EL̦AP aõ kam̦m̦oolol bwe Jema Fred im jinõ Edna Molohan rar katakin eõ kõn m̦ool eo jãn ke iar dik im rar jipañ eõ bwe en pen tõmak eo aõ. Kar 20 de iiõ in an jinõ im jema pãd ilo m̦ool eo ke iar l̦otak ilo iiõ eo 1934. Im kõmar jokwe ilo Parsons, juon bukwõn jidikdik ej pãd turõk turearin Kansas, im enañin aolep ro uwaan eklejia eo kõmar pãd ie, rar rũkkapit. Kõmar keini am pãd ilo iien kweilo̦k ko im kwal̦o̦k naan ñan katakin armej ro kõn Naanin Anij. Aolep raelep in Jãdede, kõmar jerbal iturin ial̦ ak ilo raan kein jej ba kwal̦o̦k naan ilo̦bwilej. Elõñ iien ebwe an kar kam̦m̦õkm̦õk, bõtab ãlikin kwal̦o̦k naan, Jema ekõn kam̦õn̦õn̦õik kõm ilo an bõk kõm bwe kõmin m̦õñã ice cream.

Ear l̦ap teretore eo an eklejia jidikdik eo ammim kõnke ear kitibuj jet bukwõn ko reddik im bar jikin ko repaak me ewõr menin mour im jikin kallib ko an armej. Ñe kõmij kwal̦o̦k naan ippãn armej ro aer jikin kallib kein, ekkã am jãniji bok ko ad ñan leen jikin kallib ko aer, lep, im bareinwõt bao ko. Kõnke em̦õj an jema kõl̦l̦ãik on̦ããn bok ko m̦okta jãn aer itok, m̦õñã ko kõmar bõki jãn ri-kallib ro ear l̦ap aer jipañ kõm ke ear jabwe jããn.

Ear wõr juon nejin jinõ im jema kein kõjañjañ me rej kõjo̦ katak ko rar rekooti, im rar kõjerbale ilo kwal̦o̦k naan. Iar dik ñan kõjo̦e kein kõjañjañ in, ak ear em̦m̦an ippa jipañ jinõ im jema ñan kõjo̦e katak ko an Jeid im Jatid Rutherford ñan ro kõmar bar jepl̦aak ippãer im rũkkatak ro.

Jema ear likũti juon speaker ioon wa eo waammim, im ilo tõre ko kõmij n̦aetan wa rot in, wa eo elõñ an speaker. Ear l̦ap an wa in jipañ kõm tõpar armej ro bwe ren jel̦ã kõn Naanin Anij. M̦okta jãn am kõjo̦e katak ko, kõmar kõjo̦e al ko an doulul in ad ñan kõm̦m̦an bwe armej ro ren kõn̦aan roñjake. Innem, ke ear jem̦l̦o̦k rekoot in katak eo, kõmar lel̦o̦k bok ko ñan ro rar kwal̦o̦k aer itoklimo.

Ilo juon bukwõn jidikdik etan Cherryvale ilo Kansas, Jema ear ettõrl̦o̦k kõn wa eo ñan baak eo  ilo taun, ijo me armej rekõn etal im kakkije ie ilo raan in jabõt. Bwilijmããn̦ ro rar ba ñane bwe emo an kõjo̦e katak ko ilo baak eo ak emaroñ kõjo̦e ilo ijoko jet iturin wõt baak eo. Jema ear jab jum̦aiki er ak ear roñjake, im ear kõm̦akũti wa eo ñan bar juon jikin turin wõt baak eo bwe armej ro ren maroñ roñ wõt katak ko. Ear lukkuun em̦m̦an ippa jerbal ippãn jema im l̦eo jeiũ Jerry, ilo iien rot kein.

Ilo 1930 jim̦a eo, kõmar kõm̦m̦ane juon iien ejejuwaan ñan leto letak bok ko ilo jikin ko me el̦ap jum̦ae ie. Kõmar aikuj ruj m̦okta jãn an tak al̦ (ãinwõt ammim kar kõm̦m̦ane ilo Joplin, Missouri) bwe kõmin etal ñan im̦õn armej ro im likũt tũrããk im bok jiddik ko ium̦win kõjãm ko aer, im kõmar aikuj kõkm̦anm̦õn am m̦akũtkũt. Innem ãlikin kwal̦o̦k naan, kõmar iioon doon ilo nabõj in bukwõn eo ñan lale el̦aññe rar kalbuuji juon iaam.

Ilo tõre kein, ear bar wõr juon wãween ekãitoktoklimo ñan kwal̦o̦k naan. Kõmar m̦arõk jain ko rekilep im etetal ippãn doon, ilo bukwõn ko ñan kwal̦o̦k kõn Aelõñin Anij. Ij keememej juon iien ilo taun eo aõ ke ro jeid im jatid rar m̦arõk jain ko me rej ba “Kabuñ Ej Juon Jen im Juon Karõk Etao.” Rar etetal tarrin juon m̦ail̦ ilo taun eo innem ro̦o̦ll̦o̦k ñan m̦weo im̦õ. Em̦m̦an bwe ejjel̦o̦k en̦ ear jum̦aiki er, ak elõñ rar kwal̦o̦k aer itoklimo.

Ekkã an kar baam̦le eo aõ etal jãn Kansas l̦o̦k ñan Texas bwe kõmin pãd ilo iien kweilo̦k el̦ap ko. Jema ear jerbal ilo Missouri-Kansas-Texas Railroad (rej bar n̦aetan M-K-T, ak Katy, Railroad), im kõmar maroñ kõjerbale pass eo an ñan uwe ilo train eo ñan lol̦o̦k ro nukũm im pãd ilo iien kweilo̦k el̦ap ko. L̦eo jein jinõ etan Fred Wismar im kõrã eo ippãn, Eulalie, erro ar jokwe ilo juon bukwõn etan Temple ilo Texas. Fred ear katak kõn m̦ool eo ke ear jo̦dikdik ilo 1900 jim̦a ko im peptaij, innem ear kwal̦o̦k ñan ajri ro jein im jatin ekoba jinõ kõn men ko ear katak kaki. Ro jeid im jatid ilo bukwõn ko iol̦apen Texas el̦ap aer kar jel̦ã kajjien Fred kõnke eñin ej ijo ear lol̦o̦k aolep eklejia ko ie. Ear juon eo ejouj, em̦õn̦õn̦õ, ekijejeto, im juon joñak elukkuun em̦m̦an ñan ña.

Ilo iiõ eo 1941, kõmar uwel̦o̦k ilo juon train ñan St. Louis ilo Missouri ñan etal ñan juon kweilo̦k el̦ap. Rar kũr aolep ajri ro bwe ren jijet ippãn doon ilo ijo im̦aan bwe ren roñjake katak eo an Jeid im Jatid Rutherford etan “Ajri Ro Nejin Kiiñ Eo.” Ilo jem̦l̦o̦kin katak eo an, kõmar lukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe Jeid im Jatid Rutherford im jet iaan rijjipañ ro an rar letok ñan kõm wõj ajri juon bok ekããl etan Ajri ro. Ear lõñl̦o̦k jãn 15,000 ajri ro me rar bõk jeraam̦m̦an in.

Im ilo Eprõl̦ 1943 eo, kõmar pãd ilo juon kweilo̦k el̦ap etan “Call to Action” ilo juon bukwõn etan Coffeyville ilo Kansas. Ilo kweilo̦k in rar kõjjel̦ãik kõm bwe ear wõr juon karõk ekããl bwe aolep eklejia ko renaaj kõm̦m̦ane juon Jikuul̦in Kwal̦o̦k Naan. Rar bareinwõt letok ñan kõm juon bok ñan kõjerbale ilo jikuul̦ in im ear wõr 52 katak ko ie. Tokãlik, ilo ejja iiõ eo wõt ikar kwal̦o̦k  katak eo aõ kein kajuon ilo jikuul̦ in. Ear aorõk kweilo̦k el̦ap in ippa kõnke ña im bar ro jet kõmar peptaij ilo juon l̦we epaak me elukkuun m̦õl̦o im ear pãd ilo juon jikin kallib.

Iar kadedel̦o̦k aõ jikuul̦ ilo iiõ eo 1951, im iar pepe kõn ta eo inaaj kõm̦m̦ane ilju im jekl̦aj. Iar lukkuun kõn̦aan jerbal ilo Betel̦, ijo l̦eo jeiũ Jerry ear jerbal ie m̦okta, kõn men in iar kanne aõ peba in jerbal ilo Betel̦ im jilkinl̦o̦k ñan opij eo ilo Brooklyn. Ejjabto tokãlik, rar kũr eõ bwe in jerbal ilo Betel̦ im iar jino jerbal ilo M̦aaj 10, 1952 eo. Ear juon pepe elukkuun em̦m̦an kõnke iar maroñ kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aõ ñan Jeova.

Iar kõn̦aan jerbal ilo jikin eo rej bũriini bok ko ad bwe in jipañ kõm̦m̦ani magazine im bok ko jet. Ijello̦kun aõ kar jerbal ijo iar kõn̦aan jerbal ie, rar likũt eõ ilo jikin m̦õñã eo bwe in ajej m̦õñã, innem tokãlik iar jerbal ilo jikin kõmat eo. Ear lukkuun em̦m̦an ippa kõnke elõñ men ko iar katak. Im ilo jikin kõmat eo kõmar kotaeki doon, im iien ko ijjab jerbal in raan ikõn etal ñan l̦ãibrãre eo an Betel̦ im kõjerbale bok ko im katak ippa make. Aõ kar kõm̦m̦ane men in ear l̦ap an jipañ eõ bwe in rũttol̦o̦k ilo tõmak im kõkajoore kõtaan eo aõ ippãn Jeova. Bareinwõt ear jipañ eõ bwe in kate eõ ilo aõ jerbal ñan Jeova ilo Betel̦ joñan wõt aõ maroñ. Ear bõjrak an Jerry jerbal ilo Betel̦ ilo iiõ eo 1949 im ear m̦areiki Patricia, im ear epaak ijo rar jokwe ie ñan ra eo ilo Brooklyn. El̦ap aerro kar jipañ im kõketak eõ ilo iiõ ko jinoin aõ kar jerbal ilo Betel̦.

Jejjo iien ãlikin aõ em̦m̦akũtl̦o̦k ñan Betel̦, rar kõm̦m̦an karõk ñan kããlõt em̦m̦aan ro jet ilo Betel̦ me remaroñ kwal̦o̦k public talk bwe ren likũti etaer ilo laajrakin ro me rej kwal̦o̦k katak ko. Rar karõk bwe em̦m̦aan ro me ewõr etaer ilo laajrak in ren lol̦o̦k eklejia ko me rej pãd 200 m̦ail̦ ettol̦o̦k jãn Brooklyn, bwe ren kwal̦o̦k katak im kwal̦o̦k naan ilo eklejia ko. Iar juon iaan ro im rar bõk jeraam̦m̦an in ñan pãd ilo laajrak in. Ke iar kõm̦m̦ane public talk eo jinointata iar lukkuun ikkũm̦kũm̦. Im ilo tõre ko, public talk ko kõmij kwal̦o̦ki ekar juon awa aetokier. Ekkã aõ uwe ilo train ko bwe in etal ñan eklejia ko im kõm̦m̦an public talk. Ij keememej juon raelepen jabõt ilo iiõ eo 1954, ear l̦ap an m̦õl̦o, iar uwe ilo juon train bwe in ro̦o̦l ñan New York im in kar aikuj tõparl̦o̦k Betel̦ ilo jo̦teen eo. Ijoke ear wal̦o̦k juon kõto el̦ap im ekõm̦m̦an bwe en l̦ap jin̦o. Kõn men in, injin eo an train eo ear jorrããn im el̦ak tõparl̦o̦k New York City emaroñ kar l̦alem awa jimmarokin M̦ande. Jãn ijin iar bar uwe ilo juon train l̦ak ñan Brooklyn im kajju etal im jerbal. Iar rum̦wij jidik im lukkuun m̦õk kõn aõ kar jab kiki aolepen boñõn eo. Meñe elõñ wãween ko reppen iar iiooni ak ear l̦apl̦o̦k aõ m̦õn̦õn̦õ kõn aõ kar jerbal ippãn ro jeid im jatid ilo eklejia eo iar lol̦o̦ke im kwal̦o̦k naan ippãer.

Ilo iiõ ko jinoin aõ kar pãd ilo Betel̦, rar kũr eõ bwe in jipañ ilo Retio station eo ad me rej kõm̦m̦ani broadcast ko im kar n̦aetan station in WBBR. Retio station in ear pãd ilo 124 Columbia Heights ilo floor eo kein karuo. Em̦m̦aan eo Jeid im Jatid Alexander H. Macmillan, eo ear jerbal ilo Betel̦ ium̦win elõñ iiõ, ekõn bõk kun̦aan ilo bũrookraam̦ ko an retio eo. Ãt eo ekkã ammim ãñinñini ej Jeid im Jatid Mac. Ear juon joñak elukkuun em̦m̦an ñan ro reddikl̦o̦k ilo Betel̦, kõnke ear tiljek wõt im karejar ñan Jeova meñe elõñ apañ ko ear iiooni ilo mour eo an.

Ilo 1958 eo, ear oktak jerbal eo aõ im iar jino jerbal ippãn ro rar kadiwõjl̦o̦k jãn Jikuul̦in Giliad. Kar jerbal eo aõ ej kõm̦m̦an aer visa im loloorjake ial̦an aer etal ñan jikin ko rar jilkinl̦o̦k er ñani. Ear lukkuun l̦ap on̦ããn kãlo̦k ilo tõre ko, im kõn men in jet wõt rar kãlo̦k ilo bal̦uun. Im eitõn aolep ro rar etal ñan Africa im Asia rar aikuj uwe ilo tim̦a ko me rej ebbõk m̦weiuk ñan jikin kein. Ke ear jino lõñl̦o̦k bal̦uun, ear dikl̦o̦k on̦ããn kãlo̦k im elõñ iaan mijinede ro rar maroñ etal ñan aelõñ ko rar jilkinl̦o̦k er ñani.

Ilo 1960 eo, iar kõm̦m̦an karõk ñan jataik bal̦uun ko rej etal ikõtaan Amedka ñan Europe ñan bõkl̦o̦k ro renaaj etal ñan kweilo̦k el̦ap ko ilo iiõ  in 1961. Iar uwe ilo juon iaan bal̦uun ko jãn New York ñan Hamburg, Germany, bwe in pãd ilo juon iaan kweilo̦k l̦ap ko. Ãlikin kweilo̦k el̦ap eo, ña im bar jilu jeid im jatid em̦m̦aan me rej jerbal ilo Betel̦, kõmar rent e juon wa im ettõr jãn Germany l̦o̦k ñan Italy, innem lol̦o̦k ra eo ilo Rome. Jãn ijin, kõmar etal ñan France, im ettõr ioon tol̦ ko etaer Pyrenees, innem del̦o̦ñl̦o̦k ilo aelõñin Spain, ijo em̦õj kamo jerbalin kwal̦o̦k naan. Ilo ittino, kõmar bõkl̦o̦k bok ko ad ñan ro jeid im jatid ilo Barcelona, ak kõmar m̦okta aikuj in kõpooji bwe ren ãinwõt juon menin lel̦o̦k. Jaar lukkuun m̦õn̦õn̦õ in jel̦ã kajjier! Jãn ijin, kõmar ettõrl̦o̦k ñan Amsterdam bwe kõmin kãlo̦k im ro̦o̦l ñan New York.

Enañin juon iiõ tokãlik, ear bar wõr juon aõ jerbal ilo Betel̦, iar kõm̦m̦an karõk ñan ro jeid im jatid me rar kããlõt er bwe ren kãlo̦k im pãd ilo elõñ iaan kweilo̦k el̦ap ko rar wal̦o̦k ipel̦aakin lal̦ in. Kar etan kweilo̦k el̦ap eo “Everlasting Good News” ilo iiõ eo 1963. Im ear wõr 583 uwaan ro jeid im jatid rar kããlõt bwe ren etal ñan kweilo̦k el̦ap ko. Rar karõk bwe ren etal ñan aelõñ in Europe, Asia, South Pacific, im jikin ko ãliktata rar bõjrak ie, kar ilo juon iaan ãne ko ilo Hawaii etan Honolulu, im ilo juon bukwõn ilo California etan Pasadena. Ãlikin aer etal ñan jikin kein, rar lol̦o̦k Lebanon im Jordan bwe ren kar lol̦o̦k jet iaan jikin ko me rej pãd ilo Baibõl̦. Opij eo iar jerbal ie ilo Betel̦, kõmar loloorjake ial̦ in kãlo̦k, jikin pãd, im bareinwõt visa ko an ro rar etal ñan jikin kein.

Ilo ejja iiõ in wõt 1963, ear bar wõr juon men ear wal̦o̦k im elukkuun aorõk ippa. Ilo Juun 29 eo iar m̦areiki Lila Rogers jãn Missouri, me ear itok im jerbal ilo Betel̦ ilo iiõ eo 1960. Juon wiik ãlikin am̦ro kar m̦are, kom̦ro ar kobal̦o̦k ippãn ro rar etal im pãd ilo kweilo̦k el̦ap ko ilo aelõñin Greece, Ijipt, im Lebanon. Innem, kõmar kãlo̦k jãn Beirut ñan juon jikin epaak ilo Jordan. Ilo ijin em̦õj kamo jerbalin kwal̦o̦k naan, im rar kõjjel̦ãik kõm bwe rar jab lel̦o̦k an Ri Kõnnaan ro an Jeova visa ñan del̦o̦ñ ilo jikin in, im kõmar l̦õmn̦ak ta eo enaaj kar wal̦o̦k ñe kõm tõpar ijo. Ke kõmar tõpar Jordan, kõmar lukkuun ilbõk im m̦õn̦õn̦õ ke kõmar lo juon kumi rej jutak ilo airport eo im rej jibwe juon jain ej ba, “Yokwe Ri Kõnnaan ro an Jeova”! Ear lukkuun kãitoktoklimo tũreep in bwe kõmar lo jet iaan jikin ko me rej pãd ilo Baibõl̦ eo! Em̦m̦an am kar lo jikin ko Ebream, Aisak im Jekob rar jokwe ie, ijoko Jesus im rijjilõk ro an rar kwal̦o̦k naan ie, im bareinwõt ijo Kũrjin ro rar jino ajeeded “ñan aolepen lal̦.”​—Jrb. 13:47, UBS.

Ium̦win 55 iiõ in an Lila rejetak eõ ilo jerbal ko an Jeova. Elõñ alen am̦ro kar maroñ lol̦o̦k Spain im Portugal ilo iien ko rar kamoik jerbalin kwal̦o̦k naan ilo aelõñ kein. Kom̦ro ar maroñ etal im rõjañ ro jeid im jatid ilo jikin kein, im bõkl̦o̦k bok ko ad ñan er im jabdewõt men ko rar aikuji. Bareinwõt kom̦ro ar lol̦o̦k jet iaan em̦m̦aan ro jeid im jatid me rar pãd ilo kalbuuj ilo Cádiz ilo aelõñ in Spain. Iar lukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe iar maroñ jipañ im kõketak er ke iar kwal̦o̦k juon katak.

 Ilo iiõ ko m̦aantak jãn 1963 eo, ear juon jeraam̦m̦an bwe iar maroñ jipañ im kõm̦m̦an karõk ñan ro rar etal ñan kweilo̦k el̦ap ko ilo aelõñin Africa, Australia, Central im South America, Europe, Aelõñ ko iturearin Asia, Hawaii, New Zealand, im Puerto Rico. Elõñ kweilo̦k el̦ap ko kom̦ro Lila ar pãd ie im ban mel̦o̦kl̦o̦ki, ãinwõt kweilo̦k el̦ap eo ilo Warsaw, ilo aelõñin Poland ilo iiõ eo 1989. Elõñ iaan ro jeid im jatid jãn Russia rar itok ñan kweilo̦k el̦ap in, im ej kab kein kajuon in aer pãd ilo juon kweilo̦k el̦ap! Jet iaan ro me kom̦ro ar iioon er rar kalbuuj ium̦win elõñ iiõ kõn tõmak eo aer.

El̦ap aõ kar m̦õn̦õn̦õ kõn bar juon jerbal, ke iar bõk jeraam̦m̦an eo ñan lol̦o̦k elõñ iaan ra ko ilo pel̦aakin lal̦ in ñan kõketak im rõjañ ro jeid im jatid ilo Betel̦ bareinwõt mijinede ro. Im ra eo ãliktata kom̦ro ar lol̦o̦ke kar ilo South Korea, ijo in kom̦ro ar iioone 50 em̦m̦aan ro jeid im jatid me rar kalbuuj ilo Suwon. Meñe rar kalbuuj, ak rar m̦õn̦õn̦õ wõt im reim̦aanl̦o̦k ñan iien eo renaaj bar kwal̦o̦k naan. El̦ap am̦ro kar bõk kõketak jãn em̦m̦aan rein jeid im jatid!​—Rom 1:11, 12, UBS.

Em̦õj aõ lo wãween an Jeova kar kõjeraam̦m̦ane armej ro an ium̦win iiõ kein m̦aantak. Ke iar peptaij ilo iio eo 1943, ear wõr enañin 100,000 ri-kwal̦o̦k naan ro. Ak kiiõ elõñl̦o̦k jãn 8,000,000 armej ro rej karejar ñan Jeova ilo 240 aelõñ ko. Im juon iaan un ko ej kõnke el̦ap kun̦aan mijinede ro rar kadiwõjl̦o̦k jãn Jikuul̦in Giliad me rej kwal̦o̦k naan ilo elõñ jikin ko. Ikar lukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe iar maroñ jerbal ippãn elõñ iaan mijinede rein ium̦win iiõ kein m̦aantak im bareinwõt kõm̦m̦an karõk ñan aer etal ñan aelõñ ko rar jilkinl̦o̦k er ñani!

Ilukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe ke iar jo̦dikdik wõt, iar kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aõ ñan Jeova ilo aõ kar jino jerbal ilo Betel̦. Im kõn men in el̦ap an Jeova kõjeraam̦m̦ane eõ ilo mour eo aõ. Ijello̦kun jeraam̦m̦an ko kom̦ro Lila ar bõki ilo Betel̦, kom̦ro ar bar m̦õn̦õn̦õ in jerbal ippãn ro jeid im jatid ilo jet iaan eklejia ko ilo Brooklyn ium̦win elõñl̦o̦k jãn 50 iiõ. Im elõñ iaan rein el̦ap am̦ro epaake er.

Ij wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jerbal ilo Betel̦ ilo an Lila rejetake eõ aolep raan. Meñe 80 jim̦a aõ iiõ, ak ilukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe ij maroñ jipañ wõt ilo ra eo ikijjeen aõ jerbal ippãn ro rej jeje lõta ko im uwaaki kajjitõk ko an armej ro.

Ilukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe ij uwaan doulul in an Jeova me elukkuun em̦m̦an im loe an m̦ool naan kein an Malakai 3:18 me ej ba: “Kom̦ naaj bar lo oktak eo kõtaan ro re wãnõk im ro re nana, im kõtaan eo ej jerbal ñan Anij im eo e jab jerbal ñan E.” Aolep raan jej lo an lal̦ in an Setan nanal̦o̦k wõt im ejjel̦o̦k an armej kõjatdikdik im rejjab lukkuun m̦õn̦õn̦õ. Bõtab ro rej yokwe im karejar ñan Jeova, rej m̦õn̦õn̦õ wõt meñe rej mour ilo raan kein ãliktata me epen mour, im ewõr aer kõjatdikdik kõn ilju im jekl̦aj. Ej juon jeraam̦m̦an ñan kwal̦o̦k ñan ro jet kõn ennaan eo em̦m̦an! (Matu 24:14) M̦õttan jidik Aelõñ eo an Anij enaaj jol̦o̦k jukjukun pãd in enana im lal̦ in enaaj oktak im juon jukjukun pãd ekããl. Jej kijoorore an itok iien in! Innem aolep ro ilo jukjukun pãd eo ekããl renaaj ãjmour im m̦õn̦õn̦õ ñan indeeo.