1. Ewi wãween an Jeova eñjake kõn ro me ettã bũrueer? Jouj im kõmel̦el̦e.

JEOVA ej yokwe ro me ettã bũrueer. Ro me em̦ool an ettã bũrueer, rein wõt emaroñ wõr aer jem̦jerã epaak ippãn Jeova. Ijoke, ro eutiej bũrueer ak “ro ri-juwa [Jeova] Ejel̦ã kajjier jãn ettol̦o̦k.” (Sam 138:6) Kõj aolep jekõn̦aan kabuñbũruon Jeova im lo yokwe eo an eokmããn̦ãn̦, kõn men in ewõr un ko rem̦m̦an ñan ad katak ñan kwal̦o̦k ettã bõro.

2. Ta ko jenaaj etale ilo katak in?

² Ilo katak in, jenaaj etale uwaakin kajjitõk kein jilu: (1) Ta in ettã bõro? (2) Etke em̦m̦an bwe jen kwal̦o̦k kadkad in? (3) Ta wãween ko me remaroñ mãlejjoñe ad ettã bõro? Ilo ad naaj etale uwaakin kajjitõk kein, jenaaj lo bwe ñe jej katak ñan kwal̦o̦k etta bõro, jej kam̦õn̦õn̦õik bũruon Jeova im ewõr tokjãn ko jej bũki.​—JK. 27:11; Ais. 48:17.

3. Ta in ettã bõro?

³ Ettã bõro ej mel̦el̦ein ñe juon ej kõttãik l̦õmn̦ak ko an im ejjab utiej bũruon ak jãjjãj. Baibõl̦ ej kwal̦o̦k bwe juon eo me ettã bũruon ej kile bwe el̦apl̦o̦k an Jeova utiej jãne im ej kile maroñ im eddo ko an ro jet. Armej rot in ej kile bwe ro jet reutiejl̦o̦k jãne ilo jet wãween.​—Pil. 2:3, 4.

4-5. Etke juon eo me jel̦ak lale ettã bũruon, emaroñ jab lukkuun ettã bũruon?

⁴ Jet armej jel̦ak lale er ãinwõt ñe ettã bũrueer. Bõlen remaroñ jet ro me ejej aer naan. Ak remaroñ jel̦ã kwal̦o̦k kautiej im jouj kõnke ej m̦anit eo an aelõñ eo aer ak kõnke ãindein aer kar dik im rũttol̦o̦k. Bõtab ilo tulowa, remaroñ jet ro me elukkuun utiej bũrueer. Innem juon iien enaaj make alikkar lukkuun kain armej rot er.​—Luk 6:45.

⁵ Ak ewõr bar jet armej me jel̦ak lale er reperan im rej kajju kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko aer, ak ejjab mel̦el̦ein bwe eutiej bũrueer. (Jon 1:46, 47) Bõtab, rein me rejjab mijak in kõnono rej aikuj  kõjparok bwe ren jab atartar ioon jel̦ã ko aer. Meñe jej juon eo me ejjab mijak in kõnono ak jaab, ak kõj aolep jej aikuj kate kõj bwe jen juon eo em̦ool an ettã bũruon.

6. Ãinwõt an 1 Korint 15:10 kwal̦o̦k, ta eo jemaroñ katak jãn joñak eo an rijjilõk Paul?

⁶ L̦õmn̦ak kõn waanjoñak eo an rijjilõk Paul. El̦ap an Jeova kar kõjerbale ñan kajutak eklejia ko rekããl ilo kajjojo jikin kweilo̦k ko. Im emaroñ kar l̦apl̦o̦k tõprak ko ear kõm̦m̦ani ilo jerbalin kwal̦o̦k naan jãn rijjilõk ro jet an Jesus Christ. Meñe ãindein, Paul ear jab kautiej e make jãn ro jein im jatin. Ilo ettã bõro ear ba: “Ña ittãtata iaan rijjilõk ro, im ejjab tõllo̦kũ bwe ren n̦aeta rijjilõk kõnke iar kaeñtaan eklejia eo an Anij.” (1 Kor. 15:9) Bareinwõt, ear jim̦we an kwal̦o̦k kõn unin an em̦m̦an kõtaan eo an ippãn Jeova, ejjab kõn an em̦m̦an kadkad ko kadkadin ak jerbal ko an, bõtab unin an maroñ ãindein ej kõn jouj eo el̦ap an Anij. (Riit 1 Korint 15:10.) Paul ear likũt juon joñak elukkuun em̦m̦an ikijjeen ettã bõro ilo lõta eo an ñan ro ilo Korint, el̦aptata kõnke jejel̦ã bwe ear wõr jet em̦m̦aan ro ilo eklejia eo me rar kajjioñ kwal̦o̦k bwe reutiejl̦o̦k ak rem̦m̦anl̦o̦k jãn Paul.​—2 Kor. 10:10.

7. Ewi wãween an juon jeid im jatid em̦m̦aan me el̦ap kar eddo ko an kwal̦o̦k ettã bõro?

⁷ Elõñ iaan armej ro an Jeova rar bõk kõketak jãn bwebwenato eo an Jeid im Jatid Karl F. Klein, eo me ekar uwaan Kumi eo Ej Lale Aolep Eklejia ko an Ri-Kõnnaan ro an Jeova. Ilo bwebwenato eo an Jeid im Jatid Karl Klein, ear kwal̦o̦k an ettã bũruon ke ear kõnono kõn elõñ iaan m̦õjn̦o̦ ko an im apañ ko rar wal̦o̦k ilo mour eo an. Ñan waanjoñak, ilo kar 1920 jim̦a ko, joñan an kar pen jerbalin kwal̦o̦k naan jãn em̦ ñan em̦ ippãn, ãlikin an kar kõm̦m̦ane men in juon alen, ear jab  bar kõm̦m̦ane ium̦win enañin 2 iiõ. Tokãlik ke ear jerbal ilo Betel̦, eto an kar dãpij an illu ilo bũruon ãlikin an juon lel̦o̦k naanin kauwe ñane. Bareinwõt, kõn an kar inepata kõn elõñ men, men in ear jelõt kõmãlij eo an im kõm̦m̦an an nañinmej, ak tokãlik ekar bar em̦m̦an. Meñe ãindein, ak ear bar m̦õn̦õn̦õ kõn jeraam̦m̦an im eddo ko wõj ear bũki. L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an ettã bũruon in jeid im jatid me elõñ rejel̦ã kajjien, ke ear kwal̦o̦k m̦ool im jab n̦ooje m̦õjn̦o̦ ko an! Elõñ iaan ro jeid im jatid rej keememej Jeid im Jatid Karl Klein im bwebwenato in an em̦m̦an me ear jab ãliklik in kwal̦o̦k bũruon ie. *—Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.

8. Ewi wãween an 1 Piter 5:6 jipañ kõj ñan lo bwe ettã bõro ej juon kadkad me ej kabuñbũruon Jeova?

⁸ Un eo eaorõktata unin ad kwal̦o̦k ettã bõro ej kõnke ej kabuñbũruon Jeova. Rijjilõk Piter ear kaalikkar men in. (Riit 1 Piter 5:6.) Ilo bok eo etan, “Come Be My Follower” ej kwal̦o̦k kõn naan ko an Piter ilo an ba: “Utiej bõro ej ãinwõt baijin. Wãween an jelõt juon armej el̦ap an kauwõtata. Ej juon kadkad me emaroñ kõm̦m̦an bwe juon eo el̦ap kapeel ippãn en ejjel̦o̦k tokjãn ippãn Anij. Bõtab juon eo me ettã bũruon, meñe elukkuun dik kapeel ippãn ak emaroñ juon eo me el̦ap tokjãn ippãn Jeova. Jeova enaaj m̦õn̦õn̦õ in kõjeraam̦m̦an eok el̦aññe ettã bũruom̦.” * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Men eo em̦m̦antata juon emaroñ kõm̦m̦ane ej ñan kabuñbũruon Jeova!—JK. 23:15.

9. Ewi wãween an ettã bõro kõm̦m̦an bwe armej ro ren kõn̦aan epaake kõj?

⁹ Ñe jej kwal̦o̦k ettã bõro, jejjab baj kabuñbũruon Jeova wõt ak ebar lõñ tokjãn ko jemaroñ bũki jãn ad kwal̦o̦k kadkad in. Ettã bõro ej kõm̦m̦an bwe ro jet ren kõn̦aan kepaake kõj. Etke jemaroñ ba men in? Eokwe, l̦õmn̦ak kõn kain armej rot ro kwõm̦õn̦õn̦õ in pãd iturier. (Matu 7:12) Ekkã ad jab lukkuun m̦õn̦õn̦õ in pãd ippãn ro me rekõn̦aan wõt bwe jen l̦oor kõn̦aan ko aer ak rem̦akoko in roñjake l̦õmn̦ak ko an ro jet. Ijoke, el̦ap an em̦m̦an ippãd ñe jej pãd ippãn rũttõmak ro m̦õttad, kõn aer jel̦ã ‘bũrom̦õj ippãn ro rej eñtaan, yokwe ro jeid im jatid, im kwal̦o̦k tũriam̦o im ettã bõro.’ (1 Pit. 3:8) Ñe jej kõn̦aan epaake kain armej rot in, ejjel̦o̦k pere bwe renaaj bar kõn̦aan epaake kõj, toon wõt an ettã bũruod.

10. Ewi wãween an ettã bõro kõm̦m̦an bwe en pidodol̦o̦k mour ko ad?

 ¹⁰ Ettã bõro ej bar kõm̦m̦an bwe en pidodol̦o̦k wãween ad mour. Ilo m̦ool, jemaroñ lo ak iiooni men ko me jel̦ak lale rejjab jim̦we. Rimmãlõtlõt eo Kiiñ Solomon, ear ba: “Iar lo ro ri-karejar rej uwe ioon kidia ko, im irooj ro rej etetal lal̦ ãinwõt ro ri-karejar.” (Ekl. 10:7) Ejjab aolep iien ro me el̦ap kapeel ippãer rej bõk nõbar. Im ro me edikl̦o̦k kapeel ippãer, jet iien el̦apl̦o̦k aer bõk nõbar. Meñe ãindein, Solomon ear kile bwe ej menin mãlõtlõt ñan mel̦el̦e bwe ãindein mour im jen jab illu kõn men ko rej wal̦o̦k ilo mour ko ad. (Ekl. 6:9) Ñe ettã bũruod, enaaj pidodol̦o̦k ñan ad kile im mel̦el̦e bwe ãindein mour im jab l̦õmn̦ak bwe en kar jab ãindein.

11. Ta eo jen kõm̦m̦ane ñe jej bõk naanin kauwe?

¹¹ Kajjojo raan, elõñ men ko jej iiooni me rej kõpel̦l̦o̦k juon iien ñan ad kwal̦o̦k ettã bõro. L̦õmn̦ak kõn jet iaan wãween kein. Juon, ej ñe jej bõk naanin kauwe. Em̦m̦an jen keememej bwe ñe juon ej bõk iien ñan kajim̦we kõj, bõlen em̦õj ad jino jebwãbwe ak jejjab kile. Ilo iien rot in, men eo m̦oktata jemaroñ kõn̦aan kõm̦m̦ane ej kõjekdo̦o̦ne naanin kauwe eo ej letok. Jemaroñ kõnanaik armej in me ej letok naanin kauwe ñan kõj ak wãween an kar ba tok. Bõtab el̦aññe ettã bũruod, jenaaj kate kõj ñan roñjake im kajim̦we wãween ad l̦õmn̦ak.

12. Ekkar ñan Jabõn Kõnnaan 27:5, 6, etke jen kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol armej eo me ej letok naanin kauwe ñan kõj? Kwal̦o̦k juon waanjoñak.

¹² Juon armej me ettã bũruon ej kam̦m̦oolol ñe juon ej kajim̦we. Ñan waanjoñak: Pijaikl̦o̦k m̦õk am̦ pãd ilo juon iien kweilo̦k. Ãlikin am̦ kõnono ippãn elõñl̦o̦k jãn juon jeid im jatid, juon iaaer ej bõk eok ñan juon jikin me komiro wõt bwe en ba bwe ewõr bũrar ikõtaan ñiim̦. Ejjel̦o̦k pere, kwõnaaj kar jook. Bõtab, kwõn kar ke kam̦m̦oolole bwe ear ba ñan kwe? Ilo m̦ool, kwõnaaj kar kõn̦aan bwe juon en kar ba wõt ñan eok m̦oktal̦o̦k! Ãindeinl̦o̦k wõt, jekõn̦aan kõttãik bũruod im kam̦m̦oolol rũttõmak eo m̦õttad me ear peran in letok naanin kauwe ilo iien eo jaar aikuji. Jej watõke bwe ej juon jerad, im jab juon ad ri-kõjdat.​—Riit Jabõn Kõnnaan 27:5, 6; Gal. 4:16.

13. Ewi wãween ad maroñ kwal̦o̦k ettã bõro ñe ro jet rej bõk eddo ko jet ilo eklejia eo?

¹³ Bar juon wãween ej ñe ro jet rej bõk eddo ko ilo eklejia eo. Juon em̦m̦aan ej lale eklejia etan Jason, ej kwal̦o̦k m̦ool im ba: “Ñe ij lo an ro jet bõk eddo ko, jet iien ij l̦õmn̦ak ippa make im ba etke rar jab kããlõt eõ.”  Kwõnañin ke bõk eñjake rot in? Ejjab bõd ñan ‘kate kõj’ ñan bõk eddo ko rel̦l̦apl̦o̦k. (1 Tim. 3:1) Ijoke, jej aikuj kõjparok l̦õmn̦ak ko ad. Ñe jejjab kõjparok, jemaroñ kõtl̦o̦k bwe utiej bõro en jino eddek ilo bũruod. Ñan waanjoñak, juon em̦m̦aan me ej Kũrjin emaroñ jino l̦õmn̦ak bwe ekkartata ñan kõm̦m̦ane juon kain jerbal ilo eklejia eo. Ak juon kõrã me ej Kũrjin emaroñ l̦õmn̦ak im ba, ‘En kar em̦m̦anl̦o̦k an l̦eo ippa kõm̦m̦ane jerbal eo jãn l̦õmãn!’ Bõtab, el̦aññe jej m̦oolin ettã bõro, jenaaj kõjparok bwe jen jab kwal̦o̦k jitũbõn utiej bõro.

14. Ta eo jemaroñ katak jãn wãween an kar Moses em̦m̦akũt ke ro jet rar bõk eddo ko?

¹⁴ Jemaroñ katak jãn wãween an kar Moses em̦m̦akũt ke ro jet rar bõk eddo ko. Moses ear kaorõke jerbal eo an ñan tõle aelõñin Israel. Kar ta l̦õmn̦ak eo an Moses ke Jeova ear kõtl̦o̦k bwe ro jet ren jerbal ippãn? Ear jab ebbanban. (Bõn. 11:24-29) Ear kwal̦o̦k an ettã bũruon im kõtl̦o̦k bwe ro jet ren jipañe ilo jerbal eo an ñan ekajete armej ro. (Ex. 18:13-24) Kiiõ ear lõñl̦o̦k em̦m̦aan ro me remaroñ jipañ ri-Israel ro im eban to aer kõttar an Moses ekajete er. Men in ej kaalikkar bwe el̦apl̦o̦k an kar Moses l̦õmn̦ak kõn aikuj ko an ro jet jãn an bõk elõñ eddo ko. Ej juon waanjoñak elukkuun em̦m̦an ñan kõj! Jen keememej bwe el̦aññe jekõn̦aan bwe Jeova en lukkuun kõjerbale kõj, ad ettã bõro ej aikuj l̦apl̦o̦k jãn kapeel im jel̦ã ko ad. Meñe “Jeova eutiej, Ej lale ro rettã.”​—Sam 138:6.

15. Ta wãween ko rekããl elõñ iaan ro jeid im jatid rar iiooni?

¹⁵ Wãween eo juon ej ñe jej iiooni wãween ko rekããl. Ilo iiõ ko l̦o̦k, elõñ iaan ro jeid im jatid me eto aer jerbal ñan Jeova ium̦win elõñ iiõ ko ear oktak jerbal ko aer. Ñan waanjoñak, ilo kar 2014 eo, doulul in ear ba bwe ejem̦l̦o̦k an wõr district overseer, kõn men in rar kajjitõk ippãn em̦m̦aan rein im kõrã ro pãleer ñe remaroñ bõk jerbal ko jet. Bareinwõt ilo ejja iiõ in wõt, doulul in ear ba bwe ñe  eo ej kõm̦m̦ane jerbalin lol̦o̦k eklejia (circuit overseer) ej tõpar 70 an iiõ, enaaj bõjrak jãn jerbal eo an. Im em̦m̦aan ro me 80 aer iiõ ak rũttol̦o̦k renaaj bõjrak jãn aer juon eo ej loloodjake jerbal ko an ro rej lale eklejia. Ejjab men in wõt ak ilo iiõ ko rej kab mootl̦o̦k, rar kajjitõk ippãn elõñ iaan ro rej jerbal ilo Betel̦ bwe ren jepl̦aak im jipañ ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Ro jet rar aikuj bõjrak jãn jerbalin full-time kõn an jab em̦m̦an ãjmour ko aer, ewõr aer eddo ilo baam̦le eo, ak kõn wãween ko jet rej iiooni.

16. Ewi wãween an kar ro jeid im jatid kwal̦o̦k ettã bõro im kajjioñ imminene kõn wãween ko rekããl rar iiooni?

¹⁶ Ekar jab pidodo an rein jeid im jatid kõm̦m̦ani oktak kein. Ealikkar bwe rar lukkuun yokwe jerbal eo aer kar m̦okta, jerbal eo me elõñ iaaer rar kõm̦m̦ane ium̦win elõñ iiõ. Ilo aer kajjioñ imminene kõn wãween eo ekããl rej iioone, jet rar jaad bũrom̦õje jerbal eo kar aer m̦okta. Ak ãlikin jet iien, rar kiiõ imminene. Etke? Men eo el̦aptata an kar jipañ er ej yokwe eo aer ñan Jeova. Rar jel̦ã bwe rar wũjlepl̦o̦k aolepen aer ñan Anij, im jab ñan juon jerbal ak taitõl̦. (Kol. 3:23) Rej m̦õn̦õn̦õ in kõttãik bũrueer im wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo aer jerbal ñan Jeova ilo jabdewõt wãween. Rej “likũt ippãn aolepen men ko [rej] inepata kaki,” kõnke rejel̦ã bwe ej kaorõk er.​—1 Pit. 5:6, 7, ftn.

17. Etke el̦ap ad kam̦m̦oolol bwe Naanin Anij ej rõjañ kõj ñan kwal̦o̦k ettã bõro?

¹⁷ Jejjab ke kam̦m̦oolol bwe Naanin Anij ej rõjañ kõj ñan kwal̦o̦k ettã bõro? Ñe jej kwal̦o̦k kadkad in me ej kaaltok armej ñan kõj, elõñ tokjãn ko jej bũki im bareinwõt ro jet. Ñan waanjoñak, jemaroñ jel̦ãl̦o̦k kilen kõm̦adm̦õde apañ ko ilo mour in. Ilõñin men otemjej, jej epaakel̦o̦k Jemãdwõj ilañ. El̦ap ad m̦õn̦õn̦õ bwe meñe ej “Eo eutiej,” ak ej yokwe im kaorõk ri-karejar ro an me rettã!​—Ais. 57:15.