1. Ta eo ej kõm̦m̦an bwe jen lukkuun oktak jãn menninmour ko?

JEOVA ear letok juon men elukkuun aorõk im jejuwaan ñan kõj aolep. Ta in? Ej bõklõkõt eo ad. Eñin men eo ej kõm̦m̦an bwe jen lukkuun oktak jãn menninmour ko. Ak etke jejel̦ã bwe ear wõr an Adam im Iv bõklõkõt? Eokwe jejel̦ã men in kõnke ãlikin aerro kar jab pokake Anij, erro ar kũttiliek jãne kõnke ear abn̦õn̦õ bõklõkõt eo aerro kõn men eo rar kõm̦m̦ane.

2. Ewi wãween an bõklõkõt eo ad ãinwõt juon kam̦bõj? (Lale pija eo itulõñ.)

² Bõklõkõt eo ad ej ãinwõt maroñ eo ad ñan jel̦ã ta eo em̦m̦an im enana me emaroñ tõl kõj ilo mour ko ad. Juon eo me ejjab lukkuun jim̦we wãween an kõjerbale bõklõkõt eo an, ej ãinwõt juon tim̦a me ejorrããn kam̦bõj eo an. Innem ñe men in ej wal̦o̦k, kõto im n̦o ko remaroñ kõm̦m̦an bwe tim̦a in en pel̦o̦k. Bõtab, ñe em̦m̦an an jerbal kam̦bõj eo an juon tim̦a, men in enaaj jipañ kapen eo bwe en jim̦we ijo ej jerakl̦o̦k ñane. Ãindeinl̦o̦k wõt, el̦aññe ejim̦we wãween ad kammineneik bõklõkõt eo ad, men in enaaj lukkuun jipañ im tõl kõj ilo mour ko ad.

3. Ta eo emaroñ wal̦o̦k el̦aññe ejjab jim̦we wãween ad kammineneik bõklõkõt eo ad?

 ³ El̦aññe ejjab jim̦we wãween ad kammineneik bõklõkõt eo ad, innem bõklõkõt eo ad eban jipañ im kakkõl kõj bwe jen jab kõm̦m̦ane juon men ebõd. (1 Ti. 4:1, 2) Ijoke, emaroñ tõll̦o̦k kõj ñan l̦õmn̦ak bwe men eo ‘enana em̦m̦an.’ (Ais. 5:20) Jesus ear jiroñ rũkal̦oor ro an im ba: “Awa ej itok ñe jabdewõt eo ej m̦an kom̦ enaaj l̦õmn̦ak bwe ej jerbal ñan Anij.” (Jon 16:2) Eñin kar l̦õmn̦ak eo an armej ro rar m̦an rũkal̦oor eo etan Stipen. (Jrb. 6:8, 12; 7:54-60) Ilo iien ko etto tok ñan raan kein, elõñ armej ro ilo kabuñ ko rar kõm̦m̦ani men ko relukkuun nana ãinwõt m̦an ro jet, im rar ba bwe rar kõm̦m̦ane men in ñan Anij. Bõtab ilo m̦ool, men eo rar kõm̦m̦ane ear n̦ae kien ko an Anij. (Ex. 20:13) Innem elukkuun alikkar bwe bõklõkõt eo aer ear jab tõl er ilo juon wãween ejim̦we!

4. Ewi wãween ad maroñ kõm̦m̦an bwe bõklõkõt eo ad en jim̦we an jerbal?

⁴ Innem ewi wãween ad maroñ kõm̦m̦an bwe bõklõkõt eo ad en jim̦we an jerbal? Kien im naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦ elukkuun wõr “tokjãer ñan katakin kõn m̦ool eo im ñan kauwe nana, im kajim̦we bõd ko, im lel̦o̦k naanin katakin kõn mour eo ejim̦we.” (2 Ti. 3:16, UBS) Kõn men in jej aikuj niknik ilo ad katak Baibõl̦, lukkuun kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men ko jej riiti, im jerbali ilo mour ko ad. Ilo wãween in, enaaj l̦apl̦o̦k ad jel̦ã kõn l̦õmn̦ak ko an Jeova im jenaaj l̦õmn̦ak ãinwõt e. Bareinwõt jenaaj lõke bwe bõklõkõt eo ad enaaj lukkuun jipañ im tõl kõj. Innem jen etale ewi wãween ad maroñ kõjerbal kien ko an Jeova im naanin kakapilõklõk ko an ñan jipañ im kammineneik bõklõkõt eo ad.

5, 6. Ewi wãween an kien ko an Anij jipañ kõj?

⁵ El̦aññe jekõn̦aan bwe kien ko an Anij ren jipañ kõj, ej aikuj bar wõr men ko jet jej aikuj kõm̦m̦ani ijello̦kun ad riit wõt im jel̦ã kaki. Eaorõk bwe jen bar katak ñan yokwe im kaorõk kien kein. Baibõl̦ ej jiroñ kõj im ba: “Kom̦win dike nana im yokwe em̦m̦an.” (Amos 5:15) Bõtab ewi wãween ad maroñ kõm̦m̦ane men in? Eokwe, jej aikuj katak ñan watõk aolep men ãinwõt an bar Jeova watõki. L̦õmn̦ak m̦õk kõn men in. Jen ba bwe kwõjaje kiki in boñ, im taktõ eo am̦ ear ba bwe kwõj aikuj m̦õñã ekkan ko reuõne, exercise, im kõm̦m̦an jet oktak ko ilo mour eo am̦. Ke kwaar l̦oori naanin kakapilõklõk in an, men in ear lukkuun jipañ eok! Innem enaaj kar ewi wãween am̦ l̦õmn̦ak kõn naanin kakapilõklõk kein taktõ eo ear liwaj ñan kwe?

⁶ Ãinwõt waanjoñak in, em̦õj an Rũkõm̦anm̦an eo ad letok kien ko ñan kõjparok kõj jãn men ko renana rej wal̦o̦k jãn ad jerawiwi, im ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween mour ko ad. Ñan waanjoñak, Baibõl̦ eo ej katakin kõj bwe jen jab riab, ko̦o̦t, etao, l̦õñ, lãj, ak bõk kun̦aad ilo men ko ewõr anijnij im kajjetõbtõb ie. (Riit Jabõn Kõnnaan 6:16-19; Rev. 21:8) Ñe jej loi men ko rem̦m̦an rej wal̦o̦k jãn ad pokake Jeova, enaaj l̦apl̦o̦k ad yokwe e im kien ko an.

7. Ewi wãween an bwebwenato ko ilo Baibõl̦ jipañ kõj?

⁷ Jejjab aikuj iiooni men ko renana jãn ad rupi kien ko an Anij bwe jen maroñ katak kõn ta eo em̦m̦an im enana. Ijoke, elõñ waanjoñak ko ilo Baibõl̦ kõn ro rar kõm̦m̦ani men ko rebõd me jemaroñ katak jãn er. Jabõn Kõnnaan 1:5 ej ba: “Rũmmãlõtlõt eo en roñjake im kal̦apl̦o̦k an jel̦ã.” Em̦ool bwe jej bõk naanin tõl ko rem̦m̦antata jãn Anij ñe jej riit im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn bwebwenato ko ilo Baibõl̦. Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak kõn ewi joñan an kar Devid eñtaan im bũrom̦õj ke ear jab pokake Jeova im l̦õñ ippãn Batshiba. (2 Sa. 12:7-14) Ñe kwõj riiti bwebwenato in, em̦m̦an kwõn kajjitõk ippam̦ make: ‘Ewi  wãween Devid emaroñ kar kõjparoke jãn apañ kein? El̦aññe en kar ña eo, ta eo inaaj kar kõm̦m̦ane ñe iar iioone ejja wãween in wõt? Inaaj ke kar l̦õñ ãinwõt Devid, ak ko ãinwõt kar Josep?’ (Jen. 39:11-15) El̦aññe jej lukkuun kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn tokjãn ko renana rej wal̦o̦k ñe jej kõm̦m̦an jerawiwi, enaaj l̦apl̦o̦k ad ‘dike men eo enana.’

8, 9. (1) Ta eo bõklõkõt eo ad ej jipañ kõj ñan kõm̦m̦ane? (2) Ewi wãween an naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦ jipañ bõklõkõt eo ad?

⁸ Jej kattol̦o̦k kõj jãn men ko Anij ej diki. Bõtab ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane el̦aññe jej iioone juon men me ejjel̦o̦k juon kien ilo Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kake? Ewi wãween ad maroñ jel̦ã kõn ta eo Anij ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ane? El̦aññe jej kõtl̦o̦k bwe Baibõl̦ eo en kammineneik bõklõkõt eo ad, jenaaj kõm̦m̦ane pepe eo ejim̦we.

⁹ Kõnke Jeova ej yokwe kõj, em̦õj an letok elõñ naanin kakapilõklõk ko ñan kammineneik bõklõkõt eo ad. Ej ba: “Ña Jeova am̦ Anij, Eo ewõr tokjãn An katakin eok, Eo ej tõl eok ilo ial̦ eo em̦m̦an kwõn etal ie.” (Ais. 48:17, 18) Ñe jej lukkuun kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦ im kõtl̦o̦k bwe ren tõpar bũruod, enaaj pidodo ad kajim̦we l̦õmn̦ak im bõklõkõt eo ad. Men in enaaj jipañ kõj ñan kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we.

10. Ta naanin kakapilõklõk ko, im ewi wãween an kar Jesus kõjerbali ñan katakin rũkal̦oor ro an?

¹⁰ Naanin kakapilõklõk ko rej tõl l̦õmn̦ak ko ad im jipañ kõj bwe jen kõm̦m̦ani pepe ko rem̦m̦an. Ilo ad jel̦ã kõn naanin kakapilõklõk ko an Jeova, enaaj jipañ kõj ñan jel̦ã kõn l̦õmn̦ak ko an im ta unin an kar litok kien ko. Jesus ear kõjerbal naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦ ñan katakin rũkal̦oor ro an bwe ewõr tokjãn ko rej wal̦o̦k jãn l̦õmn̦ak im kõm̦m̦an ko ad. Ñan waanjoñak, ear katakin er bwe illu emaroñ tõll̦o̦k ñan lãj, im l̦õmn̦ak ko rettoon remaroñ tõll̦o̦k ñan mourin l̦õñ. (Matu 5:21, 22, 27, 28) Innem el̦aññe jej kõtl̦o̦k bwe naanin kakapilõklõk ko an Jeova ren tõl kõj, enaaj jim̦we wãween ad kammineneik bõklõkõt eo ad im jenaaj kõm̦m̦ani pepe ko renaaj bõktok nõbar im aiboojoj ñan E.​—1 Ko. 10:31.

11. Ewi wãween an maroñ oktak ad kõjerbal bõklõkõt ko ad jãn doon?

¹¹ Meñe Kũrjin ro rej kammineneik bõklõkõt eo aer ilo aer kõjerbal Baibõl̦ eo, ak enaaj oktak wõt pepe ko aer kõn juon men. Juon waanjoñak kõn men in ej kõn idaak arkool̦. Baibõl̦ ejjab ba bwe enana ñan idaak arkool̦. Bõtab, ej kakkõl kõj bwe en jab l̦e jãn joñan ad idaak arkool̦ ak kadek. (JK. 20:1; 1 Ti. 3:8) Bõtab men in ej ke mel̦el̦ein bwe ñe juon Kũrjin ejjab idaak l̦e jãn joñan, ejjab aikuj inepata kõn bar men ko jet ñe ej kõm̦m̦ane pepe eo an? Ejjab. Meñe ej pepe ñan idaak arkool̦, ak ej aikuj bar l̦õmn̦ak kõn bõklõkõt eo an ro jet.

12. Ewi wãween an naan ko ilo Rom 14:21 jipañ kõj ñan l̦õmn̦ak kõn bõklõkõt ko an ro jet?

¹² Paul ear kwal̦o̦k bwe jej aikuj bar l̦õmn̦ak kõn bõklõkõt ko an ro jet ke ear ba: “Em̦m̦an jab m̦õñã kanniõk, ak idaak wain, ak kõm̦m̦an jabdewõt eo jeim̦ im jatũm̦ ej tipñõl kake.” (Rom 14:21) Kõn men in, meñe ewõr ad maroñ ñan idaak arkool̦, ak jenaaj m̦õn̦õn̦õ in kaarmejjete maroñ in ad el̦aññe jejel̦ã bwe ad idaak arkool̦ enaaj kõm̦m̦an bwe en nana bõklõkõt eo an bar juon Kũrjin. Bõlen ewõr juon jeid im jatid em̦m̦aan me ekõn ekkadekdek m̦okta jãn an kar katak Baibõl̦ im kiiõ em̦õj an pepe bwe ejjãmin bar idaak ñan jidik. Alikkar bwe jeban kõm̦m̦ane jabdewõt men me enaaj bar kõm̦m̦an menin an bar ro̦o̦l ñan m̦anit ko an. (1 Ko. 6:9, 10) Ak ta el̦aññe jaar kũrtok em̦m̦aan in ñan m̦weo im̦õd, jenaaj ke kajjioñ iuuni bwe en idaak arkool̦ meñe ejjab kõn̦aan? Alikkar bwe jeban!

13. Ewi wãween an kar Timote l̦õmn̦ak kõn bõklõkõt ko an ro jet ñan jipañ er bwe ren kõn̦aan roñjake ennaan eo em̦m̦an?

 ¹³ Ke Timote ear juon likao, ear pepe in m̦wijm̦wij meñe ear juon men ekõmmetak. Ear jel̦ã bwe m̦wijm̦wij ear juon men eaorõk ippãn RiJu ro me enaaj kar kwal̦o̦k naan ñan er. Ãinwõt kar Paul, Timote ear jab kõn̦aan kal̦õkatip ro jet. (Jrb. 16:3, UBS; 1 Ko. 9:19-23, UBS) Innem ãinwõt Timote, kwõj ke bar m̦õn̦õn̦õ in kaarmejjeteik kõn̦aan ko am̦ make ñan jipañ ro jet?

14, 15. (1) Ta mel̦el̦ein ñe jej rũtto ilo tõmak? (2) Ewi wãween an Kũrjin ro rerũtto ilo tõmak kõm̦m̦an ñan ro jet?

¹⁴ Jejjab kõn̦aan jel̦ã wõt kõn katak ko m̦okta jaar katak kõn Jesus, ak jebar kõn̦aan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kõn “katak ko rekkar ñan ro rerũtto.” (Hi. 6:1, UBS) Jejjab aikuj bõk l̦õmn̦ak eo bwe jerũtto ilo tõmak kõnke elõñ iiõ in ad pãd ilo m̦ool eo. Ilo m̦ool, jej aikuj lukkuun kate kõj bwe jen maroñ rũttol̦o̦k ilo tõmak. Jej aikuj kal̦apl̦o̦k jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo ad im ad mel̦el̦e kõn katak ko ilo Baibõl̦. Kõn men in, jej aikuj riiti Baibõl̦ aolep raan. (Sam 1:1-3) El̦aññe jenaaj riit Baibõl̦ aolep raan, enaaj l̦apl̦o̦k ad mel̦el̦e kõn kien ko an Jeova im naanin kakapilõklõk ko an.

¹⁵ Ta kien eo eaorõktata ñan Kũrjin ro? Ej kien eo kõn yokwe. Jesus ear jiroñ rũkal̦oor ro an im ba: “Ilo men in armej otemjej renaaj jel̦ã bwe kom̦ij rũkal̦oora, el̦aññe kom̦ij yokwe doon.” (Jon 13:35) Em̦m̦aan eo jatin Jesus etan Jemes ear n̦aetan yokwe bwe ej ‘kien eo el̦ap.’ (Jem. 2:8) Im Paul ear bar ba bwe yokwe ej “menin kajejjet kien.” (Rom 13:10) Jejjab bwilõñ kõn an yokwe lukkuun aorõk kõnke Baibõl̦ ej ba bwe “Anij yokwe.” (1 Jon 4:8) Ippãn Anij, yokwe ejjab juon eñjake wõt. Jeova ej kam̦ool an yokwe ikijjeen kõm̦m̦an ko an. Jon ear ba: “Wãween dein an Anij kar kwal̦o̦k yokwe eo an ñan kõj: ear jilkintok Nejin eo ej make wõt ñan lal̦, bwe jen maroñ mour kõn e.” (1 Jon 4:9, UBS) Ñe jej kwal̦o̦k ad yokwe Jeova, Jesus, ro jeid im jatid, im ro jet, jej kam̦ool bwe jej rũtto ilo tõmak.​—Matu 22:37-39.

16. Ilo ad rũttol̦o̦k ilo tõmak, etke enaaj l̦apl̦o̦k ad kaorõk naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦?

¹⁶ Ekkã an kien ko jerbal wõt ñan juon men, ak naanin kakapilõklõk ko rej jerbal  ñan elõñ wãween ko jej iiooni. Ilo ad rũttol̦o̦k ilo tõmak, el̦apl̦o̦k ad kaorõk naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦. Ñan waanjoñak, juon ajri ejjab mel̦el̦e kõn joñan an kauwõtata ñan an m̦õttãik ro enana m̦wilier. Kõn men in, jemãn im jinen rej kõm̦m̦an kakien ko ñan kõjparoke. (1 Ko. 15:33) Bõtab ilo an ajri in rũttol̦o̦k ilo tõmak, enaaj katak ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ im kõjerbali naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦. Naanin kakapilõklõk kein renaaj jipañe bwe en jim̦we an kããlõt ro m̦õttan. (Riit 1 Korint 13:11; 14:20, UBS.) Kõn men in, el̦aññe el̦apl̦o̦k ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ im kõjerbal naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦, enaaj l̦apl̦o̦k ad maroñ lõke bõklõkõt eo ad. Bareinwõt, enaaj l̦apl̦o̦k ad mel̦el̦e kõn ta eo Anij ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ane ilo aolep wãween ko jej iiooni.

17. Etke jemaroñ ba bwe ewõr ippãd men ko jej aikuji ñan jipañ kõj kõm̦m̦ani pepe ko rem̦m̦an?

¹⁷ Ewõr ippãd aolep men ko jaikuji ñan jipañ kõj kõm̦m̦ani pepe ko renaaj kabuñbũruon Jeova. Ilo Baibõl̦, elõñ kien im naanin kakapilõklõk ko jej loi me rej jipañ kõj bwe jen ‘pol̦õmãn ñan ad kõm̦m̦ani aolep kain jerbal ko rem̦m̦an.’ (2 Ti. 3:16, 17, UBS) Naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦ rej jipañ kõj ñan ad jel̦ã kõn l̦õmn̦ak ko an Jeova. Ijoke, jej aikuj lukkuun kate kõj ñan kappukot naanin kakapilõklõk kein. (Ep. 5:17, UBS) Innem ñan jipañ kõj, ewõr ippãd kein jerbal ko ãinwõt Watch Tower Publications Index, Bok in Jipañ Ri Kõnnaan ro an Jeova ñan Kappok Mel̦el̦e, Watchtower Library, Watchtower ONLINE LIBRARY, im JW Library app eo. El̦aññe jenaaj kõjerbali men kein, jenaaj bõk tokjãn jãn ad katak ippãd make im ippãn baam̦le eo ad.

18. Ta eo enaaj wal̦o̦k ñe jej l̦oori kien ko an Jeova im naanin kakapilõklõk ko an?

¹⁸ El̦apl̦o̦k an em̦m̦an wãween mour eo ad ñe jej l̦oori kien ko an Jeova im naanin kakapilõklõk ko an! Sam 119:97-100 (UBS) ej ba: “El̦ap wõt aõ yokwe kien ko am̦! Ij kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kaki jãn jibboñ ñan boñ. Kien ko am̦ rej pãd ippa iien otemjej, im rej kamãlõtlõt eõ jãn ro otemjej rej kõjdate eõ. El̦apl̦o̦k aõ mel̦el̦e kõn jabdewõt men jãn rũkaki ro aõ otemjej kõnke ij l̦õmn̦ak kõn naanin katak ko am̦. El̦apl̦o̦k aõ mãlõtlõt jãn ro rerũtto kõnke ij pokake naanin jiroñ ko am̦.” El̦aññe jej bõk iien ñan lukkuun kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn kien ko an Anij im naanin kakapilõklõk ko an, enaaj l̦apl̦o̦k ad kwal̦o̦k mãlõtlõt im lol̦o̦kjen̦ ilo aolep men ko jej kõm̦m̦ani. Bareinwõt ñe jej kõtl̦o̦k bwe kien im naanin kakapilõklõk ko an ren kammineneik bõklõkõt eo ad, jenaaj “tõpar joñan utiej eo an Christ im rũtto eo an.”​—Ep. 4:13, UBS.