñe ejem̦l̦o̦k an Christ Tõl. Rar bar l̦õmn̦ak bwe “irooj” rein renaaj bar kitibuj jet iaan “ri-etto ro me rar tiljek” (ak ro retiljek me rar mej m̦okta jãn Christ) me renaaj jerkakpeje ilo tõre eo Christ ej Tõl.​—Sam 45:16.

8. Ta kumi ko jilu me Rũkkatak Baibõl̦ ro rar l̦õmn̦ak bwe rej m̦õttan karõk eo an Anij?

⁸ Rũkkatak Baibõl̦ ro rar l̦õmn̦ak bwe ewõr jilu kumi ko: (1) ro uwaan 144,000 me renaaj tõl ippãn Jesus ilañ, (2) ro uwaan jar eo el̦ap me rej Kũrjin im rar jab lukkuun kijejeto, me renaaj jutak im̦aan tũroon eo an Jesus ilo lañ, im (3) milien armej ro me renaaj katak kõn Jeova ioon lal̦ ilo tõre eo Christ enaaj Tõl ium̦win 1,000 iiõ ko. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Bõtab, ilo iien eo em̦õj an kar Jeova karõke, meramin m̦ool eo kõn aolep men kein rar jino meraml̦o̦k ak alikkarl̦o̦k.​—JK. 4:18.

9. (1) Ewi wãween an jar eo el̦ap maroñ jutak “im̦aan tũroon eo im im̦aan L̦aam̦ eo”? (2) Etke mel̦el̦e eo kõn Revelesõn 7:9 ealikkar im jejjet?

⁹ Ilo iiõ eo 1935, ear alikkar wõn jar eo el̦ap ilo pijen eo an Jon. Ri-Kõnnaan ro an Jeova rar kile bwe jar eo el̦ap rar jab aikuj pãd ilañ bwe ren jutak “im̦aan tũroon eo im im̦aan L̦aam̦ eo.” Renaaj kar kõm̦m̦ane men in ilo kõkkar. Meñe renaaj jokwe ioon lal̦, ak remaroñ jutak “im̦aan tũroon eo” ilo aer kile maroñ eo an Jeova im ilo aer kõttãik er ñan irooj bõtata eo an. (Ais. 66:1) Im remaroñ jutak “im̦aan L̦aam̦ eo” ilo aer kwal̦o̦k aer tõmak ilo katok in mour eo an Jesus. Ãindeinl̦o̦k wõt, ilo bokin Matu 25:31, 32 ej kaalikkar bwe “aelõñ ko otemjej”​—ebar koba ro renana—​renaaj “kobatok im̦aan” Jesus ilo tũroon eo an eaiboojoj. Alikkar bwe aolep aelõñ kein rejjab pãd ilañ, ak rej pãd ijin ioon lal̦. Mel̦el̦e kein me rar kajim̦wi elukkuun em̦m̦an aer alikkarl̦o̦k im jejjet. Mel̦el̦e in ej kaalikkar unin an Baibõl̦ eo jab ba bwe jar eo el̦ap ej wanlõñl̦o̦k ñan lañ. Juon wõt kumi em̦õj kallim̦ur bwe renaaj mour indeeo ilañ​—ej ro uwaan 144,000, me renaaj “kiiñ im tõl lal̦ in” ippãn Jesus.​—Rev. 5:10.

10. Etke jar eo el̦ap renaaj aikuj katak kõn Jeova m̦okta jãn an Christ Tõl ium̦win 1,000 iiõ ko?

¹⁰ Jãn iiõ eo 1935, Ri-Kõnnaan ro an Jeova rar mel̦el̦e bwe jar eo el̦ap ilo pijen eo an Jon ej ejaakin Kũrjin ro retiljek me ewõr aer kõjatdikdik ñan mour indeeo ijin ioon lal̦. Bwe ren maroñ el̦l̦ã im mour jãn eñtaan eo el̦ap, renaaj aikuj katak kõn Jeova m̦okta jãn an Christ jino Tõl ium̦win 1,000 iiõ ko. Im renaaj aikuj kwal̦o̦k an kajoor tõmak eo aer bwe ren maroñ “el̦l̦ã jãn men kein renaaj aikuj in wal̦o̦k” m̦okta jãn an Christ Tõl.​—Luk 21:34-36.

11. Etke jet iaan Rũkkatak Baibõl̦ ro remaroñ kar l̦õmn̦ak bwe jet remaroñ wanlõñl̦o̦k ñan lañ ãlikin an Christ Tõl ium̦win 1,000 iiõ ko?

¹¹ Ak ta kõn l̦õmn̦ak eo bwe jet iaan ro me em̦m̦an joñak ko aer renaaj wanlõñl̦o̦k ñan lañ ãlikin an Christ Tõl ium̦win 1,000 iiõ ko? Kar bõkm̦aantak l̦õmn̦ak in elõñ iiõ ko remootl̦o̦k ilo Naan in Keeañ eo an Pãpode  15, 1913, ilo kajin pãlle. Juon emaroñ kar l̦õmn̦ak im ba, ‘etke ri-etto ro me rar tiljek renaaj jokwe wõt ioon lal̦ in ak Kũrjin ro me ear jab joñan wõt aer kar tiljek ãinwõt rein renaaj bõk jeraam̦m̦an eo ñan mour ilañ?’ Rar bõk l̦õmn̦ak in kõnke ewõr ruo l̦õmn̦ak ko rebõd rar bũki: (1) ej bwe jar eo el̦ap enaaj jokwe ilañ im (2) ej bwe ro uwaan jar eo el̦ap ej  ejaakin Kũrjin ro me rar jab lukkuun kijejeto.

12-13. Ta eo rũkkapit ro im jar eo el̦ap rej jim̦or kile kõn jinõkjeej ko aer?

¹² Bõtab, ãinwõt ad kar loe, jãn 1935 eo, ear alikkarl̦o̦k an Ri-Kõnnaan ro an Jeova mel̦el̦e bwe ro me renaaj el̦l̦ã im mour jãn Armagedon ej jar eo el̦ap ilo pijen eo an Jon. Renaaj “el̦l̦ã jãn eñtaan eo el̦ap” ijin ioon lal̦ im eban “bõjrak aer lam̦õj ilo juon ainikien el̦ap im ba: ‘Ad lo̦mo̦o̦r ej itok jãn ad Anij, eo ej jijet ioon tũroon eo, im jãn L̦aam̦ eo.’” (Rev. 7:10, 14) Bareinwõt Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k bwe ro me renaaj jerkakpeje ñan mour ilañ renaaj bõk juon men “em̦m̦anl̦o̦k” jãn ro ilo iien ko etto me rar tiljek. (Hib. 11:40) Ro jeid im jatid rar lukkuun m̦õn̦õn̦õ im jino kũrtok armej ro bwe ren karejar ñan Jeova ñan aer bõk kõjatdikdik eo ñan mour indeeo ijin ioon lal̦.

¹³ Ro me rej uwaan jar eo el̦ap rej lañlõñ kõn kõjatdikdik eo aer. Remel̦el̦e bwe Jeova eo ej peek ia eo ri-karejar ro an retiljek renaaj karejar ñane ie, emaroñ ilo lañ ak ioon lal̦ in. Rũkkapit ro im ro uwaan jar eo el̦ap rej jim̦or kile bwe unin aer maroñ bõk jinõkjeej ko aer ej kõn wõt jouj eo el̦ap an Jeova me ear kwal̦o̦ke ikijjeen katok in mour eo an Jesus Christ.​—Rom 3:24.

14. Ãlikin 1935 eo, etke elõñ rar l̦õmn̦ak kõn ewi wãween an naaj kar kanaan eo kõn jar el̦ap jejjet kũtien?

¹⁴ Ãlikin an kar alikkarl̦o̦k mel̦el̦e eo an armej ro an Jeova ilo kar 1935 eo, elõñ rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im l̦õmn̦ak kõn ewi wãween an oran ro me ewõr aer kõjatdikdik ñan mour ijin ioon lal̦ naaj lukkuun l̦ap. Ñan waanjoñak, Ronald Parkin, kar 12 an iiõ ke ear alikkarl̦o̦k wõn jar eo el̦ap. L̦ein ej keememejtok im ba: “Ilo kar iien in, ear wõr enañin 56,000 ri-kwal̦o̦k ro ipel̦aakin lal̦ in, im elõñ iaaer, emaroñ enañin kar aolepeer, rar rũkkapit. Im ãinwõt ñe ear jab lukkuun l̦ap uwaan jar eo el̦ap ilo iien in.”

15. Ewi wãween an kar lõñl̦o̦k wõt uwaan jar eo el̦ap me kar aintok er?

¹⁵ Bõtab, ium̦win elõñ iiõ ko tokãlik, kar jilkinl̦o̦k mijinede ro ñan elõñ iaan aelõñ ko, im oran Ri-Kõnnaan ro an Jeova ear wõnm̦aanl̦o̦k im l̦apl̦o̦k wõt. Innem, ilo kar 1968 eo, rar jino katak ippãn armej ro kõn bok eo etan Mol Eo ej tellok ñõn Mour In Drio. Kõn an pidodo an bok in kõmel̦el̦e kõn m̦ool eo jãn Baibõl̦, men in ear kareele ro ettã bũrueer el̦apl̦o̦k jãn m̦okta. Ilowaan emãn wõt iiõ, elõñl̦o̦k jãn jimattanin juon milien armej rar peptaij. Ke ear jino jakol̦o̦k maroñ eo an kabuñ in Katlik ioon armejin Latin Amedka im aelõñ ko jet, im ear  jako aer kamoiki jerbal eo ad ilo ijoko iturearin Europe im jet jikin ilo Africa, elõñ milien armej ro rar peptaij. (Ais. 60:22) Im ilo jejjo iiõ ko remootl̦o̦k, doulul eo an Jeova ear kõm̦m̦an elõñ kain kein jipañ ko rem̦m̦an ñan jipañ armej ro katak kõn ta eo Baibõl̦ ej katakin kake. Ejjel̦o̦k pere bwe jar eo el̦ap​—me kiiõ elõñl̦o̦k jãn ralitõk milien oraer—​em̦õj aintok er.

16. Ia eo naaj aintok jar eo el̦ap jãne?

¹⁶ Ke Jon ear je pijen eo an, ear kwal̦o̦k bwe jar eo el̦ap renaaj itok jãn “aolep aelõñ, bwij, im kajin otemjej kab armej otemjej.” M̦oktal̦o̦k, ri-kanaan Zekaraia ear kanaan kõn juon men eitõnl̦o̦k wõt men in. Ear je: “Ilo raan eo, joñoul armej jãn aelõñ ko in kajin otemjej renaaj jibwe tõrerein nuknuk an juon ri-Ju im ba, ‘Kõmin etal ippam̦, bwe kõmij roñ bwe Anij ej ippam̦.’”​—Zek. 8:23.

17. Ta ko kar kõm̦m̦ani ñan jipañ armej ro jãn aolep aelõñ ko im kajin ko?

¹⁷ Ri-Kõnnaan ro an Jeova rej kile bwe ñan aintok armej ro jãn elõñ kain kajin ko, kar aikuj kwal̦o̦k kõn nuuj eo em̦m̦an ilo elõñ kajin ko. Elõñl̦o̦k jãn 130 iiõ in ad kar ukok kein katak Baibõl̦ ko, ak kiiõ kõj eo ej make wõt l̦aptata ad kõm̦m̦an jerbalin ukok ipel̦aakin lal̦ in  ilo elõñl̦o̦k jãn jibukwi jim̦a kajin ko. Jej lo bwe Jeova ej kõm̦m̦ane juon men ekabwilõñlõñ kiiõ​—ej aintok juon jar el̦ap jãn aolep aelõñ ko. Kõn an lõñ ekkan ko ilo kõkkar ilo elõñl̦o̦k kajin ko, kumi in me elõñ kain armej ro reoktak jãn doon ie rej bõrokuk ilo aer kabuñ ñan Anij. Im Ri-Kõnnaan ro rebuñbuñ kõn aer kijejeto ilo aer kwal̦o̦k naan im kõn aer yokwe doon ãinwõt jemjein jemjati. El̦ap wõt an men in kõkajoor tõmak eo ad!​—Matu 24:14; Jon 13:35.

18. (1) Ekkar ñan Aiseia 46:10, 11, etke jejjab bwilõñ bwe em̦õj an Jeova kajejjet kanaan eo kõn jar eo el̦ap? (2) Etke ro me kõjatdikdik eo aer ej ñan mour ijin ioon lal̦ rejjab l̦õmn̦ak bwe kar kõjekdo̦o̦n er?

¹⁸ Ewõr unin ad m̦õn̦õn̦õ kõn kanaan eo kõn jar eo el̦ap! Jejjab bwilõñ bwe em̦õj an Jeova kajejjet kanaan in ilo juon wãween ekabwilõñlõñ. (Riit Aiseia 46:10, 11.) Ro uwaan jar in el̦ap rej lukkuun kam̦m̦oolol kõn kõjatdikdik in Jeova ear lel̦o̦k ñan er. Rejjab l̦õmn̦ak bwe kar kõjekdo̦o̦n er kõnke kar jab kapiti er kõn jetõb kwõjarjar eo an Anij bwe ren jerbal ippãn Jesus ilañ. Ilo Baibõl̦ eo, jej riit kõn em̦m̦aan im kõrã ro ewõr aer tõmak me jetõb kwõjarjar ear tõl er, bõtab rein rejjab uwaan ro 144,000. Juon iaan rein ej Jon ri-peptaij. (Matu 11:11) Devid ej bar juon iaaer. (Jrb. 2:34) Rein ekoba elõñ bar ro jet renaaj jerkakpeje im mour ilo pedetaij ijin ioon lal̦. Er aolep​—ekoba jar eo el̦ap—​enaaj wõr juon iien epel̦l̦o̦k ñan aer maroñ kwal̦o̦k aer tiljek ñan Jeova im irooj bõtata eo an.

19. Ewi wãween an jejjetin kũtien pijen eo an Jon kõn jar eo el̦ap kaalikkar bwe jej mour ilo juon iien ekkaiuriur?

¹⁹ Ejjañin kar wal̦o̦k m̦oktal̦o̦k ilo bwebwenatoun armej kõn an Anij kakobaiktok elõñ milien armej ro jãn aelõñ otemjej. Meñe kõjatdikdik eo ad ej ñan mour ilañ ak ijin ioon lal̦, jej aikuj kate kõj joñan wõt ad maroñ bwe jen uwaan jar eo el̦ap me rej uwaan jiip ko jet. (Jon 10:16) M̦õttan jidik, Jeova enaaj bõktok eñtaan eo el̦ap me kar kanaan kake me enaaj ko̦kkure kien ko im kabuñ ko me rej kaeñtaan armej ro. Ej juon jeraam̦m̦an el̦ap me epãd im̦aan ro rej uwaan jar eo el̦ap​—ñan karejar ñan Jeova ijin ioon lal̦ ñan indeeo!​—Rev. 7:14.