KÕJ aolep jekõn̦aan bwe ro jet ren watõk kõj bwe jej armej em̦m̦an. Meñe jekõn̦aan bwe jen juon armej em̦m̦an ak ejjab pidodo ñan kõm̦m̦ane men in ilo raan kein. Juon un ej kõnke elõñ armej “rej dike em̦m̦an.” (2 Ti. 3:3) Rein rej kõjekdo̦o̦n kien ko an Jeova. Men ko Jeova ej ba rem̦m̦an, rej ba ‘enana’ im men ko ej ba renana, rej ba “em̦m̦an.” (Ais. 5:20) Im kõj aolep epen ad kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an itok wõt jãn wãween mour eo ad kar m̦okta im ad jab weeppãn. Kõn men in, jemaroñ ãinwõt kõrã eo jeid im jatid etan Anne, eo im elõñ iiõ in an karejar ñan Jeova, ej ba: “Epen aõ tõmak bwe imaroñ juon armej eo elukkuun em̦m̦an.” *​—Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.

Ilo m̦ool, kõj aolep jemaroñ erom armej ro rem̦m̦an! Em̦m̦an ej wal̦o̦k jãn jetõb kwõjarjar eo an Anij, im el̦apl̦o̦k an kajoor jetõb eo an jãn men ko rej kõm̦m̦an bwe en pen ad kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an, ãinwõt lal̦ in im armej ro ie ak m̦õjn̦o̦ im jab weeppãn eo ad. Jen kiiõ etale ta mel̦el̦ein em̦m̦an im katak kõn ewi wãween ad maroñ lukkuun kwal̦o̦ke kadkad in.

Em̦m̦an ej mel̦el̦ein ejjel̦o̦k nana ñan jidik. Juon armej em̦m̦an elukkuun em̦m̦an m̦wilin im aolep iien ej kõm̦m̦ani men ko rejim̦we. Armej eo em̦m̦an aolep iien ej pukot wãween ko ñan an jipañ ro jet im kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan er.

Bõlen kwõj loe an jet m̦õkaj im kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan jipañ baam̦le ko aer im ro m̦õttaer. Bõtab ñe juon ej kõm̦m̦ane men in, ej ke mel̦el̦ein bwe ej lukkuun juon armej em̦m̦an? Eokwe, jejel̦ã bwe ejjel̦o̦k juon iaad emaroñ em̦m̦an aolep iien. Unin ej kõnke Baibõl̦ ej ba “ejjel̦o̦k juon armej ilo lal̦ in ej kõm̦m̦an jim̦we iien otemjej im ejjel̦o̦k an bõd.” (Ekl. 7:20, UBS) Rijjilõk Paul ear kwal̦o̦k m̦ool im ba: “Ijel̦ã bwe em̦m̦an ejjab pãd ilo ña, mel̦el̦ein ilo kõn̦aan ko aõ make.” (Rom 7:18, UBS) Kõn men in, el̦aññe jekõn̦aan bwe en wõr kadkad in ippãd, jej aikuj reilo̦k ñan Jeova, Eo ej Wũnjãn em̦m̦an otemjej, bwe en katakin kõj.

Jeova Anij ej letok kien ko kõn ta ko rem̦m̦an. Baibõl̦ ej ba kõn e: “Kwe em̦m̦an im Kwõj kõm̦m̦an em̦m̦an; Kwõn katakin eõ kien ko Am̦.” (Sam 119:68) Jen etale ruo men ko ilo eoon in me rej kwal̦o̦k kõn an Jeova em̦m̦an.

Jeova em̦m̦an. Joñan an Jeova em̦m̦an eban likjab jãn an kõm̦m̦an em̦m̦an. Aolep kadkad ko jet kadkadin rej kaalikkar an em̦m̦an. L̦õmn̦ak m̦õk kõn men eo ear wal̦o̦k ke Jeova ear ba ñan Moses: “Inaaj kwal̦o̦k aolepen aiboojoj eo aõ im̦aan mejam̦.” Ke aiboojoj eo an Jeova, me ej kitibuj em̦m̦an eo an, ear el̦l̦ã im̦aan mejãn Moses, Moses ear roñ naan kein: “Jeova, Jeova, juon Anij ej tũriam̦okake, im Ejouj, erum̦wij An illu, im el̦ap An tũriam̦okake im m̦ool; Ej kõjparok An tũriam̦o ñan to̦ujin ko, Ej jeorl̦o̦k bõd im jerawiwi jãn ro ewõr rueer, im Ejãmin kõwãnõk ro ri-nana.” (Ex. 33:19; 34:6, 7) Men in ej kwal̦o̦k bwe aolep men ko kõn Jeova rem̦m̦an. Meñe Jesus ear armej eo me ear make wõt em̦m̦an iaan aolep armej ro ioon lal̦ in, ak ear ba: “Ejjel̦o̦k em̦m̦an, a juon wõt, Anij.”​—Luk 18:19.

 Jeova ej kõm̦m̦an em̦m̦an. Aolep men ko Jeova ej kõm̦m̦ani rej kwal̦o̦k bwe ej juon Anij em̦m̦an. Baibõl̦ ej ba: “Jeova em̦m̦an ñan ro otemjej, im menin jouj ko An ilõñin men ko otemjej Ear kõm̦anm̦ani.” (Sam 145:9) Joñan an Jeova em̦m̦an im ejjel̦o̦k kalijekl̦o̦k ippãn, ear letok mour ñan kõj aolep im men ko jej aikuji ñan ad mour. (Jrb. 14:17, UBS) Ej bar kwal̦o̦k an em̦m̦an ñe ej jeorl̦o̦k ad bõd. Ri-jeje sam eo ear ba: “Bwe Kwe Irooj Kwõj em̦m̦an, im kõn̦aan jol̦o̦k bõd.” (Sam 86:5) Jemaroñ lõke bwe Jeova eban “dãpij men ko rem̦m̦an jãn ro rej kõm̦m̦ani men ko rejim̦we.”​—Sam 84:11, UBS.

Anij ear kõm̦anm̦an kõj ilo nemãmeen wõt e, im kõn men in ewõr ad maroñ ñan erom armej ro rem̦m̦an im kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an. (Jen. 1:27, UBS) Ijoke, men in ejjab kajju wal̦o̦k ñan kõj. Jeova ej jiroñ kõj bwe jej aikuj “katak kilen kõm̦m̦an em̦m̦an.” (Ais. 1:17) Ak ewi wãween ad maroñ kwal̦o̦k kadkad in elukkuun em̦m̦an? Jen lale jilu wãween ko remaroñ jipañ kõj.

Kein kajuon, jemaroñ jar kõn jetõb kwõjarjar ñan jipañ kõj bwe jen maroñ juon eo em̦ool an em̦m̦an. (Ga. 5:22) Jetõb kwõjarjar emaroñ jipañ kõj ñan yokwe men eo em̦m̦an im dike men eo enana. (Rom 12:9) Ilo m̦ool, Baibõl̦ ej ba bwe Jeova emaroñ jipañ kõj bwe jen em̦m̦an ‘ilo naan im jerbal em̦m̦an otemjej.’—2 Te. 2:16, 17.

Kein karuo, jej aikuj riiti Naanin Anij. Ilo ad kõm̦m̦ane men in, Jeova emaroñ katakin kõj kõn “jabdewõt ial̦ em̦m̦an” ak ta ko rem̦m̦an, im kõpooj kõj ñan “kõm̦m̦ani aolep kain jerbal ko rem̦m̦an.” (JK. 2:9; 2 Ti. 3:17, UBS) Bũruod ej ãinwõt juon nien m̦weiuk eaorõk. Ñe jej riit Baibõl̦ im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kake, jej likũt men ko rem̦m̦an ilo bũruod. Ej ãinwõt ñe jej koobrak nien m̦weiuk eo kõn men ko raorõk me renaaj jipañ kõj tokãlik.​—Luk 6:45; Ep. 5:9.

Kein kajilu, jej kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan “kajjioñe men eo em̦m̦an.” (3 Jon 11, UBS) Ewõr waanjoñak ko rem̦m̦an ilo Baibõl̦ me jemaroñ anõki. Im waanjoñak ko rem̦m̦antata ej Jeova im Jesus. Ak jemaroñ bar lale waanjoñak ko an ro me ro jet rar watõk er bwe rem̦m̦an. Ruo iaaer ej Tabita im Barnebas. (Jrb. 9:36; 11:22-24) Kwõmaroñ bõk tokjãn jãn waanjoñak ko aer rekanooj in kar em̦m̦an el̦aññe kwõj etale bwebwenato ko aer ilo Baibõl̦. Ilo am̦ katak kõn er, l̦õmn̦ak kõn men ko rar kõm̦m̦ani ñan jipañ ro jet. Innem, l̦õmn̦ak kõn ta eo kwõmaroñ kõm̦m̦ane ñan jipañ ro ilo baam̦le eo am̦ ak ilo eklejia eo am̦. Im bar l̦õmn̦ak kõn tokjãn ko me armej rein ruo rar loi kõn aer kar em̦m̦an ñan ro jet. Kwe bareinwõt kwõnaaj lo tokjãn jãn am̦ kõm̦m̦ane men in.

 Jemaroñ bar l̦õmn̦ak kõn waanjoñak ko an ro ilo raan kein me rar kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan ro jet. Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak kõn em̦m̦aan ro rej lale eklejia me relukkuun poub kõn jerbal ko ilo eklejia eo im el̦ap aer ‘yokwe men ko rem̦m̦an.’ Bar l̦õmn̦ak kõn kõrã ro retiljek me rej “ri-katakin kõn men ko rem̦m̦an” ejjab ilo naan wõt ak ilo bar kõm̦m̦an ko aer. (Tai. 1:8, UBS; 2:3) Juon jeid im jatid kõrã etan Roslyn ej ba: “Lio m̦õtta ej kate ñan jipañ im kõkajoor ro ilo eklejia eo. Ej l̦õmn̦ak kõn wãween ko rej iiooni im ekkã an lel̦o̦k menin lel̦o̦k ko reddik ak jipañ er ilo wãween ko jet. Ij watõke bwe ej juon armej elukkuun em̦m̦an.”

Jeova ej rõjañ armej ro an ñan “pukot em̦m̦an.” (Amos 5:14) El̦aññe jenaaj kõm̦m̦ane men in, jeban baj yokwe wõt kien ko an ak jenaaj bar kõn̦aan kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an.

Jejjab aikuj in bõk l̦õmn̦ak in bwe jej kõm̦m̦an wõt em̦m̦an ñe jej kõm̦m̦ani men ko rel̦l̦ap ñan ro jet ak lel̦o̦k men ko el̦ap on̦ãer ñan er. Ñan waanjoñak: Juon ri-jiña ejjab kõjerbal wõt juon ak ruo bũraj killep ñan jiñaiki juon jiña. Bõtab, ej kõjerbal bwijin bũraj jiddik. Ãindeinl̦o̦k wõt, el̦aññe jej kõm̦m̦ani men dikdik ko ñan jipañ ro jet, men in enaaj kaalikkar bwe jej juon armej em̦m̦an.

Baibõl̦ ej ba bwe jen “pojak” in kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an. (2 Ti. 2:21; Tai. 3:1) El̦aññe jejel̦ã kõn men ko rej wal̦o̦k ñan ro jet, jenaaj maroñ jel̦ã ta ko rem̦m̦an jen kõm̦m̦ani ñan jipañ juon armej im “kõkajoore ilo tõmak.” (Rom 15:2, UBS) Men in emaroñ kitibuj ad lel̦o̦k men ko ewõr ippãd. (JK. 3:27) Jemaroñ kũrtok juon ñan m̦weo im̦õd bwe en kõjota ippãd ak bwebwenato bajjek. El̦aññe jejel̦ã bwe juon enañinmej, jemaroñ je juon an lõta, lol̦o̦k e, ak call e. Innem alikkar bwe elukkuun lõñ iien ko repel̦l̦o̦k ñan ad ba ‘naanin kalõk ekkar ñan aikuj, bwe jen lel̦o̦k jouj ñan eo ej roñjake.’​—Ep. 4:29.

Ãinwõt Jeova, jej kajjioñ kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan aolep armej. Kõn men in, jejjab kwal̦o̦k kalijekl̦o̦k ñan ro jet. Juon iaan wãween ko rem̦m̦antata jej anõke Jeova im jab kalijekl̦o̦k ej ilo ad kwal̦o̦k kõn nuuj eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo ñan aolep armej. Jej pokake naanin jiroñ eo an Jesus ñan kõm̦m̦an wõt em̦m̦an meñe ñan ro rej kõjdate kõj. (Luk 6:27) Ejjel̦o̦k bõd ilo kõm̦m̦an em̦m̦an im jouj ñan ro jet, kõnke “ejjel̦o̦k kien n̦ae men rot kein.” (Ga. 5:22, 23) Ñe jej kõm̦m̦an wõt em̦m̦an meñe jej iioon apañ ak jum̦ae, jenaaj maroñ kareel ro jet ñan m̦ool eo im kaiboojoj Anij.​—1 Pi. 3:16, 17, UBS.

Baibõl̦ ej ba: “Armej wãnõk [ak em̦m̦an] rej bõk leen kõm̦m̦an ko aer rem̦m̦an.” (JK. 14:14, UBS) Ta jet iaan leen ko jej bũki jãn ad kõm̦m̦an em̦m̦an? Ñe jej em̦m̦an ñan ro jet, renaaj bar ukottok ñan kõj ilo em̦m̦an. (JK. 14:22, UBS) Meñe ro jet rejjab kõm̦m̦ane men in, ak ad kõm̦m̦an em̦m̦an wõt ñan er emaroñ ukot wãween aer l̦õmn̦ak im jino em̦m̦an aer kõm̦m̦an ñan kõj.​—Rom 12:20.

Jej bar jipañ kõj make ñe jej kõm̦m̦an em̦m̦an im bõjrak jãn ad kõm̦m̦ani men ko renana. Elõñ jeid im jatid rej ba bwe eñin men eo ear wal̦o̦k ñan er. L̦õmn̦ak kõn bwebwenato eo an juon jeid im jatid kõrã etan Nancy. Ej ba: “Ke iar dik im rũttol̦o̦k, iar juon eo eim̦ ñan jabdewõt men, ekijoñ m̦wilin, im ejjab kea kõn ro jet. Bõtab, ke iar katak im l̦oore kien ko an Anij kõn ta eo em̦m̦an, iar kile aõ m̦õn̦õn̦õ. Kiiõ ijel̦ã l̦o̦k kõjparok im em̦m̦an aõ mour kõn ña make.”

Un eo el̦aptata unin ad kõn̦aan bwe jen juon armej em̦m̦an ej kõnke men in ej kam̦õn̦õn̦õik Jeova. Meñe elõñ rejjab loi men ko jej kõm̦m̦ani, ak Jeova ej loi. Ejel̦ã kõn aolep men ko rem̦m̦an jej kõm̦m̦ani im l̦õmn̦ak kaki. (Ep. 6:7, 8) Ta tokjãn men in? Baibõl̦ ej ba: “Ebuñbũruon Irooj ippãn ro ri-wãnõk [ak ro rem̦m̦an].” (JK. 12:2, UBS) Innem jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kate kõj bwe jen juon armej em̦m̦an. Jeova ej kallim̦ur bwe enaaj kõjeraam̦m̦an “ro otemjej rej kõm̦m̦an em̦m̦an kõn aiboojoj im nõbar im aenõm̦m̦an.”​—Rom 2:10, UBS.