Etal ñan katak ko ilo bok in

Etal ñan laajrak in katak ko

Kiõ Ej Ien Ñan Kajejjet Bebe Ea Am

Kiõ Ej Ien Ñan Kajejjet Bebe Ea Am

Kiõ Ej Ien Ñan Kajejjet Bebe Ea Am

“Ietoõn ami ajkub ikõtan ruo lemnok?”​—1 KIÑ 18:21.

1. Ta eo ej kõmman bwe ien kein ad ren aorõklok jen mokta?

 KWOJ tõmak ke bwe Jehovah ej juõn wõt Anij emol? Kwoj tõmak ke bareinwõt bwe nan in kanan ko ilo Bible rej jitõñlok ñan ien kein ad einwõt “ran ko eliktata” an jukjuk im bed eo an Satan? (2 Timote 3:1) Elañe aet, inem ealikar kwoj errã bwe kiõ ej ien eo elaptata ñan kajejjet bebe eo am. Ej juõn ien elaplok jen jabdewõt ien mokta ilo bwebwenato an lal bwe kiõ elõñ armij ro rej bed ilo kauwatata.

2. Ta eo ear walok ibwiljin bwij ko joñoul bwijin Israel ilo ran ko an King Ahab?

2 Ilo ebeben eo kein kajoñoul B.C.E., ailiñ in Israel ear aikwij kõmman juõn bebe eaorõk. Wõn eo rekõnan karejar ñan e? King Ahab, iumin tel eo an ri pagan eo belen, Jezebel, ear kowõnmanlok kabuñ eo an Baal ilo bwij ko joñoul bwijin Israel. Baal ear juõn anij in jebar leen wijki eo ear aikwij utdikdiki men in eddek ko bwe ren eddek im jebar leiir. Elõñ ri kabuñ ro an Baal rar yokyokwe ak badikdik iman ekjap in anij in air. Ñan kõmman bwe Baal en kajerammõn men in eddek ko im men in mour ko air, ri kabuñ ro rar aikwij bõk kunair ilo manit ko retton ibben ro rekijoñ ilo temple eo. Bareinwõt rar mwijit enbwiniir ñan katorlok bõtõktõkiir.​—1 Kiñ Ro 18:28.

3. Ewi wãwen kabuñ ñan Baal ear jelet armij ro an Anij?

3 Enañin 7,000 oran Ri Israel ro rar jab kõnan bõk kunair ñan kabuñ ñan ekjap, mour in ãjãj, im kabuñ ilo juõn wãwen elej. (1 Kiñ Ro 19:18) Ilo tiljek rar debij kõtan eo air ibben Jehovah Anij, im rar bõk matõrtõr kin men in. Ñan wanjoñok, Leroij eo Jezebel ear mõn elõñ ri kanan ro an Jehovah. (1 Kiñ Ro 18:4, 13) Kinke melejoñ kein rar walok, enañin aolep Ri Israel ro rar kobalok ibben kabuñ ko jet kinke rar kõnan kabuñburuen Jehovah im Baal jimor. Ak elañe juõn Ri Israel ear illok jen Jehovah im kabuñ ñan juõn anij wan, enaj kar melelen bwe ebuñ jen tõmak. Jehovah ear kallimur bwe enaj kajerammõn Ri israel ro elañe rar yokwe e im bokake kien ko an. Bõtab, ear kakkõl ir bwe elañe rar “kabuñ ñõn jabdrewõt men” ijellokin, enaj kajeebeplok ir.—Duteronomi 5:6-10; 28:15, 63.

4. Ta eo Jesus im ri jilek ro an rar kanan bwe enaj kar walok ibben Ri Christian ro, im ewi wãwen ear jejjet kitien?

4 Juõn wãwen einlok wõt in ej bed ibben kabuñ ko rewan rej ba rej lor Christ. Ro uan kabuñ ko rej baj ba rej Christian, ak ran in kwojkwoj ko, manit ko, im tõmak ko air rej idaptõk ibben katak ko an Bible. Einwõt Jezebel, ri tel ro an kabuñ ko rewan rej ba rej lor Christ ak rej tel ilo air matõrtõre Ri Kennan ro an Jehovah. Bwebwenato ko an lal rej kamol bwe ri tel rein rej bõk kunair ilo tarinae ko kin men in ewõr rueir kin air mõn elõñ million ro uan kabuñ ko. Bible eo ej naetan kamao rot in ikõtan kabuñ im kien ko einwõt mour in lũñ ilo jitõb. (Reveles̃õn 18:2, 3) Bareinwõt, elaplok an kabuñ ko rewan me rej ba bwe rej lor Christ kõtlok jen mokta mour in ãjãj, elaptata ibwiljin ri tel ro an kabuñ ko air. Jesus Christ im ri jilek ro an rar kanan kin an naj lap jumae rot in. (Matu 13:36-43; Jerbal 20:29, 30; 2 Piter 2:1, 2) Ta jemlok eo enaj walok ñan elõñlok jen juõn billion uair? Im ta eddo eo ej bed ibben ri kabuñ ro remol an Jehovah kin armij rein im ro jet me kabuñ ko air rar mone ir? Ewõr juõn uak ealikar kin kajitõk kein jenaj etale kin ta men ko rar walok mokta jen kar ien ‘kajeebeplok kabuñ in Baal ilo Israel’ ilo ien ko etto.—2 Kiñ Ro 10:28.

Yokwe eo an Anij kin Armij ro An Rejebwãbwe

5. Ewi wãwen Jehovah ear kwalok yokwe ñan armij ro an rejebwãbwe?

5 Jehovah Anij ejjab mõnõnõ ñe ej kajeik ro rejjab tiljek ñan e. Einwõt juõn Jemen ej yokwe ro nejin, ekõnan bwe ro renana ren ukwelok im jeblak ñan e. (Ezekiel 18:32; 2 Piter 3:9) Ñan kamol men in, Jehovah ear kajerbal elõñ ri kanan ro ilo ran ko an Ahab im Jezebel ñan kakkõl armij ro an kin ta eo enaj walok elañe rar kabuñ ñan Baal. Elijah kar juõn ian ri kanan rein. Elikin juõn ien eaetok in an kar jab wũt, einwõt kar kanan kake lok iman, Elijah ear jiroñ King Ahab bwe en kokweloklok Ri Israel ro im ri kanan ro an Baal ñan ion Tol Carmel.—1 Kiñ Ro 18:1, 19.

6, 7. (a) Ewi wãwen an kar Elijah kalikar ta unin an kar Israel buñ jen tõmak? (b) Ta eo ri kanan ro an Baal rar kõmmane? (c) Ta eo Elijah ear kõmmane?

6 Kwelok eo ear kõmman iturin jikin eo lokatok eo an Jehovah ear bed ie mokta jen air kar ‘kajorrãn’ e bõlen ñan kabuñburuen Jezebel. (1 Kiñ Ro 18:30) Ekaburomõjmõj, bwe Ri Israel ro ijo rar jab lukkun jelã wõn eo—Jehovah ke ak Baal—ear wõr an maroñ ñan kawut ene eo eneir. Im 450 ri kanan ro rar jutak ilo etan Baal, ak Elijah wõt ear jutak ilo etan Jehovah. Ñan kalikar ta abañ eo air, Elijah ear kajitõkin armij ro: “Ietoõn ami ajkub ikõtan ruo lemnok?” Inem ilo nan ko ralikarlok, ear kalikar ta eo rar aikwij kõmmane: “Elañe Jeova ej Anij, komin lor E: a elañe Beal inem komin lor e.” Ñan kamakit Ri Israel ro rebbururu bwe ren kabuñ ñan Jehovah kin aolepen burueir, Elijah ear aikwij kwalok kin juõn melejoñ eo enaj kar kamol wõn Anij eo emol. Rar aikwij katok kin ruo cow koman, juõn ñan Jehovah im eo juõn ñan Baal. Anij eo emol enaj kar tili men in katok eo an kin kijeek. Ri kanan ro an Baal rar keboje men in katok eo air, im iumin elõñ awa rar lamõj im ba: “O Beal, kwon eoroñ kim.” Ke Elijah ear jino kajirere kake ir, rar mwijit enbwiniir mae ien ear torlok kin bõtõktõk, im rar lukkun lamõj. Ak ear ejelok uak.—1 Kiñ Ro 18:21, 26-29.

7 Kiõ Elijah ear jinoe. Mokta, ear kõkãl lokatok eo an Jehovah im likit men in katok eo ion. Inem ear jiroñ armij ro bwe ren bõktok emen jãbi ko rekilep me rebol kin den im jauni men in katok eo. Rar kõmmane men in jilu alen mae ien eobrak roñ eo kin den. Inem Elijah ear jar: “O Jeova, Kwon eoroñ iõ, bwe armj rein ren jela bwe Kwe, Jeova, Kwoj Anij, im bwe Kwar bar ukõttok burueir.”—1 Kiñ Ro 18:30-37.

8. Ewi wãwen Anij ear uake jar eo an Elijah, im ta eo ri kanan eo ear kõmmane?

8 Anij eo emol ear uak ilo an tili men in katok eo im lokatok eo jimor kin kijeek jen lañ. Kijeek eo ear bareinwõt kõmeraik aolep den ko ilo roñ eo ibelakin lokatok eo! Kwon lemnak kin ewi wãwen men in ear jelet Ri Israel ro. “Rar buñbero: im re ba, Jeova, ej Anij; Jeova, ej Anij.” Elijah ear kõmman bar juõn men, ear kakien Ri Israel ro: “Komin jibwe ro dri kanan an Beal, ejelok juõn en dreor!” Rar mõn aolep ri kanan ro 450 an Baal itulalin Tol Carmel.—1 Kiñ Ro 18:38-40.

9. Ewi wãwen ri kabuñ ro remol rar bar bõk melejoñ?

9 Ilo ejja ran eo wõt, Jehovah ear kõmman bwe en wõt ene eo elikin an kar kabõjrak an wõt iumin jilu im jimettan yiõ! (Jemes 5:17, 18) Kwomaroñ baj lemnak kin ta eo Ri Israel ro rar bwebwenato kake ke rar jeblak ñan jikin jokwe ko air; Jehovah ear karreoik etan einwõt Anij eo emol im utiejtata. Bõtab, ri kabuñ ro an Baal rar jab ebwer. Jezebel ear wõnmanlok ilo jibadbad eo an ñan matõrtõre ri karejar ro an Jehovah. (1 Kiñ Ro 19:1, 2; 21:11-16) Inem bar juõn alen rar melejoñe tiljek eo an armij ro an Anij. Renaj kar tiljek wõt ke ñe ran in ekajet eo an ri kabuñ ro an Baal ear itok?

Kajejjet Bebe eo Kiõ

10. (a) Ilo ran kein ad, ta eo Christian ri kabit ro rej kõmmane? (b) Ta melelen ad bokake nan in kaiñi eo ilo Reveles̃õn 18:4?

10 Ilo ran kein ad, Christian ri kabit ro rej kõmman juõn jerbal einwõt kar Elijah. Ilo nan im ilo jeje, rej kakkõl armij ro ilo ailiñ ko otemjej iloan im ilikin kabuñ ko rewan me rej ba rej lor Christ kin kauwatata eo kin air bed ilo kabuñ ko rewan. Tokjen men in, elõñ million armij ro rar bebe in jolok etair jen kabuñ ko rewan. Rar wujleplok air mour ñan Jehovah im erom ri kalor ro an Jesus Christ. Aet, rar bokake nan in kir eo an Anij ikijen kabuñ ko rewan: “Komin drioijtok jen e, armij ro Aõ, bwe komin jab bõk mõtõn jerawiwi ko an, im bwe komin jab bõk jen men in kaiñtan ko an:”—Reveles̃õn 18:4.

11. Ta eo armij ro rej aikwij kõmmane ñan kabuñburuen Jehovah?

11 Ebar lõñ million armij ro, meñe rej mõnõnõ kin ennan eo an Bible eo me Ri Kennan ro an Jehovah rej kwaloke, rejañin kõmman bebe kin ta eo rej aikwij kõmmane. Jet iair rej itok ñan kwelok ko ad jet ien, einwõt kwelok in Kwojkwoj in Kejota eo an Iroij ak jet program in kwelok ko relap einwõt district convention. Armij rein aolep rej aikwij lukkun lemnak kin nan ko an Elijah: “Ietoõn ami ajkub ikõtan ruo lemnok?” (1 Kiñ Ro 18:21) Jen air aibedbed wõt, rej aikwij kajejjet bebe eo air kiõ im kate wõt ir ilo kijejeto ñan wujleplok air mour ñan Jehovah im kalikare ilo baptais. Kejatdikdik eo air ñan bõk mour indio ej wawa ion air kõmmane men in!—2 Dri Tessalonika 1:6-9.

12. Ta wãwen eo ekauwatata jet Ri Christian ro rar deloñ iloan, im ta eo rej aikwij kõmmane?

12 Ekaburomõjmõj, bwe jet Ri Christian ro emwij air baptais rar jakkeini ak bõjrak jen air kabuñ ñan Anij. (Dri Hibru 10:23-25; 13:15, 16) Jet iair rar luji air kijejeto kinke rar mijak in bõk matõrtõr, ak kin inebata ko ñan kabwe aikwij ko air, ak kin jibadbad ko ñan kamweie ir make, ak rej bukõt men ko ñan kamõnõnõ ir make. Jesus ear kakkõl bwe men kein renaj kalõkatip, im kabo jet ian ri kalor ro an. (Matu 10:28-33; 13:20-22; Luk 12:22-31; 21:34-36) Jen air ‘ajkub ikõtan ruo lemnok,’ armij rein rej aikwij ‘kate ir im ukwelok’ ilo air beek in kajejjet bebe eo air ñan wujleplok air mour ñan Anij.—Reveles̃õn 3:15-19.

Jemlokin Kabuñ Wan ej Itok ilo Idiñ

13. Kamelele kin ta wãwen eo ear bed ilo Israel ke rar kabite Jehu bwe en king.

13 Jemaroñ lo unin an eaorõk bwe armij ro ren kajejjet bebe ko air kiõ kin ta eo ear walok ilo Israel enañin 18 yiõ ko elikin an kar Anij kamole bwe E eo ej Anij eo emol iturin Tol Carmel. Ran in ekajet eo an Jehovah nae kabuñ eo an Baal ear walok ilo idiñ im ilo air jab kõtmene kake ilo ien jerbal eo an Elisha, eo ear bõk jikin Elijah. Jehoram, nejin King Ahab, ear iroij ion Israel, im Jezebel leiroij eo jinen ear mour wõt. Ilo ittino, Elisha ear jilkinlok ri karejar eo an bwe en kabit Jehu, ri tel in tarinae eo an Israel, bwe en king. Ilo ien eo, Jehu ear bed iturear in River Jordan ilo jikin kwelok eo Ramoth-gilead, im ear tel jar in tarinae eo an nae ri kijirãt ro an Israel. King Jehoram ear bed ilo Jezreel ilo juõn komlol ebak ñan Megiddo, kinke ear jorrãn ilo tarinae eo.—2 Kiñ Ro 8:29–9:4.

14, 15. Ta jerbal eo Jehu ear bõki, im ewi wãwen ear uak?

14 Eñin men eo Jehovah ear kakien Jehu bwe en kõmmane: “Im kwo naj mõn ro dri imõn Ehab iroij eo am, bwe In kwi kin bõtõktõkin ro dri korijera, dri kanan ro, im bõtõktõkin dri korijeran Jeova otemjej kin pein Jezebel. Bwe aolepen dri imõn Ehab re naj joko; . . . im kiru roror re naj kõñ Jezebel ilo bukwõn in Jezriel, im e naj ejelok dri kalibwin e.”—2 Kiñ Ro 9:7-10.

15 Jehu ear juõn eo emõkaj an kajejjet bebe ko an. Ilo mõkaj, ear uwe ilo chariot eo an im ettõrlok ñan Jezreel. Juõn ri waj ilo Jezreel ear kile Jehu im kejelãik King Jehoram, inem Jehoram ear uwe ion chariot eo an im wõnmaik Jehu, kapen in tarinae eo. Ke ear wõnmaik e, Jehoram ear kajitõk: “Ainemõn ke, Jihu?” Jehu ear uak: “Ainemõn õt, ñe lũñ ko an jinõm Jezebel im marmir ko an relõñ wõt?” Inem mokta wõt jen an kar King Jehoram maroñ ko, Jehu ear kiele libon eo an im mõn Jehoram kin juõn mõri eo ear bijlok jen ubõn.—2 Kiñ Ro 9:20-24.

16. (a) Ta bebe eo ri utiej ro an Jezebel rar aikwij kõmmane ilo mõkaj? (b) Ewi wãwen nan ko an Jehovah kin Jezebel rar jejjet kitieir?

16 Ilo mõkaj, Jehu ear uwe ilo chariot eo an im ettõrlok ñan jikin kwelok eo. Jezebel ear reilallok jen window eo im yokyokwe Jehu kin juõn nan in kajirere. Jehu ear kajekdon lio, ak ear lamõj ñan bõk jibañ: “Wõn eo ej rie iõ?” Ro rar lale Jezebel rar aikwij bebe ilo mõkaj. Ruo ak jilu ri utiej ro rar reilallok jen window eo. Ilo mõkaj kar melejoñe tiljek eo air. Jehu ear kaiñi ir “Komin jolõllok lio!” Ri utiej ro rar jolõllok lio ñan ial eo, im neen horse ko im chariot eo an Jehu rar juri. Inem eo ear kajutak kabuñ eo an Baal ilo Israel ear jako. Mokta jen air maroñ kar kalbwini, kidu ko rar itok im kañe, einwõt kar kanan kake.—2 Kiñ Ro 9:30-37.

17. Ekajet eo an Anij nae Jezebel en kar kakajur tõmak eo ad kin ta men eo enaj walok ilo ran ko rej berotok?

17 Juõn jemlok ekailbõkbõk enaj itok ion kõrã ekijoñ in kõkkar eo naetan “Babilõn Elap.” Kõrã ekijoñ in ej jutak kin kabuñ ko rewan an lal eo an Satan, im rar jino jutak jen jikin kwelok eo etto in Babylon. Elikin an Jehovah kokkure kabuñ ko rewan, enaj ekajete armij ro jet an Satan. Rein bareinwõt renaj jako, im enaj keboj wãwen eo ñan bõktok juõn lal ekãl im wãnik.—Reveles̃õn 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.

18. Elikin mij eo an Jezebel, ta eo ear walok ñan ri kabuñ ro an Baal ilo Israel?

18 Elikin mij eo an Jezebel, King Jehu ear mõn aolep ro nejin im jibwin Ahab im ri jibañ ro an. (2 Kiñ Ro 10:11) Ak elõñ Ri Israel ro me rej kabuñ ñan Baal rar bedwõt ilo ene eo. Ikijen armij rein, Jehu ear kajejjet bebe eo an ñan kalikar ‘kijejeto eo an kin Jehovah.’ (2 Kiñ Ro 10:16) Ilo an kõmman bwe en einwõt ñe ej juõn ian ri kabuñ ro an Baal, Jehu ear kõmman juõn kwojkwoj elap ilo temple eo an Baal me Ahab ear kaleke ilo Samaria. Aolep Ri Israel ro rej kabuñ ñan Baal rar itok ñan kwojkwoj in. Ke rar deloñ ilo temple eo rar jab maroñ ko jen e, inem ri tarinae ro an Jehu rar mõn ir aolep. Bible eo ej kajemlok bwebwenato in ilo nan kein: “Ein drein Jihu e ar kokkure Beal jen Israel.”—2 Kiñ Ro 10:18-28.

19. Ta kejatdikdik eo elap ej bed ibben juõn “jar elap” in ri kabuñ ro retiljek an Jehovah?

19 Kabuñ eo an Baal ear jako jen Israel. Ilo ejja wãwen in wõt, kabuñ ko rewan an lal in renaj jemlok ilo idiñ. Kwonaj jutak ibben wõn ilo ran in ekajet eo? Kwon bebe kiõ, im kwonaj maroñ kobalok ibben juõn “jar elap” in armij ro renaj ellã im mour jen “iñtan elap.” Inem kwonaj maroñ reiliklok ilo lañliñ im wijtak Anij kin an ekajete im kokkure “kõra ekijoñ eo elap eo e ar kakõt lõl kin an lũñ.” Ilo am buru wõt juõn ibben ri kabuñ ro jet remol, kwonaj errã ibben ainikien ko jen lañ me rej al: “Alleluya: bwe Iroij amuij Anij, Dri ekajur otem kajur Ej kiñ.”—Reveles̃õn 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.

Kajitõk ko ñan Kalmenlokjen Kaki

• Ta wãwen kabuñ ko an Baal Israel eo etto ear bõk kunan ie?

• Bible eo ear kanan kin jumae ak buñ jen tõmak et eo elap, im ewi wãwen kanan in ear jejjet kitien?

• Ejjabto im ta eo enaj buñõt kabuñ ko rewan?

• Ta eo jej aikwij kõmmane elañe jekõnan ellã im mour jen ran in ekajet eo an Anij?

[Kajitõk ko ñan katak]

[Mab ko ilo peij 24]

(Ñan lale pija eo, jouj im lale ilo bok eo)

Socoh

Aphek

Helkath

Jokneam

Megiddo

Taanach

Dothan

SAMARIA

En-dor

Shunem

Ophrah

Jezreel

Ibleam (Gath-rimmon)

Tirzah

Beth-shemesh

Beth-shean (Beth-shan) (Scythopolis)

Jabesh-gilead?

Abel-meholah

House of Arbel

Ramoth-gilead

Mountain Peaks

Tol Carmel

Tol Tabor

Moreh

Tol Gilboa

[Bodies of water]

Lomalo in Mediterranean

Lomalo in Galilee

[River]

River Jordan

[Spring and well]

Aebõjlõl in Harod

[Pija ko ilo peij 25]

Ekkeini in kwalok nan kin Ailiñ eo im bed ilo kwelok ko rej wãwen ko raorõk ñan kabuñ eo emol

[Pija eo ilo peij 26, 27]

Einwõt Jehu, aolep ro rekõnan ellã im mour jen ran eo an Jehovah rej aikwij kajejjet bebe eo air