1, 2. Ta eo bokin Hibru 13:4 ej rõjañ kõj ñan kõm̦m̦ane?

KÕJ aolep jekõn̦aan kautiej Jeova. Ej tõllo̦kũn bwe jen kautiej E im ej kallim̦ur bwe enaaj bar kautiej kõj. (1 Sa. 2:30; JK. 3:9, UBS; Rev. 4:11) Bareinwõt, ekõn̦aan bwe jen kwal̦o̦k ad kautiej armej ro, ãinwõt ñan ri-tõl ro an kien. (Rom 12:10; 13:7) Bõtab ewõr bar juon men el̦aptata, jej aikuj kwal̦o̦k ad kautieje. Men in ej mourin pãlele.

² Rijjilõk Paul ear ba: “Armej otemjej ren kautiej pãlele im en kwõjarjar jikin babu.” (Hi. 13:4) Paul ear jab baj kwal̦o̦k wõt mel̦el̦e ko kõn mourin pãlele. Bõtab, ear lel̦o̦k naanin jiroñ ko ak lukkuun rõjañ Kũrjin ro ñan kautiej mourin pãlele im watõke bwe eaorõk. Eñin ke wãween am̦ watõk mourin pãlele, el̦aptata ñe kwõj juon rippãlele?

3. Ta naanin kakapilõk eo eaorõk Jesus ear letok kõn mourin pãlele? (Lale pija eo itulõñ.)

³ El̦aññe kwõj kaorõk mourin pãlele, kwõj l̦oore joñak eo em̦m̦antata an juon eo ear bar kõm̦m̦ane men in. Jesus make ear kautiej mourin pãlele. Ke Parisi ro rar kajjitõk ippãn Jesus kõn jepel, ear jitõñl̦o̦k ñan ta eo Anij ear ba kõn mourin pãlele eo jinointata. Ear ba: “Kõn men in armej enaaj ilo̦k jãn jemãn im jinen, im enaaj eddãp ñan lio pãleen; Im erro renaaj juon wõt kanniõk.” Jesus ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt  im ba: “Men eo Anij ear kobaiki, armej ren jab kõjepele.”​—Riit Mark 10:2-12; Jen. 2:24.

4. Ta karõk eo an Jeova jãn jinoin kõn mourin pãlele?

⁴ Ealikkar, Jesus ear kile bwe mourin pãlele ej menin letok jãn Jeova im ear kwal̦o̦k bwe rippãlele ro rej aikuj tiljek wõt ñan doon. Ke Anij ear ejaake mourin pãlele eo m̦oktata, ear jab jiroñ Adam im Iv bwe remaroñ jepel. Bõtab, jãn jinoin ilo jikin kallib Iden, ear karõk bwe “erro” en juon wõt im tiljek wõt ñan doon toon wõt aerro mour.

5. Ewi wãween an mej jelõt mourin pãlele?

⁵ Bõtab ejjel̦o̦k pere, kwõjel̦ã bwe jãn wõt an kar Adam jerawiwi, elõñ oktak ko rar wal̦o̦k. Juon iaaer ej mej, im men in ej bar jelõt mourin pãlele. Rijjilõk Paul ear kõmel̦el̦eik Kũrjin ro bwe mej ej jem̦l̦o̦kin pãd eo an ruo rippãlele, im eo pãleen me ej mour wõt emaroñ bar m̦are.​—Rom 7:1-3.

6. Ta eo Kien Moses ej katakin kõj kõn wãween an Anij watõk mourin pãlele?

⁶ Kien eo Anij ear lel̦o̦k ñan ri-Israel ro ej tipdiki mel̦el̦e ko kõn mourin pãlele. Ñan waanjoñak, kien eo ear kamãlim an juon em̦m̦aan in Israel bõk elõñl̦o̦k jãn juon pãleen kõrã. Bõtab, m̦anit in ear wal̦o̦k m̦oktal̦o̦k jãn an kar Anij lel̦o̦k Kien in. Ijoke, Kien eo ear kõjparok kõrã ro im ajri ro bwe l̦õm̦aro ren jab kõjekdo̦o̦n er. Ñan waanjoñak, el̦aññe juon em̦m̦aan in Israel ear pãleek juon ri-kõm̦akoko innem bar bõk juon pãleen kõrã, enaaj aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lale aikuj ko an kõrã eo juon pãleen ãinwõt an kõn kõm̦m̦ane. Aikuj kein ekitibuj m̦õñã, nuknuk im aikuj eo an ñan babu ippãn. Anij ear kakien l̦õm̦aro bwe rej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõjparoke kõrã in. (Ex. 21:9, 10, UBS) Meñe jejjab pãd ium̦win Kien Moses, bõtab ej kaalikkar ñan kõj bwe el̦ap an Jeova kaorõk mourin pãlele. Men in ejjab ke kõm̦akũt eok ñan kaorõk mourin pãlele?

7, 8. (1) Ekkar ñan Duteronomi 24:1, ta eo Kien Moses ear ba kõn jepel? (2) Ta l̦õmn̦ak eo an Jeova kõn jepel?

⁷ Ta eo Kien Moses ej ba kõn jepel? Meñe ejjab kar karõk eo an Jeova in bwe l̦eo im lio ren jepel, ak Kien eo ear kõtl̦o̦k an juon em̦m̦aan in Israel jepel jãn kõrã eo pãleen ñe ej lo “jabdewõt men eo ejekkar” ippãn lio. (Riit Duteronomi 24:1.) Kien eo ear jab tipdiki ta men ko ‘rejekkar’ l̦eo ej loi ippãn lio. Bõlen men kein remaroñ kar jitõñl̦o̦k ñan kõm̦m̦an ko an rekajjookok ak juon men elukkuun nana ear kõm̦m̦ane, im jab kõn juon bõd edik ear kõm̦m̦ane. (Dt. 23:14, UBS) Ekabũrom̦õjm̦õj bwe ilo tõre ko an Jesus, elõñ ri-Ju ro rar jepel jãn kõrã ro pãleer “kõn jabdewõt un ko.” (Matu 19:3, UBS) Ejjel̦o̦k pere bwe jejjab kõn̦aan l̦oore wãween an kar rein l̦õmn̦ak.

⁸ Ri-kanaan Malakai ear kwal̦o̦k l̦õmn̦ak eo an Jeova kõn jepel. Ekar juon m̦anit ippãn em̦m̦aan ro ilo tõre ko ñan jepel jãn kõrã ro pãleer jinoin, bõlen kõnke ren maroñ bõk jiroñ ro reddikl̦o̦k me rejjab kabuñ ñan Jeova. Bõtab ikijjeen ri-kanaan Malakai, Anij ear kwal̦o̦k l̦õmn̦ak eo an kõn jepel. Ear ba: “Ilukkuun dike jepel.” (Mal. 2:14-16, UBS) L̦õmn̦ak eo an Anij kõn mourin pãlele ejjañin oktak jãn jinoin ke ear ba bwe l̦eo enaaj “eddãp n̦a ippãn lio pãleen; im erro naaj juon wõt kanniõk.” (Jen. 2:24) Jesus ear rejetake l̦õmn̦ak eo an Jemãn kõn mourin pãlele ke ear ba: ‘Men eo Anij ear kobaiki, armej en jab kõjepele.’​—Matu 19:6.

9. Ta mel̦el̦ein naan ko an Jesus ilo Mark 10:11, 12?

⁹ Juon emaroñ kajjitõk, ‘Ewõr ke unin an juon Kũrjin maroñ jepel im bar m̦are?’ Eokwe, Jesus ear kwal̦o̦k l̦õmn̦ak eo an kõn jepel. Ear ba: “Jabdewõt em̦m̦an eo ej jepel jãn lio pãleen im bar pãleek juon kõrã, ewõr ruõn l̦eo n̦ae lio pãleen kõn lejãn; Ilo ejja wãween in wõt jabdewõt kõrã eo ej jepel jãn l̦eo pãleen im bar pãleek juon em̦m̦aan, ewõr ruõn lio kõn lejãn.” (Mark 10:11, 12, UBS; Luk 16:18, UBS) Alikkar bwe Jesus ear kautiej mourin pãlele, im ear kõn̦aan bwe ro jet ren  bar kautieje karõk in. Ñe juon em̦m̦aan ej jepel jãn kõrã eo pãleen me ear tiljek wõt ñane (ak ñe juon kõrã ej jepel jãn l̦eo pãleen me ear tiljek wõt) im bar m̦areik juon, ej lejãn. Jesus ear ba bwe ewõr ruõn kõn lejãn kõnke jekdo̦o̦n ear kõm̦m̦an an peba in jepel, ak im̦aan mejãn Jeova erro kõrã eo m̦okta rej ri-m̦are wõt im rekabde “juon wõt kanniõk.” Bareinwõt Jesus ear ba bwe el̦aññe l̦eo ej jepel jãn kõrã eo pãleen kõn ejjel̦o̦k unin, emaroñ kõm̦m̦an bwe en pidodo an lio l̦orak ilo aujiid eo ñan mourin l̦õñ. Ewi wãween? Eokwe ilo kar tõre ko, ñe juon kõrã ej jepel, emaroñ l̦õmn̦ak bwe ej aikuj bar m̦are bwe en wõr juon eo ej kõjparoke im kabwe aikuj ko an. Bõtab, el̦aññe kõrã eo ej bar m̦areik juon, ej lejãn.

10. Ta un eo wõt unin an juon Kũrjin maroñ jepel im bar m̦are?

¹⁰ Ijoke, Jesus ear kwal̦o̦k bwe ewõr juon wõt un unin an ruo rippãlele maroñ jepel. Ear ba: “Im Ij ba ñan kom̦, jabdewõt eo enaaj jol̦o̦k lio pãleen, el̦aññe ejjab kõn l̦õñ [kajin Grik, por·neiʹa], im enaaj pãleek bar juon, ej l̦õñ; im eo ej pãleek lio ar jol̦o̦ke ej l̦õñ.” (Matu 19:9) Ear bar kwal̦o̦k ejja mel̦el̦e in wõt ilo Katak eo an ioon Tol̦ eo. (Matu 5:31, 32, UBS) Ilo iien kein jim̦or, Jesus ear kaalikkar bwe “l̦õñ” ej ñe ruo armej rejjañin m̦are rej pãd ippãn doon. L̦õñ ej kitibuj aolep m̦anit kein ãinwõt lejãn, kõrã ekijoñ, ñe ruo armej rej babu ippãn doon ak rejjañin m̦are, em̦m̦aan ñan em̦m̦aan ak kõrã ñan kõrã, im ñe juon ej babu ippãn menninmour ko. Kõn men in, el̦aññe juon em̦m̦aan ej l̦õñ, lio pãleen emaroñ pepe in jepel jãne ak jab jepel jãne. Ak el̦aññe kõrã eo ej make kããlõt ñan jepel jãne, im̦aan mejãn Anij ejem̦l̦o̦k pãd eo aerro.

11. Etke juon Kũrjin emaroñ pepe in pãdwõt ippãn eo pãleen jekdo̦o̦n ñe eo pãleen ear l̦õñ?

¹¹ Kwõj ke kile, Jesus ear jab ba bwe ñe juon ri-m̦are ej l̦õñ (por·neiʹa), eo pãleen me ejjel̦o̦k ruõn ej aikuj jepel jãne. Ñan waanjoñak, lio emaroñ pepe in pãdwõt ippãn l̦eo ippãn jekdo̦o̦n ñe l̦eo ear l̦õñ. Etke? Kõnke lio emaroñ yokwe wõt l̦eo ippãn im m̦õn̦õn̦õ in jeorl̦o̦k an bõd im kõn̦aan bwe erro en kakõm̦anm̦anl̦o̦k pãd eo aerro. Bõtab el̦aññe lio ear jepel jãn l̦eo im jab bar  m̦are, enaaj iioon wãween ko reppen. Wõn enaaj kabwe aikuj ko an ilo kanniõk im kajejjet kõn̦aan eo kõn babu ippãn doon? Enaaj ke bũrom̦õj kõn an make iaan? Ak ñe ewõr nejierro, ewi wãween an men in naaj jelõt er? Enaaj ke penl̦o̦k wõt ñan lale im katakin ajri ro ilo aer rũttol̦o̦k ilo m̦ool eo? (1 Ko. 7:14) Innem, meñe eo me ejjel̦o̦k ruõn ej pepe in jepel jãn eo pãleen me ear l̦õñ, ak enaaj baj wõt iioon wãween ko reppen.

12, 13. (1) Ta eo ear wal̦o̦k ñan mourin pãlele eo an Hoseia? (2) Etke Hoseia ear bar bõk kõrã eo pãleen, im ta eo jemaroñ katak jãn men in?

¹² Bwebwenato eo kõn ri-kanaan Hoseia ej katakin kõj kõn l̦õmn̦ak eo an Anij kõn mourin pãlele. Anij ear jiroñ Hoseia bwe en bõk juon pãleen kõrã etan, Gomer, eo me enaaj oktak im juon “ri-l̦õñ, im ro [nejin] rej l̦otak kõn l̦õñ.” Gomer ear “etta im keotak ñan [Hoseia] juon l̦addik.” (Hos. 1:2, 3) Tokãlik, ear wõr nejin Gomer juon leddik im juon l̦addik, emaroñ kar nejin ñan bar ippãn juon em̦m̦aan. Meñe elõñl̦o̦k jãn juon alen an kar Gomer mourin l̦õñ, ak Hoseia ear pãdwõt ippãn. Ãliktata, kõrã in ear ilo̦k jãn Hoseia im erom juon ri-kõm̦akoko. Meñe ãindein, ak Hoseia ear bar bõke ilo an kar wiaiki jãn kõm̦akoko. (Hos. 3:1, 2, UBS) Jeova ear kõjerbal Hoseia ãinwõt juon waanjoñak kõn wãween an kar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jol̦o̦k an ri-Israel ro bõd, meñe elõñ alen aer kar jab tiljek ñane im kabuñ ñan anij ko jet. Ta eo jemaroñ katak jãn men in?

¹³ El̦aññe eo pãleen juon Kũrjin ej l̦õñ, Kũrjin in me ejjel̦o̦k ruõn ej aikuj kõm̦m̦an an jokãlõt. Jesus ear ba bwe rippãlele eo ejjel̦o̦k ruõn emaroñ jepel im tokãlik emaroñ bar m̦are. Bõtab el̦aññe rippãlele in ej pepe in jol̦o̦k an eo pãleen bõd, eokwe ejjab bõd pepe in ej kõm̦m̦ane. Hoseia ear bar bõk Gomer. Ãlikin an kar bar jepl̦aak ippãn, Hoseia ear jiroñ Gomer bwe en jab bar pãd ippãn juon em̦m̦aan. Ear bar ba bwe enaaj “bareinwõt kõttare” im jab babu ippãn. (Hos. 3:3, UBS) Bõtab, jet iien tokãlik, Hoseia emaroñ kar bar pãd ippãn lio pãleen, im men in ej jitõñl̦o̦k ñan iien eo Anij ear m̦õn̦õn̦õ in bar bõk armej ro an im kõjeraam̦m̦an er. (Hos. 1:11; 3:3-5, UBS) Ta eo men in ej katakin kõj kõn mourin pãlele? Ñe rippãlele eo ejjel̦o̦k ruõn ej ro̦o̦l im bar babu ippãn eo pãleen me ear l̦õñ, men in ej kaalikkar bwe em̦õj an jeorl̦o̦k an bõd. (1 Ko. 7:3, 5, UBS) Mel̦el̦ein men in bwe ejjab maroñ kiiõ kõm̦m̦an an peba in jepel. Kõn men in, erro naaj aikuj kate erro ñan mour ekkar ñan l̦õmn̦ak eo an Anij kõn mourin pãlele.

14. Ekkar ñan 1 Korint 7:10, 11, ta eo emaroñ wal̦o̦k ñan pãd eo an ruo rippãlele?

¹⁴ Aolep Kũrjin ro rej aikuj kate er ñan kwal̦o̦k aer kautiej mourin pãlele, ãinwõt Jeova im Jesus. Bõtab, jet remaroñ likjab in kõm̦m̦ane men in kõn aer jab weeppãn. (Rom 7:18-23, UBS) Innem jejjab aikuj bwilõñ ke jet iaan Kũrjin ro ilo raan ko an rijjilõk ro rar iioon apañ ilo mourin pãlele eo aer. Paul ear ba bwe “lio en jab jepel” ak etal jãn l̦eo pãleen, bõtab ewõr iien, men in ear wal̦o̦k.​—Riit 1 Korint 7:10, 11, UBS.

15, 16. (1) Ñe ewõr apañ ko ilo mourin m̦are eo an ruo rippãlele, ta eo rej aikuj kõm̦m̦ane im etke? (2) Ewi wãween an naanin kakapilõk in jerbal ñan ro me eo pãleer ejjab juon rũttõmak?

¹⁵ Paul ear jab kwal̦o̦k ta ko ear kõm̦m̦an menin an kar kõrã eo jepel ak etal jãn l̦eo pãleen. Ijoke jejel̦ã bwe lio ear jab etal jãn l̦eo pãleen kõn an kar l̦eo l̦õñ. Kõnke el̦aññe en kar un eo in, kõrã eo enaaj kar maroñ kõm̦m̦an an peba in jepel im bar m̦are. Paul ear ba bwe kõrã eo ej etal jãn l̦eo pãleen ej aikuj “pãd make iaan” ak ñe ejjab, ej aikuj bar “jepl̦aak ñan l̦eo pãleen.” Anij ej watõk rein bwe rej juon wõt. Paul ear rõjañ rippãlele ro bwe jabdewõt apañ ko rej wal̦o̦k ikõtaer, el̦aññe ejjab kõn l̦õñ, kõttõpar eo aer ej ñan jepl̦aak ñan doon. Erro maroñ bõk jipañ jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia. Em̦m̦aan rein reban kajjioñ in errã ippãn juon, ak men eo remaroñ kõm̦m̦ane ej lel̦o̦k naanin kakapilõk ko jãn Baibõl̦.

¹⁶ Bõtab, ta el̦aññe juon Kũrjin ej pãleek juon  eo ejjab karejar ñan Jeova? El̦aññe ewõr apañ ko ilo pãd eo aerro, erro maroñ ke jepel ak etal jãn doon? Ãinwõt kar ba m̦oktal̦o̦k, Baibõl̦ ej ba bwe l̦õñ ej wãween eo wõt emãlim ñan an ruo rippãlele pepe ñan kõm̦m̦an aer peba in jepel im bar m̦are. Bõtab Baibõl̦ ejjab tipdiki ta ko remaroñ kõm̦m̦an menin an juon rippãlele etal jãn eo pãleen. Paul ear ba bwe el̦aññe juon kõrã ewõr pãleen me ejjab pãd ilo tõmak im “l̦eo em̦õn̦õn̦õ in jokwe ippãn, lio en jab ilo̦k jãn l̦eo pãleen.” (1 Ko. 7:12, 13) Naanin kakapilõklõk in ej bar jerbal ñan kõj rainin.

17, 18. Etke elõñ jet Kũrjin rar pepe in pãdwõt ippãn ro pãleer meñe elõñ apañ ko reppen rar iiooni?

¹⁷ Bõtab, ewõr jet waanjoñak ko kõn l̦õm̦aro rejjab rũttõmak me wãween aer kõm̦m̦an ñan kõrã ro pãleer ej kaalikkar aer jab ‘m̦õn̦õn̦õ in jokwe ippãer.’ Ñan waanjoñak, bõlen joñan an l̦eo lãj, ej m̦an kõrã eo im likũt mour eo an ilo kauwõtata. Ak bõlen em̦akoko in kabwe aikuj ko an lio im ajri ro nejierro, ak ej kabõjrake lio jãn an karejar im tiljek wõt ñan Anij. Ñe ej wal̦o̦k apañ rot in ñan juon jeid im jatid kõrã, emaroñ make kile bwe l̦eo ejjab “m̦õn̦õn̦õ in jokwe ippãn” im ej menin aikuj ñan an jepel jãne jekdo̦o̦n ñe l̦eo ej ba bwe ‘em̦õn̦õn̦õ in jokwe ippãn.’ Bõtab ewõr jet jeid im jatid rar bar iioone ejja jekjek in, ijoke rar pepe in pãdwõt ippãn eo pãleer. Rein rar kijenmej wõt im kate er ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k pãd eo aer. Etke?

¹⁸ Meñe ruo rippãlele renaaj jepel ak etal jãn doon kõn juon iaan un kein itulõñ, erro ej pãlele wõt. El̦aññe rej jepel im jab mour ippãn doon, kajjojo iaaerro enaaj iiooni wãween ko reppen me kar kwal̦o̦k kaki ilo pãrokõrããp ko m̦oktal̦o̦k. Rijjilõk Paul ear bar kwal̦o̦k juon un aorõk ñan an ruo rippãlele pãdwõt ippãn doon. Ear ba: “Bwe l̦eo ejjab tõmak kokkwõjarjar e kõn lio pãleen, im lio ejjab tõmak kokkwõjarjar e kõn l̦eo pãleen; el̦aññe jab ãindein ro nejimi rejjab erreo, a kiiõ rekkwõjarjar.” (1 Ko. 7:14) Elõñ Kũrjin ro rar pepe in pãdwõt ippãn eo pãleer me ejjab juon rũttõmak meñe rar iioon wãween ko relukkuun pen. Rein remaroñ kam̦ool bwe aer kar kijenmej wõt el̦ap tokjãn kõnke jet iaan l̦õm̦aro pãleer rar erom juon iaan Ri Kõnnaan ro an Jeova.​—Riit 1 Korint 7:16, UBS; 1 Pi. 3:1, 2.

19. Etke elõñ Kũrjin rippãlele ro rej lo tõprak im m̦õn̦õn̦õ ilo mourin pãlele eo aer?

¹⁹ Jesus ear letok naanin jiroñ ko ikijjeen jepel im rijjilõk Paul ear letok naanin kakapilõk ko ikijjeen an ruo rippãlele etal jãn doon. Erro jim̦or kar kõn̦aan bwe ri-karejar ro an Anij ren kautiej mourin pãlele. Ilo eklejia ko ipel̦aakin lal̦ in, elõñ Kũrjin rippãlele ro rej lo tõprak im m̦õn̦õn̦õ ilo mourin pãlele eo aer. Ejjel̦o̦k pere bwe ilo eklejia eo am̦, elõñ bar rippãlele ro me rej lo m̦õn̦õn̦õ ilo pãd eo aer. Ewõr em̦m̦aan ro jeid im jatid retiljek im rej yokwe kõrã ro pãleer, bareinwõt kõrã ro rej yokwe im kautieje l̦õm̦aro pãleer. Alikkar, bwe rein rej kwal̦o̦k aer kaorõk mourin pãlele. Im jem̦õn̦õn̦õ bwe elõñ milien rippãlele ro rej kaalikkar an m̦ool naan kein an Anij: “L̦eo enaaj ilo̦k jãn jemãn im jinen, im koba ippãn lio pãleen, im erro renaaj juon kanniõk.”​—Ep. 5:31, 33.