1. Ta eo jemãn im jinen ajri ro rej aikuj lale m̦okta jãn an ro nejier peptaij?

JUON jeid im jatid kõrã etan Blossom Brandt, ej kõmel̦el̦eik men ko rar wal̦o̦k ilo iien eo ear kõm̦m̦ane pepe eo an ñan peptaij ilo an ba: “Ium̦win elõñ allõñ in aõ kar ba ñan jema im jinõ bwe ikõn̦aan peptaij im ekkã aerro kõnnaan ippa kake men in. Erro ar kõn̦aan jel̦ã el̦aññe ij lukkuun kile joñan an aorõk pepe eo iar kõm̦m̦ane. Ilo kar Tijem̦ba 31, 1934, ear juon raan el̦ap an aorõk ilo mour e aõ.” Ilo raan kein, jemãn im jinen ajri ro me rej Kũrjin rej bar kõn̦aan jipañ ro nejier ñan kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we. Ñe juon ej aepedped jãn an peptaij, men in emaroñ kõm̦m̦an bwe kõtaan eo an ippãn Jeova en pãd ilo kauwõtata. (Jem. 4:17) Bõtab, m̦okta jãn an ro nejier peptaij rej aikuj lale el̦aññe repojak in naaj kõm̦m̦ani eddo ko an juon eo ej karejar ñan Jeova.

2. (1) Etke jet iaan em̦m̦aan ro rej itoitak im lol̦o̦k eklejia ko rar kwal̦o̦k aer inepata? (2) Ta ko jenaaj etali ilo katak in?

² Jet iaan em̦m̦aan ro rej itoitak im lol̦o̦k eklejia ko rar kwal̦o̦k aer inepata kõnke rar iioone jo̦dikdik ro me rar dik im rũttol̦o̦k ilo  m̦ool eo ak rejjañin peptaij. Enañin aolep iien, jo̦dikdik rein rej pãd ilo kweilo̦k ko im rej bõk kun̦aaer ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Bareinwõt, rej watõk er make bwe rej juon iaan Ri Kõnnaan ro an Jeova. Bõtab, ewõr jet un ko me rej kõm̦m̦an bwe rein ren jenliklik jãn aer ajel̦o̦k mour ko aer ñan Jeova im peptaij. Ta un kein? Eokwe, jet iien jemãer im jineer rej rõjañ er bwe ren jab m̦õkaj in peptaij. Ilo katak in, jenaaj etale emãn men ko me jemãn im jinen ajri ro rej inepata kaki im rej bõbrae aer jipañ ro nejier ñan kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k im peptaij.

3. Ta eo jemãn im jinen Blossom rar inepata kake?

³ Jemãn im jinen Blossom me kar kwal̦o̦k kake ilo pãrokõrããp eo kein kajuon, rar kwal̦o̦k aerro inepata el̦aññe ledik eo nejierro ebwe an rũtto ñan an mel̦el̦e kõn aorõkin peptaij. Kõn men in, ewi wãween an jemãn im jinen ajri ro maroñ jel̦ã el̦aññe ajri eo epojak in ajel̦o̦k mour eo an ñan Jeova?

4. Ewi wãween an naan ko an Jesus ilo Matu 28:19, 20 jipañ jemãn im jinen ajri ro ñe rej katakin ro nejier?

⁴ Riit Matu 28:19, 20. Ãinwõt ad kar etale m̦oktal̦o̦k, ejjel̦o̦k juon kien ilo Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kõn joñan iiõ eo juon ej aikuj tõpare bwe en maroñ peptaij. Bõtab, jemãn im jinen ajri ro remaroñ lo tõprak ñe rej l̦õmn̦ak kõn ta mel̦el̦ein ñan kõm̦m̦an rũkal̦oor. Naanin Grik eo kar ukote ñan “kõm̦m̦an rũkal̦oor” me ej wal̦o̦k ilo Matu 28:19 ej mel̦el̦ein bwe ñe juon ej katakin ro jet, mejãnkajjik eo an ej ñan kõm̦m̦an bwe rein ren erom rũkal̦ooran Christ. Ñe juon ej erom rũkal̦oor, mel̦el̦ein bwe ej katak im mel̦el̦e kõn katak ko an Jesus im ej lukkuun kate bwe en l̦oori. Kõn men in, mejãnkajjik eo an aolep jemãn im jinen ajri ro ej ñan katakin ro nejier jãn ke rej dik wõt. Im ñe rej kõm̦m̦ane men in, ren kajjioñ jipañ ajri ro nejier bwe ren ajel̦o̦k mour ko aer ñan Jeova im peptaij, im erom rũkal̦ooran Christ. Em̦ool bwe juon niñniñ ejjab pojak ñan an peptaij. Bõtab, Baibõl̦ ej kwal̦o̦k bwe ajri ro reddik remaroñ bar mel̦el̦e im kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol kõn katak ko rem̦ool ilo Baibõl̦.

5, 6. (1) Etke jemaroñ ba bwe Timote emaroñ kar peptaij ke ear juon jo̦dikdik meñe Baibõl̦ ejjab kwal̦o̦k kake? (2) Ewi wãween an jemãn im jinen ajri ro maroñ kwal̦o̦k aer mãlõtlõt im lo tõprak ilo aer jipañ ro nejier?

⁵ Timote ear erom juon rũkal̦oor im ear yokwe m̦ool eo meñe ear dik wõt. Rijjilõk Paul ear kwal̦o̦k bwe Timote ear katak kõn men ko rem̦ool ilo Baibõl̦ jãn ke ear juon ajri. Meñe ear dik im rũttol̦o̦k ilo juon baam̦le me jemãn ear jab pãd ilo m̦ool eo, ak jinen im lel̦l̦ap eo jibwin me rar RiJu rar katakini bwe en bar jel̦ã im yokwe Naanin Anij. Tokjãn men in, tõmak eo an Timote ear lukkuun kajoor. (2 Ti. 1:5; 3:14, 15, UBS) Ilo iien eo ke ear jo̦dikdik im ear 20 an iiõ, Timote ear juon eo epojak im ekkar ñan bõk eddo ko rel̦l̦apl̦o̦k ilo eklejia eo.​—Jrb. 16:1-3.

⁶ Kajjojo ajri reoktak jãn doon im ejjab joñan wõt juon aer rũttol̦o̦k ilo tõmak. Jet ajri em̦õkaj aer jel̦ã im mel̦el̦e kõn m̦ool eo, rej kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we, im rekõn̦aan peptaij ilo iien eo rej dik wõt. Bõtab, ro jet remaroñ jab pojak in peptaij im remaroñ kõttar aer bar rũttol̦o̦k jidik. Kõn men in, jemãn im jinen ajri ro rej aikuj kwal̦o̦k aer mãlõtlõt ilo aer jab iuuni ro nejier bwe ren peptaij. Ijello̦kun aer iuuni ajri ro nejier, rej jipañ er bwe ren kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ekkar ñan joñan maroñ ko aer. Jemãn im jinen ajri ro remaroñ m̦õn̦õn̦õ ñe eo nejier ej likũt ilo bũrueer naanin kakapilõklõk eo ilo Jabõn Kõnnaan 27:11. (Riit.) Ijoke, rej aikuj keememej bwe mejãnkajjik eo aer ej ñan jipañ ro nejier bwe ren erom rũkal̦ooran Christ. Ilo aer l̦õmn̦ak kõn men in, rej aikuj kajitũkin er make: ‘Ebwe ke an ajri eo nejũ jel̦ã kõn katak ko rem̦ool ilo Baibõl̦ bwe en maroñ ajel̦o̦k mour eo an ñan Anij im peptaij?’

7. Juon ej aikuj ke mel̦el̦e kõn aolep tipdikin katak ko ilo Baibõl̦ m̦okta jãn an peptaij? Jouj im kõmel̦el̦e.

⁷ Jemãn im jinen ajri ro rekõn̦aan bwe ro nejier ren lukkuun jel̦ã kõn katak ko rem̦ool ñe rej katakin er. Ilo aer jel̦ã kõn katak ko rem̦ool, men in enaaj jipañ er bwe ren kõn̦aan ajel̦o̦k mour ko aer ñan Anij. Bõtab, ejjab mel̦el̦ein bwe juon ajri ej aikuj mel̦el̦e kõn aolep tipdikin katak ko ilo Baibõl̦ m̦okta jãn an ajel̦o̦k mour eo an im peptaij. Ilo m̦ool, aolep rũkal̦oor ro an Christ rej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im katak meñe em̦õj aer peptaij. (Riit Kolosse 1:9, 10, UBS.) Innem ewi joñan an juon armej aikuj jel̦ã kõn katak ko rem̦ool m̦okta jãn an peptaij?

8, 9. Ta eo ear wal̦o̦k ñan rũlale jikin kalbuuj eo ilo kar Pilippai, im ta eo jemaroñ katak jãn waanjoñak eo an?

⁸ Waanjoñak eo an juon baam̦le ilo iien ko an rijjilõk ro emaroñ jipañ jemãn im jinen ajri ro ilo raan kein. (Jrb. 16:25-33) Ilo iiõ eo 50, Paul ear etal ñan Pilippai ilo iien itoitak eo an kein karuo ke ear juon mijinede. Ke ear pãd ijin, rar riab im n̦aruerro Sailas, im rar likũti erro ilo kalbuuj. Ilo boñõn eo, ekar l̦ap an m̦akũtkũt lal̦ im joñan, ear pel̦l̦o̦k aolep kõjãm ko ilo jikin kalbuuj eo. Kõn men in, rũlale jikin kalbuuj eo ear l̦õmn̦ak bwe aolep rũkalbuuj ro rar ko, im ear kõn̦aan bõk mour eo an. Ijoke, Paul ear kabõjrake jãn an kõm̦m̦ane men in. Innem erro ar Sailas katakin em̦m̦aan in im baam̦le eo an m̦ool eo kõn Jesus. Rar tõmak men ko rar katak kõn Jesus im rar kile joñan aorõkin aer aikuj pokake e. Kõn men in, rar m̦õkaj im peptaij. Ta eo jemaroñ katak jãn waanjoñak in?

⁹ Rũlale jikin kalbuuj eo emaroñ kar juon rũttarin̦ae in Rom me em̦õj an kakkije jãn jerbal in an. L̦ein ear jab jel̦ã kõn Naanin Anij. Innem bwe en maroñ erom juon Kũrjin, ear aikuj katak men ko rem̦ool ilo Baibõl̦, mel̦el̦e kõn ta ko Jeova ekõn̦aan bwe rũkarejar ro an ren kõm̦m̦ani, im lukkuun kate ñan pokaki katak ko an Jesus. Men ko ear katak kaki ium̦win jidik wõt iien rar jipañe bwe en kõn̦aan peptaij. Im ejjel̦o̦k pere bwe ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im katak ãlikin an peptaij. Innem, el̦aññe ajri eo nejũm̦ ej ba ñan kwe bwe ekõn̦aan peptaij kõnke ej yokwe Jeova im ekõn̦aan pokake e, ta eo kwõmaroñ kõm̦m̦ane? Eokwe, kwõmaroñ ba ñane bwe emaroñ kõnono ippãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia bwe ren lale el̦aññe epojak ñan an peptaij. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ãinwõt Kũrjin ro jet me em̦õj aer peptaij, ajri in enaaj wõnm̦aanl̦o̦k im kal̦apl̦o̦k an jel̦ã kajjien Jeova toon wõt an mour ak ñan indeeo.​—Rom 11:33, 34, UBS.

10, 11. (1) Ta eo jet jemãn im jinen ajri ro rej l̦õmn̦ak kake? (2) Ta eo enaaj lukkuun kõjparok ajri ro nejũm̦?

¹⁰ Jet rũtto rej l̦õmn̦ak bwe enaaj em̦m̦anl̦o̦k ñe ajri eo nejier ej peptaij ãlikin wõt an pukot jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko rel̦l̦apl̦o̦k im wõr juon an jerbal em̦m̦an. Meñe rũtto rein rej bõk l̦õmn̦ak in kõnke rej yokwe ajri ro nejier im rekõn̦aan men ko rem̦m̦an ñan er, ak eaorõk bwe ren kajitũkin er make: ‘Men in enaaj ke lukkuun jipañ ajri eo nejũ bwe en lo m̦õn̦õn̦õ ilo mour eo an? Men in ej ke errã ippãn men ko jej katak jãn Baibõl̦? Ta eo Jeova ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ane ilo mour ko ad?​—Riit Ekklisiastis 12:1, UBS.

¹¹ Elukkuun aorõk ñan ad keememej bwe lal̦ in im men ko ie, rej n̦ae kõn̦aan im l̦õmn̦ak ko an Jeova. (Jem. 4:7, 8; 1 Jon 2:15-17; 5:19) Innem, an wõr an juon ajri kõtaan epaak ippãn Jeova, ej kein kõjparok eo em̦m̦antata me enaaj jipañe ñan jum̦ae Setan,  jukjukun pãd in an, im l̦õmn̦ak ko renana an armej ro. El̦aññe rũtto ro rekõn̦aan bwe ro nejier ren pukot jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko rel̦l̦apl̦o̦k m̦okta ak juon jerbal em̦m̦an, ajri ro nejier remaroñ l̦õmn̦ak bwe men ko ilo lal̦ in el̦apl̦o̦k aer aorõk jãn kõtaan eo aer ippãn Jeova. Men in elukkuun kauwõtata. Kõn men in, ãinwõt juon jemãn im jinen me ej yokwe ajri ro nejin, kokõn̦aan ke bwe ro ilo lal̦ in ren katakin ro nejũm̦ kõn men ko rej l̦õmn̦ak bwe renaaj kõm̦m̦an bwe ren m̦õn̦õn̦õ? Eokwe, wãween eo wõt bwe jen maroñ lo tõprak ilo men ko jej kõm̦m̦ani im lo m̦õn̦õn̦õ eo em̦ool, ej ilo ad likũt Jeova m̦oktata ilo mour ko ad.​—Riit Sam 1:2, 3.

12. Etke jet rũtto rej l̦õmn̦ak bwe em̦m̦anl̦o̦k ñe ajri eo nejier ej kõttar an rũttol̦o̦k jidik bwe en peptaij?

¹² Juon jeid im jatid kõrã ej kõmel̦el̦e kõn unin an kar jab kõn̦aan bwe ledik eo nejin en peptaij. Ej ba: “Ilukkuun ãliklik in ba bwe unleplepin aõ kar kõm̦m̦ane men in ej kõn karõk eo kõn bukwel̦o̦k.” Ãinwõt kõrã in jeid im jatid, jet rũtto rej l̦õmn̦ak bwe em̦m̦anl̦o̦k ñe ajri eo nejier ej kõttar an rũttol̦o̦k jidik im peptaij kõnke en jel̦ã kõjparok e make jãn an kõm̦m̦ani men ko renana. (Jen. 8:21; JK. 22:15) Rũtto rein remaroñ bar l̦õmn̦ak bwe el̦aññe ajri eo nejier ejjañin peptaij ejjab maroñ bukwel̦o̦k. Bõtab, etke ejjab jim̦we l̦õmn̦ak in?​—Jem. 1:22.

13. El̦aññe juon ejjañin peptaij, mel̦el̦ein ke bwe ejjab aikuj uwaak ñan Jeova kõn men ko ej kõm̦m̦ani? Jouj im kõmel̦el̦e.

¹³ Em̦ool bwe jemãn im jinen ajri ro reban kar kõn̦aan bwe ajri eo nejier en peptaij el̦aññe ejjab lukkuun pojak ñan an ajel̦o̦k mour eo an ñan Jeova. Bõtab, ej juon men ebõd ñan l̦õmn̦ak bwe juon ajri ejjab aikuj uwaak ñan Jeova kõn men ko ej kõm̦m̦ani m̦ae iien em̦õj an peptaij. Ilo m̦ool, juon ajri ej jino uwaak ñan Anij ñe ejel̦ã kõn ta eo ebõd im ta eo ejim̦we im̦aan mejãn Jeova. (Riit Jemes 4:17.) Innem, ijello̦kun aer kabbeere ajri eo nejier jãn an peptaij, jemãn im jinen ajri ro rej kwal̦o̦k aer lol̦o̦kjen̦ ñe rej kate er ñan likũt juon joñak em̦m̦an. Rej katakin ajri eo nejier ilo iien eo ej dik wõt ñan yokwe men ko Jeova ej ba bwe rejim̦we im diki men ko ej diki. (Luk 6:40, UBS) Innem yokwe eo an ajri eo ñan Jeova enaaj kõjparoke jãn an kõm̦m̦ane juon bõd el̦ap, im enaaj kõn̦aan kõm̦m̦ani men ko rejim̦we im̦aan mejãn Jeova.​—Ais. 35:8, UBS.

14. Ewi wãween an em̦m̦aan ro rej lale eklejia maroñ jipañ im rejetake rũtto ro me rej jipañ ro nejier ñan kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k im peptaij?

¹⁴ Em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ jipañ im rejetake jemãn im jinen ajri ro. Remaroñ kõm̦m̦ane men in ilo aer kwal̦o̦k kõn men ko rem̦m̦an ñe rej kõnono ippãn ajri rein kõn mejãnkajjik ko ilo doulul eo an Jeova. Juon jeid im jatid kõrã ej keememej an kar Jeid im Jatid Russell kõnono ippãn ke ear 6 an iiõ. Ej ba: “Jeid im Jatid Russell ear jol̦o̦k 15 minit im kõnnaan ippa kõn mejãnkajjik ko aõ ilo doulul in an Jeova.” Ta tokjãn eo ear wal̦o̦k jãn men in? Eokwe tokãlik, kõrã in jeid im jatid ear bainier im elõñl̦o̦k jãn 70 iiõ in an kõm̦m̦ane jerbal in! Alikkar bwe ilo ad rõjañ juon armej im kwal̦o̦k naan ko rem̦m̦an, men in emaroñ jipañe ilo aolepen mour eo an. (JK. 25:11) Em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ bar kajjitõk ippãn jemãn im jinen ajri ro im ro nejier ñan jipañ kõm̦m̦ani jerbal ko ilo Im̦õn Kweilo̦k eo. Remaroñ kajjitõk bwe ajri ro ren kõm̦m̦ani jerbal ko me rekkar ñan joñan iiõ im maroñ ko aer.

15. Ewi wãween ro jet ilo eklejia eo remaroñ jipañ ajri ro?

¹⁵ Ewi wãween ro jet ilo eklejia eo remaroñ bar jipañ ajri ro? Eokwe, remaroñ bar kwal̦o̦k aer itoklimo kõn ajri ro. Ñan waanjoñak, kwõj ke kile an ajri rein kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ilo  aer karejar ñan Jeova? El̦aññe aet, kwõmaroñ kajitũkin eok make kajjitõk kein. Ajri in enañin ke kwal̦o̦k juon an uwaak em̦m̦an ilo iien kweilo̦k, ak ear ke wõr kun̦aan ilo kweilo̦k eo ilo lukwõl̦pãn wiik? Enañin ke kwal̦o̦k naan ilo jikin jikuul̦ ak ear ke kõm̦m̦ane juon men ejim̦we ke ro jet rar kajjioñ kapoiki ñan kõm̦m̦ane juon men enana? El̦aññe aet, eokwe kwõn m̦õkaj im nõbare im kam̦m̦oolole. Jemaroñ kõm̦m̦an bwe en juon ad mejãnkajjik ñan kõnono ippãn ro reddik m̦okta im bareinwõt ãlikin kweilo̦k. El̦aññe jej kõm̦m̦ane men in, ajri rein renaaj kile bwe rej bar m̦õttan eklejia eo ad el̦ap.​—Sam 35:18.

16, 17. (1) Etke elukkuun aorõk bwe ajri ro ren peptaij? (2) Ta eo enaaj kõm̦m̦an bwe jemãn im jinen ajri ro ren lukkuun m̦õn̦õn̦õ? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

¹⁶ Juon iaan jeraam̦m̦an ko rel̦l̦ap epãd ippãn jemãn im jinen ajri ro, ej ilo aer katakin ro nejier bwe ren yokwe Jeova. (Sam 127:3; Ep. 6:4) Ilo kar aelõñin Israel eo etto, kar ajel̦o̦k ajri ro ñan Jeova ilo iien eo rej l̦otak. Bõtab ejjab ãindein ilo raan kein ad. Ilo m̦ool, ejjab mel̦el̦ein bwe ñe rũtto ro rej yokwe Jeova im m̦ool eo, innem ajri ro nejier renaaj bar kõm̦m̦ane men in. Kõn men in, rũtto ro rej aikuj kõm̦m̦an aer mejãnkajjik jãn iien eo ajri eo nejier ej l̦otak ñan jipañe bwe en erom rũkal̦oor ilo an ajel̦o̦k mour eo an ñan Anij im peptaij. Elukkuun alikkar bwe ejjel̦o̦k bar juon men eaorõkl̦o̦k jãn men in. Juon eo me ej ajel̦o̦k mour eo an im peptaij im tiljek ilo an karejar ñan Jeova, enaaj maroñ bõk lo̦mo̦o̦r ilo iien eo enaaj wal̦o̦k eñtaan eo el̦ap.​—Matu 24:13.

¹⁷ Ke Blossom Brandt ear kõn̦aan peptaij, jemãn im jinen rar kõn̦aan lale el̦aññe elukkuun pojak. Ke rar lo bwe epojak ñan an peptaij, erro ar jipañ im rejetake pepe in an. Blossom ej kwal̦o̦k ta eo jemãn ear kõm̦m̦ane ilo boñõn eo m̦okta jãn an peptaij ilo an ba: “Jema ear ba bwe kõmin aolep bukwelõlõ im ear jar. Ear jar ñan Jeova im ba bwe elukkuun m̦õn̦õn̦õ kõn pepe eo iar kõm̦m̦ane ñan ajel̦o̦k mour eo aõ ñan E.” Elõñl̦o̦k jãn 60 iiõ tokãlik, Blossom ear ba: “Meñe emootl̦o̦k de elõñ iiõ ak ijjãmin mel̦o̦kl̦o̦k boñõn eo.” Jej kõjatdikdik bwe kom̦ ro jemãn im jinen ajri ro, kom̦ naaj bar m̦õn̦õn̦õ ñe kom̦ij loe an ajri ro nejimi ajel̦o̦k mour ko aer im peptaij im karejar ñan Jeova.