EWÕR ke en̦ kwõjel̦ã kajjien ear em̦m̦akũt ñan bar juon aelõñ ñan jipañ kõnke el̦ap aer aikuj rukwal̦o̦k naan? Kwõnañin ke kajjitõk ippam̦ make kajjitõk kein: ‘Etke rar pepe in etal im jipañ ilo bar juon aelõñ? Ta ko rar kõm̦m̦ani bwe ren maroñ em̦m̦akũt im jipañ? Imaroñ ke bar em̦m̦akũt im jipañ ilo bar juon aelõñ?’ Bwe jen maroñ jel̦ã uwaakin kajjitõk kein, em̦m̦an ñe jej kajjitõk ippãn ro rar em̦m̦akũt im jipañ ilo aelõñ ko jet. Jen lale ta ko rein rar ba.

Ta eo ear kõm̦m̦an bwe kwõn jino l̦õmn̦ak in em̦m̦akũt ñan bar juon aelõñ el̦ap aikuj rukwal̦o̦k naan ie? Juon jeid im jatid jiroñ etan Amy me 30 jim̦a an iiõ im ej jãn Amedka, ej ba: “Eto aõ kar kõn̦aan etal im jipañ ilo bar juon aelõñ, ak iar l̦õmn̦ak bwe iban maroñ katõprak mejãnkajjik in.” Bõtab, ta eo ear ukot l̦õmn̦ak eo an? Ej ba: “Ilo kar 2004 eo, ruo rippãlele rej jipañ ilo aelõñin Belize rar kajjitõk ippa ñe ikõn̦aan lol̦o̦k er im bainier ippãer ium̦win juon allõñ. Iar etal, im ear lukkuun em̦m̦an ippa! Juon iiõ tokãlik, iar em̦m̦akũt ñan Ghana im bainier ie.”

Jet iiõ ko remootl̦o̦k, juon jiroñ jãn Amedka etan Stephanie me kiiõ ekepaak 30 an iiõ, ear etale mour eo an im ear l̦õmn̦ak ippãn make im ba: ‘Ij ita ke ejjel̦o̦k aõ nañinmej im ejjel̦o̦k aõ baam̦le. Elõñl̦o̦k men ko imaroñ kõm̦m̦ani kiiõ ñan kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aõ ñan Jeova.’ Kõnke jiroñ in ear lukkuun etale e make im kile bwe emaroñ kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aan, men in ear jipañe bwe en pepe in em̦m̦akũt ñan Ghana ñan kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aan ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Ruo rippãlele rej bainier jãn Denmark etaer Filip im Ida rar lukkuun kõn̦aan em̦m̦akũt ñan bar juon jikin el̦ap aer aikuj rukwal̦o̦k naan ie. Kõn men in, rar pukot kilen ñan katõprak mejãnkajjik in aer. Filip ej ba, “Ke ear jino alikkar bwe kõm̦ro maroñ kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aam̦ro, ear ãinwõt ñe Jeova ear ba ñan kõm̦ro: ‘Komiro etal!’” Ilo 2008 eo, rar em̦m̦akũtl̦o̦k ñan Ghana im jipañ ie ium̦win elõñl̦o̦k jãn 3 iiõ.

Ruo rippãlele etaer Hans im Brook me 30 jim̦a aer iiõ,  rej bainier ilo Amedka. Ilo 2005 eo, rar jipañ rũttõmak ro jeid im jatid ilo jikin ko rar jorrããn kõn juon l̦añ (Hurricane Katrina). Tokãlik, rar kanne aer peba ñan jipañ ilo jerbalin ekkal ilo aelõñ ko jet, bõtab kar jab kõmaroñ er ñan bõk kun̦aaer ilo jerbal in. Hans ej ba, “Tokãlik, kõm̦ro ar roñ juon katak ilo juon kweilo̦k el̦ap me ear kwal̦o̦k kõn an kar Jeova ba ñan Kiiñ Devid bwe ejjab maroñ kalõke tampel̦ eo an. Devid ear roñjake im ear ukote mejãnkajjik eo an. Men in ear jipañ kõm̦ro ñan kile bwe ejjab bõd ñe juon ej ukote mejãnkajjik ko an ilo an karejar ñan Jeova.” (1 Kronikel 17:1-4, 11, 12; 22:5-11) Brook ej ba, “Jeova ear kõn̦aan bwe kõm̦ro en bar kajjioñe jerbal ko jet.”

Ãlikin an kar Hans im Brook roñ bwebwenato ko rekõketak jãn ro m̦õttaer me rej jipañ ilo aelõñ ko jet, men in ear kõm̦m̦an bwe erro en kõn̦aan kajjioñ bainier ilo bar juon aelõñ. Ilo 2012 eo, erro ar etal ñan Ghana im rar maroñ pãd 4 allõñ im jipañ eklejia eo an ro rejarroñroñ. Meñe erro ar bar ro̦o̦l ñan Amedka, ak wãween ko erro ar iiooni ke erro ar jipañ ilo Ghana rar kal̦apl̦o̦k kõn̦aan eo aerro ñan likũt Aelõñ eo m̦oktata ilo mour ko aerro. Erro ar bar jipañ ilo jerbalin ekkal ilo ra eo ilo Micronesia.

Ta ko kwaar kõm̦m̦ani bwe kwõn maroñ em̦m̦akũt im jipañ ilo bar juon aelõñ? Stephanie ej ba, “Iar kappok mel̦el̦e ko ilo Naan in Keeañ ko rej kwal̦o̦k kõn an ro jet kar em̦m̦akũt im jipañ ilo bar juon aelõñ el̦ap aikuj rukwal̦o̦k naan ie. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Iar bareinwõt kepaak em̦m̦aan ro rej lale eklejia im em̦m̦aan eo ej lol̦o̦k eklejia ko kab kõrã eo ippãn. Iar kwal̦o̦k ñan er kõn mejãnkajjik eo aõ ñan em̦m̦akũt im jipañ ilo bar juon aelõñ. Im el̦aptata, ekkã aõ kwal̦o̦k kõn mejãnkajjik in aõ ñan Jeova ilo jar.” Stephanie ear bareinwõt kate wõt e ñan jab jol̦o̦k el̦ap jããn. Men in ear jipañe ñan kakkon̦ jããn ñan an maroñ kabwe aikuj ko an ñe enaaj em̦m̦akũt im jipañ ilo bar juon aelõñ.

Hans ej ba: “Kõm̦ro ar jar bwe Jeova en tõl kõm̦ro kõnke kõm̦ro ar kõn̦aan bwe e eo en kwal̦o̦k ia eo ekõn̦aan bwe  kõm̦ro en jipañ ie. Kõm̦ro ar bareinwõt jar im kwal̦o̦k kõn raan eo kõm̦ro naaj jino kajejjete mejãnkajjik eo am̦ro.” Erro ar je lõta ko aerro im jilkinl̦o̦k ñan 4 ra ko. Ãlikin an kar ra eo ilo Ghana kaalikkar bwe erro maroñ jipañ ilo aelõñ in, erro ar etal, bõtab erro ar l̦õmn̦ak in pãdwõt ium̦win 2 allõñ. Hans ej ba, “Elukkuun kar em̦m̦an ippemro jerbal ippãn eklejia eo ijo, joñan kõm̦ro ar kaetokl̦o̦k am̦ro pãd ie im jipañ.”

Ruo rippãlele etaer George im Adria me ekepaak 40 aer iiõ im rej jãn Canada, rar keememej wõt bwe Jeova ej em̦õn̦õn̦õ ñe em̦m̦an kõn̦aan ko ad, bõtab ej kajeraam̦m̦an kõj ñe jej kõm̦m̦ani pepe ko rem̦m̦an. Kõn men in, erro ar kõm̦m̦ani pepe ko renaaj jipañ erro ñan tõpar mejãnkajjik eo aerro. Rar kõnnaan ippãn juon jeid im jatid kõrã me ear em̦m̦akũt im jipañ ilo Ghana im rar kajjitõk ippãn elõñ kajjitõk ko. Rar bar jejel̦o̦k ñan ra eo ilo Canada im ra eo ilo Ghana. Adria ej ba, “Bareinwõt, meñe em̦õj am̦ro kar kaarmejjeteik elõñ men ko rar kapañ am̦ro kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aam̦ro, ak kõm̦ro ar wõnm̦aanl̦o̦k im lale ta ko jet kõm̦ro ejjab aikuji im kom̦ro maroñ bar kaarmejjeteiki.” Pepe kein erro ar kõm̦m̦ani rar kõm̦m̦an bwe erro en maroñ em̦m̦akũt ñan Ghana ilo 2004 eo.

Ta mãlejjoñ ko kwaar iiooni ãlikin am̦ kar em̦m̦akũt, im ta ko rar jipañ eok ñan kijenmej wõt? Juon apañ Amy ear iioone ej kõn an oñkake baam̦le eo an im ijo ear itok jãne. Ej ba, “Aolep men rar lukkuun oktak jãn men ko iar imminene kaki.” Ta eo ear jipañe? Ej ba, “Ro ilo baam̦le eo aõ rekõn ko̦o̦l̦tok im kwal̦o̦k aer m̦õn̦õn̦õ im kam̦m̦oolol eõ kõn aõ kate eõ ilo jerbal in im men in ear jipañ eõ ñan keememej wõt unin aõ kar pepe in em̦m̦akũttok. Tokãlik, iar maroñ kõnnaan ippãn baam̦le eo aõ  ilo aõ kõjerbal kein ko̦o̦l̦ ko me kõm maroñ lo mejãn doon ie. Kõnke kõmij maroñ lo doon, ej ãinwõt ñe rejjab lukkuun ettol̦o̦k jãn ña.” Amy ej bar kwal̦o̦k bwe ilo an kar m̦õttãik juon jeid im jatid jiroñ jãn ijo, men in ear jipañe ñan mel̦el̦e kõn m̦anit ko an armej ro ilo aelõñ eo. Ej ba, “Jiroñ in m̦õtta ear juon eo imaroñ etal im kajjitõk jipañ ippãn jabdewõt iien ijjab mel̦el̦e kõn jet iaan men ko armej ro ilo aelõñ eo rej kõm̦m̦ani. Kõn wõt jipañ eo an, iar katak im jel̦ã ta ko imaroñ kõm̦m̦ani im ta ko ijjab aikuj kõm̦m̦ani, im men in el̦ap an kar jipañ eõ bwe in lañlõñ wõt ilo jerbalin kwal̦o̦k naan.”

Ke George im Adria rar em̦m̦akũtl̦o̦k im pãd ilo Ghana, rej ba bwe ej ãinwõt ñe rar mour ilo iien ko etto. Adria ej ba, “Ijello̦kun am kõjerbal injin in kwal̦kol̦, kõmar kõjerbal bakõj. Im ñe kõmij kõm̦m̦an kijemmim m̦õñã, ebõk el̦ap iien jãn ñe kõmij kõm̦m̦an kijemmim m̦õñã ilo ijo kõmar jokwe ie m̦okta. Bõtab, el̦ak tol̦o̦k am pãd ijin, wãween kein reppen kõmar iiooni rar kõm̦m̦an bwe kõmin ekkatak kilen kõm̦m̦ani men ko kõm jañin kar kõm̦m̦ani m̦okta.” Brook ej ba: “Meñe kõmij iioon apañ ko ilo am bainier, ak kõmij m̦õn̦õn̦õ wõt. Aolep men ko rem̦m̦an im rekõketak me kõm̦ro ar iiooni el̦ap am̦ro kaorõki im kõm̦ro ban mel̦o̦kl̦o̦ki.”

Etke kwõj m̦õn̦õn̦õ in rõjañ ro jet ñan em̦m̦akũt im jipañ ilo bar juon aelõñ? Stephanie ej ba, “El̦ap ad lañlõñ ñe jej kwal̦o̦k naan ilo juon jikin me ro jej iioon er rej lukkuun m̦õn̦õn̦õ in katak kõn m̦ool eo im rekõn̦aan katak Baibõl̦ ippãd aolep raan. Pepe eo aõ ñan em̦m̦akũt im jipañ ilo juon aelõñ el̦ap aikuj rukwal̦o̦k naan ie ej juon iaan pepe ko rem̦m̦antata iar kõm̦m̦ani!” Ilo 2014 eo, Stephanie ear m̦areik Aaron, im kiiõ erro jim̦or ej jerbal ilo ra eo ilo Ghana.

Juon bainier etan Christine jãn Jãmne im 30 jim̦a an iiõ, ej ba: “Elõñ men ko iar katak.” Christine ear m̦okta jipañ ilo aelõñin Bolivia im tokãlik ear em̦m̦akũtl̦o̦k ñan Ghana. Ej ba: “Kõn aõ ettol̦o̦k jãn baam̦le eo aõ, aolep iien iar reilo̦k wõt ñan Jeova bwe en jipañ eõ. Kiiõ el̦apl̦o̦k aõ epaake jãn kar m̦okta. Bareinwõt, iar maroñ lo wãween an armej ro an Jeova bõrokuk wõt ippãn doon. Ilukkuun jeraam̦m̦an kõn jerbal in.” Christine ear m̦areik Gideon, im erro ej wõnm̦aanl̦o̦k im jipañ ilo Ghana.

Filip im Ida rej kwal̦o̦k ta ko erro kar kõm̦m̦ani ñan jipañ rũkkatak ro aer ñan kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k. Erro ej ba bwe ekõn wõr 15 ak lõñl̦o̦k jãn 15 aer rũkkatak, ak erro kar kadikl̦o̦k ñan 10 bwe en maroñ lukkuun lõt aer katakin er. Rũkkatak ro aer rar ke bõk tokjãn jãn men in? Filip ej ba: “Iar katak ippãn juon likao etan Michael. Aolep raan ej katak im elukkuun em̦m̦an an kõpooj bok eo an, joñan kõm̦ro ar maroñ kam̦õje bok eo Katak ko Rem̦ool ium̦win juon wõt allõñ. Tokãlik, Michael ear erom juon rukwal̦o̦k naan ejjañin peptaij. Ilo raan eo jinointata in an kwal̦o̦k naan, ear kajjitõk ippa im ba, ‘Kwõmaroñ ke jipañ ña kõn rũkkatak ran̦ aõ?’ Iar reilo̦k ñane im lukkuun bwilõñ. Innem, Michael ear kõmel̦el̦e im ba bwe em̦õj an jino katak Baibõl̦ ippãn jilu armej im ej aikuj jipañ kõn kilen katak ippãer.” Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn men in, rũkkatak ro aer rej bar katakin armej ro. Men in ej kaalikkar joñan aer aikuj rukwal̦o̦k naan ijin!

Amy ej kwal̦o̦k wãween an kar jino kile bwe rar aikuj rukwal̦o̦k naan ilo Ghana. Ej ba: “Ejjabto ãlikin aõ kar em̦m̦akũt ñan Ghana, kõmar kwal̦o̦k naan ilo juon bukwõn edik im kappok ro rejarroñroñ. Kõmar jab loe juon wõt ak kõmar loe 8 ro rejarroñroñ ilowaan wõt bukwõn in edik!” Ke Amy ear jipañ ilo aelõñ in, ear m̦areik Eric, im erro jim̦or ej jipejel̦ bainier. Erro ej pãd ilo eklejia eo an ro rejarroñroñ bwe ren maroñ jipañ tarrin 300 ro rejarroñroñ ilo aelõñ in me rej rukwal̦o̦k naan, ekoba ro rej itoklimo in katak Baibõl̦. Ta kõn George im Adria? Rej ba bwe ilo aerro kar jerbal ilo Ghana, men in ear jipañ erro ñan jel̦ã mour ãinwõt mijinede ro. Im erro ar lukkuun m̦õn̦õn̦õ ke kar kũr erro ñan pãd ilo Jikuul̦in Giliad eo kein ka 126. Kiiõ erro ej mijinede ilo aelõñin Mozambique.

El̦ap ad m̦õn̦õn̦õ ñe jej loe an elõñ em̦m̦akũt ñan aelõñ ko jet im kate er ilo aer jerbal ippãn ro jeid im jatid ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. (Jon 4:35) Ilowaan juon iiõ, ewõr tarrin 120 armej ro kajjojo wiik rej peptaij ilo Ghana. Ewõr 17 ro rar em̦m̦akũt ñan Ghana im rej kiiõ jipañ ilo ijin. Ãinwõt rein, elõñ to̦ujin rukwal̦o̦k ro jãn ipel̦aakin lal̦ in rej m̦õn̦õn̦õ in em̦m̦akũt im jipañ ilo aelõñ ko jet kõn aer yokwe Jeova. Im rej jipañ ilo jikin ko el̦ap aikuj rukwal̦o̦k naan ie. Ejjel̦o̦k pere bwe Jeova ebuñbũruon ippãn rein me rem̦õn̦õn̦õ in jipañ!​—Sam 110:3; Jabõn Kõnnaan 27:11.